Onderwijs. Het voorgaande is een samenvatting van: Johan Dockx in: Els Witte (red.), Brusselse Thema s 1, pp

Transcriptie

1 3 Onderwijs 3.1. Faciliteitenscholen Op verzoek van zestien gezinshoofden per gemeente werd er, met de wet van 2 augustus 1963, kleuter- en lager onderwijs voor Franstalige kinderen in de faciliteitengemeenten ingericht. Hierop volgden een aantal problemen met Nederlandsonkundige leerkrachten en schooldirecties. Aangezien ze behoren tot het personeel van een Vlaamse gemeente moesten deze personen het Nederlands wel machtig zijn. Het doel van deze scholen is immers Franstalige kinderen vlot te integreren in hun Nederlandstalige omgeving. Het is dan ook evident dat het personeel van deze scholen Nederlands kent. 1 Na deze moeilijkheden bleef het twee decennia lang vrij rustig in de scholen. In de jaren tachtig waren er wel een aantal opstootjes, waarbij de bevoegde minister de subsidies van een bepaalde Franstalige school schorste. Dit soort problemen gaf de Franstalige scholen in de faciliteitengemeenten geen goede naam, en het leerlingenaantal was niet meteen spectaculair te noemen. Deze scholen boden ook geen continuïteit met het oog op middelbaar onderwijs, wat een bijkomend nadeel was. 2 De debatten over het (Franstalig) onderwijs in de zes faciliteitengemeenten werden na 1988 regelmatig opnieuw hervat. De werking en de uitrusting van deze scholen worden door de Vlaamse overheid gefinancierd. 3 Bovendien mag een Franstalige inwoner van Zaventem bijvoorbeeld zijn kinderen niet naar de Franstalige school van Kraainem sturen. Maar Franstaligen uit gemeenten zonder faciliteiten, alsook uit het Brus- 1. Dit staat duidelijk in de wetten van 1963 vermeld. 2. Het voorgaande is een samenvatting van: Johan Dockx in: Els Witte (red.), Brusselse Thema s 1, pp Ik ben er niet van op de hoogte of de Franstalige scholen in de faciliteitengemeente enige toelage ontvangen van de Franse Gemeenschap. Antwoord van gemeenschapsminister van Onderwijs Daniël Coens op een vraag van volksvertegenwoordiger van Durme. In: Vlaamse Raad Vragen en antwoorden, nr. 7, 5 februari 1990, vraag nr. 50, p

2 Deel II Hoofdstuk 3 sels Hoofdstedelijk Gewest, mogen hun kinderen alleen in de Nederlandstalige scholen van de faciliteitengemeenten inschrijven. Deze scholen openstellen voor alle kinderen uit alle gemeenten zou echter een wijziging van artikel van de Grondwet inhouden. De scholen konden wel gebruik maken van een aantal maatregelen om de opvang van de Franstalige kinderen vlotter te laten verlopen: onder bepaalde voorwaarden konden er extra lesuren worden ingelast. Dit was alleen maar mogelijk als er voldoende anderstalige leerlingen aanwezig waren. Ook konden er extra lesuren ingelast worden voor kinderen met ontwikkelings- en leermoeilijkheden. Dat gold ook voor die leerlingen die de lessen niet konden volgen omdat ze onvoldoende Nederlands kenden. 4 De zes faciliteitengemeenten tellen acht Franstalige scholen met kleuter- en lager onderwijs: één gemeente- en één vrije basisschool in Sint- Genesius-Rode, evenals in Wezembeek-Oppem, en telkens één gemeenteschool in de vier andere faciliteitengemeenten. Daarnaast telden de zes elf Nederlandstalige kleuter- en basisscholen. Op verzoek van Vlaams volksvertegenwoordiger Valkeniers maakte gemeenschapsminister van Onderwijs Daniël Coens (CVP) in juni 1990 het percentage Franstalige en buitenlandse kinderen in deze scholen bekend. Tabel 1 Aantal Franstalige kinderen in het basisonderwijs in de zes; cijfers van School Drogenbos Kraainem Linkebeek Sint-Genesius-Rode Vrije Basisschool Sint-Genesius-Rode Totaal ingeschrevenen Aantal Franstalige kinderen a Aantal buitenlandse kinderen Vlaams Parlement Bulletin van Vragen en Antwoorden, nr. 10, 18 maart 1996, pp , vraag nr. 95 van C.Van Eyken. 5. Vlaamse Raad Bulletin van Vragen en Antwoorden, nr. 16, 25 juni 1990, pp , vraag nr. 139 van J.Valkeniers aan D.Coens. 186

