Jaarverslag Bibliotheek TU Delft Bibliotheek

Transcriptie

1 Jaarverslag Bibliotheek TU Delft 2005 Bibliotheek

2 COLOFON Productie: Marketing & Communicatie Bibliotheek TU Delft, Media Publicatie Bureau TU Delft Tekst: Bibliotheek TU Delft Ontwerp en vormgeving: Joke Herstel (Wenk), Den Haag Fotografie: Jacqueline de Haas, Rotterdam Druk: Veenman Drukkers, Rotterdam Bezoekadres Centrale Vestiging: Bibliotheek TU Delft Prometheusplein ZC Delft Postadres Centrale Vestiging: Bibliotheek TU Delft Postbus MG Delft T F E library@tudelft.nl I Bibliotheek TU Delft, 2006

3 INHOUD Jaarverslag Bibliotheek TU Delft VOORWOORD Uitwerking van strategische keuzes van de Bibliotheek TU Delft 5 BIBLIOTHEEK TU DELFT IN 2005 Duurzaam opslaan van datasets 7 Ask Your Library 9 TU Delft Repository: een digitale schatkamer 11 De Digitale Bibliotheek in de netwerkmaatschappij 13 E-merge: de Digitale Bibliotheek in een Digitale leeromgeving 15 Achttien Virtuele Kenniscentra (VKC s) online 17 Nieuw digitaal materiaal beschikbaar 19 Samenwerking bibliotheken 3 TU s 21 IOS Press neemt Delft University Press over 21 Dienstverlening op maat voor bedrijven en instituten 23 PUBLICATIES EN PRESENTATIES Publicaties en presentaties 24 FEITEN EN CIJFERS 2005 Feiten en cijfers 2005 Bibliotheek TU Delft 25

4 Drs. Maria Heijne, Bibliothecaris TU Delft Klantgerichte en duurzame digitale dienstverlening op maat voor de TU Delft en technisch-wetenschappelijk georiënteerde instellingen en bedrijven. Dáár zet de Bibliotheek TU Delft op in. 4 Mei 2005 Start nieuwe organisatie Bibliotheek TU Delft op 1 mei Introductie accountmanagers ten behoeve van dienstverlening op maat voor de TU Delft en bedrijven en instellingen buiten de TU Delft. In juli 2005 is drs. Maria Heijne, Bibliothecaris van de TU Delft, benoemd tot voorzitter van UKB, per 1 januari UKB is het samenwerkingsverband van de dertien Nederlandse universiteitsbibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek. Tot en met 2005 was ook de bibliotheek van het Nederlands Instituut voor Wetenschappelijke Informatiediensten (NIWI), verbonden aan de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), aangesloten.

5 VOORWOORD Uitwerking van strategische keuzes van de Bibliotheek TU Delft Klantgerichte digitale dienstverlening in het technischwetenschappelijke veld In 2004 is het startsein gegeven voor de uitwerking van de strategische keuze van de Bibliotheek TU Delft om in zowel de collectievorming als in de dienstverlening te gaan voor e-only, daar waar dat kan, met klantgerichtheid als belangrijkste doel. Onze missie is dan ook hét loket te zijn voor selectie, beheer, verwerking en levering van voornamelijk digitale technischwetenschappelijke informatie. Informatie die ervoor zorgt dat studenten, docenten en onderzoekers in het technischwetenschappelijke veld hun studie en/of werk sneller en beter kunnen verrichten. Met deze missie onderstreept de Bibliotheek het motto Challenge the future van de TU Delft: onderwijs en onderzoek centraal stellen, kennis verspreiden in de samenleving en internationaliseren. In 2005 is hard gewerkt om aan deze missie invulling te geven. De organisatie is opnieuw ingericht en er zijn teams gevormd die zich vooral richten op de wensen en behoeften van groepen klanten, binnen en buiten de TU Delft. Minder fysieke dienstverlening, méér digitale dienstverlening Een van de gevolgen van de strategische keuze is dat de dienstverlening via balies teruggebracht zal worden. Eind 2006 zal er, naast de Centrale Vestiging, per faculteit nog maar één bibliotheeklocatie zijn. Maar in de digitale omgeving zijn in 2005 maar liefst 16 Virtuele Kenniscentra (VKC s) gelanceerd. Aan iedere bacheloropleiding is nu een kenniscentrum verbonden waarbinnen alle soorten informatie op een vakgebied via het campusnetwerk worden aangeboden: elektronische tijdschriften (ruim 7000), elektronische boeken (nu al 5000) maar ook allerlei databases, informatie over de opleiding, digitaal beschikbare kranten en gegevens met betrekking tot experts in het vakgebied. Gedurende het jaar is een uitgebreide publiciteitscampagne gehouden en dat heeft geresulteerd in een sterk gestegen gebruik; de VKC s worden inmiddels meer dan keer per maand bezocht. Om de Virtuele Kenniscentra optimaal aan te laten sluiten bij wat onze klanten verwachten, zal in 2006 een gebruikersonderzoek worden gehouden. Een Virtueel Kenniscentrum kan ook op verzoek van een groep klanten (tegen betaling) worden (uit)gebouwd op basis van de wensen van die specifieke klantgroep. Duurzame opslag van datasets De zorg voor de duurzame toegang tot digitale bestanden heeft ertoe geleid dat we een speciaal programma hebben opgezet om duurzame opslag van digitale onderzoeksgegevens van de TU Delft te faciliteren. Hierover leest u elders meer. De Bibliotheek TU Delft wil daar een cruciale rol in gaan spelen. Dit proces kan alleen plaatsvinden in nauwe samenwerking met de onderzoekers die deze gegevens produceren. Omdat de Bibliotheek zich realiseert dat dit niet in een geïsoleerde positie kan, wil zij, in 3 TU verband en dus samen met de twee andere technische universiteiten in Nederland, één digitale informatie-infrastructuur opzetten, zowel voor ondersteuning van de Nederlandse technisch-wetenschappelijke collectie als voor het faciliteren van duurzame opslag en toegang tot gegevens. IOS Press voor wetenschappelijke publicaties 2005 kende ook nog de overdracht van de Delft University Press (DUP) naar IOS Press ( Onderzoekers die voorheen altijd hun werk via DUP publiceerden, hebben in IOS Press een internationaal gewaardeerde uitgever tot hun beschikking gekregen die het fonds van de DUP op in stand houdt. Over al deze zaken en nog veel meer leest u in dit jaarverslag. Ik wens u daarbij veel leesplezier. Drs. Maria Heijne, Bibliothecaris van de TU Delft 5

