ERGOTHERAPIE WERKT! INSPIRATIEDAG ERGOTHERAPIE EN HERSTEL ALDA VERBEEK 17/03/2016

Transcriptie

1 ERGOTHERAPIE WERKT! INSPIRATIEDAG ERGOTHERAPIE EN HERSTEL ALDA VERBEEK 17/03/2016

2 INHOUD Wat is herstel? Wat is herstelondersteunende zorg? Wat doet een ergotherapeut binnen herstelondersteunende zorg? Wat doet de ergotherapeut in het hernieuwde landschap van de GGZ?

3 WAT IS HERSTEL BINNEN DE GGZ? Herstel Leren omgaan met een ontwrichtende aandoening, een zoektocht naar een betekenisvol leven Herstelondersteunende zorg Attitudes, methodes, waarden die hulpverleners kunnen aanwenden om cliënten bij te staan tijdens hun individueel herstelproces

4 WAAR MOETEN CLIËNTEN VAAK VAN HERSTELLEN Trauma s en de traumatische ervaringen samengaand met een psychische ziekte en bijkomende symptomen Zaken die met de behandeling van de ziekte te maken hebben gedwongen opname, fixatie, neveneffecten medicatie, krijgen van ernstige diagnose, verlies van privacy en controle tijdens een opname, langdurige hospitalisatie Negatieve prognoses die rond hun ziekte gegeven werden Stigma en sociale uitsluiting

5 WAT IS HERSTEL? Herstellen is wat mensen zelf doen Herstellen is een proces, geen eindpunt of doel Herstel is een subjectief, persoonlijk proces Proces in hun zoektocht naar en betekenisvol leven Een veranderende identiteit op de voorgrond Regie over eigen leven terug in handen nemen Rehabilitatie is wat hulpverleners doen om dat herstelproces te bevorderen

6 WAT BETEKENT DE HERSTELVISIE BINNEN DE GGZ? PARADIGMA SCHIFT! Oude paradigma Macht over mensen Controle Gebaseerd op vermijden risico en ingegeven door angst Cliënt past zich aan Beperkingen worden groter Nieuwe paradigma Empower de mensen Bevorderen vrije keuze Gerichts op iemands dromen en hoop Hulpverlener past zich aan Mogelijkheden en de kans op een zinvol leven worden groter NU GGZ herstructureren en samenwerken! 6

7 PARADIGMA SCHIFT! Het doel van psychiatrische behandeling moet verschuiven van symptoomverbetering naar persoonlijk herstel en sociale participatie. De vraag is dus: hebben cliënten straks een leven? In plaats van: hebben cliënten straks weinig symptomen? Jim Van Os

8 PARADIGMA SCHIFT: CITAAT RENE KEET De herstelprincipes bieden ons dus een grote kans om de psychiatrie te verbeteren. Het is duidelijk dat we dit niet alleen kunnen doen. De psychiater werkt immers als onderdeel van een team binnen de triade behandeling, maatschappelijk functioneren en persoonlijk herstel. Wij neigen ertoe het effect van onze behandelingen te overschatten. De oplossing van psychiatrische problemen ligt niet uitsluitend bij het toepassen van diagnostiek en kennis van psychopathologie. Samenwerking met patiënt e n omgeving is een onmisbaar deel van ons vak.

9 PARADIGMA SCHIFT: CITAAT RENE KEET Wij onderschatten daarbij vaak de mogelijkheden die de patiënt zelf heeft om te herstellen en de doorslaggevende rol die buurt, werk, opleiding en het informele steunsysteem daarbij spelen. De belangrijkste bijdrage van onze beroepsgroep aan een herstelgerichte behandeling is het verlaten van het paternalistische model en toegroeien naar een model waarbij psychiater en patiënt elkaar ontmoeten als twee experts. René Keet

10 PARADIGMASHIFT Persoonlijk herstel Klinisch herstel Mike Slade (2009)

11 PARADIGMASHIFT Klinisch herstel Persoonlijk herstel Functioneel herstel Maatschappelijk herstel

12 WAT BLIJKT HERSTEL TE ONDERSTEUNEN Het vinden van hoop Ziekte een plekje kunnen geven in je leven Het opbouwen van nieuw betekenisvol leven/rollen Verantwoordelijkheid en controle krijgen over ziekte Verantwoordelijkheid en controle krijgen over eigen leven Het belang van steun door belangrijke anderen / lotgenoten/ hulpverleners die blijven geloven in herstel