3 Onderwijs School Vrije Kleuterschool Sint-Genesius-Rode Wemmel Vrije Basisschool Wemmel B.l.o. Gem.onderwijs Wemmel Wezembeek-Oppem Vrije Basisschool Wezembeek-Oppem Totaal ingeschrevenen Aantal Franstalige kinderen a Aantal buitenlandse kinderen a. Een duidelijke omschrijving van het begrip Franstalige kinderen is niet uit de bron af te leiden. We weten dus niet of deze kinderen bijvoorbeeld van huis uit Franstalig of tweetalig zijn. Deze cijfers leren ons dat het percentage Franstaligen in de Nederlandstalige scholen in de zes faciliteitengemeenten toch aanzienlijk kon zijn. We kunnen ons afvragen waarom zoveel Franstalige ouders hun kinderen naar die scholen stuurden, terwijl ze toch konden terugvallen op scholen waar er in de eigen taal werd lesgegeven. Wat de scholen van het secundair onderwijs betreft somde de Vlaamse minister de instellingen in de faciliteitengemeenten op. 6 Hierbij vermeldde hij het aantal leerlingen in deze scholen met een niet-belgische nationaliteit; voort het aantal Franstalige leerlingen blijven we in het ongewisse. Deze gegevens werden door de vraagsteller immers niet opgevraagd. Voor meer actuele informatie verwijzen we naar het derde deel van dit onderzoek Conflicten In 1996 ontstond er enige beroering over de Vlaamse afdeling van de Linkebeekse gemeenteschool, waar de leraar lichamelijke opvoeding, de leraar notenleer en de verantwoordelijke voor het naschoolse toezicht een erg gebrekkige kennis van het Nederlands hadden. Na onderzoek van de klacht, die door een aantal Nederlandstalige ouders werd ingediend, bleek 6. O.-L.-V.-Instituut (ASO-BSO) in Sint-Genesius-Rode; Heilig-Hartcollege in Wezembeek- Oppem; Middenschool Heilig Hartcollege, eveneens in Wezembeek-Oppem; Horiton in Wemmel en de Gemeentelijke Leergangen voor Talen in Sint-Genesius-Rode. 187

