Stedelijke wateropgave Assen. Deel 3: Aangepaste klimaatscenario s KNMI (2006)

Transcriptie

1 Stedelijke wateropgave Assen Deel 3: Aangepaste klimaatscenario s KNMI (2006) 28 juni 2007

2 i

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding Werkwijze 3 2 Klimaatscenario s KNMI Inleiding G en W scenario 4 3 Functioneren watersysteem Assen Inleiding Statistische analyse Neerslagreeks Reeks van waterstanden Systeemgedrag 7 4 Normering NBW Normering Toetshoogten inundatie (NBW) Afvoercriterium 13 5 Knelpunten Toetsing NBW normen Toetsing afvoercriterium 19 6 Conclusies Wateropgave Assen 22 I Begrippenkader 23 ii

4 1 Inleiding 1.1 Aanleiding In mei 2006 heeft het KNMI nieuwe klimaatscenario s gepresenteerd. Deze scenario s laten een stijging van de neerslaghoeveelheid zien. Het meest extreme scenario voorspeld een extra neerslag volume van 27% van de dagsom die eens in de 10 jaar voorkomt. Als gevolg van de nieuwe KNMI-scenario s wil de gemeente Assen weten wat deze scenario s betekenen voor het functioneren van het riool en oppervlaktewatersysteem en of de stedelijke wateropgave van Assen hierdoor zal veranderen. De gemeente Assen heeft reeds begin 2006 de stedelijke wateropgave voor het huidige en midden scenario bepaald. De methodiek en uitgangspunten die hierbij zijn gehanteerd (zie stedelijke wateropgave Assen, deel 1 ) worden ook bij deze studie toegepast. De Stedelijke wateropgave Assen, deel 2, geeft een overzicht van de analyse en resultaten, welke worden vergeleken met de resultaten van deze studie. Als vervolg op de studie van 2006 bepaalt Nelen & Schuurmans de stedelijke wateropgave van Assen aan de hand van het nieuwe W+-scenario. Doel: In dit onderzoek wordt het W+scenario van het KNMI vergeleken met de huidige situatie en het Midden-scenario, teneinde een beeld te krijgen wat de gevolgen zijn van het toekomstige W+scenario voor de gemeente Assen. Het doel van dit project is om de kwantitatieve wateropgave voor het grondgebied van de gemeente Assen te bepalen en te vergelijken met de wateropgaven die geconcludeerd zijn aan de hand van het huidig en midden-scenario. 1.2 Werkwijze Voor zowel het open water systeem als de riolering van de gemeente Assen is een gegevensplatform opgebouwd voor het bepalen van de stedelijke wateropgave. Het gegevensplatform vormt de basis voor de opzet van het watersysteemmodel opgezet in het rekenprogramma Sobek Rainfall-Runoff. Met behulp van het Sobek-model en nieuwe langjarige neerslagreeksen is het systeemgedrag, de reactie van het watersysteem ten gevolge van extreme neerslag, bepaald voor het aangepaste klimaatscenario. De berekende waterstanden zijn getoetst aan de NBW normering. Dit levert een ruimtelijk beeld op van gebieden die al dan niet voldoen aan de gestelde wateroverlast criteria, zowel voor de huidige als toekomstige situatie (zie hoofdstuk 4 en 5). Klimaatveranderingen krijgen steeds meer de aandacht, waarbij het toekomstige klimaat een sterk aandachtspunt wordt. Veranderingen in neerslag kunnen gevolgen hebben voor het funtioneren van riolering en oppervlaktewater systemen. De neerslag toename kan leiden tot meer wateroverlast agv beperkingen van de afvoercapaciteit van het rioolsysteem. 3