6 Drs. Ronald Dekker, Hoofd Digitale Productontwikkeling Het eindproduct van onderzoek wordt altijd gepubliceerd voor mondiaal gebruik. Ook datasets (ruwe onderzoeksdata) die daarvoor in aanmerking komen, zouden echter duurzaam opgeslagen moeten worden. Hierdoor worden ze voor toekomstig onderzoek, waar ook ter wereld, gemakkelijk toegankelijk, verifieerbaar én opnieuw bruikbaar Hydrologische datasets duurzaam opgeslagen in DARELUX Zonder duurzame dataopslag gaan gegevens verloren, net als de taal die is beschreven op de Schijf van Phaistos uit Kreta (uit ± 1700 voor Christus). Foto: Piet Mutsers / Delft Integraal

7 BIBLIOTHEEK TU DELFT IN 2005 Duurzaam opslaan van datasets Duurzame opslag van datasets voor toekomstig gebruik In een technisch-wetenschappelijke omgeving worden veel meetgegevens op projectbasis verzameld en op een ad hoc basis bewaard. Niet-gestandaardiseerde dataopslag hindert de vindbaarheid en het hergebruik of heeft als resultaat dat deze data verloren gaan. Voor beter gestructureerde en toegankelijke dataopslag zijn binnen organisaties veelal geen middelen (geld en infrastructuur) beschikbaar. De Bibliotheek TU Delft ziet dat er een beweging in de onderzoekswereld groeit die ernaar streeft om onderzoeksgegevens beschikbaar te maken, zodat gepubliceerde onderzoeksresultaten kunnen worden geverifieerd. Onderzoek leidt meestal tot een publicatie. Het bewaren en beschikbaar stellen van deze publicaties is al jaren goed geregeld. Als het onderzoek is gebaseerd op het verzamelen, analyseren en bewerken van data worden deze verzamelingen van data, datasets genaamd, op dit moment echter niet, of slechts in beperkte mate, gepubliceerd. Om tijdens en na de looptijd van dit soort kostbaar onderzoek verzekerd te zijn van de bruikbaarheid en herbruikbaarheid van de verkregen gegevens en de analyseprogrammatuur, is duurzame opslag van deze gegevens van essentieel belang. Het publiceren van datasets waarborgt dat deze datasets opnieuw kunnen worden gebruikt. Naast verificatie kunnen deze verzamelingen van data, datasets genaamd, van belang zijn voor andere onderzoeken, soms uit een geheel andere discipline. Opslag toegespitst op onderzoeksgebied Voor het hergebruik van datasets is vindbaarheid en duurzaamheid van groot belang. De toegankelijkheid en duurzame opslag van datasets moet een vanzelfsprekend onderdeel worden van de wetenschappelijke praktijk en infrastructuur. Hergebruik van datasets wordt vergemakkelijkt als deze datasets op een adequate manier worden ontsloten. Deze manier van ontsluiten moet passen bij de werkwijze van het onderzoeksgebied waaruit de data afkomstig zijn, of het onderzoeksgebied waarin de data opnieuw zullen worden gebruikt. Dit stelt onder meer eisen aan de onderzoekspecifieke metadata en de gebruikersinterface. Het inrichten van data-archieven vraagt om gespecialiseerde kennis en samenwerking met de onderzoekers. De Bibliotheek TU Delft zet zich actief in om deze archieven samen met onderzoekers op te zetten. Samen met de universiteitsbibliotheken van de TU Eindhoven en Universiteit Twente heeft zij de ambitie uit te groeien tot een datacentrum voor de technische (bèta)-wetenschappen. DARELUX: startschot voor duurzaam opgeslagen datasets Met de start van het project DARELUX (Data Archiving River Environment LUXemburg), een innovatief project van DARE (Digital Academic Repositories), maakte de Bibliotheek TU Delft samen met de Universiteit van Utrecht en onderzoekers van de TU Delft in 2005 een begin met het duurzaam opslaan van hydrologische datasets. Op leest u meer over DARELUX; op pagina 11 vindt u meer over het DARE-project. Meer datasets door samenwerking In 2006 zal de Bibliotheek zich, samen met geïnteresseerde bedrijven, instellingen en wetenschappers, inzetten om een infrastructuur op te bouwen waarin ook andere datasets duurzaam opgeslagen kunnen worden. Als basis van een dergelijke infrastructuur ziet zij samenwerkingsverbanden tussen onderzoekers die in communities, collaboratories genaamd, gezamenlijk werken aan het ontwikkelen van nieuwe kennis. Datasets zijn belangrijke bouwstenen binnen een dergelijk collaboratory. Een noodzakelijke voorwaarde voor het opzetten van een collaboratory is dat wetenschappers op eenvoudige wijze toegang krijgen tot een bruikbaar data-archief, op een manier die zij uit hun eigen onderzoekspraktijk gewend zijn. April 2006 Bibliotheken van de 3 TU s verkennen mogelijkheden tot samenwerking in de vorm van een datacentrum voor de technische (bèta)-wetenschappen. Universiteitsbibliotheken spelen van oudsher een rol bij het hergebruik van data. Als dienstverleners hebben deze bibliotheken gemakkelijk toegang tot de expertise van onderzoekers en het wetenschappelijke proces waarin datasets en publicaties tot stand komen. De ervaring in duurzame opslag, die de Bibliotheek TU Delft heeft opgebouwd in projecten als DARELUX, vormt de basis voor de opzet van dit datacentrum. Voor een dergelijk datacentrum zullen kennis uit de onderzoeksgebieden, bibliotheekvaardigheden en ICT integraal worden ingezet en verder ontwikkeld. 7

