Gebruik subsidie- en fiscale instrumenten Agentschap NL in de S&Z-agrosectoren 2012

Transcriptie

1 Gebruik subsidie- en fiscale instrumenten Agentschap NL in de S&Z-agrosectoren 2012 Oktober 2013 Datum Oktober 2013 Status Definitief Page 1 van 1

2 Definitief Gebruik subsidie- en fiscale instrumenten Agentschap NL in de S&Z-agrosectoren in 2012 Oktober 2013 Colofon Projectnaam Gebruik subsidie- en fiscale instrumenten Agentschap NL in de S&Z-agrosectoren in 2012 Projectnummer S&Z agrosectoren 2012 Versienummer Oktober 2013 Publicatienummer Projectleider Contactpersoon ir. N. Smailbegović Aantal bijlagen Dit rapport is tot stand gekomen in samenwerking met overige collega s van Agentschap NL: Ir. J. Dijkstra T. Beimers ir. R. Smit S. Beuving drs. ing. R. van Kraaij Bert Hondshorst drs. A. Duijnhouwer ing. A. Moerkerken Hoewel dit rapport met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan Agentschap NL geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten. Pagina 2 van 32

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 6 2 Werkwijze 7 3 Resultaten inventarisatie instrumentgebruik agro-sectoren 8 A. SUBSIDIE INSTRUMENTEN (Agentschap NL) Stimuleregingsregeling Duurzame Energieproductie (SDE + ) 8 B. FISCALE INSTRUMENTEN (Agentschap NL) Energie-investeringsaftrek (EIA) Milieu-investeringsaftrek (MIA) en Willekeurige afschrijving Milieu-investeringen (Vamil) 13 C. OVERIGE PROGRAMMATISCHE INSTRUMENTEN (Agentschap NL) Groen beleggen en financieren 17 4 Conclusies en aanbevelingen 19 Bijlage 1: Lijst EIA aanvragen 2012 (S&Z-agrosectoren) 21

4 Management samenvatting In opdracht van het ministerie van Economische Zaken (kortweg EZ) heeft Agentschap NL voor de vierde keer het gebruik van zijn subsidie- en fiscale instrumenten door de land- en tuinbouw-, bosbouw- en VGIsector in kaart gebracht. Deze rapportage geeft een beeld van het gebruik van de subsidie- en fiscale instrumenten en van de activiteiten met betrekking tot het budgetjaar 2012, waarmee de agrarische ondernemingen bijdragen aan de ambities van het convenant Schone en Zuinige Agrosectoren (verder te noemen S&Z-agrosectoren) en daarmee aan de verduurzaming van deze sectoren. In een gefaseerde en gestructureerde aanpak zijn in totaal 3 subsidie- en fiscale instrumenten en 1 overig programmatisch instrument op hun gebruik geanalyseerd. Het is een lager aantal programma s ten opzichte van de eerdere jaren. De reden hiervoor ligt in het feit dat in 2011 het (voormalige) ministerie van EL&I was begonnen met de omzetting van bestaande subsidieprogramma's naar het Topsectorenbeleid, dat niet specifiek op energie gericht is. In dat jaar zijn de eerste stappen gezet om van een groot aantal innovatieprogramma's, energieonderzoeksubsidies en de innovatieagenda energie over te gaan naar nieuwe instrumenten voor het Topsectorenbeleid. Een aantal subsidieregelingen die de totale subsidiebedragen van S&Z-agrosectoren in 2009 en 2010 hebben beïnvloed (EOS, Innovatievouchers en PID circa 93% ten opzichte van het totale subsidiebudget S&Z-agrosectoren 2010), zijn per 1 januari 2011 gesloten. Voor de geanalyseerde SDE + -subsidieregeling was in 2012 ten opzichte van 2011 circa 10% meer budget beschikbaar gesteld (EUR 1.700,0 miljoen in 2012 t.o.v. EUR 1.546,10 miljoen in 2011). Van deze SDE + - subsidieregeling 2012 is een budget van EUR 933,9 miljoen aan de S&Z-gerelateerde categorieën toegekend. Dit toegekende bedrag heeft betrekking op de toegezegde subsidiabele productie van jaar. Tabel 1 Overzicht EIA en MIA/Vamil S&Z-agrosectoren 2012* 2011** Fiscale regelingen Beschikbaar budget Netto voordeel *** % Beschikbaar budget Netto voordeel *** % EIA 151,00 12,47 8% 151,00 8,02 5% MIA/ Vamil 125,00 71,60 57% 125,00 57,13 46% Totaal 276,00 84,07 30% 276,00 65,15 24% * Het overzicht betreft geregistreerde 2012 meldingen EIA per 1 april 2013 en MIA/ Vamil per 13 april 2013 ** Het overzicht betreft geregistreerde 2011 meldingen EIA per 1 april 2012 en MIA/ Vamil per 3 mei 2012 *** Het EIA netto voordeel is ongeveer 10% van de toegekende investering (41,5% van de investeringskosten van energiebesparende bedrijfsmiddelen kan van de fiscale winst afgetrokken worden) Voor wat betreft de fiscale instrumenten EIA en MIA/Vamil 2012 is aan de S&Z-agrosector een fiscale aftrek van EUR 84,07 miljoen toegekend (zie tabel 1). Ten opzichte van 2011 is er sprake van een stijging met 29% (EUR 84,07 miljoen in 2012 t.o.v. EUR 65,15 miljoen in 2011). De beschikbare budgetten in de afgelopen jaren zijn op gelijk niveau gebleven. In het kader van de Regeling groen beleggen en financiering zijn in S&Z-gerelateerde groenverklaringen afgegeven. Deze 62 afgegeven groenverklaringen hebben in totaal EUR 141,13 miljoen geclaimd (EUR 268,48 miljoen in 2011). Ten opzichte van 2011 is er sprake van een aanzienlijke daling van het aantal verklaringen (62 groenverklaringen in 2012 t.o.v. 805 groenverklaringen in 2011). 4

5 Dit onderzoek heeft geleid tot enkele (interne) aanbevelingen die de beschikbaarheid van data en het gewenste inhoudelijke en financiële inzicht in het gebruik van de instrumentenondersteuning van S&Zagrosectoren nog verder kunnen verbeteren. Door de analyse jaarlijks te herhalen neemt het inzicht in de effectiviteit van het overheidsinstrumentarium toe. De analyse en informatie krijgen hiermee beleidsrelevante betekenis. In overeenstemming met de opdrachtgever zal Agentschap NL voor de glastuinbouw op de verkregen data en informatie een nadere inhoudelijke en financiële analyse uitvoeren. Deze analyse, voorzien van conclusies en aanbevelingen, zal in voorjaar 2014 aan het ministerie van EZ uitgebracht worden. Tenslotte wil ik mijn dank nog een keer uitspreken naar de collega s binnen de verschillende afdelingen van Agentschap NL die door het aanleveren van informatie en gevoerde gesprekken hebben bijgedragen aan de totstandkoming van deze rapportage. 5

