Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar X Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van hoofdstuk X (Ministerie van Defensie) voor het jaar 1992 Nr. 8 BRIEF VAIM DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 's-gravenhage, 1oktober 1991 Bij de behandeling van de Defensienota in de UCV van 1 juni 1991 is gevraagd naar een vergelijking van de Nederlandse defensie-uitgaven met die van de bondgenoten. Deze notitie beoogt daarin te voorzien. Ik heb mij niet beperkt tot een statistisch overzicht van de defensie-uitgaven. Ook wordt in deze notitie een korte typering gegeven van de te verwachten defensie-inspanning van de bondgenoten. De nieuwe Navo-strategie is nog niet definitief vastgesteld. De mislukte staatsgreep in de Sovjet-Unie heeft geleid tot een nieuwe veilig heidssituatie, waardoor landen zich waarschijnlijk opnieuw zullen bezinnen op hun defensie-inspanning. Voor vele landen staat dan ook de structuur van de eigen strijdkrachten nog niet definitief vast. De hierna opgenomen gegevens zijn ten dele afkomstig uit officiële publicaties van de Navo. Vooral toekomstgerichte informatie is verkregen uit de betrokken landen zelf. De verstrekte gegevens over 199 zijn nog niet in alle gevallen definitief, terwijl informatie over 1991 en 1992 nog veelvuldig aan wijziging onderhevig is. Vooral omdat de internationale veiligheidssituatie volop in beweging is, is de besluitvorming over de toekomstige defensie-inspanning en de daarmee samenhangende uitgaven niet afgerond. De defensiebudgetten en plannen worden voortdurend bijgesteld. Daarom moet ik per land volstaan met een beknopte typering die overigens wel inzicht biedt in de trendmatige ontwikkeling. Voor een te absolute interpretatie van de gepresenteerde gegevens moet echter ook om hierna te noemen redenen worden gewaakt. De vergelijking van de defensie-uitgaven per land wordt voorts bemoeilijkt door verschillen in samenstelling van de defensiebegroting. Enkele voorbeelden: In de Nederlandse defensie-uitgaven zijn opgenomen de uitgaven voor Pensioenen en Wachtgelden voor militair personeel. Zij vormen ongeveer 1% van het budget. In andere landen komt dit soort uitgaven niet ten laste van de defensie-begroting F ISSN Sdu Uitgeverij Plantijnstraat 's Gravenhage 1991

2 - De Nederlandse netto defensie-uitgaven bevatten wat betreft de Koninklijke marechaussee alleen die voor de militaire taken. Bij andere landen kunnen ook overige politietaken op de defensiebegroting zijn geraamd. - (Onderdelen van) Kustwacht en loodswezen zijn bij sommige landen op de defensiebegroting geraamd. - De verhouding beroeps/dienstplichtig personeel verschilt per land; sommige landen werken uitsluitend met (duurder) beroepspersoneel. Naast verschillen tussen de «inhoud» van de defensie-uitgaven van de landen, is ook sprake van een verschil tussen de Navo en de Neder landse definitie van die uitgaven. Het merendeel van de bondgenoten reduceert thans zowel de defensie-uitgaven als het personeelsbestand. Tempo en omvang van de voorgenomen reducties verschillen echter per land. Overigens is het duidelijk dat niet alleen de gewijzigde toestand in Europa bepalend is voor de mate van besparingen; ook de stand van de overheidsfinanciën in een aantal lidstaten is daarop van invloed. Landen met nucleaire wapens besteden een betrekkelijk groot deel van de defensie-uitgaven aan de ontwikkeling, verwerving en exploitatie van nucleaire systemen. Relatief grote, langlopende nucleaire uitgaven beperken bovendien de financiële flexibiliteit (bijvoorbeeld in Frankrijk). Bij het trekken van conclusies uit de vergelijkende gegevens is dus voorzichtigheid geboden. Rekening houdend met de genoemde relativeringen zijn in de volgende tabellen vanuit enkele invalshoeken vergelijkende gegevens vermeld. Reële procentuele ontwikkeling defensie-uitgaven * 1992" België Canada Denemarken Frankrijk Duitsland Griekenland Italië Luxemburg Nederland Noorwegen Portugal Spanje Turkije Verenigd Koninkrijk" Verenigde Staten" - 4,41,44 2,88 -,61-1,1 3,17 4,47 15,18,5-3,61 9,13-7,11 3,36-4,28-1,46-1,26 -,62-1,2,96 -,7-8,71-1,5-8,21,6 2,75 4,83 3,7,62 2,72 -,38 -,25 1,4-1,17,9 5,69 2,9 -,73 12,57-4,1 6,5-4,18-1,61 4,32-3,76, ,6 -, ,3-1 _ o 1 -,6 3-3 Bron: halfjaarlijks statistisch overzicht van de Navo, uitgaven juni 1991, uitsluitend de jaren t/m 1 99 N.B.: De gegevens van de bondgenoten zijn conform de Navo-definitie, welke afwijkt van de nationale systematiek. Voor Nederland zijn de werkelijke groei percentages gepresenteerd Uitgaande van de begroting 1991 " Raming op grond van incidentele rapportages. " Exclusief kosten Golfoorlog