4 Deel II Hoofdstuk 3 dat het hier eigenlijk om een misverstand ging. De leraar lichamelijke opvoeding in kwestie was een vrijwilliger die tijdelijk de afwezige en door de school benoemde leraar verving, en die zich beter in het Frans uitdrukte dan in het Nederlands. De leraar notenleer probeerde tweetalige lessen te geven, wat de ouderraad echter niet apprecieerde. De uitvoering van het naschoolse toezicht ten slotte was een aangelegenheid van de inrichtende macht van de school. 7 Dit voorbeeld toont aan dat de scholen zeker niet vrij waren van taalconflicten. De aanwezigheid van Franse scholen werd trouwens niet zelden gezien als een weinig integratiebevorderend initiatief. In die context is het te begrijpen dat Vlaams volksvertegenwoordiger Van Vaerenbergh op een gegeven moment zelfs pleitte voor een decreet dat iedereen in Vlaams-Brabant zou verplichten Nederlandstalig onderwijs te volgen. 8 Het feit dat heel wat Franstalige ouders hun kinderen toch naar een Nederlandstalige school sturen leverde een aantal ernstige problemen op. In sommige gevallen telde een Nederlandstalige school (kleuterklas of lager onderwijs) in een faciliteitengemeente voor bijna de helft of meer Franstalige kinderen. Deze kinderen kenden vaak onvoldoende Nederlands om de lessen vlot te kunnen volgen. Hierdoor was het onderwijzend personeel verplicht een extra inspanning te doen, met als gevolg dat het leerprogramma niet meer stipt gevolgd kon worden, wat uiteindelijk aanleiding kon geven tot een daling van de kwaliteit van het onderwijs. 9 Dit probleem is echter niet uniek voor de zes faciliteitengemeenten; in de hele Rand sturen niet-nederlandstalige ouders, vaak euroambtenaren, hun kinderen naar de plaatselijke gemeenteschool. In de gemeenteschool van Wezembeek-Oppem, De Letterbijter, leek dit probleem veel minder aan de orde. Door een doelgerichte Nederlandstalige publiciteitscampagne, en de invoering van het zogenaamde Freinetsysteem 10, daalde het aantal Franstalige leerlingen in die school in het schooljaar van de helft tot een derde. 11 Nog in Wezembeek-Oppem diende de Vlaamse oppositie DWO een klacht in bij de provinciegouverneur. Volgens DWO zijn niet alle leerlingen in de Franstalige gemeenteschool van Franstalige origine of hebben ze niet allemaal het Frans als voertaal, zoals de wet voorschrijft. De provinciegouverneur verklaarde zich echter onbevoegd, maar doordat de klacht voorkwam in het Vlaams en Federaal Parlement, besliste men 7. Vlaams Parlement Bulletin van Vragen en Antwoorden, nr. 12, 29 april 1996, p. 591, vraag nr. 129 van E. Van Vaerenbergh. 8. Vlaamse Raad Beknopt verslag, 8 juli 1991, p Deze opmerkingen werden ook door de burgemeesters Calmeyn en Delacroix-Rolin geuit. Calmeyn ziet in het sturen van Franstalige kinderen naar Nederlandstalige scholen een soort van goodwill van hun ouders ten aanzien van het taalregime. Toch moet hij toegeven dat dit met heel wat problemen gepaard kan gaan. Uit: Interview van J. Koppen met J. Calmeyn en met M. Delacroix-Rolin. 188

5 Onderwijs om vanaf het schooljaar de taalinspectie opnieuw in het leven te roepen. Deze taalinspectie controleert of de leerlingen van de Franstalige school van een faciliteitengemeente daar, conform de taalwetgeving, wel school mogen lopen Beleid De administratieve inspectie en het toezicht op deze Franstalige basisscholen werd trouwens uitgeoefend door de Vlaamse Gemeenschap. De Franse Gemeenschap voerde echter de pedagogische inspectie uit. Deze pedagogische inspectie behelst onder meer het toezicht op het leerplan en het onderwijspeil. Dit was het gevolg van het protocolakkoord van 24 mei 1973, betreffende het beheer van de Franstalige scholen in het Nederlands taalgebied. Dit akkoord werd indertijd afgesloten door de beide ministers van Nationale Opvoeding. Het paste in het groter geheel van het streven naar taalpacificatie, en zou waarschijnlijk niet onmiddellijk worden herzien. 13 Na de splitsing van Brabant stippelde de Bestendige Deputatie van Vlaams-Brabant eind 1995 een beleid uit, waarbij ook het Franstalig basisonderwijs in de Rand ter sprake kwam. Drie punten werden daarbij voorgesteld: geen afwijkende vakantieregelingen ten aanzien van het Vlaams onderwijs 14 ; het invoeren van speciale taalcursusverplichtingen en extra aandacht voor het Nederlands in het leerplan; en het uitoefenen van de volledige inspectie door de Vlaamse Gemeenschap. Over het eerste 10. Dit systeem heeft als belangrijkste kenmerk dat de leerlingen meer inspraak hebben. Aan het begin van de week wordt er met de leerlingen telkens een gespreksronde gehouden, waarin de leerkrachten het werkschema voor de hele week voorstellen. De leerlingen geven dan zelf aan welke thema s zij graag behandeld zouden zien. Deze thema s worden vervolgens door de leraars in het leerplan ingelast. Op die manier zijn de leerlingen intensiever met de leerstof betrokken. De invoering van het Freinetsysteem in De Letterbijter was echter uit noodzaak om de school aantrekkelijker te maken. Doordat de school in 1998 minder dan 60 leerlingen telde, zat ze onder de rationaliseringsnorm en dreigde de sluiting. In: Randkrant, jg. 3, nr. 6, juni 1999, p. 16; zie ook: Freinetonderwijs redt school. In: De Standaard, 18 september Randkrant, jg. 3, nr. 11, december 1999, pp Randkrant, jg. 4, nr. 3, maart 2000, p Vlaamse Raad Bulletin van Vragen en Antwoorden, nr. 6, 22 januari 1996, p. 248, vraag nr. 44 van E. Van Vaerenbergh. 14. Het gebeurde weleens in het verleden dat de schoolvakantie voor de Franstalige leerlingen een week vroeger viel dan voor de Nederlandstalige school. Zie bijvoorbeeld: La province du Brabant flamand refuse la dérogation demandée pour l école francophone. Pâques tombera une semaine plus tôt pour Rhode. In: Le Soir, 13 november 1995 & Le Brabant flamand poursuit la querelle linguistique dans la cour des petits. In: Le Soir, 21 november