6 1 Inleiding In opdracht van het ministerie van Economische Zaken heeft Agentschap NL 1 (kortweg AgNL) voor de vierde keer het gebruik van zijn subsidie- en fiscale instrumenten in het budgetjaar 2012 geanalyseerd die door S&Z-gerelateerde sectoren zijn benut. Deze instrumenten zet het Rijk in voor het versterken van het innoverende vermogen en de verduurzaming van de S&Z-agrosectoren. Het onderzoek levert informatie op voor het beleid en de uitvoering daarvan (zoals de mate waarin de verschillende instrumenten door diverse sectoren worden benut en over de effecten van deze instrumenten op het innoverende vermogen en de verduurzamingsdoelstellingen van deze pijler onder de Nederlandse economie). Door deze meting jaarlijks te herhalen ontstaat in de tijd een scherp beeld van de werking van de diverse instrumenten, inclusief eventuele tekortkomingen en hiaten in het AgNL-instrumentenpalet van de overheid. Hoofdstuk 1 geeft een inleiding op deze rapportage. Hoofdstuk 2 beschrijft de werkwijze en de aanpak. Hoofdstuk 3 geeft per subsidie en fiscale regeling naast algemene informatie meer specifieke informatie, zoals: de looptijd, de mate van uitputting, gesignaleerde knelpunten in de uitvoering en eventueel andere opvallende zaken. Daarnaast brengt dit hoofdstuk per instrument de resultaten van het onderzoek in beeld. Hoofdstuk 4 beschrijft de conclusies en aanbevelingen van dit onderzoek. Hoofdstuk 5 bevat een uitgebreid overzicht van de geanalyseerde EIA-regeling. 1 Agentschap NL (onderdeel van het ministerie van Economische Zaken) stimuleert, in opdracht van de Rijksoverheid, duurzame economische groei door een brug te slaan tussen markt en overheid, zowel nationaal als internationaal. Bedrijven, kennisinstellingen en overheden kunnen bij Agentschap NL terecht voor advies, kennis en financiële ondersteuning. 6

7 2 Werkwijze Na de opdrachtverstrekking is AgNL gestart met de uitvoering van dit project. Er is gekozen voor een gestructureerde aanpak, waarbij allereerst de relevante programma s en regelingen zijn geïnventariseerd. Vervolgens is naar aanleiding van de afstemming met de opdrachtgever de lijst met de relevante subsidie- en fiscale instrumenten vastgesteld. Om de verzamelde gegevens onderling te kunnen vergelijken is een format als voorbeeld voor de verzameling van gegevens gemaakt. Doordat de diverse regelingen van elkaar verschillen als het gaat om registratie van gegevens was het noodzakelijk per regeling met de betreffende programmabeheerder aparte afspraken te maken. De verzamelde informatie is grotendeels gebaseerd op de zogenaamde BIK- 2 en SBI-codes 3. Hiermee is uiteindelijk een bestand met gevraagde informatie opgebouwd. De resultaten van deze uitgevoerde analyse zijn met de programmabeheerders die de gevraagde informatie hebben aangeleverd besproken en op juistheid en volledigheid gecheckt. De verkregen overzichten zijn in een voor deze rapportage geschikt Excel-bestand gezet, dat als basis is gebruikt voor deze rapportage. Dit opgebouwde bestand biedt de mogelijkheid om de verzamelde informatie in de afgelopen jaren met elkaar te vergelijken zodat de effectiviteit van de verschillende instrumenten voortschrijdend in de tijd kan worden gevolgd. 2 De Bedrijfsindeling Kamers van Koophandel (BIK-code) is de indeling die gebruikt wordt om de bedrijfsactiviteit van de onderneming in te kunnen delen. De BIK-code is een branche-code waarmee een groep van ondernemingen kan worden uitgeduid die een vergelijkbare activiteit hebben. 3 De Standaard Bedrijfsindeling (SBI) is een hiërarchische indeling (met behulp van codes) van economische activiteiten en geven een indruk van de kernactiviteit van de ondernemingen. Het CBS gebruikt de SBI onder meer om bedrijfseenheden in te delen naar hun hoofdactiviteit. 7

8 3 Resultaten inventarisatie instrumentgebruik agro-sectoren A. SUBSIDIE INSTRUMENTEN (Agentschap NL) Deze paragraaf geeft per instrument een overzicht van door Agentschap NL toegekende subsidies aan. Subsidies zijn tijdelijke, veelal eenmalige bijdragen van de overheid aan (onderzoek-, ontwikkelings- en samenwerkings-)projecten, investeringen en (kennisoverdracht) activiteiten, waarmee zij de ambities op het terrein van onder meer innovatie-, milieu-, energie- en andere duurzaamheidsvraagstukken ondersteunt. In het kader van deze opdracht is alleen de SDE + -subsidieregeling geanalyseerd. 3.1 Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE + ) website: De Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (kortweg SDE + ) stimuleert de productie van duurzame energie en richt zich op bedrijven en (non-profit) instellingen. Duurzame energie wordt opgewekt uit schone ofwel onuitputtelijke bronnen. De SDE is per 13 maart 2012 opengesteld. In het kader van deze subsidieregeling kon subsidie aangevraagd worden voor de technologieën: windenergie (diverse categorieën), waterkracht, zon-pv 15 kwp, thermische drukhydrolyse bij AWZI/RWZI, osmose, vergisting van biomassa (diverse categorieën), thermische conversie van biomassa, ketel op biomassa, vergassing van biomassa, geothermie en zonthermie met apertuuroppervlakte van 100 m 2. Voor de SDE is een budget van EUR miljoen beschikbaar gesteld om projecten te ondersteunen. De SDE + regeling 2012 kende vier kenmerken: Eén integraal budgetplafond; Een gefaseerde openstelling voor de verschillende technologieën; Een maximum basisbedrag van 15 ct/kwh voor hernieuwbare elektriciteit; 103,5 ct/nm 3 voor hernieuwbaar gas en 41,7 /GJ voor hernieuwbare warmte; Een vrije categorie. Belangrijke wijzigingen in de SDE waren: Stimulering van hernieuwbare warmte; Uitbreiding met warmte bij bestaande biomassa-installaties en afvalverbrandingsinstallaties (AVI); De geproduceerde elektriciteit die niet op het net wordt ingevoerd, maar direct in het eigen bedrijf wordt gebruikt, is subsidiabel, met uitzondering van het gebruik van energie in de productieinstallatie zelf; Banking van gemiste subsidiabele productie; Grootverbruikersaansluiting vereist voor zon-pv; (Uitbreiding) Groen gas hubs; Verplichting van een uitvoeringsovereenkomst voor projecten met een budgetbeslag groter dan EUR 400 miljoen; Verlengde levensduur van bestaande biomassa-installaties. 8