13 WAT KUNNEN HULPVERLENERS DOEN? Helpen verhogen van zelfcontrole en eigen regie Helpen plaatsen van ziekte in iemands levensverhaal Ondersteuning van contacten met belangrijke anderen Helpen opbouwen van betekenisvol leven en positieve identiteit/hoop genereren Uitbouwen van evenwaardige relatie met cliënten EN DOOR DIT ALLES TERUG HOOP GEVEN

14 WAAROM ZIJN ERGOTHERAPEUTEN ZO BELANGRIJK IN DE HERSTELBEWEGING? De ergotherapeut is bij uitstek de herstelondersteunende hulpverlener omdat: Door de kernopdracht HANDELEN ontstaat er een natuurlijk bondgenootschap Het gezonde deel hem het meest interesseert De holistische visie: de unieke mens staat in zijn hulpverlenersrelatie op de voorgrond

15 WAAROM ZIJN ERGOTHERAPEUTEN EEN GROTE MEERWAARDE? De kerncompetenties van ergotherapeut komen sterk overeen met de basiscompetenties van een herstelondersteunende hulpverlener Vergelijking herstelondersteunende hulpverlener volgens Boevink (2009) en Droes en Plooy (2010) Ergotherapeutische competenties volgens Van de Velde en Warlop (2010)

16 VERGELIJKEN COMPETENTIES: De herstelondersteunende hulpverlener Heeft aandacht voor de cliënt. De hulpverlener is geïnteresseerd in diens bestaan, waarden en verwachtingen. De herstelondersteunende hulpverlener is present. Ergotherapeutische competenties De ergotherapeut verzamelt gegevens omtrent de ergotherapeutische hulpvraag van de cliënt en het cliëntsysteem: Het gaat hier specifiek over het verzamelen en kritisch interpreteren van het verhaal van de cliënt. Aan de hand van de geïnventariseerde handelingsmogelijkheden en beperkingen van de cliënt en het cliëntsysteem, de betekenis die de cliënt toekent aan het handelingsprobleem en de eisen en wensen van de cliënt ten aanzien van zijn toekomstig handelen, wordt een ergotherapeutische diagnose geformuleerd. De ergotherapeut heeft inzicht in de verscheidenheid van het mens-zijn en houdt rekening met maatschappelijke normen, waarden en interculturele aspecten.

17 VERGELIJKEN COMPETENTIES: De herstelondersteunende hulpverlener vertrekt vanuit de visie dat elke cliënt kan herstellen. De ergotherapeut werkt handelingsgericht en vertrekt dus niet vanuit de pathologie. De cliënt wordt op een respectvolle wijze benaderd en als een competent persoon, met mogelijkheden beschouwd. De ergotherapeut vertrekt vanuit deze mogelijkheden.

18 VERGELIJKEN COMPETENTIES: De herstelondersteunende hulpverlener maakt tijd en ruimte voor het verhaal van de cliënt. Hij ondersteunt hem en sluit bij zijn verhaal aan. Het herkennen, benutten en stimuleren van de ervaringsdeskundigheid is ook een belangrijke taak voor de herstelondersteunende hulpverlener. De herstelondersteunende hulpverlener herkent het benutten en stimuleren van de eigen kracht van de cliënt. Tijdens het opstellen van het plan van aanpak wordt er rekening gehouden met het beste huidige bewijs gebaseerd op actuele theorieën, professionele standaarden en protocollen, eigen ervaring en deskundigheid en op de ervaringsdeskundigheid van de cliënt. Het herstelproces van de cliënt is een continu proces van interactie met de cliënt en het cliëntsysteem dat gebaseerd is op bijsturing en aanpassing op basis van het beste huidige bewijs (evidence based practice), ervaringsdeskundigheid (van alle betrokken partijen) en intercollegiale toetsing.

19 VERGELIJKEN COMPETENTIES: De herstelondersteunende hulpverlener biedt hoop en ondersteunt het zoeken naar nieuwe perspectieven. Dit vergroot de autonomie in het herstelproces van de cliënt. Hij stimuleert het benutten van de eigen kracht van de cliënt. Dit empowerment is cruciaal bij hun persoonlijk herstel. Het geeft hen een eigen plaats in de samenleving, met rechten, plichten en zelfbeschikking. De ergotherapeut zet de cliënt aan tot het actief oefenen van betekenisvolle en gewenste handelingen die voor de cliënt hem verbonden zijn aan zijn rollen en taken in verschillende omstandigheden.