8 Ir. Cleo Rijgersberg, Hoofd Publieksdiensten Marcel Broekarts, Medewerker Klantencontacten Chatten, bellen, mailen: met Ask Your Library heeft u contact met de Bibliotheek op de manier die bij u past. 8

9 BIBLIOTHEEK TU DELFT IN 2005 Ask Your Library Ask Your Library: het antwoord van de Bibliotheek TU Delft Klanten van de Bibliotheek TU Delft blijken, ook in een digitale omgeving, behoefte te hebben aan contact met goed geïnformeerde bibliotheekmedewerkers die hen kunnen helpen om snel de juiste informatie te vinden. In 2005 zijn diverse softwarepakketten geëvalueerd waarmee bibliotheekmedewerkers klanten direct op hun werkplek kunnen helpen bij het zoeken van informatie in diverse bronnen. Met de ontwikkeling van de service Ask Your Library, de virtual reference desk oftewel het digitale loket, heeft de Bibliotheek een stap gezet op weg naar hoogwaardige digitale dienstverlening met een menselijk gezicht. Gebruikers van de Bibliotheek kunnen op één plek, namelijk de klantenservice, terecht met vragen, verzoeken, klachten of opmerkingen die betrekking hebben op de collectie, producten en diensten van de Bibliotheek. Met deze service kunnen klantenservicemedewerkers op afstand via de mail en direct (real time) via een chatfunctie gebruikers ondersteunen en zo hun vragen beantwoorden. Zo kunnen klantenservicemedewerkers bijvoorbeeld met een klant co-browsen : vanaf hun eigen werkplek kunnen gebruikers dan meekijken op het scherm van de klantenservicemedewerker en andersom. Klantenservicemedewerkers kunnen op deze manier ook zien hoe de klant zoekt en zo ook assistentie verlenen bij het vinden van een specifieke pagina door informatie met een pointer (cursor) aan te wijzen. De De Frequently Asked Questions op de site van Ask Your Library zullen in de loop der tijd worden aangevuld, zodat gebruikers ook buiten kantooruren antwoord op hun vragen kunnen vinden. De dienst is medio 2006 beschikbaar voor alle gebruikers van de Bibliotheek op Met Ask Your Library blijft de Bibliotheek een constante, menselijke factor. Ook in een digitale wereld. Juli 2006 Lancering Ask Your Library, de multimediale vraagbaak van de Bibliotheek 9

10 Drs. Just de Leeuwe, Beleidsmedewerker Collectiebeheer DARE to share! De Bibliotheek TU Delft werkt met het TU Delft Repository hard mee aan de realisatie van open access, maximale toegang tot wetenschappelijke informatiebronnen. 10 Mei 2005 Lancering met het werk van 207 vooraanstaande Nederlandse wetenschappers, onder wie 10 Delftse topwetenschappers Oktober 2005 Delftse dissertaties digitaal op in het kader van Promise of Science