9 Tabel 2 Overzicht subsidietoezeggingen SDE Categorie Aantal toezeggingen Toegezegd vermogen Toegezegde subsidiabele productie Toegezegd budget Hernieuwbare elektriciteit (MW) (GWh) Windenergie ,3 Zon-PV ,3 Biomassa ,0 Waterkracht Osmose Totaal hernieuwbare elektriciteit ,7 Hernieuwbare warmte en WKK (MWth en Mwe) PJ Afvalverbranding ,2 Biomassa ,6 Geothermie ,0 Zonthermie ,1 Totaal hernieuwbare warmte en WKK ,9 Hernieuwbaar gas (Nm 3 /h) (Nm 3 mln) Groen gas hub Groen gas ,5 Totaal hernieuwbaar gas ,5 Totaal SDE Tabel 3 Overzicht SDE (Landbouw gerelateerde categorieën)* Categorie Aantal toezeggingen Toegezegd vermogen Toegezegde subsidiabele productie Toegezegd budget Hernieuwbare elektriciteit (MW) (GWh) Windenergie ,3 Zon-PV ,5 Biomassa Totaal hernieuwbare elektriciteit ,9 Hernieuwbare warmte en WKK (MWth en Mwe) PJ Biomassa 64 72, ,5 Geothermie ,0 Totaal hernieuwbare warmte en WKK , ,5 Hernieuwbaar gas (Nm 3 /h) (Nm 3 mln) Groen gas ,5 Totaal hernieuwbaar gas ,5 Totaal SDE ,9 * De volgende aannames zijn gehanteerd: Bij de mest co-vergisting projecten wordt er vanuit gegaan dat deze alle betrekking hebben op de landbouwsector; Bij de grootschalige Zon-PV projecten wordt er vanuit gegaan dat 75% betrekking heeft op de landbouwsector; De overige projecten zijn individueel ingeschat; 9

10 In 2012 zijn in totaal aanvragen ingediend. Van deze ingediende aanvragen zijn 234 aanvragen gehonoreerd. Aan deze toegekende aanvragen is in totaal een subsidiebudget van EUR 1.700,0 miljoen toegekend. Een groot deel (97%) van deze regeling is naar Hernieuwbare warmte en WKK gegaan (EUR 1.653,9 miljoen). Grafiek 1 Toegekende landbouw gerelateerde subsidies SDE * Toegekende landbouw gerelateerde subsidies (182 toegekende aanvragen) Geothermie; 829,0 mln.; 30 aanvragen Groen gas; 38,5 mln.; 4 aanvragen Windenergie; 2,3 mln.; 1 aanvraag Zon-PV; 2,5 mln.; 83 aanvragen Biomassa warmte; 61,5 mln.; 64 aanvragen * De grafiek betreft toegekende landbouw gerelateerde categorieën SDE (peildatum 1 maart 2013) In het kader van deze regeling zijn in S&Z-gerelateerde aanvragen toegekend. In 2012 is 15 MW, 417,75 MWth en MWe en Nm3/h aan vermogen toegekend. Een overgroot deel (89%) is naar Geothermie gegaan met de toegezegde subsidiabele productie van 122 PJ. Er werd voor EUR 100,0 miljoen subsidie toegekend aan Biomassa (EUR 61,5 miljoen voor 10 PJ toegezegde subsidiabele productie) en Groen gas (EUR 38,5 miljoen voor 130 Nm 3 mln. toegezegde subsidiabele productie). Een volledig overzicht met betrekking tot het budgetjaar 2012 is in jaarbericht 2012 terug te vinden (Jaarbericht 2012 SDE + SDE en MEP). De SDE + regeling 2012 was echter ruim overtekend. In totaal zijn er aanvragen met een totale claim van EUR 4,6 miljard ingediend. Er was aanzienlijk meer subsidie aangevraagd dan er beschikbaar was. Voor de SDE is een budget van 3 miljard euro beschikbaar gesteld om projecten te ondersteunen. De toegekende subsidiemiddelen worden pas gegeven als projecten duurzame energie produceren. 10

11 B. FISCALE INSTRUMENTEN (Agentschap NL) Fiscale instrumenten zijn een tweede vorm waarmee het Rijk gewenste ontwikkelingen en toepassingen stimuleert. Deze instrumenten worden ook wel fiscale bijdrage of fiscale instrumenten genoemd. Bij deze vorm van financiële ondersteuning kan de ondernemer een bedrag in mindering brengen op het belastbare inkomen en daarmee zijn fiscale winst en belastingdruk verlagen. De fiscale bijdrage kan de ondernemer overigens combineren met een subsidie. Om gebruik te kunnen maken van deze instrumenten moet er echter wel sprake zijn van fiscale winst. In de onderstaande paragraaf volgt een overzicht van verschillende fiscale instrumenten die het Agentschap NL beheert. De informatie heeft een voorlopig karakter, omdat niet alle aanvragen op peildatum van deze rapportage waren afgehandeld. 3.2 Energie-investeringsaftrek (EIA) website: De Energie-investeringsaftrek (EIA) is een fiscale regeling van de ministeries van Financiën en Economische Zaken. Met de EIA wil de overheid het Nederlandse bedrijfsleven aansporen tot energiebesparing en toepassing van duurzame energie. Met de EIA kan 41,5% van de investeringskosten van de fiscale winst afgetrokken worden. Het directe financiële voordeel is afhankelijk van het belastingpercentage. Het bedraagt ongeveer 10% van de toegekende investeringskosten. Het budget in 2012 bedroeg EUR 151,0 miljoen. Bureau IRWA (onderdeel van de Belastingdienst) en Agentschap NL voeren de EIA-regeling uit. Jaarlijks wordt de energielijst herzien en in de Staatscourant gepubliceerd. De investering biedt dubbel voordeel: de energiekosten gaan omlaag en de ondernemer betaalt minder inkomsten- of vennootschapsbelasting. De EIA kan toegepast worden naast de 'gewone' investeringsaftrek. Investeringen met betrekking tot de energielijst 2012 konden alleen via eloket (digitaal) ingediend worden. Indien de aanvrager IB-belastingplichtig is, dan is het in geval van verliesrekening mogelijk om de EIA in de drie voorafgaande jaren en de zes volgende jaren te verrekenen. Sinds 2012 worden voor het indienen van EIA-aanvragen SBI-codes (Standaard Bedrijfsindeling) in plaats van BIK-codes (Branche-codes) gebruikt. Deze SBI-codes zijn ingedeeld in hoofd- en subcodes. De indeling van de aan sectoren toegewezen SBI-codes wijkt sterk af van de indeling van de eerder gebruikte BIK-codes. Deze wijziging heeft voor onduidelijkheid gezorgd. Een aantal aanvragers heeft voor het indienen van de S&Z-gerelateerde aanvragen de hoofdcode (01 Landbouw, jacht en dienstverlenging voor landbouw en jacht) in plaats van de subcode gebruikt. Daarnaast heeft de glastuinbouwsector niet zoals eerst (BIK-code 1121) een expliciete code toegewezen gekregen. De aanvragen met betrekking tot de glastuinbouwsector kunnen verschillende subcodes krijgen. Dit leidt tot verwarring bij de aanvragers. Een aantal aanvragers heeft voor de sectorspecifieke aanvragen de algemene code gebruikt. Om dit zo veel mogelijk te corrigeren zijn deze aanvragen handmatig bijgewerkt in het EIA-overzicht en zijn deze op inhoudelijke gronden ingedeeld (zie Bijlage 1). Ter beschikking gestelde informatie voor deze opdracht is geselecteerd aan de hand van locatie-sbi-codes (d.w.z. locatie waar de investering heeft plaatsgevonden). Hierbij is er vanuit gegaan dat deze juist zijn opgegeven. 11

12 De cijfers in dit rapport/overzicht kunnen niet vergeleken worden met andere monitoringscijfers in verband met een andere opzet van monitoring. Tabel 4 Overzicht EIA 2012 S&Z-agrosectoren Onderwerp Aantal aanvragen* Aantal afgehandeld** Gemeld investeringsbedrag Toegekend investeringsbedrag Netto voordeel EIA 2012*** EIA Glastuinbouw ,46 43,97 4,40 EIA Landbouw & Jacht ,00 51,63 5,16 EIA Bosbouw ,30 0,30 0,03 EIA Diversen ,21 28,84 2,88 Totaal ,97 124,74 12,47 * Het overzicht betreft geregistreerde meldingen EIA 2012 tot en met 1 april 2013, waarbij aangetekend moet worden dat het aantal meldingen hoger ligt omdat een melding voor een investering niet per vennoot/ maat wordt weergegeven ** Per 1 april 2013 waren alle meldingen EIA 2012 nog niet afgehandeld *** Het netto voordeel is ongeveer 10% van de toegekende investering (41,5% van de investeringskosten van energiebesparende bedrijfsmiddelen kan van de fiscale winst afgetrokken worden) Voor de S&Z-agrosectoren (inclusief VGI sector) ligt het aantal investeringsmeldingen over 2012 op aanvragen (geregistreerde investeringsmeldingen tot en met 1 april 2013) waarvan aanvragen op peildatum waren afgehandeld (92%). In totaal is het toegekende investeringsbedrag EUR 124,74 miljoen. Het totale netto voordeel van deze afgehandelde aanvragen bedraagt EUR 12,47 miljoen (uitgaande van 10% van de toegekende investeringen). Grafiek 2 Toegekende investeringsbedragen EIA 2012 (S&Z-agrosectoren) EIA Diversen; 28,84 mln.; 494 aanvragen Toegekende investeringsbedragen (3.072 aanvragen) EIA Glastuinbouw; 43,97 mln.; 939 aanvragen EIA Bosbouw; 0,30 mln.; 14 aanvragen EIA Landbouw & Jacht; 51,63 mln.; aanvragen 12

13 Tabel 5 Overzicht EIA 2012 t.o.v (S&Z-sectoren)* Onderwerp Aantal aanvragen Gemeld investeringsbedrag Gemiddelde investeringen Aantal aanvragen Gemeld investeringsbedrag Gemiddelde investeringen EIA Land- en tuinbouw ,46 0, ,57 0,06 EIA Bosbouw 14 0,30 0, ,24 0,02 Totaal ,76 0, ,81 0,06 * Het overzicht betreft geregistreerde meldingen EIA 2012 per 1 april 2013 resp. 3 april 2012 (EIA 2011) In totaal zijn er over het fiscale jaar 2012 (peildatum 1 april 2013) Land- en tuinbouw- (incl. glastuinbouw) en 14 Bosbouwaanvragen gemeld. De cijfers voor 2012 voor de S&Z-agrosectoren (Land- en tuinbouw en Bosbouw) laten een hoger aantal EIA-aanvragen zien dan over het fiscale jaar 2011 (+ 60%). Het gemelde investeringsbedrag van de Land- en tuinbouw voor 2012 is ten opzichte van 2011 op een hoger niveau uitgekomen (EUR 133,46 mln. in 2012 t.o.v. EUR 109,57 mln. in 2011) terwijl het gemiddelde investeringsbedrag op een lager niveau is uitgekomen (EUR 0,05 in 2012 t.o.v. EUR 0,06 mln. in 2011). Een volledig overzicht van de ingediende EIA-aanvragen 2012 is in het jaarverslag terug te vinden (Jaarverslag EIA 2012 Energie-investeringsaftrek). 3.3 Milieu-investeringsaftrek (MIA) en Willekeurige afschrijving Milieu- investeringen (Vamil) website: De Milieu-investeringaftrek (MIA) en Willekeurige afschrijving Milieu-investeringen (Vamil) zijn twee fiscale aftrekregelingen, die ondernemers kunnen benutten voor investeringen in bepaalde milieuvriendelijke technieken en apparatuur uit de MIA/Vamil-(Milieu)lijst. Deze Milieulijst wordt jaarlijks geactualiseerd en vastgesteld. Het doel van de MIA is het stimuleren van investeringen in milieuvriendelijke apparatuur door het Nederlandse bedrijfsleven. Het doel van de Vamil is het stimuleren van de marktintroductie van milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen. Voor de periode zijn de aftrekpercentages voor de verschillende categorieën verlaagd. De Milieulijst 2012 is per 1 juli 2012 gewijzigd. Meer informatie over de wijzigingen is in de gewijzigde brochure 2012 terug te vinden. In behandeling genomen ingediende aanvragen worden voorzien met een letter (A tot en met G). Elk letter heeft een andere betekenis voor de financiële ondersteuning. In het onderstaande overzicht is een kort uitleg van deze letters: A = 27% MIA + Vamil B = 13,5% MIA + Vamil C = alleen Vamil D = alleen 27% MIA E = alleen 13,5% MIA F = 36% MIA + Vamil G = alleen 36% MIA 13

14 De MIA biedt ondernemers die investeren in milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen een extra belastingaftrek. Voor MIA was in 2012 een budget van EUR 101,0 miljoen beschikbaar (in 2011: EUR 101,0 miljoen). De Vamil biedt een liquiditeits- en rentevoordeel. Ondernemers die Vamil voor een bedrijfsmiddel toepassen mogen dit bedrijfsmiddel willekeurig ofwel vrij afschrijven. Voor Vamil bedroeg budget in 2012 EUR 24,0 miljoen (in 2011: EUR 24,0 miljoen ). Tabel 6 Overzicht MIA/Vamil regelingen 2012 S&Z-agrosectoren Sector Aantal meldingen Gemeld investeringsbedrag Gemiddelde meldingsbedrag Landbouw (BIK H1) ,03 0,09 Bosbouw (BIK H2) 6 0,57 0,10 Anders 77 13,10 0,17 Totaal 2012: ,70 0,09 * Het overzicht betreft geregistreerde MIA/ Vamil meldingen 2012 t/m 13 april 2013 Tabel 7 MIA/Vamil regelingen 2012 S&Z-agrosectoren * Aantal aanvragen Sector Gemeld investeringsbedrag MIA nettovoordeel Vamil nettovoordeel Totaal nettovoordeel Akkerbouw 33,73 1,84 0,93 2, Fruitteelt 6,95 0,40 0,20 0, Glastuinbouw 124,23 8,07 3,64 11,71 4 Dienstverlening 0,27 0,02 0,01 0, Veehouderij 18,93 1,23 0,57 1, Melkveehouderij (rundveeen melkgeitenhouderij) 183,34 11,37 5,12 16, Varkenshouderij 162,83 10,24 4,55 14, Pluimveehouderij 156,50 9,57 4,27 13,84 11 Tuinbouw (bloembollen) 0,49 0,02 0,01 0, Overige 124,75 4,89 3,69 8,59 6 Bosbouw 0,57 0,02 0,02 0,04 77 Anders 13,10 0,52 0,39 0, ,70 48,20 23,41 71,60 * Het overzicht betreft geregistreerde MIA/ Vamil meldingen 2012 t/m 13 april 2013 Voor de S&Z-agrosectoren (inclusief VGI sector) ligt het aantal MIA/Vamil toegekende meldingen in 2012 op (geregistreerde MIA/Vamil meldingen 2012 tot en met 13 april 2013). Het totale netto-voordeel van deze aanvragen bedraagt EUR 71,60 miljoen. Een groot aantal meldingen komen uit de Overige (2.390) en Melkveehouderij: rundvee- en melkgeitenhouderij (2.055). Deze gemelde investeringen hebben in totaal EUR 25,08 miljoen als netto-voordeel geclaimd. De hoogste budgeten hebben de melkveehouderij- (EUR 16,49 miljoen) en varkenshouderijsector (EUR 14,80 miljoen) geclaimd. 14

15 Grafiek 3 Gemelde investeringen 2012 S&Z-agrosectoren (9.382 aanvragen) Gemelde investeringen ( 825,70 mln.) Overige; 124,75 mln. Bosbouw; 0,57 mln. Anders; 13,10 mln. Akkerbouw; 33,73 mln. Fruitteelt; 6,95 mln. Glastuinbouw; 124,23 mln. Tuinbouw (bloembollen); 0,49 mln. Pluimveehouderij 156,50 mln. Varkenshouderij; 162,83 mln. Dienstverlening; 0,27 mln. Veehouderij; 18,93 mln. Melkveehouderij (rundvee- en melkgeitenhoud) 183,34 mln. Grafiek 4 Netto-voordeel MIA/Vamil 2012 S&Z-agrosectoren (9.382 aanvragen) Netto-voordeel MIA/Vamil ( 71,60 mln.) Overige; 8,59 mln. Bosbouw; 0,04 mln. Anders; 0,91 mln. Akkerbouw; 2,77 mln. Fruitteelt; 0,61 mln. Tuinbouw (bloembollen); 0,04 mln. Glastuinbouw; 11,71 mln. Dienstverlening; 0,03 mln. Pluimveehouderij 13,84 mln. Veehouderij; 1,80 mln. Varkenshouderij; 14,80 mln. Melkveehouderij (rundvee- en melkgeitenhoud) 16,49 mln. 15

16 Tabel 8 MIA/Vamil regelingen 2012 t.o.v (S&Z-agrosectoren/excl. VGI) Onderwerp Aantal aanvragen Gemeld investeringsbedrag Gemiddelde investeringen Aantal aanvragen Gemeld investeringsbedrag Gemiddelde investeringen MIA/ Vamil Landbouw ,03 0, ,68 0,09 MIA/ Vamil Bosbouw 6 0,57 0, ,92 0,03 Totaal ,60 0, ,60 0,09 * Het overzicht betreft geregistreerde MIA/ Vamil meldingen 2012 per 1 april 2013 resp. 3 mei 2012 (MIA/ Vamil 2011) Over het fiscale jaar 2012 zijn in totaal MIA/Vamil-aanvragen van de S&Z-agrosectoren (excl. VGI) gemeld. In totaal hebben deze sectoren EUR 812,60 miljoen aan investeringen gemeld. Ten opzichte van 2011 is er spraken van een toename van het aantal meldingen (+30%) en gemelde investeringen (26%). Gemiddelde investering per aanvraag is op gelijk niveau gebleven. De cijfers in deze rapportage, tabellen en grafieken kunnen niet vergeleken worden met andere monitoringscijfers in verband met een andere opzet van monitoring. Ter beschikking gesteld informatie voor deze opdracht is op grond van de vraagstelling voor deze rapportage geselecteerd en geanalyseerd en de vermelde getallen dienen als indicatief gezien worden. Een volledig overzicht van de ingediende aanvragen 2012 is in het jaarverslag terug te vinden (Jaarverslag 2012 MIA/ Vamil). 16

17 C. OVERIGE PROGRAMMATISCHE INSTRUMENTEN (Agentschap NL) Naast de in hoofdstuk A en B genoemde subsidie- en fiscale instrumenten voert Agentschap NL een aantal ondersteunende programma s uit. Deze programma s bieden naast financiële steun ook (organisatorische) ondersteuning, bijvoorbeeld in de vorm van informatievoorziening. In overleg met de opdrachtgever is alleen Groen beleggen en financieren voor deze analyse meegenomen. 3.4 Groen beleggen en financieren website: De Regeling groen beleggen en financieren is om projecten te stimuleren die een positief effect op het milieu hebben. De overheid stimuleert deze projecten onder meer door de financiering van 'groenprojecten' aantrekkelijk te maken. Doordat de overheid een belastingvoordeel geeft aan 'groene' spaarders en beleggers kan de bank een lening aan een investeerder met een lager rentetarief verstrekken voor een groenproject. In 2010 is de Regeling groenprojecten geheel vernieuwd. De gewijzigde regeling biedt nieuwe projecten een kans op groene financiering. Deze projecten lopen uiteen van behoud van natuur, bos en landschap, tot duurzame aquacultuur, duurzame energieopwekking, duurzame binnenvaart, ruimtelijke herstructurering van bijvoorbeeld bedrijventerreinen en duurzame utiliteit- en woningbouw. Daarmee is de regeling aangepast op de laatste ontwikkelingen op het gebied van milieutechnologie en de huidige speerpunten van milieubeleid. De Regeling groenprojecten is een gezamenlijke regeling van: - het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M); - het Ministerie van Financiën; Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu coördineert de uitvoering van de Regeling groenprojecten. NL Milieu & Leefomgeving/Agentschap NL en Dienst Regelingen van het Ministerie van EZ toetsen namens de minister de projecten. De Dienst Regelingen beoordeelt projecten in de categorieën: Natuur, Biologische landbouw, Landbouw en Duurzame grondstoffen. Agentschap NL beoordeelt de projecten in de categorieën: Terugwinning en hergebruik, Duurzame energie, Energiebesparing, Duurzaam bouwen, Duurzame mobiliteit, Duurzame waterketens en andere innovatieve projecten. Na beoordeling geeft Dienst Regelingen of NL Milieu & Leefomgeving namens deze de Groenverklaring af. De procedure duurt gemiddeld vijf weken. In het Regeerakkoord (september 2010) is besloten een deel van het belastingvoordeel voor groene spaarders en beleggers af te bouwen. Daardoor was er minder groen geld beschikbaar voor investeringen en is het toegekende projectvermogen in 2011 bijna gehalveerd ten opzichte van In het Lenteakkoord 2012 is dit weer in belangrijke mate hersteld. 17

18 De onderstaande tabel (Tabel 9) bevat het aantal afgegeven groenverklaringen en toegekend projectvermogen van S&Z-gerelateerde onderwerpen. Tabel 9 Afgegeven groenverklaringen op basis van Regeling groenprojecten 2012 (S&Z gerelateerde onderwerpen) Categorie Afgegeven groenverklaringen 2012 Toegekend projectvermogen 2012 Natuur, bos en landschap (a) 0 0,00 Biologische landbouw (b) 11 15,46 GLK, Aquacultuur en melkveestallen (c) 2 5,83 Biogasopwaardeerinstallatie (f1a) 0 0,00 Windenergie (f2) ,13 Zonnecellen (f3) 23 7,38 Zonnecollectoren (f4) 1 0,16 Aardwarmte (f5) 0 0,00 Warmtepompen (g1) 13 7,17 Totaal: ,13 Het hoogste aantal groenverklaringen in 2012 komt uit de categorie Zonnecellen (23). Aan deze 23 afgegeven groenverklaringen is EUR 7,38 miljoen als projectvermogen toegekend. Voor de 12 afgegeven groenverklaring voor windenergie is het EUR 105,13 miljoen toegekend. In totaal zijn in S&Z-gerelateerde groenverklaringen afgegeven. Deze 62 afgegeven groenverklaringen hebben in totaal EUR 141,13 miljoen geclaimd (EUR 268,48 miljoen in 2011). Ten opzichte van 2011 is er sprake van een aanzienlijke daling van het aantal verklaringen (62 groenverklaringen in 2012 t.o.v. 805 groenverklaringen in 2011). Dit heeft te maken met de maatregel uit het Regeerakkoord Sinds het herstel van de maatregel in het Lenteakkoord 2012 nemen de aanvragen weer toe. 18

19 4 Conclusies en aanbevelingen In het kader van de opdracht Gebruik subsidie- en fiscale instrumenten AgentschapNL in de S&Zagrosectoren in 2012 is deze rapportage opgesteld. Deze rapportage bevat een uitgebreid overzicht van subsidie- en fiscale instrumenten met land- en tuinbouw-, bosbouw- en VGI-relevantie. Anderzijds geeft het rapport inzicht in openstelling, de beschikbare budgeten en budgetuitputting van de verschillende regelingen en de mate waarin de S&Z-agrosectoren (inclusief VGI-sector) van het instrumentarium gebruik maakten. Ten behoeve van deze opdracht is alleen één relevante subsidieregeling geanalyseerd. Dat voor deze opdracht alleen een subsidieregeling was behandeld ligt in het feit dat in 2011 het (voormalige) ministerie van EL&I was al begonnen met de omzetting van bestaande subsidieprogramma s in Topsectorenbeleid. Een aantal subsidieregelingen dat in de afgelopen jaren totale subsidiebedragen in deze rapportages hebben beïnvloed (bijvoorbeeld EOS, Innovatievouchers, PID, etc.), zijn er niet meer. Voor de SDE + -subsidieregeling was in 2012 ten opzichte van 2011 circa 10% meer budget beschikbaar gesteld (EUR 1.700,0 miljoen in 2012 t.o.v. EUR 1.546,10 miljoen in 2011). Hiervan was een budget van EUR 933,9 miljoen aan de S&Z-gerelateerde projecten en activiteiten toegekend. Dit toegekende budget van EUR 933,9 miljoen heeft betrekking op de toegezegde subsidiabele productie voor een periode van jaar. Voor een subsidieregeling is de aanvrager niet verplicht om de BIK- en/of SBI-codes aan te leveren. Wegens het ontbreken van deze gegevens is het onmogelijk op een eenvoudige en snelle manier een uitdraai te maken van de gevraagde informatie met betrekking tot de S&Z-agrosectoren. Voor wat betreft de fiscale instrumenten (EIA en MIA/Vamil 2012) is aan de S&Z-agrosectoren een fiscale aftrek van EUR 84,07 miljoen toegekend. Ten opzichte van 2011 is er sprake van een stijging met 29% (EUR 84,07 miljoen in 2012 t.o.v. EUR 65,15 miljoen in 2011). Het beschikbare budget van deze twee fiscale instrumenten is in 2012 ten opzichte van 2011 op gelijk niveau gebleven (EUR 276,00 miljoen). In 2011 is het (voormalige) ministerie van EL&I begonnen met de omzetting van bestaande subsidieprogramma's naar het Topsectorenbeleid. In dat jaar zijn de eerste stappen gezet om van een groot aantal innovatieprogramma's, energieonderzoeksubsidies en de innovatieagenda energie over te gaan naar nieuwe instrumenten van het Topsectorenbeleid. Daarnaast worden meer generieke fiscale middelen geïntroduceerd, zoals de RDA (Research&Development Aftrek), die niet specifiek op energie gericht zijn. Subsidieregelingen en fiscale instrumenten maken deel uit van een gesloten kringloop. Nieuwe technieken die door de financiële ondersteuning van verschillende subsidieregelingen zijn ontwikkeld en gedemonstreerd worden later door het bedrijfsleven via de fiscale instrumenten breed toegepast. Het bedrijfsleven zelf is meestal een bron van ideeën, wat later een vervolg krijgen in de subsidieaanvragen die dankzij de financiële ondersteuning uiteindelijk worden gerealiseerd. Dat is een wisselwerking die in de afgelopen jaren aan de voorgestelde doelen heeft bijgedragen. De brede toepassing van nieuwe technieken kent eigenlijk twee kanten. Aan de ene kant wordt met de toepassing van nieuwe technieken de concurrentiekracht van de S&Z-agrosectoren vergroot en worden economie en werkgelegenheid aanzienlijk versterkt. Aan de andere kant wordt met de toepassing van innoverende technieken aan verduurzamingsdoelstellingen voldaan. In het kader van de Regeling groen beleggen en financiering is in 2012 voor S&Z-gerelateerde groenverklaringen in totaal EUR 141,13 miljoen toegekend (EUR 268,48 miljoen in 2011). Ten opzichte van 2011 is er sprake van een aanzienlijke daling van het aantal verklaringen (62 groenverklaringen in 2012 t.o.v. 805 groenverklaringen in 2011). Dit uitgevoerde onderzoek betreft alleen de subsidie- en fiscale instrumenten die door AgNL worden uitgevoerd. Alle andere, niet door AgNL uitgevoerde regelingen, zijn niet meegenomen in dit onderzoek. Pas met een uitbreiding van dit onderzoek naar deze niet door AgNL uitgevoerde regelingen worden de diver- 19

