11 september 2001 Nr , ICB Nummer 41/2001

Transcriptie

1 Commissie Welzijn, Zorg en Cultuur Commissie Milieu, Verkeer en Vervoer (t.k.n.) Commissie Bestuur en Financiën (t.k.n.) 11 september 2001 Nr , ICB Nummer 41/2001 Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen inzake de restauratie van de Reitdiepsluizen te Zoutkamp. SAMENVATTING: Naar aanleiding van de slechte onderhoudstoestand van de Reitdiepsluizen te Zoutkamp is een schaderapport en restauratie-advies over dit infrastructureel monument opgesteld. In januari 2001 is door de staatssecretaris van OC&W 60% subsidie in de kosten toegezegd. In deze voordracht wordt ingegaan op de voorgeschiedenis, wordt voorgesteld daadwerkelijk tot restauratie over te gaan en een krediet daarvoor beschikbaar te stellen. Inleiding Zoutkamp, omstreeks 1575 gesticht door de Spanjaarden, is één van de twee vestingplaatsen, die de regio Noord-Groningen kent. De plaats waar het Reitdiep uitmondt in de Lauwerszee (thans Lauwersmeer) was door zijn ligging zowel van militaire betekenis als van belang als haven van de kustvisserij. Bovendien vormt het van nature een knooppunt in de kustverdediging en de daarbij behorende waterhuishouding. Al deze functies hebben gedurende verschillende perioden hun stempel gedrukt op de ontwikkeling van Zoutkamp. Met het verdwijnen van deze activiteiten verloor Zoutkamp een groot deel van zijn "levendigheid". Het door de afsluiting van de zee ontstane gebied vormt een karakteristieke beëindiging van het dorp Zoutkamp (haventerrein, met binnen- en buitenhaven, korte en lange hoofd). De strategische ligging van Zoutkamp aan weg en water ("waterpoort van de provincie") en aan de voet van een ontwikkelingsgebied (toekomstig nationaal park Lauwersmeergebied en het Reitdiepdal) bieden Zoutkamp nieuw perspectief. Bovendien is dit opgenomen in de ecologische hoofdstructuur. De gemeente De Marne heeft na de afsluiting van de Lauwerszee een structuurvisie voor Zoutkamp uitgebracht. Deze is onlangs i.v.m. de verplaatsing van het garnalenverwerkingsbedrijf Heiploeg herzien. Een aantal waterstaatkundige objecten in Zoutkamp herinneren aan de vele functies en ingrepen in 41-1

2 dit gebied. In de cultuurhistorische verkenning Zoutkamp, uitgevoerd door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, is vastgesteld dat de "nieuwe zeedijk" met drie sluiscomplexen een markant 19 de - eeuws geheel vormt. Met name betreft dit de provinciale zeesluis. Deze sluis is gebouwd in de jaren 1873 tot De schutkolk is in 1911 verlengd. De draaibrug is in 1979 vervangen door een stalen basculebrug, waarbij tevens de aanbrug is vernieuwd (stalen liggers) en de vleugels aan de zuidzijde zijn aangepast. De sluis is geheel opgetrokken uit metselwerk, maakt onderdeel uit van de dijk en bestaat uit 4 stroomkokers en een schutkolk. De deuren zijn houten puntdeuren. Op het geheel staan eenvoudige stalen leuningen. Aan de binnenzijde van de dijk bevindt zich een bedieningshuisje. De zeesluis en bedieningshuis staan op de monumentenlijst. Onderhoudstoestand sluis Reeds in 1994 is, na inspectie naar de onderhoudstoestand, geconstateerd dat de gehele sluizen in een slechte conditie verkeren. De leuningen zijn vrijwel geheel doorgeroest. Uit het metselwerk zijn op meerdere plaatsen stukken steen losgelaten en al het voegwerk verkeert in slechte staat. Nergens zijn echter zettingscheuren waargenomen, wat erop kan wijzen dat de fundering nog in een redelijk tot goede staat verkeert. Om goed inzicht in de fundering te hebben moet nader onderzoek worden gedaan. Wil de sluis weer geheel functioneel zijn dan moet de helft van de houten deuren worden vervangen. Als wordt overgegaan tot gehele, grondige renovatie, dan moet eerst extern onderzoek door een specialistisch bedrijf worden uitgevoerd en moet een reparatie-advies (met kosten) worden gegeven. In het kader van de verbeteringswerken Reitdiep is aan de WOPG opdracht gegeven een schaderapport met reparatie-advies op te stellen. De WOPG is een samenwerking tussen drie Noord-Nederlandse aannemers om de kwaliteit van de waterbouwkundige werknemers in stand te houden door werken uit te voeren met leerlingen. De WOPG, als aannemer van de realisering van de recreatieve voorzieningen (steigers, meerstoelen, ect) in het Reitdiep, is geschikt geacht voor dit restauratiewerk, omdat zij in het verleden ook de Aduarderzijlen heeft gerestaureerd. Er zijn een schaderapport, een concept-bestek voor de uitvoering en een raming van de kosten opgesteld. Het schaderapport en de raming van kosten zijn de basis geweest voor de (toegezegde) subsidies. Monumentenzorg Omdat de sluis in Zoutkamp een beschermd monument is heeft in november 1998 overleg plaatsgevonden met de provinciale vertegenwoordiger van Monumentenzorg en de gemeente De Marne over de aan het monument te stellen eisen. Het opgestelde restauratie-advies van de WOPG was voor monumentenzorg te uitgebreid. Bij de restauratie moet in eerste instantie alleen gestreeft worden naar instandhouding. Met behoud van alle functies (zoals werking van de deuren) behoeft geen rekening worden gehouden. Het restauratieplan is nadien op bovengenoemde eisen aangepast. Subsidiëring van de kosten is mogelijk, doch slechts voorzover deze door Monumentenzorg worden vastgesteld op basis van een door de provincie via de gemeente De Marne in te dienen plan. Kanjerregeling Voor (deel)subsidiëring van grote werken (> 3 miljoen subsidie) kent het ministerie van OC&W de zgn. kanjerregeling. Restauratie van de sluis voldoet hier niet aan. In september/oktober 1999 heeft de staatssecretaris echter verruiming van de "kanjerpot" aangekondigd, zodat ook projecten met een toegekende subsidie van 1 tot 3 miljoen onder de rijkssubsidieregeling kunnen vallen. De staatssecretaris heeft de komende 4 jaar hiervoor totaal 100 miljoen extra voor het Besluit rijkssubsidiëring restauratie monumenten beschikbaar gesteld. Wij hebben een aanvraag voor 60% subsidie uit deze kanjerregeling voor de sluizen ingediend. 41-2