20 WAAROM ZIJN VAK(ERGO)THERAPEUTEN EEN GROTE MEERWAARDE? Klinisch herstel Persoonlijk herstel Functioneel herstel Maatschappelijk herstel

21 WAAROM ZIJN VAK(ERGOTHERAPEUTEN) ZO N GROTE MEERWAARDE? Klinische herstel: inzichtelijk werken Functioneel herstel: assessments, trainingen Maatschappelijk herstel: individuele trajectbegeleidingen, oefenterreinen organiseren op levensdomeinen.

22 Wat doet een ergotherapeut binnen de herstelondersteunende zorgverlening? EEN VOORBEELD VANUIT HET PC SINT-HIËRONYMUS IN SINT-NIKLAAS

23 VAKTHERAPIEËN BINNEN PC SH Sinds 2010 zijn vaktherapeuten onderdeel van therapeutisch departement Eigen leidinggevende Therapeutisch departement: Vaktherapeuten Sociale dienst Psychologische dienst

24 VAKTHERAPEUTEN BINNEN PC SH Ergotherapeuten Muziektherapeuten Creatieve therapeuten Psychomotorische therapeuten Kinesisten Activiteitenbegeleiders

25 DOEL VAN DE REORGANISATIE IN 2010? Wat kan de vaktherapeut doen in kader van HOZ? Ziekenhuisbreed vaktherapeutisch aanbod Vaktherapeutisch beleid los van therapeutische referentiekaders Positionering vaktherapieën in behandelteams Verbeteren kwaliteit en opvoeren diversiteit Efficiëntie verhogen en doelgerichtheid opvoeren Betere aansluiting bij zorgnoden hulpvrager Verduidelijken rollen vaktherapeuten Communicatie verbeteren over tussen disciplines

26 STARTCONCEPT ORGANISATIE VAKTHERAPIEËN OP BASIS VAN KERNASPECTEN: Intramurale zorg is gericht op: Zorg op maat Integratie in de samenleving Belangrijkste vraag is: Wat moet de inhoud van de vaktherapieën zijn om die doelstellingen te bereiken? Wat is de kernopdracht van een vaktherapeut in kader van behandeling en begeleiding van mensen met psychiatrische problematiek?

27 KERNOPDRACHT VAKTHERAPEUT: Algemeen zijn vaktherapeuten gevormd om via een specifiek medium een relatie op te bouwen met een zorgvrager om samen met hem/haar op zoek te gaan naar zijn problemen, zijn krachten, zijn groeikansen en naar het meest geschikte oefenterrein om de algemene of specifieke zelfredzaamheid op verschillende levensterreinen (sociale relaties, arbeid, tijdsinvulling, wonen, zingeving) van de persoon te ontwikkelen, te optimaliseren of te behouden.

28 UITGANGSPUNTEN VAN ELKE VAKTHERAPEUT: Elke mens heeft zijn eigen leven Handelen/activiteiten zijn essentiële delen van het leven Focus ligt op het gezonde deel van de mens Elke vaktherapeut creëert een milieu waarin de cliënt zowel uitdagingen als rust kan vinden Respect en samenwerking met de cliënt = vertrekhouding van elke therapeut

29 UITGANGSPUNTEN VAN ELKE VAKTHERAPEUT: Resultaat: zowel de expertise en ervaring van de cliënt als van de vaktherapeut is bepalend voor definiëren van: Probleemstelling Doelstellingen Behandelingsvoorstel: plan Advies aan het team, cliënt als omgeving.

30 ZORGORGANISATORISCH PLAN Doel: vraaggestuurde zorg op maat van de cliënt. Iedere cliënt heeft: o Eigen probleem en of diagnose o Zit in eigen fase van behandeling en herstel o Heeft zijn eigen keuzes en competenties om naar de toekomst en naar zijn of haar ontslag te werken.