20 se instrumenten in kaart gebracht inclusief de mate waarin de verschillende instrumenten door de S&Zagrosectoren worden benut en de effecten hiervan. Deze verkregen informatie kan de doeltreffendheid van de beschikbare budgetten vergroten en synergie tussen vergelijkbare projecten en activiteiten tot stand brengen zodat opgebouwde en betaalde kennis op een efficiënte manier aan de doelgroepen overgedragen kan worden. 20

21 Bijlagen Bijlage 1: Lijst EIA aanvragen 2012 (S&Z-agrosectoren) Aant. aanvr Aant. afgehan Gemeld investeringsbedrag Toegekend investeringsbedrag Status Toegek code Omschrijving code Glastuinbouw Energieschermen AFG Horizontale energieschermen AFG Horizontale energieschermen AFG Horizontale energieschermen AFG Gevelschermen AFG Buitenschermen Glastuinbouw Warmtekrachtinstallatie (WKK) AIB Warmtekrachtinstallatie met behulp van een zuigermotor, gestookt met biomassa Glastuinbouw Rookgasreiniging (RGR) AFG Rookgasreiniging voor CO2-bemesting AFG Glastuinbouw Warmtepompen AFG Warmtepompen AFG Warmtepompen (luchtgerelateerd) AIB Warmtepompen (luchtgerelateerd) AFG Warmte- of koudeopslag in de bodem (aquifer) Glastuinbouw Divers AFG AFG AIB Energieprestatieverbetering van bestaande bedrijfsgebouwen Energieprestatieverbetering van bestaande bedrijfsgebouwen Energieprestatieverbetering van bestaande bedrijfsgebouwen AFG Direct gasgestookt stralingspaneel AFG Warmtewisselaar voor vrije koeling AFG Warmtewisselaar voor vrije koeling AFG Debietregeling ventilator OPG Debietregeling ventilator AFG Ethyleenmeter AFG HR-glas AFG Isolatie voor bestaande constructies AFG Isolatie voor bestaande constructies AFG Isolatie voor bestaande constructies AIB Isolatie voor bestaande constructies AFG Isolatie van koel- of vriesruimten AFG Isolatie van koel- of vriesruimten AFG Energie-efficiënt verlichtingssysteem GDS Energie-efficiënt verlichtingssysteem 21

22 AFG Daglichtsysteem met spiegel- of prismastuurelementen of spiegelende kokers AFG LED-verlichtingssysteem AIB LED-verlichtingssysteem AIB LED-verlichtingssysteem GDS LED-verlichtingssysteem AFG HR-elektromotor AFG AFG AFG AIB GDS Luchtontvochtiger met tussengeschakelde warmtewisselaar Koude- of warmteterugwinningssysteem uit ventilatielucht Koude- of warmteterugwinningssysteem uit ventilatielucht Koude- of warmteterugwinningssysteem uit ventilatielucht Koude- of warmteterugwinningssysteem uit ventilatielucht AFG Systeem voor benutting van afvalwarmte AFG Systeem voor benutting van afvalwarmte AFG HR-Pomp AFG Direct gasgestookte condenserende boiler AFG Energiezuinige koel- en/of vriesinstallatie AFG Energiezuinige koel- en/of vriesinstallatie AFG Heetgasontdooisysteem AFG Energiezuinige professionele koel- of vrieskast AFG Hogedrukverneveling in tuinbouwkassen AFG Debietregeling ventilator in tuinbouwkassen AFG Luchtcirculatiesysteem in tuinbouwkassen LED-belichtingssysteem voor tuinbouwgewassen AFG AFG HR-elektromotor AFG Gelijkstroomventilator AFG Gelijkstroomventilator AFG Luchtontvochtiger met tussengeschakelde warmtewisselaar AFG Afvalwaterwarmtewisselaar AFG AFG AIB GDS Warmteterugwinningssysteem op koel- of persluchtinstallaties Warmteterugwinningssysteem op koel- of persluchtinstallaties Warmteterugwinningssysteem op koel- of persluchtinstallaties Warmteterugwinningssysteem op koel- of persluchtinstallaties AFG Systeem voor benutting van afvalwarmte AFG Uitschakelapparaat Energiezuinige klimaatregeling in tuinbouwkassen AFG AFG Indirecte aandrijving voor koelaggregaten AFG Zijafscherming AFG Aardwarmtewinningssysteem AIB Aardwarmtewinningssysteem AFG Ketel gestookt met biomassa AFG Ketel gestookt met biomassa 22