5 2 Klimaatscenario s KNMI Inleiding Klimaatveranderingen krijgen steeds meer de aandacht, waarbij het toekomstige klimaat een sterk aandachtspunt wordt. Veranderingen in neerslag kunnen gevolgen hebben voor het funtioneren van riolering en oppervlaktewater systemen. De neerslag toename kan leiden tot meer wateroverlast agv beperkingen van de afvoercapaciteit van het rioolsysteem. Het KNMI heeft in 2006 nieuwe klimaatscenario s vrijgegeven. Deze scenario s vormen op dit moment de referentie voor het bepalen van de neerslag en temperatuur in de toekomst. 2.2 G en W scenario De KNMI 06 scenario s geven een inschatting van het toekomstige klimaat in Nederland, bekeken voor 2050 en Er zijn een 4 tal scenario s opgesteld door het KNMI. De G- scenario s voorspellen een temperatuur stijging van 1º tot 2050 en 2º voor 2100 en de W- scenario s een stijging van 2º tot 2050 en 4º tot 2100 (figuur 1.1). De G+ en W+ scenario s voorspellen tevens een verandering van de luchtstromingspatronen, waardoor de klimaatveranderingen versterkt kunnen worden. Bij elk KNMI 06 scenario komen een aantal vergelijkbare kenmerken van klimaatveranderingen in Nederland naar voren: De opwarming zet door, hierdoor komen zachte winters en warme zomers vaker voor. De winters worden gemiddeld natter en ook de extreme neerslaghoeveelheden nemen toe. De hevigheid van extreme regenbuien in de zomer neemt toe, maar het aantal zomerse regendagen wordt juist minder. In de G en W scenario s (waarbij ervanuit gegaan wordt dat er geen veranderingen in stromingpatronen plaats vinden) neem de neerslag in Nederland zowel in de zomer als in de winter toe met circa 3% per graad wereldwijde temperatuurstijging. In de G+ en W+ scenario s wordt er rekening gehouden met een verandering in de stromingspatronen in de atmosfeer. De meeste van de gebruikte Global Circulation Models laten ofwel nauwelijks verandering van de luchtstormingspatronen in de zomer en winter zien, ofwel een duidelijke verandering. Dit is de reden dat er gekozen is voor twee scenario s zonder verandering en twee met verandering van luchtstroming. Een van de gevolgen van de verandering in luchtstroming tov de gevolgen zonder luchtstroming is dat de temperatuur sterker stijgt en de neerslag juist minder zal stijgen en de potentiele verdamping hoger is t.o.v. het W scenario. De afname van de neerslag in de zomer, tov het W scenario, komt vooral door de afname van het aantal dagen met regen. In alle scenario s neemt in de zomer de gemiddelde neerslaghoeveelheid op dagen met veel regen juist toe door de zwaardere buien. (toegelicht in tabel 1.1) 4

6 Figuur 1.1 De KNMI 2006 scenario s (bron: KNMI) De toename van de neerslag en een hevigere intensiteit kunnen in extreme situatie een grotere overlast veroorzaken dan de neerslag waarmee tot op heden rekening werd gehouden. De riolering moet deze toenemende afvoeren kunnen verwerken om overlast te voorkomen. Om de toename van de problemen en overlast te kunnen inschatten voor de rioleringssystemen en het oppervlaktewater in stedelijk gebied zijn in deze studie de neerslag gegevens aangepast naar het W+ scenario en is voor het jaar 2050 bepaald wat de verwachte neerslagsituatie is. De resultaten van dit onderzoek worden besproken in hoofdstuk 3. Tabel 1.1 Klimaatverandering in Nederland rond 2050 ten opzichte van het basisjaar 1990 volgens de vier KNMI'06 klimaatscenario's. Het klimaat in het basisjaar 1990 is beschreven met gegevens van 1976 tot en met Onder winter wordt hier verstaan december, januari en februari, zomer staat gelijk aan juni, juli en augustus G G+ W W+ Wereldwijde temperatuurstijging +1 C +1 C +2 C +2 C Verandering in luchtstromingspatronen in West Europa nee ja nee ja Winter gemiddelde temperatuur +0,9 C +1,1 C +1,8 C +2,3 C koudste winterdag per jaar +1,0 C +1,5 C +2,1 C +2,9 C gemiddelde neerslaghoeveelheid +4% +7% +7% +14% aantal natte dagen ( 0,1 mm) 0% +1% 0% +2% 10-daagse neerslagsom die eens in de 10 jaar wordt overschreden +4% +6% +8% +12% hoogste daggemiddelde windsnelheid per jaar 0% +2% -1% +4% 5

7 Zomer gemiddelde temperatuur +0,9 C +1,4 C +1,7 C +2,8 C warmste zomerdag per jaar +1,0 C +1,9 C +2,1 C +3,8 C gemiddelde neerslaghoeveelheid +3% -10% +6% -19% aantal natte dagen ( 0,1 mm) -2% -10% -3% -19% dagsom van de neerslag die eens in de 10 jaar wordt overschreden +13% +5% +27% +10% potentiële verdamping +3% +8% +7% +15% Zeespiegel absolute stijging cm cm cm cm 6