31 ZORGORGANISATORISCH PLAN Iedere zorggroep heeft eigen visie op zorg geformuleerd gebaseerd op: o Wetenschappelijke inzichten en evidence omtrent kwalitatieve en effectieve zorg. o Op jarenlange ervaring van onze eigen hulpverleners. Al deze vragen en zorgnoden samenbrengen in vijf kerntaken:

32 5 KERNTAKEN : 1. Verhelderend (Inzichtelijk) werken 2. Assessment 3. Vaardigheidstrainingen 4. Trajectbegeleidingen 5. De dag inhoud geven(structuratie/activatie)

33 1. INZICHTELIJK WERKEN Doel: Inzichtelijk en veranderingsgericht werken Exploratie van eigen mogelijkheden, emoties en opdoen van nieuwe ervaringen Adviseren van team voor vervolgbehandelingen Eerste inschatting van beperkingen en vaardigheden Observatie van algemeen functioneren

34 2. ASSESSMENT Doel: Inschatten van sterktes, beperkingen en mogelijkheden van handelingsbekwaamheid van de persoon Identificeren van belangrijke thema s en doelen tijdens behandeling Waarden en voorkeuren bepalen Voorstel formuleren om gerichte vaardigheidsmodules te gaan volgen

35 2. ASSESSMENT Inhoud van assessment kan gaan over: huishoudelijke vaardigheden Zelfzorgniveau Basale arbeidsvaardigheden Functiestoornissen Communicatie en interactievaardigheden Lichamelijke en conditievaardigheden Ontspanningsvaardigheden (re)creatieve vaardigheden.

36 3. VAARDIGHEIDSTRAININGEN Doel : Ontwikkelen van vaardigheden en competenties die cliënten nodig hebben om hun zelfredzaamheid en zelfstandigheid te optimaliseren Versterken van bestaande vaardigheden in functie van de terugkeer naar de samenleving en het opnemen van rollen in hun dagelijks bestaan Belangrijk in dit kader zijn werk, studie, vrije tijd, zelfzorg en de eigen omgeving

37 VOORBEELDEN VAN VAARDIGHEIDSMODULES ZIJN Liberman-modules Praktische vaardigheidstrainingen Sociale vaardigheidstrainingen Arbeidstrainingen Conditievaardigheden, sportvaardigheden, mindfulness Muzische vaardigheden, artistieke vaardigheden,..

38 4. TRAJECTBEGELEIDINGEN Doel : Aangeleerde vaardigheden transfereren naar eigen gekozen milieu Concreet begeleidingsplan opmaken met activiteiten en hulpbronnen Ter voorbereiding van ontslag gestructureerde begeleiding aanbieden in het reële leven van de persoon m.a.w. in zijn eigen woonsituatie, leefsituatie, studie of werksituatie, vrijetijdsinvulling

39 5. DE DAG INHOUD GEVEN. ACTIVATIE EN STRUCTURATIE Doel: A life in the days: aansluiten bij de interesses en mogelijkheden van het individu De cliënt kans tot zelfontplooiing aanbieden Bieden van structuur: dag- en weekstructuur, leren ordenen in denken, emotie en handelen Activatie: passiviteit herkennen en doorbreken, activiteiten uitvoeren Bieden van betekenisvolle activiteiten: zowel (re)creatief, sportief of arbeidsmatig karakter

40 Wat kan een ergotherapeut doen binnen de (ver)nieuwde GGZ? GGZ IN ONTWIKKELING IN 2016

41 GGZ IN ONTWIKKELING= GINO evolutie verandering én behoud in een stroomversnelling niet-vrijblijvend jobverschuiving positief vooruitgang wij

42 ART 107 (GINO) = GGZ NETWERK PER REGIO

43 WAT?

44 WAAROM?

45 HOE? 1. Uitbouwen van een zorgnetwerk per regio: BV Aalst-Dendermonde- Sint-Niklaas 2. Per zorgnetwerk 5 functies uitbouwen 3. Herverdeling financiële middelen

46 ZORGNETWERK UITBOUWEN IN 5 FUNCTIES Functie 1: preventie, promotie van de GGZ, gespecialiseerde back-up d.m.v. advies coaching vorming, vroegdetectie, screening en diagnosestelling, en ambulante therapie Functie 2a: ambulante intensieve teams voor acute psychische problemen Functie 2b: ambulante intensieve teams voor langdurige psychische problemen Functie 3: rehabilitatieteams die werken rond herstel en sociale inclusie Functie 4: intensieve residentiële behandelunits voor zowel acute als langdurige psychische problemen wanneer een opname noodzakelijk is Functie 5: specifieke woonvormen waarin zorg kan worden aangeboden indien het thuis(vervangend) milieu hiertoe niet in staat is

47

48 FUNCTIE 1 PREVENTIE EN VROEGDETECTIE Destigmatisering Deskundigheidsbevordering via advies & coaching Implementeren van eerstelijnspsychologische functie Screening en vroegdetectie Toeleiding naar juiste zorg op het juiste moment (getrapte zorg)