3 Bij brief van 31 januari 2001 (nr. MS/2000/003121), monumentnr , heeft de staatssecretaris OC&W ons mededeling gedaan dat in het kader van de verruimde regeling (aan te halen als Besluit rijkssubsidiëring grootschalige restauraties) een subsidie van ƒ voor dit project is beschikt (60% in de subsidiabele kosten van ƒ ). Aan de subsidie is de voorwaarde verbonden dat voor een vergunning als bedoeld in de Monumentenwet 1988 (art. 11) moet zijn verleend. Door de projectleiding uitvoering (DWK, afd. Kanalen) is hierover overleg gevoerd met de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en de vergunning zal worden afgegeven. Een andere voorwaarde is dat moet worden meegewerkt aan een onderzoek naar de bouwgeschiedenis van het beschermde monument (art. 25 van het Brrm 1997). Plannen In november 1998 hebben wij, na het overleg met Monumentenzorg, de WOPG opdracht gegeven de plannen dusdanig aan te passen, dat het plan slechts elementen bevat die alleen gericht zijn op instandhouding. Januari 1999 heeft de WOPG aangegeven op welke onderdelen het plan gewijzigd kon worden. Er is onder andere aangegeven, dat een deel van de natuursteenblokken niet wordt vervangen en dat de houten deuren zullen worden verwijderd. Bij nader inzien was het wel gewenst om meer inzicht te hebben in de verankering van de wanden en de toestand van de constructie onder water. Inspectie van de verankering van de hoge wanden aan de Lauwersmeerzijde wees uit dat hier niets aan gedaan behoeft te worden. Een duiker heeft geconstateerd dat de kwaliteit van het metselwerk onder water tot ca. 0,70 m minus peil zeer slecht is. Gemiddeld ontbreekt het metselwerk voor ca %. Met een verlaging van de waterstand in de kolk kan dit op twee manieren worden gerepareerd. Ten eerste: herstel metselwerk (kosten ca. ƒ 300/m2) en/of ten tweede de betere constructie het vervangen van een deel van het metselwerk door een prefab-plaat vanaf de waterlijn tot 0,70 m eronder. (kosten ca. ƒ 800/m2). Wij hebben besloten tot een tussenvorm, n.l. om de spui-kokers met metselwerk te herstellen en alleen voor de schutkolk te werken met een prefab-plaat. Toekomstige ontwikkelingen In het kader van behoud en herstel van karakteristieke landschapswaarden zijn en worden delen van (deels) afgegraven Reitdiepdijken hersteld. Vanwege zijn monumentale waarde zijn de Aduarderzijlen begin jaren negentig gerestaureerd. Ook andere sluizen, zoals Winsumer-, Schaphalster- en Nieuwe Zijl worden hersteld omdat zij weer een waterstaatkundige functie krijgen t.b.v. de 1 e schilbemaling bodemdaling. Ook de Reitdiepsluizen kunnen in de toekomst weer een waterstaatkundige functie krijgen en wel om drie redenen: inrichting toekomstig nationaalpark Lauwersmeer. Voorkoming van zoutindringing herstel natuurlijk beeksysteem. Dynamisch waterbeheer voor afvoer van water van de Drentse A, Eelderdiep en Reitdiep mag geen negatieve invloed hebben op de aangrenzende landbouwgebieden inrichten watersysteem ter voorkoming van wateroverlast. De sluizen kunnen een functie vervullen in vergroting van de bergingscapaciteit. Alhoewel de ontwikkelingen nog niet tot besluiten hebben geleid willen wij met herstel van de Reitdiepsluizen een signaal afgeven dat genoemde ontwikkelingen serieus genomen moeten worden. Functieherstel van de sluis kan op eenvoudige wijze gebeuren door plaatsing van (houten) puntdeuren. Kosten en financiering De raming van de kosten bedraagt totaal ƒ (incl. 19% BTW). In deze raming is geen rekening gehouden met het vereiste historisch onderzoek. Inclusief het onderzoek bedraagt de raming van kosten ƒ Voorgesteld wordt deze kosten als volgt te dekken: - Rijksdienst Monumentenzorg ƒ beschikking afgegeven 41-3