8 3 Functioneren watersysteem Assen 3.1 Inleiding Om te kunnen beoordelen hoe een watersysteem reageert bij het W+ scenario, moet allereerst bekend zijn hoe het watersysteem functioneert. In deze context is inzicht nodig in de statistiek van de waterstanden en afvoeren. Dit functioneren is geannaliseerd met behulp van een model. Met dit model kan op elke relevante locatie in het stedelijk watersysteem het verloop en de frequenties van de waterstanden worden bepaald. Tevens kunnen middels de modelberekeningen de maximale afvoeren worden bepaald. 3.2 Statistische analyse Neerslagreeks Om het systeemgedrag te bepalen is gebruik gemaakt van de langjarige neerslagreeks met uurwaarnemingen van 1906 tot en met 2003 van De Bilt en de verdampingsreeks met dagwaarden van dezelfde periode. Deze reeksen zijn gecorrigeerd naar het W+ scenario voor Dit houdt in dat de neerslag volume in de winter toeneemt met 14% en in de zomer afneemt met 19%. De verdampingsreeks is tevens gecorrigeerd voordat het model is gedraaid. De verwachte toenamen van de potentiele verdamping is 15% gemiddeld. (zie tabel 1.1). De resultaten uit de model berekeningen uit het midden scenario worden vergeleken met de resulaten die volgen uit de berekeningen die uitgevoerd zijn aan de hand van W+scenario van het KNMI. Beide scenario s worden tevens vergeleken met de huidige situatie Reeks van waterstanden Het resultaat van de modelberekeningen is een bijna honderdjarige reeks van waterstanden. De relatie tussen de afwijkingen van streefpeil en de herhalingstijd van deze afwijkingen is gevisualiseerd met waterstand-overschrijdingskans-grafieken. Voor elk afwateringsgebied/rioleringsgebied kan een waterstand-overschrijdingskans-grafiek worden gemaakt, door de met het model berekende maximum waterstanden over de periode van 1906 tot 2003 statistisch te verwerken. De waterstand-overschrijdingskans-grafiek is voor elk peilgebied uniek en wordt bepaald door de combinatie van alle factoren die de waterstanden beïnvloeden. De grafiek vormt daarmee als het ware de unieke vingerafdruk van het peilgebied. Het effect van klimaatscenario s, verandering in de ruimtelijke ordening en verbeteringsmaatregelen kan zichtbaar worden gemaakt in de waterstand-overschrijdingskans-grafiek. In deze studie is voor elk van de alle peilgebieden/rioleringsgebieden in de gemeente Assen deze vingerafdruk bepaald voor verschillende scenario s. Als voorbeeld is voor twee peilgebieden hieronder de waterstand-overschrijdingskans-grafiek weergegeven. In de grafiek van peilgebied GPG-A is het effect van de maximum waterstand weergegeven. Het vaststellen van de maximum waterstand is nader toegelicht in deel 1: methode en uitgangspunten van de stedelijke wateropgave. 3.3 Systeemgedrag Om het systeemgedrag ruimtelijk te visualiseren kan een inundatiekaart worden gemaakt. Door voor elk peilgebied de waterstandstijging bij 1:100 jaar uit te zetten in de 7

9 hoogtekaart, kan worden getoond welke gebieden inunderen door verhoogde oppervlaktewaterstanden. De hoogtekaart waar de waterstanden op uitgezet worden is van Verschillen tussen het kaartbeeld en de werkelijkheid kunnen daarmee worden verklaard, zodra een nieuwe versie van de hoogtekaart beschikbaar is kan de inundatiekaart geactualiseerd worden. Bovendien moet er bij het lezen van de inundatiekaarten rekening worden gehouden met de gehanteerde uitgangspunten. Zo zijn bijvoorbeeld hydraulische effecten zoals opstuwing door de bakjesbenadering van het hydrologische model buiten beschouwing gelaten en is de ruimtelijke spreiding van neerslag niet meegenomen. Figuur 3.2 toont voor de gemeente Assen het geïnundeerde oppervlak bij een waterstandstijging eens in de 100 jaar voor het de huidige situatie. De inundatie als gevolg van het Middenscenario is weergegeven in figuur 3.3. Figuur 3.4 geeft de inundatie als we uitgaan van het W+scenario van het KNMI. Tabel 3.1: Inundatie per scenario Klimaatscenario Inundatie (ha) Huidig Midden W Uit de figuren valt weinig verschil in inundatie te zien. De inundatie per scenario is gesommeerd in tabel 3.1 teneinde het verschil duidelijk te maken. Naar voren komt dat de inundatie slechts in beperkte mate varieert tussen de huidige situatie, het midden scenario en het W+-scenario. Dit kan verklaard worden door het feit dat de neerslag in de winter toeneemt en in de zomer afneemt. De berekende T-100 bui is een werkelijke neerslaggebeurtenis van 10 oktober Oktober ligt tussen de zomer en de winter in, wat naar aanleiding van het W+ scenario vrijwel geen vermeerdering van neerslag veroorzaakt. In oktober zal er dus vrijwel geen neerslag toe of afname zijn en is de bui even hevig als de in de huidige situatie. Bovenstaande gedachtengang is geillustreerd in figuur 3.1 8

10 Figuur 3.1. Overzicht van de oktober 1963 bui in samenhang met het W+ scenario. Figuur 3.2 Systeemgedrag in de huidige situatie uitgedrukt in geïnundeerd oppervlak bij een berekende waterstandstijging van eens per 100 jaar. Figuur 3.3 Systeemgedrag na klimaatverandering midden scenario in 2050 uitgedrukt in geïnundeerd oppervlak bij een berekende waterstandstijging van eens per 100 jaar. 9

11 10 Figuur 3.4. Systeemgedrag na klimaatverandering W+scenario in 2050 uitgedrukt in geïnundeerd oppervlak bij een berekende waterstandstijging van eens per 100 jaar.

12 4 Normering 4.1 NBW Normering Om te bepalen of de berekende kans op verhoogde waterstanden of de verhoogde afvoer door klimaatwijziging wel of niet acceptabel is, worden normen gebruikt. In deze studie is gebruik gemaakt van de werknormen zoals deze zijn opgesteld in het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW). Deze normen kunnen mogelijk nog wijzigen, wanneer de huidige normen worden omgezet naar definitieve normen. De normen gelden als landelijke normen en zijn gedifferentieerd naar vier typen grondgebruik. Voor deze typen grondgebruik is een acceptabele kans op inundatie vastgesteld, zie Tabel 4.1. De werknormen zijn weinig gedifferentieerd, voor specifieke typen grondgebruik binnen het stedelijk gebied zijn geen normen vastgesteld. Dit geldt bijvoorbeeld voor recreatief grondgebruik (golfterrein) en natuurgebieden (bossen). Figuur 4.1 toont het grondgebruik volgens de gegeneraliseerde LGN4 in de gemeente op Assen. Figuur 4.1 Weergave van het grondgebruik op basis van de gegeneraliseerde LGN4, Kloosterveen en Messchenveld zijn als nieuwbouwlocaties weergegeven 11

13 Tabel 4.1 Werknormen uit het Nationale Bestuursakkoord Water Categorieën grondgebruik Herhalingstijd inundatie Maaiveldcriterium Stedelijk gebied 1:100 jaar 0 % Glastuinbouw 1:50 jaar 1 % Akkerbouw 1:25 jaar 1 % Grasland 1:10 jaar 5 % 4.2 Toetshoogten inundatie (NBW) Een belangrijk aspect van de normering is het vaststellen van de toetshoogten, oftewel bij welke waterstand er sprake is van (beginnende) inundatie. In principe geldt hiervoor wanneer het laagste maaiveld is bereikt, echter het begrip laagste maaiveld is niet eenduidig omschreven. Figuur 4.2 Drooglegging (t.o.v. winterpeil) op basis van de AHN in Assen In het Nationaal Bestuursakkoord Water zijn per grondgebruik verschillende percentielwaarden gegeven om het laagste maaiveld te bepalen (zie Tabel 4.1). Voor stedelijk gebied wordt bijvoorbeeld het 0%-maaiveldcriterium gehanteerd. De praktijkervaring is dat 0% waarden slecht bruikbaar zijn. Het 0% laagste maaiveld ligt bijvoorbeeld vaak onder het streefpeil van het peilvak door bijvoorbeeld lokale depressies in het landschap of meetfouten. Een correctie op basis van gebiedskennis is daarom noodzakelijk, ditzelfde geldt ook voor de andere typen grondgebruik. 12

14 Visualisatie toetshoogten De toetshoogten kunnen grafisch worden weergegeven door per type grondgebruik de toetshoogten uit te zetten in de waterstand-kans-grafiek. De omhullende (zie rode deel in Figuur 4.3) van de toetshoogten bepaalt het faalgebied. Het peilvak voldoet niet aan de norm wanneer de waterstand-kans-lijn van het betreffende peilvak in het rode faalgebied komt. Figuur 4.3 Toetshoogten uitgezet tegen de genormeerde herhalingstijd, uitgesplitst naar grondgebruik 4.3 Afvoercriterium Om de wateropgave op basis van het tien daagse afvoer criterium vast te stellen is de neerslaggebeurtenis van oktober 1960 doorgerekend, nadat deze is aangepast aan het W+scenario. In Figuur 4.4 is het verloop van de bui weergegeven, de totale hoeveelheid neerslag van de gebeurtenis is ongeveer 140 mm /09/ /10/ /10/ /10/ /10/ /10/ /10/ /10/1960 Figuur 4.4 Neerslaghoeveelheden (mm) voor neerslaggebeurtenis okt

15 Het water dat afgevoerd wordt naar de boezem als gevolg van bovenstaande neerslaggebeurtenis is niet alleen afkomstig uit het stedelijk gebied van Assen. Een deel van het water komt uit het gebied dat bovenstrooms van Assen ligt. In Figuur 4.5 zijn de af- en aanvoerende stromen voor Assen weergegeven. Om een goed beeld te krijgen van de wateropgave op basis van het tien daagse afvoercriterium moet rekening worden gehouden met het aandeel van het bovenstroomse gebied. Op deze manier wordt voor het stedelijk gebied van Assen de netto tien daagse afvoersom (m 3 ) bepaald. Het tien daags afvoercriterium betekent dus concreet dat de netto tien daagse afvoersom (m 3 ) niet mag toenemen als gevolg van klimaatverandering. Figuur 4.5 In- en uitstromend water voor het stedelijk gebied van Assen 14

16 5 Knelpunten 5.1 Toetsing NBW normen In voorgaande hoofdstukken is per peilgebied het systeemgedrag bepaald en een normering voorgesteld. De vraag is nu: in welke peilvakken wordt de norm wel en niet gehaald? De toetsing aan de normen is uitgevoerd door voor elk peilgebied te controleren of de systeemgedragslijn het faalgebied doorsnijdt. In Figuur 5.1 is de toetsing van een peilgebied gevisualiseerd. In dit voorbeeld voldoet het peilgebied aan de gestelde norm. Op deze wijze is voor elk peilgebied bepaald of het peilgebied aan de normen voldoet, voor de huidige situatie, het Midden-scenario en het W+scenario. Figuur 5.1 Toetsing van het systeemgedrag aan de normering. Het systeemgedrag is de rode lijn en de normering bepaald de grenzen van het faalgebied. In Figuur en 5.4 zijn de knelpunten in het watersysteem aangegeven voor het huidige scenario, het middenscenario 2050 en het W+-scenario, zoals deze volgen uit de toetsing (beschreven in de vorige paragraaf). De afwateringsgebieden die niet voldoen aan de normering zijn weergegeven met een ingekleurd blokje. Het type grondgebruik waar een peilvak op faalt, is met een kleur aangegeven. In Tabel 5.1 zijn de toetsingsresultaten samengevat. Tabel 5.1 Toetsing van het systeemgedrag aan de normen voor inundatie voor het stedelijk gebied van Assen Aantal falende afwateringsgebieden (totaal aantal gebieden: 70) Stedelijk Hoogwaardige landbouw Akkerbouw Grasland Aantal falende gebieden* Huidige scenario Midden scenario W+ scenario *Een deelgebied kan op meerdere functies tegelijk falen. In totaal zijn er voor het huidige scenario 10 afwateringsgebieden in het stedelijk gebied met knelpunten, voor het middenscenario 2050 komen daar nog 7 afwateringsgebieden bij. Wanneer we uitgaan van het W+scenario falen er in totaal 19 afwateringsgebieden. De 15

17 stedelijke knelpunten komen in het Midden scenario op 5 gebieden en in het W+ scenario op 7 falende stedelijke gebieden. Respectievelijk 3 en 5 meer ten opzichte van de huidige situatie. Het aantal falende afwateringsgebieden is gebaseerd op alle gebeurtenissen verspreid over een jaar. De gebieden zullen in de praktijk niet allemaal tegelijk inunderen, maar zijn in voor het jaaroverzicht gecombineerd in 1 figuur. De stedelijke knelpunten bevinden zich op het kazerne terrein en in de omgeving van het Havenkanaal, terwijl de knelpunten voor grasland en akkerbouw zich vooral in het noorden bij het Messchenveld en in het zuiden bij Asserbos bevinden. 16

18 Stedelijke wateropgave Assen W+scenario Figuur 5.2 Toetsing van het watersysteem aan de norm voor inundatie voor het huidige scenario. Gekleurd grondgebruik geeft aan dat het peilvak op die functie niet voldoet aan de norm (rood stedelijk; geel hoogwaardige landbouw; bruin akkerbouw; donkergroen grasland). 17

19 Figuur 5.3 Toetsing van het watersysteem aan de norm voor inundatie voor het middenscenario. Gekleurd grondgebruik geeft aan dat het peilvak op die functie niet voldoet aan de norm (rood stedelijk; geel hoogwaardige landbouw; bruin akkerbouw; donkergroen grasland). 18

20 Figuur 5.4 Toetsing van het watersysteem aan de norm voor inundatie voor het W+scenario. Gekleurd grondgebruik geeft aan dat het peilvak op die functie niet voldoet aan de norm (rood stedelijk; geel hoogwaardige landbouw; bruin akkerbouw; donkergroen grasland). 5.2 Toetsing afvoercriterium Met behulp van het neerslag-afvoermodel is de afvoer uit het stedelijk gebied van Assen bepaald op basis van de neerslaggebeurtenis van oktober In Tabel 5.2 zijn de berekende afvoeren voor het huidige en midden scenario weergegeven. In tabel 5.3 zijn de berekende afvoeren voor het huidige en W+scenario weergegeven. 19

21 Tabel 5.2 De berekende af- en aanvoeren (in m 3 ) van het stedelijk gebied van Assen voor het huidige en midden scenario van de neerslaggebeurtenis van oktober Huidige situatie Midden situatie Opgave Bruto afvoer stedelijk gebied Aanvoer vanuit landelijk gebied Netto afvoer stedelijk gebied Neerslag in stedelijk gebied Tabel 5.3 De berekende af- en aanvoeren (in m 3 ) van het stedelijk gebied van Assen voor het huidige en W+ scenario van de neerslaggebeurtenis van oktober Huidige situatie W+ scenario Opgave Bruto afvoer stedelijk gebied Aanvoer vanuit landelijk gebied Netto afvoer stedelijk gebied Neerslag in stedelijk gebied Het watersysteem van het stedelijk gebied van Assen ontvangt water van het bovenstrooms gelegen landelijk gebied. Deze component moet buiten de wateropgave voor het stedelijk gebied worden gehouden. Daarom wordt de netto afvoer vanuit het stedelijk gebied bepaald door een beknopte waterbalans voor het stedelijk gebied op te stellen. De neerslag die in het stedelijk gebied valt is samen met de aanvoer vanuit het landelijk gebied de input van de waterbalans, de bruto afvoer uit het stedelijk is de output. Door de bruto afvoer vanuit het stedelijk gebied te verminderen met de aanvoer vanuit het landelijke gebied is de netto afvoer vanuit het stedelijk gebied bepaald. In Tabel 5.2 is te zien dat de netto afvoer uit het stedelijk gebied niet gelijk is aan de hoeveelheid neerslag die er gevallen is. Dit wordt veroorzaakt door de berging en de vertragende werking van het watersysteem. Hierdoor komt een deel van de neerslag niet binnen 10 dagen tot afvoer. De wateropgave op basis van het afvoercriterium is gelijk aan de toename van de netto afvoer als gevolg van klimaatverandering. Voor het stedelijk gebied van Assen is deze wateropgave dan ook m 3 naar aanleiding van het Midden-scenario. Wanneer uitgegaan wordt van het W+ scenario is er geen wateropgave. Een verklaring hiervoor is het feit dat de gekozen T100 neerslaggebeurtenis (oktober 1963) slechts weinig veranderd door de klimaataanpassingen. Het vernieuwde W+scenario veroorzaakt tevens geen toename van de neerslag in het stedelijk gebied. Bovenstaande gedachtegang is geillustreerd in figuur