23 OPG Ketel gestookt met biomassa AIB Ketel gestookt met biomassa OPG Ketel gestookt met biomassa AIB Organic Rankine Cycle of Kalinacyclus AFG Grondwarmtewisselaar AFG AFG AFG AIB AFG AFG AIB GDS AFG AFG OPG AFG AFG in of bij bestaande bedrijfsgebouwen in of bij bestaande bedrijfsgebouwen in of bij bestaande bedrijfsgebouwen in of bij bestaande bedrijfsgebouwen Glastuinbouw Divers totaal Landbouw & Jacht - Glastuinbouw gerelateerd AFG HR-luchtverwarmer AIB HR-luchtverwarmer AFG Debietregeling ventilator AFG Debietregeling ventilator AIB Debietregeling ventilator GDS Debietregeling ventilator AFG Luchtdicht luchtverdeelsysteem AFG Energie-efficiënt verlichtingssysteem AIB Energie-efficiënt verlichtingssysteem GDS Energie-efficiënt verlichtingssysteem AFG LED-verlichtingssysteem AIB LED-verlichtingssysteem AFG HR-Pomp AFG Hogedrukverneveling in tuinbouwkassen AFG Debietregeling ventilator in tuinbouwkassen AFG Injectiebeluchting voor tuinbouwkassen OPG Injectiebeluchting voor tuinbouwkassen AFG Luchtcirculatiesysteem in tuinbouwkassen AFG Luchtcirculatiesysteem in tuinbouwkassen AFG Kasdek of kasgevel 23

24 AFG Horizontale energieschermen AFG Horizontale energieschermen AFG Horizontale energieschermen AIB Horizontale energieschermen OPG Horizontale energieschermen AIB Horizontale energieschermen OPG Horizontale energieschermen AFG Gevelschermen AFG Buitenschermen AIB Buitenschermen AFG Isolatie van gevels van bestaande tuinbouwkassen AFG LED-belichtingssysteem voor tuinbouwgewassen OPG LED-belichtingssysteem voor tuinbouwgewassen AFG AFG AIB AFG HR-elektromotor Systeem voor het koelen en verwarmen van (semi)-gesloten tuinbouwkassen Systeem voor het koelen en verwarmen van (semi)-gesloten tuinbouwkassen Systeem voor het koelen en verwarmen van (semi)-gesloten tuinbouwkassen AFG Gelijkstroomventilator AFG Gelijkstroomventilator AFG Gelijkstroomventilator AIB Gelijkstroomventilator OPG Gelijkstroomventilator Energiezuinige klimaatregeling in tuinbouwkassen AFG AFG Warmtepomp AFG Warmtepomp OPG Warmtepomp AFG Rookgasreiniging voor CO2-bemesting AFG Rookgasreiniging voor CO2-bemesting OPG Rookgasreiniging voor CO2-bemesting GDS Rookgasreiniging voor CO2-bemesting AFG GDS Warmtekrachtinstallatie met behulp van een zuigermotor Warmtekrachtinstallatie met behulp van een zuigermotor AFG Aardwarmtewinningssysteem AFG Aardwarmtewinningssysteem AIB Aardwarmtewinningssysteem GDS Aardwarmtewinningssysteem Landbouw & Jacht - Glastuinbouw gerelateerd Glastuinbouw totaal Landbouw & Jacht AFG AFG Energieprestatieverbetering van bestaande bedrijfsgebouwen Energieprestatieverbetering van bestaande bedrijfsgebouwen 24

25 AIB AFG Steunventilator AFG Steunventilator Energieprestatieverbetering van bestaande bedrijfsgebouwen AFG Direct gasgestookt stralingspaneel AFG Direct gasgestookte condenserende boiler AFG Warmtewisselaar voor vrije koeling AFG Ethyleenmeter AFG HR-glas AFG Isolatie voor bestaande constructies AFG Isolatie voor bestaande constructies AFG Isolatie voor bestaande constructies OPG Isolatie voor bestaande constructies AIB Isolatie voor bestaande constructies GDS Isolatie voor bestaande constructies AFG Isolatie van koel- of vriesruimten AFG Isolatie van koel- of vriesruimten AIB Isolatie van koel- of vriesruimten OPG Isolatie van koel- of vriesruimten AFG Besparingssysteem voor verlichting of klimaat AFG Besparingssysteem voor verlichting of klimaat AFG AFG Vluchtwegsignalering AFG AFG Daglichtsysteem met spiegel- of prismastuurelementen of spiegelende kokers Koude- of warmteterugwinningssysteem uit ventilatielucht Koude- of warmteterugwinningssysteem uit ventilatielucht AIB Systeem voor benutting van afvalwarmte AIB Afvalwaterwarmtewisselaar AFG Warmtepompen AFG Warmtepompen (luchtgerelateerd) AFG Gasgestookt HR-frituurtoestel AFG Gasgestookte (stoom)convectieoven OPG AIB Laaghangend verwarmingssysteem voor bestaande pluimveestallen Gasgestookte heetwatertoestel voor (vaat)spoelmachines of (vaat)wasmachines AFG Direct gasgestookte condenserende boiler AFG Energiezuinige koel- en/of vriesinstallatie AFG Energiezuinige koel- en/of vriesinstallatie AFG Energiezuinige koel- en/of vriesinstallatie AIB Energiezuinige koel- en/of vriesinstallatie AFG Heetgasontdooisysteem AFG Energiezuinige professionele koel- of vrieskast AFG Melkvoorkoeler OPG Melkvoorkoeler AFG AFG Warmteterugwinning bij (vaat)spoelmachines of (vaat)wasmachines of wasdrogers Warmteterugwinningssysteem op koel- of persluchtinstallaties AFG Systeem voor benutting van afvalwarmte AIB Systeem voor benutting van afvalwarmte 25

26 OPG Energiezuinige UPS AFG Indirecte aandrijving voor koelaggregaten AFG Teruglevervoorziening remenergie van elektrische motoren AFG Bandenspanning(regel)systeem OPG Bandenspanning(regel)systeem AFG Zijafscherming AFG Zonnecollectorsysteem AFG Zonnecollectorsysteem AIB Zonnecollectorsysteem AFG Fotovoltaïsch zonne-energiesysteem AIB Fotovoltaïsch zonne-energiesysteem AFG Fotovoltaïsch zonne-energiesysteem GDS Fotovoltaïsch zonne-energiesysteem AFG Windturbine AFG Windturbine AIB Windturbine GDS Windturbine AFG Ketel gestookt met biomassa AFG Ketel gestookt met biomassa AIB Ketel gestookt met biomassa AFG Ketel gestookt met biomassa AIB Ketel gestookt met biomassa GDS Ketel gestookt met biomassa AIB Warmtekrachtinstallatie anders dan met behulp van een zuigermotor, gestookt met biomassa AFG Vergistingsinstallatie voor droge biomassa AFG Vergistingsinstallatie voor droge biomassa OPG Vergistingsinstallatie voor droge biomassa AFG Warmte- of koudeopslag in de bodem (aquifer) AFG Grondwarmtewisselaar AFG AFG AFG AFG AIB OPG AIB OPG GDS AFG AFG in of bij bestaande bedrijfsgebouwen bij bestaande transportmiddelen in of bij nieuwe bedrijfsgebouwen 26