4 - fonds Stad- en dorpvernieuwing ƒ toegezegd voor Zoutkamp - aanvraag Plop ingediend bij LNV ƒ zeer kansrijk - onderhoud DWK ƒ toegezegd - aanvraag fonds VSB ingediend f onzeker - waterschap - geen bijdrage - gemeente De Marne - bouwaanvraag vrij van leges - provincie Groningen ƒ fonds IIE Stad- en dorpsvernieuwing. In overleg met de gemeente De Marne is gepland ƒ in te zetten voor dit project, dat erg beeldbepalend is voor het dorp Zoutkamp. Plop. Op 23 mei 2001 is een subsidie-aanvraag ingediend door de projectleider uitvoering (H.C.J. Dirks, afdelinghoofd Kanalen). Het project is geplaatst op de lijst met ingediende projecten voor de jaartranche 2002 en is door DLG als kansrijk aangemerkt. DWK. Toegezegd is vanuit het reguliere onderhoudsbudget sluizen ƒ Fonds VSB. Een aanvraag voor subsidie is ingediend. Waterschap Noorderzijlvest en gemeente De Marne. Beide instanties voelen vanwege hun geringe betrokkenheid bij het project niet voor bijdrage in de kosten. Voor het project moet wel bij de gemeente De Marne een bouwvergunning worden aangevraagd. Ambtelijk is bij de ingediende bouwaanvraag aangegeven dat dit vrij van leges zou moeten zijn. Provincie Groningen. Voor de rest van de dekking blijft de provincie over, zijnde ƒ Voorgesteld wordt dit in 2002 te dekken uit het fonds Investeringen Infrastructuur en Economie. Personele inzet In de subsidiabele kosten van het werk is voor voorbereiding/toezicht/directievoering maximaal 10% (ƒ ) opgenomen. Aanbesteding Wij willen, gezien het specialistisch karakter, het unieke van deze restauratie en de vergaande betrokkenheid van de WOPG met het project in het plantraject een overkomst voor uitvoering aangaan met de WOPG (of een van haar deelnemende aannemers). Dit geeft ons mede de beste garantie, dat het werk binnen de geraamde kosten kan worden uitgevoerd en dat snel met het werk kan worden gestart. Ook Monumentenzorg zal goedkeuring voor deze onderhandse aanbesteding moeten geven. Wij stellen u voor het in ontwerp bij deze voordracht gevoegde besluit vast te stellen. Groningen, 11 september Gedeputeerde Staten der provincie Groningen: J.G.M. Alders, voorzitter. H.J. Bolding, griffier. 41-4

5 Nr.: 41/2001 Provinciale Staten van Groningen: Gelezen de voordracht van Gedeputeerde Staten van 11 september 2001, nr , ICB; BESLUITEN: in te stemmen met restauratie van de Reitdiepsluizen te Zoutkamp en hiervoor een krediet beschikbaar te stellen van ƒ Groningen, Provinciale Staten voornoemd:, voorzitter., griffier. 41-5