22 Figuur 5.5 Overzicht van de oktober 1963 bui in samenhang met het W+ scenario. De opgave bij het midden scenario was m³ en het W+-scenario wordt geen stedelijke wateropgave berekend. 21

23 6 Conclusies 6.1 Wateropgave Assen De kwantitatieve wateropgave voor Assen is vastgesteld op basis van een toetsing van het integrale waterhuishoudkundige systeem (= watersysteem + afvalwaterketen) aan - de NBW werknormen voor de kans op maaiveldinundatie, gedifferentieerd naar type grondgebruik; en - het afvoercriterium zoals dat gehanteerd wordt door de waterschappen; ofwel geen toename van de maximale 10-daagse afvoer naar de boezem. Beide criteria zijn beschouwd voor de huidige situatie en voor een situatie waarbij rekening is gehouden met klimaatswijzigingen (W+scenario(KNMI) en het Midden-scenario). In het W+ scenario neemt de 10-daagse neerslagsom in de winter toe met 12% en in de zomer met 10%. Ook veranderd de intensiteit van de zware buien. De maanden die buiten de zomer en winter vallen (dus o.a. oktober) worden gecorrigeerd voor de gemiddelde toename van de neerslag, maar veranderen slechts in zeer geringe mate ten opzichte van de huidige situatie. Gebleken is hierdoor dat de neerslaggegevens voor oktober 1960 (T- 100) voor het huidig scenario gelijk zijn aan het W+ scenario. Het gestelde criterium dat de maximale 10-daagse afvoer naar de boezem niet mag toenemen ten opzichte van de huidige situatie, impliceert (vanwege de neerslagtoename door klimaatswijzigingen) dat extra waterberging moet worden gecreëerd. Voor Assen is uitgerekend dat in de maatgevende situatie (oktober 1960) ca m 3 extra water moet worden geborgen voor het Midden-scenario maar dat er voor het W+scenario geen extra wateropgave is. Op basis van de uitgevoerde modelanalyses is bepaald dat in de huidige situatie binnen het stedelijkgebied van Assen 19 afwateringsgebieden niet voldoen aan de gestelde normen ten aanzien van de kans op wateroverlast. Indien rekening wordt gehouden met verwachte klimaatswijzigingen volgens het Midden en W+-scenario komen daar voor beide 7 falende afwateringsgebieden bij. In het W+scenario falen er 2 stedelijk afwateringsgebieden meer dan in het midden scenario. 22

24 I Begrippenkader In de studie wordt een aantal begrippen gebruikt die hier nader zijn toegelicht. Afwatering Falen Inundatie Kans Normen Ontwatering Schade Veiligheid Wateroverlast De afvoer van water via een waterlopen- rioleringsstelsel naar een lozingspunt, van waar het water kunstmatig of onder vrij verval uit een gebied wordt geleid. Het niet (meer) voldoen aan vastgestelde criteria. Het onderwaterlopen van land (overstromen). Waarschijnlijkheid dat iets gebeurt. Eisen waaraan de inrichting, het beheer of het gedrag van waterkeringen en watersystemen moeten voldoen. De afvoer van water uit percelen over en door de grond en eventueel door drainagebuizen en greppels naar een stelsel van grote waterlopen. Alle vormen van nadeel/verlies als gevolg van wateroverlast, zoals het verminderen van de landbouwopbrengst, water in huizen, etc. Het beschermd zijn tegen gevaar voor volksgezondheid of mensenlevens. In deze studie is veiligheid niet aan de orde en gaat het om wateroverlast. De term wateroverlast wordt in deze studie gebruikt om het falen van het watersysteem aan te duiden. Het systeem faalt (in zijn functioneren) als er frequenter hinder of schade ontstaat dan acceptabel wordt geacht. 23