Wet DBA belangrijk bespreekpunt tijdens formatie

Transcriptie

1 Wet DBA belangrijk bespreekpunt tijdens formatie De formatieonderhandelingen zullen vrijwel zeker leiden tot nieuw beleid waar het gaat om de rol van de zelfstandig professional op de arbeidsmarkt. VVD, CDA en D66 zien dat de wet DBA momenteel geen goede uitwerking heeft. Men wil de Wet DBA van tafel, maar pas als een goed doordacht alternatief hiervoor in de plaats komt. De wet waarvan handhaving drie keer moest worden uitgesteld, kent aan tafel bijna geen draagvlak meer. Dit bleek tijdens de laatste Politieke Ronde Tafel van The Future Group op 22 juni 2017 te Nieuwspoort. Het bedrijfsleven werd aan tafel gevraagd om actief mee te denken over een oplossing die een nieuw kabinet kan implementeren. Motorblok met bedrijfsleven aan tafel De wet DBA werd door het vorige kabinet ingevoerd om duidelijkheid te verschaffen over de positie van zzp ers op de arbeidsmarkt. Maar in plaats daarvan zorgde de wet juist voor veel onduidelijkheid. Inmiddels is het handhaven van de wet verder uitgesteld tot 1 juli Politici van verschillende partijen waren voor deze ronde tafel uitgenodigd, om te debatteren over de toekomstige rol van de zelfstandig professional op de arbeidsmarkt. Het doel van de wet DBA is het tegengaan van schijnzelfstandigheid (niet te verwarren met gedwongen zelfstandigheid). Misbruik is overigens maar zeer beperkt van toepassing op 5 tot 8% van de arbeidsmarkt. Het zogenaamde motorblok van de formatie was present bij de discussie: Erik Ziengs (VVD), Steven van Weyenberg (D66) en Pieter Omtzigt (CDA). Naast deze Kamerleden waren ook ondernemersorganisatie ONL en verschillende vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, waaronder Alliander, Achmea, ArboNed en ING, aanwezig bij de discussie. Het aantal tafelgenoten, dat de afgelopen jaren actief betrokken is en een plek aan tafel heeft, bedraagt circa 35. Indirect zijn circa 400 bedrijven, via onderzoek, de laatste vier jaar aangesloten. Dit onderzoek is door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid uitgevoerd, om meer inzicht te geven in de mogelijke keuzes, die een nieuw kabinet kan maken. De variant die door ONL werd gepresenteerd, waarin op langere termijn zzp ers een eigen wettelijke grondslag moeten krijgen, werd in de basis door de aanwezige politici positief ontvangen. Dit voorstel sluit ook aan bij het beeld van het bedrijfsleven aan tafel, dat zich door de jaren heen met 85% blijft scharen achter de stelling van prof. dr. Sweder van Wijnbergen. Van Wijnbergen is econoom aan de Universiteit van Amsterdam en stelt, in de Volkskrant van 13 juni 2015 al, dat het huidige vaste arbeidscontract internationaal gezien, onhoudbaar is geworden. Hij stelt dat er een nieuwe tussenvorm moeten worden bedacht, waar bedrijven mensen aan zich kunnen binden zonder ze in tijden van crisis vol te moeten doorbetalen. Overigens vinden de tafelgenoten het voorstel van ONL nog niet specifiek genoeg en vragen om dit snel verder uit te werken, zodat het voorstel tijdens de kabinetsformatie meegenomen kan worden in de onderhandelingen over de arbeidsmarkt. Zolang er geen alternatief is voor de Wet DBA, lijkt het de aanwezige politici onverstandig om het systeem aan te passen. Structurele duurzame oplossing Tijdens de bijeenkomst werd duidelijk, dat VVD, D66 en CDA, in het recent gepresenteerde onderzoek varianten kwalificatie-arbeidsrelatie, geen permanente oplossing zien voor de problematiek die is ontstaan.