11 BIBLIOTHEEK TU DELFT IN 2005 TU Delft Repository: een digitale schatkamer DARE en TU Delft Repository: schat aan informatie Digital Academic Repositories, afgekort DARE, is een project van Stichting SURF ( waaraan alle Nederlandse universiteiten, de Koninklijke Nederlandse Akademie voor Wetenschappen (KNAW), de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de Koninklijke Bibliotheek (KB), deelnemen. Stichting SURF is de samenwerkingsorganisatie van het hoger onderwijs en onderzoek op het gebied van netwerkdienstverlening en informatie- en communicatietechnologie (ICT). Het DARE-project is in 2004 gelanceerd met de website Met DARE wordt een netwerk van repositories (digitale pakhuizen) met wetenschappelijke output gecreëerd en gestimuleerd, waardoor betrouwbare wetenschappelijke resultaten sneller toegankelijk en beter zichtbaar worden, nationaal én internationaal. Met de realisatie van de TU Delft Repository levert de Bibliotheek haar bijdrage aan het DARE-project (waarvan de eerste fase in 2006 afloopt) en de ambities van de TU Delft: focus op onderwijs en onderzoek, kennisverspreiding (valorisatie) en internationalisering. Vanaf mei 2006 is de wetenschappelijke output van de TU Delft te vinden op Keur der Wetenschap: vrije toegang tot wetenschappelijke informatiebronnen In 2005 werden binnen DARE de eerste mijlpalen gerealiseerd. Op 10 mei 2005 werd de nationale internetsite Keur der Wetenschap ( Cream of Science ) gelanceerd. De site toont met publicaties het volledige oeuvre van 207 vooraanstaande wetenschappers, onder wie 10 topwetenschappers van de TU Delft. Keur der Wetenschap sluit aan bij de wereldwijde Open Acces-beweging; maximale toegang tot wetenschappelijke informatiebronnen. De Nederlandse repositories worden goed bekeken via internationale zoekmachines als Google Scholar ( en OAISTER ( Delftse dissertaties digitaal In oktober 2005 besloot de Bibliotheek om het project Promise of Science uit te voeren. Dit is een landelijk initiatief om alle dissertaties van de universiteiten vanaf 2000 digitaal beschikbaar te stellen. De Bibliotheek TU Delft zet stevig in op het online beschikbaar stellen van de Delftse dissertaties van de afgelopen decennia, beginnende met die van de afgelopen tien jaar, zichtbaar op de website In 2006 zal Promise of Science verder gaan onder de naam Nationale Proefschriftensite. Samenwerking met METIS Ook in 2005 werd door alle partijen binnen het DARE-project besloten om eind 2006 maar liefst extra wetenschappelijke artikelen en andere wetenschappelijke publicaties online te krijgen. Hierin zit een substantiële bijdrage van de Bibliotheek TU Delft verwerkt. Een belangrijk middel om de aanvoer van publicaties naar de TU Delft Repository te waarborgen, is een verdergaande samenwerking tussen geselecteerde METIS-gebruikers en de Bibliotheek TU Delft. METIS is het onderzoekinformatie- en registratiesysteem dat binnen alle Nederlandse universiteiten wordt gebruikt. Door deze samenwerking wordt wetenschappelijk materiaal op een uniforme wijze verzameld en als full text beschikbaar gesteld aan het publiek. In de toekomst zullen ook datasets (zie pagina 7) in de TU Delft Repository worden opgenomen. Mei 2006 Lancering website TU Delft Repository, 11

12 Drs. Thecla Ettema-Bootsma, Productonderzoeker Ir. Jeroen Rombouts, Accountmanager Door de kennisnetwerken die wij opzetten te gebruiken, kun je over de grenzen van je eigen netwerk heen kijken en snel en eenvoudig experts vinden Kennisnetwerk Self-Healing Materials door Bibliotheek TU Delft gelanceerd in opdracht van SenterNovem (Ministerie van Economische Zaken) September 2005 Onderzoek De Digitale Bibliotheek in de netwerkmaatschappij gepubliceerd (Center for Public Innovation)

13 BIBLIOTHEEK TU DELFT IN 2005 De Digitale Bibliotheek in de netwerkmaatschappij De Digitale Bibliotheek en haar klant Op welke wijze dient de Bibliotheek TU Delft, gezien de ontwikkelingen van de netwerkmaatschappij, haar dienstverlening in te richten en in hoeverre zijn hiervoor inmiddels al de juiste stappen gezet? Deze vraag stond centraal in het onderzoek dat het Center for Public Innovation (CPI) in gezamenlijke opdracht van de Stichting Gebruikers Bibliotheek TU Delft en de Bibliotheek TU Delft heeft uitgevoerd. In september 2005 werden de resultaten van dit onderzoek gepresenteerd met een aantal belangrijke conclusies: de Virtuele Kenniscentra (zie pagina 17) zijn een goed startpunt voor de verdere ontwikkeling van een Digitale Bibliotheek. De steeds verdergaande digitalisering van de dienstverlening werd gezien als een logische stap. Wel zal de Bibliotheek moeten werken aan het wegnemen van de onbekendheid van klanten met de aangeboden producten en diensten. De Bibliotheek zal naar aanleiding van dit onderzoek oriënteren op een verdere uitbouw van de dienstverlening. Een dringende behoefte die de Bibliotheek op basis van dit onderzoek bij gebruikers heeft gesignaleerd is het vormen van communities van experts en daarbij horende functionaliteiten als het digitaal publiceren van informatie en het delen van documenten. De eerste stappen om aan deze behoefte tegemoet te komen heeft de Bibliotheek inmiddels gezet, onder andere in een kennisnetwerk op het gebied van Self-Healing Materials. ( In dit kennisnetwerk wordt het vinden van de juiste expert aanzienlijk eenvoudiger. Wat dit kennisnetwerk baanbrekend maakt, is dat het voor wetenschappers heel eenvoudig is om deel te nemen: op basis van een aantal publicaties van de wetenschapper wordt door een geavanceerde zoekmachine een kennisprofiel gemaakt. Iedere expert krijgt zo zijn of haar eigen kennisprofiel. De zoekmachine zoekt vervolgens naar het kennisprofiel van de expert dat het best matcht met de zoekvraag. Deze applicatie vindt dus eenvoudig de persoon met de juiste expertise. De Bibliotheek TU Delft fungeert als intermediair bij het samenstellen van kennisprofielen. Snel de expert vinden Samen met het Delft Center for Materials is het initiatief genomen tot de opzet van een Self-Healing Materials kennisnetwerk. Dit initiatief is inmiddels uitgegroeid tot een project in opdracht van het Innovatiegerichte Onderzoeksprogramma (IOP) Self-Healing Materials van SenterNovem, het agentschap voor duurzaamheid en innovatie van het Ministerie van Economische Zaken April 2006 Symposium Bibliotheek TU Delft met onder andere uitwerkingen van het onderzoek uitgevoerd door het Center for Public Innovation (CPI) 13

14 Ir. Zofia Brinkman- Dzwig, Informatiespecialist / Producteigenaar Collectie Kennis die SamenWerkt; dat is het motto van het E-merge consortium voor ICT in het hoger onderwijs. 14 Augustus 2005 Kennis die SamenWerkt: project De Digitale Bibliotheek in een Digitale leeromgeving succesvol afgerond