6 Deel II Hoofdstuk 3 punt bestond er ook bij de Vlaamse overheid geen discussie. De uitvoering van het tweede punt was eigenlijk al bepaald in de wet van 2 augustus 1963 op het gebruik van talen in bestuurszaken. Artikel 7 van deze wet verplichtte onderwijs in een tweede taal vier uur per week in de tweede graad en acht uur in de derde graad. De uitvoering van het derde punt was echter onmogelijk, omdat zoals eerder al vermeld het protocol alleen opgeheven kon worden mits men wederzijds akkoord ging. 15 Wel werden hierover moties ingediend in het Vlaams Parlement en het departement Onderwijs zou onderhandelingen aanknopen met de Franse Gemeenschap. 16 Of er een akkoord bereikt zou kunnen worden was echter een open vraag. De Franse Gemeenschap verzette zich bovendien tegen de uitoefening van de pedagogische inspectie omdat ze het als een inbreuk beschouwde op het territorialiteitsprincipe. 17 De discussies over het al dan niet toelaatbare van deze inspectie kwamen in de tweede helft van de jaren negentig in het Vlaams Parlement regelmatig terug. Volgens gegevens van oktober 1999 telde het Franstalig basisonderwijs in de zes faciliteitengemeenten in totaal kleuters en scholieren. Het Nederlandstalig onderwijs daarentegen telde kleuters en scholieren. In 1992 telde de Franstalige scholen nog 948 kleuters en scholieren tegenover kleuters en scholieren in de Nederlandstalige scholen. Kinderen van buitenlanders worden opmerkelijk eerder naar de Nederlandstalige school gestuurd. 18 We kunnen besluiten dat de problemen in verband met het onderwijs in de zes faciliteitengemeenten niet zozeer toegespitst zijn op loutere taalkwesties. Veel couranter zijn de problemen met de Franstalige kinderen in de Nederlandstalige scholen, wat een kwaliteitsvermindering tot gevolg kan hebben. 19 Ook het aspect van de pedagogische inspectie door de Franse Gemeenschap blijft een discussiepunt. 15. Vlaamse Raad Bulletin van Vragen en Antwoorden, nr. 7, 5 februari 1996, p. 328, vraag nr. 66 van E. Van Vaerenbergh. 16. Vlaams Parlement Bulletin van Vragen en Antwoorden, nr. 13, 18 april 1997, p. 1295, vraag nr. 149 van L. van Nieuwenhuysen. 17. Vlaams Parlement Bulletin van Vragen en Antwoorden, nr. 3, 31 oktober 1996, p. 173, vraag nr. 43 van S. Platteau. 18. Franstalig onderwijs in Vlaanderen groeit. In: De Standaard, 27 oktober Voor een vergelijking met de Brusselse situatie, zie: Piet Van De Craen, Meertalig (speerpunt)onderwijs te Brussel. Een scenario. In: Els Witte & Ann Mares (red.), Brusselse Thema s keer Brussel. Brussel, VUBPRESS, 2001, pp