2 Safe zone Voor de korte termijn lijkt zowel de politiek als het bedrijfsleven de voorkeur te hebben voor een soort safe zone in de wetgeving gericht op zelfstandigen zonder personeel. Voor het bouwen van deze safe zone kan volgens de tafelgenoten worden geput uit een drietal bronnen. Ten eerste het Belgische voorbeeld (zie kader). In dat geval wordt een fiscale checklist van criteria naast het bestaande arbeidsrecht gehouden, om te bepalen of een zelfstandige ook echt als ondernemer getypeerd kan worden. Ten tweede geven de criteria van Boot zeker aanknopingspunten, alleen is Boot zijn aanname dat er al snel sprake is van een gezagsverhouding als de opdracht langer dan 6 maanden duurt voor de tafelgenoten geen logische. De termijn vinden tafelgenoten wel relevant in het geval een zelfstandige bijvoorbeeld drie jaar alleen en uitsluitend bij één opdrachtgever actief is. Ook het criterium, dat een zelfstandige geen opdracht kan aannemen, die overeenkomt met de kernactiviteiten van de opdrachtgever, wordt aan tafel betwist. Als voorbeeld wordt de IT-architect gegeven. Een dergelijk persoon is al snel langer dan 6 maanden gewenst, omdat projecten veel langer duren. Tevens blijkt uit eerder onderzoek dat de meeste zelfstandigen veel meer uren draaien per tijdelijke opdracht, bij de bedrijven aan tafel, dan in 6 maanden te vangen is. en alle zelfstandigen die bewust voor eigen rekening en risico ondernemen niet onnodig lastig gevallen worden. Samengevat lijkt nu de tijd rijp om op korte termijn de oplossing concreet vorm te gaan geven. De kabinetsformatie is hierin allesbepalend. Voor de korte termijn zou een eerder genoemde safe zone er tevens voor kunnen zorgen, dat de zelfstandig ondernemers aan de bovenkant van de arbeidsmarkt geholpen zijn. De komende maanden zullen waarschijnlijk uitwijzen, of de besproken oplossingen hun weg naar de Tweede Kamer ook daadwerkelijk weten te vinden. Als derde zijn de bestaande IB ondernemer-criteria (ook opgenomen in dit document) een prima ijkpunt volgens ONL. Zij willen daar een concrete antimisbruik bepaling aan koppelen, zodat er vooraf duidelijkheid is

3 Arbeidsmarkt veranderd, toegevoegde waarde zelfstandig kenniswerker Ook dit keer geeft het bedrijfsleven weer aan, dat zij wel graag mensen in dienst willen nemen, maar dat deze mensen zelf niet meer willen, omdat men bewust en weloverwogen kiest voor het zelfstandig ondernemerschap. Een meerderheid van de bedrijven vindt verder de actuele vakinhoudelijke kennis en bijbehorende vaardigheden van de door hen ingehuurde zzp ers beter, in vergelijking met die van de eigen medewerkers in loondienst. Daarmee is duidelijk dat zelfstandigen toegevoegde waarde bieden t.o.v. werknemers en voor steeds meer bedrijven ook onmisbaar worden. Opdrachtgevers hebben de werkvorm inmiddels ondergeschikt gemaakt en zijn vooral bezig met het binnenhalen en borgen van de benodigde kennis en expertise. Meer dan driekwart van de bedrijven, vindt het van belang om met zzp ers een langetermijnrelatie op te bouwen, waarin oog is voor onder andere kennisdeling, het uitbreiden van het netwerk en professionele ontwikkeling. Meer dan driekwart van de bedrijven vindt het van belang om met zzp ers een langetermijnrelatie op te bouwen.

4 IB ondernemerscriteria van de Belastingdienst Maakt u winst? Zo ja, hoeveel? Als u alleen een heel kleine winst hebt of structureel verlies lijdt, is het niet aannemelijk dat u winst gaat maken. Er is dan geen sprake van een onderneming. Hoe zelfstandig is uw onderneming? Als anderen bepalen hoe u uw onderneming moet inrichten en hoe u uw werkzaamheden uitvoert, ontbreekt de zelfstandigheid en is er meestal geen sprake van een onderneming. Beschikt u over kapitaal? Kapitaal is voor veel ondernemingen noodzakelijk. U moet investeren in bijvoorbeeld machines, reclame, inhuur van mensen en verzekeringen. Voldoende kapitaal om een onderneming te starten en enige tijd draaiende te houden, wijst erop dat u mogelijk een onderneming hebt. Hoeveel tijd steekt u in uw werkzaamheden? Als u erg veel tijd aan een activiteit besteedt zonder dat dat rendement oplevert, is er meestal geen sprake van een onderneming. U moet daarentegen wel voldoende tijd aan uw werkzaamheden besteden om deze rendabel te maken. Wie zijn uw opdrachtgevers? U streeft ernaar meerdere opdrachtgevers te hebben, onder andere om betalings- en continuïteitsrisico s te verminderen. Wanneer u meerdere opdrachtgevers hebt, neemt uw afhankelijkheid van een of enkele opdrachtgevers af en neemt uw zelfstandigheid toe. Hoe maakt u uw onderneming bekend naar buiten? U bent voor uw bestaan afhankelijk van opdrachtgevers. Om ondernemer te zijn, moet u zich voldoende kenbaar maken, bijvoorbeeld door reclame, een internetsite, een uithangbord of eigen briefpapier. Loopt u ondernemersrisico? Bestaat er een kans dat uw opdrachtgevers niet betalen? Gebruikt u uw goede naam voor de uitoefening van uw werkzaamheden? Bent u afhankelijk van de vraag naar en het aanbod van uw producten en diensten? Loopt u ondernemersrisico, dan hebt u waarschijnlijk een onderneming. Bent u aansprakelijk voor de schulden van uw onderneming? Als u aansprakelijk bent voor de schulden van uw onderneming, dan bent u mogelijk ondernemer.