15 BIBLIOTHEEK TU DELFT IN 2005 E-merge: de Digitale Bibliotheek in een digitale leeromgeving De Digitale Bibliotheek in een Digitale leeromgeving (DLO) Vanaf mei 2004 tot augustus 2005 is de Bibliotheek TU Delft penvoerder geweest van het project De Digitale Bibliotheek in een digitale leeromgeving (deelnemers naast de TU Delft: Universiteit Leiden, Universiteit Maastricht en de Haagse Hogeschool). Dit vloeide voort uit Delft Special, het onderwijsproject in informatievaardigheden dat de Bibliotheek sinds 1999 aan studenten aanbiedt. Het DLO-project is uitgevoerd in het kader van E-merge ( een consortium op het gebied van ICT in het hoger onderwijs. Doelgroep waren de studenten van de gezamenlijke opleidingen van de TU Delft en de Universiteit Leiden. Doelen van het project: academische vorming van student verbeteren door alle informatiebronnen relevant voor een gezamenlijke studierichting in één digitale omgeving aanbieden; informatievaardigheden inbedden in het curriculum. Geïntegreerde digitale leer- en informatieomgeving Voor de Delfts-Leidse opleiding Life Science and Technology is één geïntegreerde leer- en informatieomgeving gerealiseerd. Het concept is bruikbaar voor andere instellingen, die gezamenlijk opleidingen aanbieden. In het Virtueel Kenniscentrum van Life Science and Technology ( vindt de student informatie met betrekking tot zijn/haar studierichting of vakgebied. Studenten kunnen de catalogi van Delft en Leiden gelijktijdig doorzoeken en direct reserveringen maken. Technology wordt een trainingsprogramma aangeboden via een gezamenlijke Delfts-Leidse website, met als basis het Delftse project Delft Special en het Leidse project UB Live. Naar deze website wordt verwezen vanuit de digitale leeromgeving Blackboard. Hiervoor is een inlogautorisatie vereist. Bibibliotheekcomponenten zijn modulair en flexibel ingebed in de digitale leeromgeving. Literatuuronderzoek De projectgroep onderzocht diverse instrumenten voor informatiemanagement. Het ging onder andere om het aanbieden van bronnen via Blackboard, een metazoekfunctionaliteit, e-portfolio s (persoonlijke diensten op maat) en links met andere E-mergeprojecten. De universiteitsbibliotheek van de Universiteit Maastricht voerde literatuuronderzoek uit naar factoren die effectiviteit van het afstandsonderwijs (en specifiek digitale instructies) bepalen. Het eindrapport van het project is te vinden op e-merge.nu, onder Publicaties, Onderwijs. Eén trainingsprogramma in informatievaardigheden Voor het Projectgestuurd Onderwijs binnen de opleidingen Life Science and Technology en Sustainable Molecular Science and 15

16 Drs. Ingeborg Nagel, Informatiespecialist Drs. Felicia de la Parra, Informatiespecialist Zowel studenten als docenten reageren enthousiast op de VKC s. Studenten vinden het belangrijk om snel en efficiënt informatie te vinden en docenten vinden het belangrijk dat studenten kwalitatief hoogwaardige informatiebronnen gebruiken. Zo slaan we twee vliegen in één klap. Ik gebruik het VKC bij het informatieonderwijs aan studenten als wegwijzer naar onze informatiebronnen. 16 December 2005 Achttien Virtuele Kenniscentra online

17 BIBLIOTHEEK TU DELFT IN 2005 Achttien Virtuele Kenniscentra (VKC s) online Virtueel Kenniscentrum voor elke Delftse bacheloropleiding Vanuit het uitgangspunt Stop searching, start finding! heeft de Bibliotheek TU Delft in 2005 veel zorg besteed aan de verdere ontwikkeling van de Virtuele Kenniscentra (VKC s, toegankelijk via Dit zijn specialistische portals die toegang bieden tot een schat aan technisch-wetenschappelijk informatie. Velen weten hun weg naar de VKC s al te vinden: de portals worden meer dan keer per maand geraadpleegd. In 2005 werden maar liefst zestien Virtuele Kenniscentra operationeel. Hiermee kwam eind 2005 het totale aantal dat online was op achttien. In 2006 zal het netwerk van kenniscentra worden gecompleteerd, zodat er voor iedere Delftse bacheloropleiding een Virtueel Kenniscentrum online beschikbaar is. Bovendien zal een nieuwe functionaliteit worden toegevoegd, waardoor de gebruiker tegelijkertijd in meerdere databases kan zoeken. Mei 2006 Lancering Virtueel Kenniscentrum voor Industrieel Ontwerpen 17

18 Drs. Ronald Huijsman, Collectiebeheerder Onze collectie ontstaat in nauw overleg met wetenschappers en studenten, in samenspraak met onze accountmanagers en informatiespecialisten. We brengen ook in kaart in welke mate artikelen uit tijdschriften worden opgevraagd en welke rol een tijdschrift speelt bij onderwijs en onderzoek. 18 April - Juli 2005 Aanzienlijke uitbreiding van via campusnetwerk toegankelijke elektronische tijdschriften en e-journals (digitale tijdschriften), onder andere van uitgevers als Elsevier, Wiley, Blackwell en Springer (waartoe sinds 2005 ook Kluwer Academic behoort)

19 Nieuw digitaal materiaal beschikbaar BIBLIOTHEEK TU DELFT IN 2005 Aanbod e-journals vergroot De digitale informatievoorziening werd in 2005 verder verankerd in het aanbod van de Bibliotheek door nieuwe en vernieuwde licenties, die UKB heeft afgesloten met uitgevers als Elsevier, Wiley, Blackwell en Springer (waartoe sinds 2005 ook Kluwer Academic behoort). UKB is het samenwerkingsverband van de dertien Nederlandse universiteitsbibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek. Tot en met 2005 was ook de bibliotheek van het Nederlands Instituut voor Wetenschappelijke Informatiediensten (NIWI), verbonden aan de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), aangesloten. Met de verworven licenties zijn alle tijdschriften van voorgenoemde vooraanstaande wetenschappelijke uitgevers en ruim 5000 boeken van Elsevier en Springer via het campusnetwerk van de TU Delft digitaal toegankelijk voor studenten en medewerkers. In 2005 heeft de Bibliotheek 70% van de papieren tijdschriften omgezet in digitale tijdschriften. Hiermee is in 2005 de e-only doelstelling van de Bibliotheek voor 70% gehaald. Daarnaast is een aantal e-archieven van uitgevers aangekocht, onder meer van Elsevier, Oxford University Press, the American Chemical Society, Nature en the Geological Society of America, zodat de Bibliotheek in veel gevallen de tijdschriften vanaf de eerste jaargang in elektronische vorm kan aanbieden. Ook Scopus, een nieuwe multidisciplinaire database met artikelbeschrijvingen van ongeveer titels over exacte wetenschappen, technologie, medische techniek en sociale wetenschappen, is sinds september 2005 beschikbaar. Naast Scopus zijn nog ongeveer 70 bibliografische databases in de Bibliotheek beschikbaar, waaronder de citatieindex Web of Science, met citatiegegevens vanaf De Bibliotheek blijft nieuwe ontwikkelingen op het gebied van informatievoorziening volgen, zoals Google Scholar ( In 2005 ondertekende de TU Delft de Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities. In dit kader heeft de Bibliotheek enkele ontwikkelingen in gang gezet die op korte termijn moeten leiden tot een goede integratie van Open Access informatie in haar totale technisch-wetenschappelijke informatieaanbod. 19

20 Drs. Kees Konings, Hoofd Collectiebeheer TU Delft, TU Eindhoven en Universiteit Twente verkennen hoe zij kunnen samenwerken. Ook de Bibliotheken van de 3 TU s verkennen hoe die samenwerking vorm kan krijgen. 20 December 2005 Inventarisatie collecties 3 TU s in het kader van samenwerking

21 BIBLIOTHEEK TU DELFT IN 2005 Samenwerking bibliotheken 3 TU s In het kader van de samenwerking tussen de drie technische universiteiten in Nederland, hebben ook de bibliotheken van deze universiteiten eind 2005 belangrijke stappen voor samenwerking gezet. Zo is gestart met een meting om overlap in de drie collecties in kaart te brengen. Ook wordt onderzocht of het mogelijk is om voor de digitale collecties over te gaan op een gemeenschappelijk administratiesysteem voor collectiebeheer. IOS Press neemt Delft University Press over Delft University Press (DUP) is ruim dertig jaar geleden door de TU Delft opgericht om in eigen huis wetenschappelijke publicaties uit te geven. Met de ondertekening van het overnamecontract op 3 oktober 2005 door rector magnificus van de TU Delft, prof.dr.ir. Jacob Fokkema en de heer Popke Huizinga van IOS Press in de Bibliotheek TU Delft, is per 1 januari 2006 de overname van Delft University Press door IOS Press een feit. Bij het vinden van een geschikte overnamekandidaat heeft de zorg voor de Delftse auteurs en redacties op de eerste plaats gestaan. IOS Press is een uitgever met een goede reputatie en beschikt over een wereldwijd netwerk van agenten. IOS Press is bijzonder ingenomen met de overname van DUP, waarmee de uitgever een label en een fonds in huis heeft gehaald met een stevige internationale reputatie. Delftse wetenschappers kunnen op terecht voor het publiceren van wetenschappelijk werk. Januari 2006 Delft University Press overgenomen door IOS Press 21

22 Drs. Carla van den Berg, Accountmanager Instituten, gevestigde bedrijven en technostarters die behoefte hebben aan technisch-wetenschappelijk kennis, zijn op de campus van de TU Delft aan het juiste adres. De Bibliotheek TU Delft staat klaar om organisaties kennis op maat te leveren. 22 September 2005 Studenten hogescholen op campus Delft krijgen toegang tot alle faciliteiten van de Bibliotheek TU Delft

23 Dienstverlening op maat voor bedrijven en instituten BIBLIOTHEEK TU DELFT IN 2005 TU Delft: campus voor hoger technisch onderwijs Met ingang van september 2005 biedt de campus van de TU Delft naast universitair technisch onderwijs ook onderdak aan twee instellingen voor hoger technisch onderwijs, namelijk INHOLLAND en de Haagse Hogeschool. Door deze ontwikkeling ontstond bij de drie instellingen behoefte aan samenwerking en volgden onderhandelingen tussen de Bibliotheek TU Delft en de twee hogescholen. Het resultaat van de onderhandelingen over de samenwerking is dat studenten van INHOLLAND en de Haagse Hogeschool bibliotheekpassen voor de Bibliotheek TU Delft ontvangen, waarmee zij toegang krijgen tot de collectie, de studieplaatsen en alle andere faciliteiten van de Bibliotheek. Per studiejaar zal de Bibliotheek met de directies van de twee hogescholen en de TU Delft bespreken hoe de dienstverlening verder zal worden uitgewerkt. Bibliotheek houdt technostarters up-to-date De TU Delft biedt technostarters, (Delftse) afgestudeerden die een eigen technisch bedrijf willen starten, professionele ondersteuning in de vorm van YES!Delft ( de Young Entrepreneurs Society Delft. YES!Delft wordt gesponsord door de TU Delft, de gemeente Delft en het ministerie van Economische Zaken. Door technostarters abonnementen op digitale databases aan te bieden van uitgever Elsevier, heeft de Bibliotheek een start gemaakt met dienstverlening die is toegespitst op jonge Delftse technische ondernemers. Dienstverlening voor het bedrijfsleven De Bibliotheek van de TU Delft verleent dienstverleningop-maat aan medewerkers, studenten en afgestudeerden van de Technische Universiteit en de hogescholen op de Delftse techniekcampus. Maar ook voor bedrijven of instellingen buiten de Delftse campus kan de Bibliotheek veel betekenen. De Bibliotheek TU Delft is namelijk specialist in het leveren van die digitale en schriftelijke technisch-wetenschappelijk informatie waar organisatie behoefte aan hebben. De Bibliotheek heeft deze opdracht ook als nationale taak. Zowel klanten binnen als buiten de TU Delft kunnen contact opnemen met de accountmanagers van de Bibliotheek. De accountmanagers zoeken samen met de klant naar die kennis waar organisaties om vragen. 23

24 PUBLICATIES EN PRESENTATIES Publicaties Beyond the photocopy machine revisited: document delivery in a digital library environment. Delhez, Paula, Leeuwe, Just de, Dekker, Ronald. Interlending & Document Supply, Vol. 33 No. 3, March 2005, pp (5). Strategy and change management in Delft University of Technology Library, 26th IATUL Conference, Québec City, Canada, 29 mei 2 juni Konings, Kees, Dekker, Ronald. Strategie en verandermanagement bij de Bibliotheek TU Delft. NVB jaarcongres, Ede-Wageningen, Nederland, 24 november Konings, Kees. Presentaties Digitale data opslag: en wat heeft de bibliotheek daar mee te maken? Workshop Duurzame Data Archivering, in het kader van SURF Project DARELUX. Utrecht, Nederland, 14 december Heijne, Maria. Workshop Duurzame Data Archivering in het kader van SURF Project DARELUX. Utrecht, Nederland, 14 december Dekker, Ronald. DARE: Digital Academic Repositories, IATUL Seminar, Dublin, Ierland, november Heijne, Maria. The prisoners dilemma, Fagligt Landsmøde, Aarhus, Denemarken 30 oktober Ronald Dekker. Workshop DARELUX; presentation at Centre de Recherches Public Gabriel Lippmann, Belvaux, Luxemburg, 4 oktober Dekker, Ronald. Benodigde competenties in de bibliotheek van de toekomst, FOBID opleidingscommissie, Utrecht, Nederland, maart Heijne, Maria. Strategic choices in library management, Swedish Librarians, Stockholm, Zweden, februari Heijne, Maria. 24

25 FEITEN EN CIJFERS 2005 Feiten en cijfers 2005 Bibliotheek TU Delft Financiële positie Bibliotheek TU Delft De Bibliotheek ontvangt financiering van de TU Delft en rechtstreeks van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschappen (OC&W). De middelen van het Ministerie van OC&W zijn bestemd voor de zogenaamde landelijke taak : het verzorgen van de technisch-wetenschappelijke informatievoorziening in Nederland. In 2005 werd de Bibliotheek geconfronteerd met een wederom kleiner budget dan het jaar daarvoor. De Bibliotheek heeft diverse bezuinigingen doorgevoerd en geprobeerd extra inkomsten te genereren, onder andere door het verwerven van projectsubsidies en het invoeren van een nieuwe prijssystematiek bij documentleverantie. Ondanks de teruglopende middelen heeft de Bibliotheek ruimte gemaakt voor innovatie. Exploitatie De exploitatiekosten waren in 2005 lager dan in 2004 door de doorgevoerde bezuinigingen. Vanwege de reorganisatie van de TU Delft zijn personeelsleden vervroegd uitgetreden, of zij vonden een andere werkplek binnen de Bibliotheek, bij andere onderdelen van de TU Delft of elders. Hierdoor daalden de personeelslasten en de verbruiksuitgaven. De huur daalde omdat een deel van het Bibliotheekgebouw, sinds 2005, in gebruik is bij een ander onderdeel van de TU Delft. Balans Omdat de Bibliotheek in 2005 het overnameproces van Delft University Press (DUP) in gang heeft gezet, bouwde DUP lopende activiteiten af, werden geen nieuwe publicatieactiviteiten opgestart en zorgde de uitgeverij ervoor dat haar personeel elders in de TU Delft nieuw werk vond. Hierdoor waren er eind 2005 geen DUP-voorraden meer. 25

26 FEITEN EN CIJFERS 2005 Financiële positie Bibliotheek TU Delft in 1000 (k ) Exploitatie Personeelslasten Personeel van derden Duurzame goederen Verbruiksuitgaven Huur Collectievorming Balans Vaste activa Vlottende activa Waarvan voorraden 0 67 * 148 * * Inclusief voorraden Delft University Press Eigen vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden** ** Inclusief rekening-courantverhouding met de TU Delft Personeel Personeel Bibliotheek TU Delft Per 31 december Fte ,3 159,4 Personen

27 FEITEN EN CIJFERS 2005 Collectie Collectie Bibliotheek TU Delft Financieel (per jaar) Tijdschriften ( ) Naslagwerken ( ) Boeken ( ) Aantal (cumulatief) Tijdschriften in de catalogus (totaal) Elektronische tijdschriften in de catalogus Elektronische tijdschriften in de bronnengids * Naslagwerken elektronisch Naslagwerken papier Boeken elektronisch (in catalogus) Boeken elektronisch totaal Boeken papier * In 2004 omvatte dit aantal ook e-books en e-congressen. Een belangrijke doelstelling van de Bibliotheek TU Delft is om ten minste 70% van de tijdschriften en 30% van de boeken digitaal aan te bieden. Het aanbod van digitale tijdschriften (e-tijdschriften) is wereldwijd vele malen hoger dan dat van digitale boeken (e-books). In 2005 is ruim 80% van de tijdschriften in de catalogus van de Bibliotheek TU Delft elektronisch beschikbaar. Dit is 4% meer dan in Hiermee haalde de Bibliotheek in 2005 de doelstelling voor de hoeveelheid elektronisch beschikbare tijdschriften. Het aantal elektronische boeken is aanzienlijk gestegen door de toegang tot Springer en Elsevier e-book collecties, maar de doelstelling is hiermee nog lang niet gehaald. 27

28 FEITEN EN CIJFERS 2005 Catalogus, bronnengids, VKC s Catalogus en bronnengids Aantal raadplegingen catalogus Aantal raadplegingen elektronische tijdschriften (bronnengids) Aantal raadplegingen 18 VKC s (totaal) De catalogus is de weerslag van de collectie van technischwetenschappelijke informatie van de Bibliotheek TU Delft. De bronnengids bevat technisch-wetenschappelijke en andersoortige informatie van derden. Het gestegen aantal raadplegingen van de catalogus werd vooral veroorzaakt doordat de Virtuele Kenniscentra (VKC s) doorlinken naar de catalogus. Het aantal raadplegingen van de catalogus en bronnengids is door middel van een steekproef berekend en daardoor indicatief van aard. Gegevens over het gebruik van e-tijdschriften komen van de uitgevers. In 2004 zijn we met de Virtuele Kennis Centra gestart. Eind 2004 waren er 11 VKC s; het gebruik is in 2005 (met inmiddels 18 VKC s) explosief toegenomen. Uitleengegevens Aantal uitleningen (boeken) Faculteitsbibliotheken Centrale Vestiging Totaal aantal uitleningen Ingeschreven leners Door de jaren heen worden in totaal minder boeken uitgeleend. In 2003 is het aantal ingeschreven leners drastisch teruggebracht door sanering van het lenersbestand. Hierbij zijn alle passen met verlopen vervaldata verwijderd. De Bibliotheek TU Delft houdt sindsdien strikter de hand aan de vervaldata, om een beter zicht te hebben op de actieve gebruikers. Sinds 2003 is het aantal ingeschreven leners constant. 28

29 FEITEN EN CIJFERS 2005 Gebruiksgegevens Centrale Vestiging Bezoek Totaal aantal bezoekers Aantal vragen aan de informatiebalie bronnengids en catalogus overige Aantal vragen per In 2005 steeg het aantal bezoekers van de Centrale Vestiging mede als gevolg van de sluiting van enkele faculteitsbibliotheken. Ook gebruiken studenten van de, op de campus gevestigde, Hogescholen de Bibliotheek meer dan voorheen. Het aantal vragen aan de informatiebalie is in 2005 gedaald ten opzichte van Alle vragen aan de balie worden sinds 2004 geregistreerd (daarvoor slechts bepaalde categorieën) en het is niet duidelijk wat de oorzaak van de daling is. Het aantal vragen per is wel iets toegenomen, maar compenseert de daling aan de balie niet. Door de Bibliotheek TU Delft gebouwde databases Toename aantal records in databasesgebouwd door Bibliotheek TU Delft MARNA (Maritiem Nautisch) SHIPDES (Ship Descriptions) ABSIS (Architectuur Bouwtechniek Stedenbouw Informatie Systeem) In 2005 is in ABSIS een achterstand ontstaan die in 2006 wordt ingelopen. 29

30 FEITEN EN CIJFERS 2005 Documentleverantie (kopieën) Totaal aantal ontvangen aanvragen Totaal aantal zelf geleverde artikelen Honoreringspercentage uit eigen collectie 81% 83% 83% Gemiddelde doorlooptijd in uren Als PDF geleverd (%) 78% 65% 64% Doorgeplaatste aanvragen Interbibliothecair Leenverkeer (binnen- en buitenland) Ontvangen documenten via Interbibliothecair Leenverkeer Totaal gehonoreerd, inclusief andere collecties Honoreringspercentage totaal inclusief Interbibliothecair Leenverkeer 95% 95% 94% Als PDF geleverd inclusief andere collecties 78% 57% 57% Klachten t.o.v. totaal ontvangen aanvragen 0,48% 0,46% 0,65% Onder documentleverantie wordt kopieleverantie verstaan. Uitleningen vallen hier niet onder. Het aantal ontvangen aanvragen voor documentleverantie daalde in 2005 met 6%. Deze trend heeft onder andere te maken met de beschikbaarheid van informatie op het Internet, maar ook met landelijk afgesproken prijsverhogingen in De Bibliotheek TU Delft is in staat gebleken om door de jaren heen binnen vier werkdagen, maar doorgaans binnen anderhalve werkdag, meer dan 90% van de aangevraagde documenten te leveren, waarvan 80% uit de eigen collectie en meer dan 70% op elektronische wijze. Het aantal klachten over de aanvragen bedraagt slechts een half procent. Delft University Press Delft University Press (DUP) is per 1 januari 2006 door IOP Press overgenomen. Delftse wetenschappers kunnen nu op terecht voor het publiceren van wetenschappelijk werk. 30