3 Defensie-uitgaven als percentage van het BNP (lopende prijzen) (geraamd) België Canada Denemarken Frankrijk Duitsland Griekenland Italië Luxemburg Nederland Noorwegen Portugal Spanje Turkije Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten 2,72 2,6 2,16 3,78 2,92 6,29 2,46 1,28 2,96 3,24 3,23 2,8 3,76 4,16 6,9 2,54 1,99 2,9 3,68 2,83 5,58 2,39 1,8 2,86 3,22 3,21 2,5 3,64 4,14 5,93 2,42 1,99 2,2 3,59 2,87 5,63 2,27 1,14 2,68 3,31 2,89 1,94 5,11 4, 5,67 Bron: halfjaarlijks statistisch overzicht van de Navo, uitgave juni Tenslotte wordt een overzicht gegeven van de voorgenomen reducties in het militair personeel. Reductie Militair Personeel België Canada Denemarken Frankrijk Duitsland Griekenland Italië Luxemburg Nederland Noorwegen Portugal Spanje Turkije Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten sterkte Procentuele wijziging tot / 2% / 25% -/-8% / 1% / 33% + 5% / 1 5% + 1% -/-17,5% -/-6% / 1 5% / 1 8% + 13% / 22,6% / 26% Bron: sterktes 1989: halfjaarlijks statistisch overzicht van de Navo, uitgave juni 1991 Procentuele daling: meest recente DPQ's. Korte typering per land België Naar verwachting daalt het Belgische defensiebudget in de periode met ongeveer 1% in reële termen. Dit zal gepaard gaan met forse personele reducties. Hoewel voor de landstrijdkrachten nog geen definitieve reductiepercentages bekend zijn, wordt rekening gehouden met een afslanking van ongeveer 2% voor de landmacht (3% dienst plichtigen, 13% beroeps), ongeveer 12% voor de zeemacht (24% dienst plichtigen, 6% beroeps) en eveneens ongeveer 12% voor de luchtmacht (29% dienstplichtigen, 6% beroeps). Reducties worden vooral gevonden in de categorie dienstplichtigen, onder andere veroorzaakt door een verkorting van de dienstplichttijd van 12 naar 8 maanden. België zal de sterkte in Duitsland van ongeveer 23. tot 3.5 man verminderen en daarmee uitsluitend één brigade in dat land handhaven. In de plannen is ruimte gereserveerd voor de aanschaf van bewapende en waarnemingshelikopters. De Leopard-l gevechtstank zal worden verbeterd. De bouw van tien mijnenvegers voor de Belgische marine blijft in de plannen. Daarnaast zal een aantal kustmijnenvegers en mijnen

4 vegers voor de binnenwateren van de sterkte worden afgevoerd. Bij de luchtmacht zal één squadron Mirage-jachtvliegtuigen worden opgeheven. Canada Het Canadese defensiebudget zal als percenage van het Bruto Nationaal Produkt (BNP) onveranderd blijven. Wel wordt geprobeerd door reductie van de exploitatie-uitgaven (onder andere door het omlaag brengen van de personele sterkte) de ruimte voor investeringen te vergroten, opdat een aantal materieelplannen kan worden uitgevoerd. De vredessterkte van de Canadese strijdkrachten zal door natuurlijk verloop afnemen van zo'n 84. thans tot 76. in De Canadese presentie in Duitsland zal in twee fases worden terugge bracht. In de eerste fase (1992/93) zullen 2.5 a 3.5 militairen van de in totaal 6.6 worden teruggehaald. In de tweede fase zal de Canadese presentie verder afnemen tot 1.1 militairen. De twee Canadese luchtmachtbases in Duitsland zullen in 1994/95 worden gesloten. De bouwprogramma's voor de nieuwe fregatten zullen worden afgerond, maar voorgenomen moderniseringsprogramma's voor de bestaande onderzeebootbestrijdingsschepen zullen niet worden uitge voerd. Voorts wordt het onderzeebootprogramma nieuw leven ingeblazen. Voor de landmacht zullen waarschijnlijk nieuwe multi inzetbare gevechtsvoertuigen worden aangeschaft. Het ligt in de bedoeling voor de luchtmacht bijna 1 nieuwe helicopters en 2 grotere vliegtuigen aan te schaffen. Duitsland De sterkte van de Duitse strijdkrachten wordt tot 1995 van ruim 58. personen (met inbegrip van voormalige Oostduitse strijd krachten) verminderd tot ongeveer 37. personen. Dit aantal is als volgt over de krijgsmachtdelen verdeeld: landmacht 255., luchtmacht 82. en marine 32.. Om het beroepspersoneel in de Bundeswehr versneld te laten afvloeien, zal van 1994 tot 1997 de pensionering met één jaar worden vervroegd. Ook door modernisering en afslanking van de commandostructuur zullen reducties worden bereikt. Mede door verkorting van de dienstplichttijd van 15 naar 12 maanden per 1 oktober 199 zal het aantal dienstplichtigen fors afnemen. In de nieuwe structuur van de strijdkrachten wordt een verhouding beroeps/dienstplichtingen voorzien van 53:47. De Duitse defensie-uitgaven vertoonden in 199 een stijging ten gevolge van de inlijving van het voormalige Oostduitse Nationale Volks leger (NVA). Voor 1991 wordt een reële daling van ongeveer 1% voorzien. Waarschijnlijk zullen de defensie-uitgaven tot 1995 enigzins bhjven dalen De komende jaren staan geen financiële middelen ter beschikking voor nieuwe grote materieelprojecten. Veelal is een kwantitatieve reductie onvermijdelijk. Denemarken Het meerjarenakkoord voor tussen regering en oppositie, waarin de Deense defensie-inspanningen vastliggen, is met één jaar verlengd. Wel zijn beperkte kortingen op het defensiebudget overeenge komen. De besparingsmaatregelen komen neer op Dkr. 13 miljoen in 1991 en Dkr. 36 miljoen in Dit zal vooral invloed hebben op de personele sterkte. Zo zal in 1991 het aantal dienstplichtingen met ongeveer 1.1 afnemen en het beroepspersoneel met ongeveer 2 personen. Ook de investeringen worden gekort. In 1992 zal onder andere een squadron Draken jachtvliegtuigen worden afgestoten. Voorts worden 36 Centurion tanks uit dienst genomen en de modernisering van 72

5 andere in beraad gehouden. Overigens worden met betrekking tot de hoogte van het Deense defensiebudget, dat in 1991 Dkr. 14,8 miljard bedroeg, geen grote aanpassingen verwacht in de komende jaren. Frankrijk Dit najaar zal de «loi de la programmation militaire» nadere informatie verschaffen over de Franse defensieplannen. Bekend is dat die in het teken zal staan van afslanking en kwaliteitsverbetering. Naar verwachting zullen de defensie-uitgaven van 1992 op het nu bestaande peil bevroren blijven. Ook in de toekomstige defensie-inspanning zal een plaats voor de nucleaire afschrikking zijn ingeruimd. De personele sterkte van de landmacht zal waarschijnlijk van 285. tot 17. a 25. personen worden teruggebracht. Het in de plannen opgenomen aantal Le Clerc-gevechtstanks zal worden verminderd van de oorspronkelijke behoefte van 14 tot 6 a 8. Het aantal gevechtsvliegtuigen neemt af van 45 naar 35. De raketten op het Albion-plateau zullen waarschijnlijk niet worden vervangen, terwijl het aantal met kernkoppen uitgeruste onderzeeboten van zes tot vijf vermindert. De dienstplicht zal per 1 januari 1992 worden verkort van 12 tot 1 maanden. In 1992 zullen 1. militairen uit Duitsland worden teruggetrokken, een zelfde aantal als in Dit betekent dat eind 1992 slechts ongeveer 5.5 Franse militairen in Duitsland zullen blijven als deel van de Frans-Duitse brigade en de in Berlijn gestationeerde eenheden. Griekenland Het Griekse defensiebudget staat in reële termen onder druk. De defensie-uitgaven stijgen in 1991 weliswaar met ruim 1%, maar daar staat een inflatie van ruim 2% tegenover, zodat sprake is van een forse reële daling. Wel blijven de defensie-uitgaven als percentage van het BNP tot de hoogste van het bondgenootschap behoren. In de Griekse defensieplannen worden geen grote veranderingen verwacht. De Griekse defensie-inspanning wordt mede door andere factoren bepaald dan de Oost-West relatie. Belangrijkste probleem voor de Griekse defensie is het verouderde materieel, hoewel men daar door modernisering en door afstoting bij andere