5 Belgische regeling De Belgische regeling is neergelegd in de Wet op de Arbeidsrelaties. De hoogleraar arbeidsrecht Mark Diebels zeg hierover het volgende. Voor het aannemen van zelfstandigheid wordt gekeken naar een aantal criteria. Het gaat dan om zaken als: 1. het lopen van financieel of economisch risico (bijv. bij een persoonlijke en substantiële investering in de eigen onderneming uit eigen middelen, of bij persoonlijke en substantiële deelname in winsten en verliezen van de eigen onderneming) 2. verantwoordelijkheid en beslissingsmacht over de zakelijke financiën 3. zelf aankopen mogen doen 4. zelf prijs mogen bepalen (behalve bij wettelijke prijsbepaling) 5. opdracht moet gericht zijn op een resultaat 6. geen garantie op vaste vergoeding/inkomen is afhankelijk van bedrijfsresultaten of hoeveel is gewerkt 7. zelf werkgever zijn of de mogelijkheid zich te laten vervangen 8. naar buiten toe op treden als onderneming/normaal gesproken voor meer dan één opdrachtgever werken 9. werken in eigen bedrijfsruimte en/of met eigen materiaal Als die criteria niet helemaal aansluiten bij een bedrijfstak, kan de overheid voor een branche specifieke criteria stellen. Maatwerk is dus mogelijk. We hebben gemerkt dat een one size, fits all aanpak niet werkt. De focus in Nederland op alleen gezagsverhouding en vrije vervanging vertroebelt de discussie. Ook bij een echte zzp er (opdrachtovereenkomst) is er een instructiebevoegdheid en een recht om iemand de opdracht persoonlijk te laten doen (zonder vervanging). Deze twee elementen op zich zijn dus niet duidelijk genoeg. Een andere lastigheid is dat je bij een samenwerking moet kijken naar alle omstandigheden van het geval, om te bepalen of er een arbeidsovereenkomst is. Daarbij moeten o.a. worden meegenomen: loon, persoonlijke arbeid, gezag, wat was de bedoeling, wat is de maatschappelijke positie van beide partijen, hoe wordt in de praktijk gewerkt. Alles moet worden gewikt en gewogen en hoe dat uitpakt is onzeker. In de cocktail zitten namelijk véél ingrediënten en iets meer van het een of iets meer van het ander kan veel verschil uitmaken. Lees verder op volgende pagina >>>

6 De Belgische regeling werkt iets duidelijker. Vertaald naar de Nederlandse situatie: a) daadwerkelijk voldoen aan vijf van de negen criteria, ongeacht welke, is voldoende om -in beginsel- als zelfstandige te zijn. Niks wikken en wegen, maar kijken of je minimaal vijf vakjes kunt afvinken. Die vakjes moet je natuurlijk wel waar kunnen maken. b) ter voorkoming van misbruik geldt dat alleen uiterlijke kenmerken niet doorslaggevend zijn: alleen een inschrijving KvK, een eigen website en visitekaartjes en bovenaan een contract de titel zzpovereenkomst is niet genoeg. Dat is verdedigbaar want alleen deze kenmerken maken iemand nog niet tot ondernemer. c) ter voorkoming van misbruik is ook opgenomen dat de Belastingdienst maar moet bewijzen dat het anders is. Hoe klein het percentage ook is: de Belastingdienst moet de mogelijkheid hebben in te grijpen bij echte schijnzelfstandigen. De criteria van Boot Hoogleraar arbeidsrecht Gerrard Boot nam de Wet DBA onder de loep en bedacht criteria die duidelijk maken welke opdrachten zeker niet gedwongen schijnconstructies zijn. Criteria die aansluiten bij hoe rechters nu beoordelen of iemand nu wel of niet in loondienst is. Volgens Boot kan dat prima zonder dat daar het arbeidsrecht voor aangepast hoeft te worden. Het gaat volgens Boot immers primair om een fiscale beoordeling van de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. 1. Tarief Een zelfstandig professional die een onafhankelijke positie inneemt, krijgt daarvoor ook navenant hoger dan gebruikelijk betaald. Boot noemt een opslag van 50 procent ten opzichte van het bruto cao-loon. Als het loon daaronder ligt, is dat een aanwijzing dat er sprake is van een dienstbetrekking. 2. Tijdsduur opdracht Volgens Boot is de tijdsduur van een inhuur een goede graadmeter om te bepalen of een klus kwalificeert als een opdracht of niet. Duurt een opdracht bijvoorbeeld langer dan zes maanden, dan is een gezagsverhouding al gauw aannemelijk. 3. Aard van de werkzaamheden Een zelfstandige moet volgens Boot niet te werk worden gesteld in een functie die ook door werknemers wordt vervuld. Hierbij hoort een gedetailleerde opdrachtovereenkomst, die het ondernemersrisico van de zzp er beschrijft.

7 Tafelgenoten: