State the art: Amyotrofische Laterale Sclerose. Leonard H. van den Berg UMC Utrecht ALS Centrum Nederland

Transcriptie

1 State the art: Amyotrofische Laterale Sclerose Leonard H. van den Berg UMC Utrecht ALS Centrum Nederland

2 Amyotrofische laterale sclerose Progressieve aandoening perifeer en centraal motorisch neuron Beloop lineair Debuut op elke volwassen leeftijd (mediaan 55) Mannen meer dan vrouwen Spinaal of bulbair Overlijden door ademhalingsinsufficientie Denken intact (wel combinatie FTD) Incidentie 3/ , prevalentie 8/ Voorbeeld ziekte voor trials bij neurodegeneratieve aandoeningen

3

4

5 Centraal motorisch neuron Minder vaardigheid Stijfheid, spasticiteit Verhoogde reflexen

6 Perifeer motorisch neuron Zwakte beweginkjes in de spieren (fasciculaties) krampen dunner worden spieren (atrofie) lage of afwezige reflexen

7 Diagnose Geen diagnostische test Anamnese en N.O. Uitsluiten andere ziekten lab neurofysiologisch onderzoek MRI Delay 10 maanden (was 16 maanden)

8 Riluzole effect bescheiden 2 dd 50 mg - weinig bijwerkingen

9 Nieuwe medicijnen/behandeling Combinatie therapie (kanker/aids) Risico: verwachting te hoog, gering effect wordt niet gevonden effect riluzole was niet gevonden zonder trial

10 Amyotrofische laterale sclerose sporadisch (95%) familiair (5%) Een aantal nieuwe genen gevonden Bij 30% van de familiaire patienten is genetisch onderzoek mogelijk

11

12 SOD1 Familial ALS - genes ANG TARDP, encoding TAR DNA binding protein TDP- 43 FUS diermodellen Whole Genome sequencen Functie

13 TDP43 TAR DNA binding protein 43 (TARDP) Autosomal dominant 1-4 % of FALS, <1% of SALS Typical ALS (no FTD) Rowland & Schneider, NEJM 322:1688 (2001)

14

15

16 ubiquilin Speelt rol bij eiwit degradatie Mogelijk final common pathway

17 Oorzaak ALS Familiair Multifactorieel combinatie van omgevingsfactoren en genetische aanleg?

18 Hypothese: ALS is een multifactoriele ziekte Gen Omgeving ALS

19 SNP chips DNA

20 Chip apparatuur x

21

22 Risicofactoren Elke patiënt heeft zijn eigen risicofactor Oppassen!! Methode van het onderzoek erg belangrijk Kwalitatief slechte studies Kleine aantallen Referral bias (hospital based)

23 Politici? Mao Zedong Gijs van Aardenne

24 Acteurs? David Niven Sylvia de Leur

25 Professoren? Stephen Hawking

26 Sporters? Lou Gehrig Stefano Borgonovo

27 De oplossing Population based Alle inwoners in een gebied (provincie/land) Informatie van patiënten komt in één centrum samen

28

29

30 Population-based study The Netherlands Started in 2006 Identify genetic and environmental risk factors Case-control Complete ascertainment of all patients with (spor + fam) ALS, PLS, PSMA Multiple sources Blood samples (ALS biobank), questionnaire

31

32

33 Risicofactoren ontstaan en beloop MND Genetische factoren sals fals Omgevingsfactoren Gen-omgeving interactie Familiair voorkomen neurodegeneratieve aandoeningen Epidemiologie

34 Incidence (/100,000) Incidence Incidence 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 Men Women Total 4,00 2,00 0, >85 Age (years)

35 Environmental/lifestyle risk factors Clusters Smoking, alcohol use Vascular risk factors Famial aggregation of other neurodegenerative disease Occupations Nutrition Exercise Electromagnetic fields Medication (statins)

36 Smoking Confounding factors: alcohol and level of education

37 ALS CENTRUM NEDERLAND

38 ALS polikliniek Neurologie Diagnose door ervaren artsen (ALS en mimics) Verkorten wachttijd binnen 2 weken aanvullend onderzoek zelfde dag ALS verpleegkundige Revalidatie-arts bij spreekuur

39 75% van de ALS patiënten in Nederland 90% binnen 2 weken Diagnostic delay is afgenomen van 435 dagen tot 341 dagen

40 Spiegelbijeenkomsten Follow-up fase Autonomie behouden, zelf beslissingen nemen, geen betutteling Onbekendheid met de ziekte bij hulpverleners Hulpmiddelen en voorzieningen groot probleem Overgang naar CTB moeilijk Bang om te stikken

41 Betere begeleiding en optimaliseren zorg Opstellen behandelprotocollen website ALS revalidatiebehandelcentra Nascholing Hulpmiddelen/voorzieningen Afspraken met CTB

42 Betere begeleiding en optimaliseren zorg Gespecialiseerde ALS teams (Consensus criteria) volledig team (rev arts, fysio, ergo, logo, maatsch w, dietist) tenminste 6 nieuwe patienten per jaar Ned ALS protocol Ongeveer 35 centra (via website) Patienten behandeld in gespecialiseerde ALS centra hebben een hogere kwaliteit van leven Promotie-onderzoek Jan-Paul van den Berg

43

44

45 Fenotype patientenzorg + wetenschappelijk onderzoek + trials

46

47

48 Organisatie van een klinische trial CCMO Verklaring van geen bezwaar EUDRA-CT Trialregister 4/16/2009

49 een grote stapel papier! 4/16/2009

50 Belasting zo laag mogelijk Sequentiele analyse bij ALS 4/16/2009

51

52

53

54 Europese samenwerking