49

50 FUNCTIE 2A AMBULANTE INTENSIEVE TEAMS VOOR ACUTE PSYCHISCHE PROBLEMEN Doelgroep: volwassenen in acute psychiatrische crisis Aanmelding: in eerste fase door GGZ, huisarts en via functie 1 (cfr. screening); later eventueel uit te breiden Doel: stabiliseren, ondersteunen, toeleiden naar juiste zorg, PZ-opname vermijden Opdracht: crisishantering en intensieve thuisbehandeling van mensen met acute zorgnood aan de hand van outreachende zorg Begeleidingsduur: 4 weken

51 FUNCTIE 2B AMBULANTE INTENSIEVE TEAMS VOOR LANGDURIGE PSYCHISCHE PROBLEMEN Doel: oprichting van 3 mobiele teams langdurige zorg Doelgroep: EPA (ernstige psychische aandoeningen) Begeleidingsduur: langdurig engagement - zo kort als mogelijk, zo lang als nodig Opdracht: T.o.v. cliënten: herstelgeoriënteerde, brede maatschappelijke begeleiding in eigen leefomgeving T.o.v. omgeving (o.a. mantelzorgers): cliëntgebonden ondersteuning, advisering, coaching en zorgcoördinatie T.o.v. voorzieningen: EL-gezondheidszorg, welzijnssector, arbeid, educatie,

52

53 FUNCTIE 3 REHABILITATIETEAMS DIE WERKEN ROND HERSTEL EN SOCIALE INCLUSIE Doel: oprichting per subregio van activeringsteam arbeid recreatie ontmoeting educatie met als doel ruim gedifferentieerd en toegankelijk aanbod creëren Doelgroep: volwassenen met psychische kwetsbaarheid met nood aan ondersteuning bij het behouden of (opnieuw) verkrijgen van sociale rollen op de domeinen arbeid ontmoeting recreatie vorming, gericht op sociale inclusie Uitgesproken functie voor de ergo(vak)therapeuten!!!!

54

55 FUNCTIE 4 INTENSIEVE RESIDENTIËLE BEHANDELING Doelgroep voor residentiële behandeling Doelen en acties: Optimalisering en heroriëntatie van residentiële aanbod i.f.v. het nieuwe vermaatschappelijkte zorglandschap: intensifiëring behandeling (meer crisisinterventie), intensieve behandeling voor specifieke doelgroepen, beter ontslagmanagement Optimalisering en afstemming tussen de residentiële voorzieningen onderling: PZ en en PAAZ en (doelgroepen, wachtdiensten, liaisonfunctie, ), exploratie mogelijkheden gemeenschappelijk dossier, centraal aanmeldingspunt per subregio op termijn. Rol ergo(vak)therapeut: zoals in het verleden!!

56

57 FUNCTIE 5 WOONVORMEN WAAR ZORG GEBODEN WORDT INDIEN HET THUISMILIEU HIER NIET TOE IN STAAT IS Algemeen doel: uitbouw van continuüm van woonvormen (van minder zorg naar meer zorg) Doelgroep: volwassenen met langdurige psychiatrische kwetsbaarheid die ofwel blijvend ofwel in bepaalde periodes ondersteuning nodig hebben op het gebied van wonen om zich te kunnen handhaven in de maatschappij Doelen: Betere onderlinge afstemming van GGZ-woonvormen: meer samenwerking BW-PVT Betere afstemming GGZ-woonvormen met andere woonvormen (CAW, OCMW, SOVEKA, SHM, stad/gemeente, ) Rol voor ergo(vak)therapeuten: zoals voorheen!!

58 BESLUIT De GGZ sector is in sterke beweging! Doel = persoonlijk herstel Ergotherapeuten zijn uitgesproken herstelondersteunende hulpverleners: veel uitdagingen binnen functioneel herstel en maatschappelijk herstel Functie 2B, 3 en 4, 5 zijn de (nieuwe) werkterreinen van de ergotherapeut Handelen in het concrete leven van de hulpvrager is het natuurlijk werkterrein van een ergotherapeut!!!!!!! Ergotherapeuten zijn therapeuten, organisators, doeners, actieve partners om de herstelprocessen van mensen te bevorderen

59 BESLUIT Ergotherapie is de essentiële discipline in de toekomstige GGZ!!! Bedankt!