bondgenoten in het kader van het CSE-verdrag verandering in probeert te brengen. De dienstplicht is teruggebracht van 2-24 maanden tot maanden, afhankelijk van krijgsmachtsdeel en locatie. In de toekomst zal de militaire personeelssterkte waarschijnlijk enigszins toenemen. Italië In Italië is onlangs een «nieuw model» voor de Italiaanse defensie aangekondigd. Daarbij zullen de strijdkrachten worden aangepast aan de eisen van de tijd en zal meer ruimte worden geschapen voor multina tionale eenheden. Invoering van het nieuwe model zal waarschijnlijk geruime tijd in beslag nemen. In dat verband staat ook de dienstplicht ter discussie. Het Italiaanse defensiebudget zal in de komende jaren langzaam afnemen doordat slechts compensatie voor inflatie wordt gegeven. De Italiaanse defensie-uitgaven behoren nu al tot de laagste van het bondgenootschap. De personele omvang van de italiaanse strijdkrachten zal de komende vijf jaar licht afnemen, waarbij het aantal beroepsmilitairen nagenoeg ongewijzigd blijft. Op de langere duur wordt een vermindering met ongeveer 25% voorzien.

6 Luxemburg Voor de financiering van de Luxemburgse defensieplannen wordt uitgegaan van een lichte reële stijging van de defensie-uitgaven. Het aantal wapensystemen van de Luxemburgse strijdkrachten ondergaat geen wijziging als gevolg van het CSE-verdrag. Het aantal militairen zal licht stijgen. Luxemburg kent geen dienstplicht. Noorwegen Het Noorse defensiebudget kende tot 1991 een geringe reële groei per jaar en vormde ongeveer 3% van het BNP. In 1991 dalen de defensie-uitgaven in reële termen enigszins. De Noorse regering heeft een brede commissie ingesteld voor het formuleren van richtlijnen voor de landsverdediging op lange termijn. Zodra deze studie is afgerond, naar verwachting voorjaar 1992, zal een nieuw plan voor de Noorse defensie worden vastgesteld. In afwachting daarvan wordt voor 1992 van een reële nul-groei uitgegaan. De herstructurering van het Noorse leger zal worden voortgezet, terwijl een aantal nieuwe systemen zal worden ingevoerd (o.a. waarnemingshe likopters). Met de bouw van negen mijnenvegers is onlangs begonnen. Binnenkort wordt begonnen met een studie voor de vervanging van zeven schepen voor onderzeebootbestrijding. De Noorse luchtmacht zal deelnemen aan het «midlife-update» programma voor de F-16. Het aantal militairen zal in de periode tot 1995 met ongeveer 6% worden verminderd. De duur van de dienstplicht wordt vooralsnog niet verkort. Portugal De nominale groei van het defensie-budget is onvoldoende om de geldontwaarding bij te houden. Daardoor dalen de budgetten voor 1991 en 1992 achtereenvolgens met 3,1% en,6%. Door het ontbreken van een meerjarenplanning bestaat geen inzicht in de financiële niveaus na Overigens is een «wet militaire programma's» in voorbereiding waarin projecten voor de jaren 1993 tot en met 1997 worden geïnventariseerd. Overdracht van overtollig materieel van andere bondgenoten in het kader van het CSE-verdrag draagt bij tot de modernisering van de Portugese strijdkrachten. De duur van de militaire dienstplicht is nu acht maanden bij de landmacht en twaalf bij marine en luchtmacht. Met ingang van 1993 wordt de duur teruggebracht tot een minimum van 4 maanden. Spanje De Spaanse defensie-uitgaven zullen in 1992 waarschijnlijk, evenals in 1991, enigszins dalen. Onlangs is besloten de dienstplicht met ingang van 1992 terug te brengen van 12 naar 9 maanden. Voorts bestaan er plannen de verhouding beroepspersoneel/dienstplichtig personeel zó te wijzigen, dat de huidige 28:72 verhouding, na een 4:6 verhouding in 1995, in het jaar 2 5:5 zal zijn. De totale krijgsmacht zal dan omstreeks 17. a 18. militairen tellen, tegen 263. in 199. Hoewel de omvang van het Spaanse leger zal afnemen, wordt de bestaande structuur voor het grootste deel gehandhaafd. Ton behoeve van de Spaanse marine zal in de komende planperiode worden begonnen met de bouw van vier mijnenjagers en een bevoorradingsschip. Bij de luchtmacht zullen enkele categorieën jachtvliegtuigen worden gemoder niseerd.

7 Turkije De Turkse defensiebegroting geeft ook voor de komende jaren een reële groei te zien. Daarbij wordt uitgegaan van ongeveer 3% per jaar voor de periode tot Ontspanning in de Oost-West relatie heeft op de Turkse defensie-inspanning nauwelijks invloed. Er wordt veelal gewerkt met oud materieel dat nodig aan vervanging toe is. Naar verwachting zal Turkije profiteren van overtollig materieel dat in het kader van het CSE-verdrag beschikbaar komt. Daarnaast zal Turkije afhankelijk blijven van andere hulp van de bondgenoten om de strijd krachten te moderniseren. Vermindering van de dienstplichttijd is onderwerp van studie. Op korte termijn wordt geen wijziging verwacht. Voorts wordt in de plannen nog rekening gehouden met een toename met ongeveer 13% van het militair personeel in De Turkse defensie-uitgaven behoren tot de hoogste binnen het bondgenootschap (2-25% van het nationale budget) en vormen ongeveer 6% van het BNP. Verenigd Koninkrijk Britse defensie-uitgaven zullen in 1991 zo'n 24 miljard bedragen. Dit bedrag ligt ongeveer 1 miljard boven de oorspronkelijke raming. Dit wordt veroorzaakt door de Golf-operatie. Naar verwachting zullen de defensie-uitgaven in de jaren daarna met ongeveer 3% reëel per jaar worden verminderd. De sterkte van het Britse leger zal in de periode tot 1995 afnemen van ongeveer 156. beroepsmilitairen thans naar ongeveer Het Britse Rijnleger zal worden teruggebracht tot ongeveer 23. man, waarbij twee divisies worden teruggetrokken uit Duitsland. Het aantal infanteriebataljons wordt teruggebracht van 55 naar uiteindelijk 38 in Het aantal tank en verkenningsregimenten wordt teruggebracht van negentien naar elf. De personele omvang van de Royal Navy zal met ongeveer 11% afnemen tot ruim 56. in Het bestand aan jagers en fregatten neemt af van 46 in 1991 tot ongeveer 4 vanaf Overigens wordt de modernisering van de groep escorteschepen voortgezet. Het aantal onderzeeboten (27) wordt met 4% verminderd en zal met inbegrip van de nucleair aangedreven onderzeeboten straks zestien boten tellen. Het Trident-programma blijft gehandhaafd. De sterkte van de Royal Airforce neemt met 17% af tot ongeveer 72. personen. Van de vier bases in Duitsland worden er twee gesloten. Het aantal Tornado squadrons gaat terug van elf naar zes. Het Verenigd Koninkrijk streeft naar een kleinere en mobielere krijgs macht. Verenigde Staten De Amerikaanse defensie-uitgaven zullen de komende vijf jaar periode aanzienlijk dalen. In 1991 daalden ze ten opzichte van 199 met ongeveer 1% reëel (exclusief kosten Golfoorlog). Voor de jaren vanaf 1991 wordt rekening gehouden met een daling van enkele procenten reëel per jaar. Het ligt in de bedoeling de defensie-uitgaven terug te brengen van 5,6% van het BNP nu naar ongeveer 3,6% in De krijgsmacht zal daartoe met ongeveer 26% moeten worden ingekrompen. Dat betekent dat ruim 5. militairen van het personeelsbestand worden gevoerd. De Amerikaanse aanwezigheid in Europa zal waarschijnlijk geleidelijk worden teruggebracht van ruim 3. tot minder dan de helft in De structuur van de resterende landstrijdkrachten zou dan bestaan uit een versterkt legerkorps met twee zware divisies, een luchtverdedigings component en een sterke verkenningscapaciteit.

8 Het aantal aan de Navo toegezegde vliegtuigen zal van ongeveer 25 tot ongeveer 165 worden teruggebracht, wat neerkomt op een reductie van 42 squadrons. Het aantal aan de Navo toegezegde oorlogsschepen wordt met zeventien verminderd tot 254. Het totale aantal Amerikaanse schepen gaat terug van 561 naar 45. Bij de herstructurering van de Amerikaanse strijdkrachten vindt verschuiving plaats van parate naar mobilisabele eenheden. De Minister van Defensie, A. L. ter Beek