Hof van Cassatie eerste kamer 11 mei 2001

Transcriptie

1 Hof van Cassatie eerste kamer 11 mei 2001 Juridictie : HOF VAN CASSATIE, NEDERLANDSE AFDELING, 1E KAMER Zetel : VEROUGSTRAETE Verslaggever : DIRIX Openbaar Ministerie : THIJS Rolnummer : C990351N H.A., eiser tot cassatie van een arrest, op 12 april 1999 gewezen door het Hof van Beroep te Antwerpen, vertegenwoordigd door mr. René Bützler, advocaat bij het Hof van Cassatie, kantoor houdende te 1083 Ganshoren, de Villegaslaan 33-34, alwaar keuze van woonplaats wordt gedaan, tegen OOSTERGETEL EN PRINS, vennootschap onder gezamenlijke naam, met maatschappelijke zetel te 3930 Hamont-Achel, Nijverheidsstraat 9A, ingeschreven in het handelsregister te Hasselt, onder nummer , verweerster in cassatie, vertegenwoordigd door mr. Ludovic De Gryse, advocaat bij het Hof van Cassatie, kantoor houdende te 1060 Brussel, Henri Wafelaertsstraat 47-51, alwaar keuze van woonplaats wordt gedaan. HET HOF, Gehoord het verslag van raadsheer Dirix en op de conclusie van advocaat-generaal met opdracht Thijs; Gelet op het bestreden arrest, op 12 april 1999 gewezen door het Hof van Beroep te Antwerpen; Over het middel, gesteld als volgt : schending van de artikelen 149 van de Grondwet en 1133, 1, van het Gerechtelijk Wetboek, doordat het hof van beroep de vordering van verweerster tot herroeping van gewijsde gegrond verklaart, rechtens zegt dat het vonnis gewezen door de Rechtbank van Koophandel te Hasselt op 18 april 1990 (algemene rol nr. 807/90) is herroepen en geen gezag van gewijsde noch uitvoerbare kracht heeft en eisers vordering ongegrond verklaart, o.m. op volgende gronden : "NV Werkman-Beheerder huurde met een huurovereenkomst van bepaalde duur van VGN Oostergetel en Prins (hiernagenoemd Oostergetel) een pand gelegen te Hamont- Achel, Rodenrijt 63. De maatschappelijke zetel van Oostergetel was luidens de gegevens in het handelsregister bij de Rechtbank van Koophandel van Hasselt tot in augustus 1990 gevestigd op het adres Rodenrijt 63 (voorheen 24) te Hamont-Achel. Bij exploot betekend op 11 februari 1990 heeft Oostergetel, 'vertegenwoordigd door de heer O., haar zaakvoerder, wonende te Neerpelt, Broekkant 51', Werkman- Beheer NV met uitbatingszetel te Hamont-Achel, Rodenrijt 63, gedagvaard voor de vrederechter van Neerpelt teneinde betaling te bekomen van achterstallige huur, beëindiging van de huur en uitdrijving uit dit gehuurde pand. In de loop van de procedure voor de

2 vrederechter te Neerpelt (waaraan een einde is gekomen door het vonnis van de vrederechter van 23 april 1990) heeft Werkman-Beheer NV keuze van woonst doend bij het advocatenkantoor waarop zij beroep deed, bij exploot betekend op 21 maart 1990 O. gedagvaard op het adres Rodenrijt 63 te Hamont-Achel. Bij deze dagvaarding vorderde Werkman-Beheer dat O. zou worden veroordeeld tot het verlijden van de akte van verkoop aan haar (Werkman-Beheer) van het pand Rodenrijt 63 te Hamont-Achel. Deze vordering was gesteund op een aan Werkman-Beheer verleende optie (in deze vordering was geen sprake van een prijs, enkel van het verlijden van een akte van verkoop). Bij vonnis van de Rechtbank van Koophandel te Hasselt van 18 april 1990 werd bij verstek van O. deze vordering ingewilligd op verbeurte van een dwangsom. Dit vonnis werd op het zelfde adres Rodenrijt 63 te Hamont-Achelen (waar Werkman- Beheer haar hoofdvestiging had, zoals blijkt uit de brief van 21 februari 1990 aan O.) betekend op 11 juni Blijkbaar is O. toevallig hiervan in kennis gesteld op 31 juli 1990 (nadat de termijn van hoger beroep verstreken was) ter gelegenheid van een andere betekening in een gesprek met de gerechtsdeurwaarder. Met exploot betekend op 2 augustus 1990 heeft O. derdenverzet gedaan (op grond van artikel 1122 van het Gerechtelijk Wetboek) tegen het vonnis van 18 april 1990 (zaak in eerste aanleg gekend onder nr. 1773/90). Op 23 oktober 1990 heeft O. een verzoekschrift neergelegd met dagvaarding tot herroeping van gewijsde van dit zelfde vonnis. Deze vordering is gesteund op bedrog van de NV Werkman-Beheer (en/of van de zaakvoerder of bestuurder van deze NV Werkman-Beheer en zijn echtgenote) en op de tegenstrijdigheid met het vonnis van de vrederechter van Neerpelt van 23 april 1990, waarin werd geoordeeld, recht doende op het door Werkman-Beheer aangevoerde argument dat zij door het lichten van de optie van het door haar gehuurde pand eigenaar was geworden, dat de voorwaarden voor het lichten van de optie niet waren vervuld (zaak tot herroeping van gewijsde gekend in eerste aanleg onder nr. 481/91). Vermeld weze dat Werkman-Beheer haar genoemde brief van 21 februari 1990 (betreffende hun overeenkomsten van huur en optie) aan O. adresseert op diens adres Broekkant 51, Neerpelt dat Werkman-Beheer met als adres Rodenrijt 63 te Hamont-Achel hoger beroep heeft ingesteld tegen het vonnis van de vrederechter met de geëntimeerde O. op diens adres, Broekkant 51, Neerpelt, dat Werkman-Beheer met als adres Rodenrijt 63 te Hamont-Achel hoger beroep heeft ingesteld tegen het vonnis van de vrederechter met als verweerster O. op haar adres, Broekkant 51 te Neerpelt, dat het pand Rodenrijt 63 lastens Werkman-Beheer gedwongen werd ontruimd door de gerechtsdeurwaarder op 20 juni 1990 en O. in een verzetprocedure tegen uitvoerend beslag door Werkman- Beheer werd gedagvaard op het adres Broekkant 51 te Neerpelt. (...) dat de vordering tot herroeping van gewijsde is gesteund op onder meer persoonlijk bedrog van Werkman-Beheer en achterhouden van stukken (betekeningen), bedrog en achterhouden van stukken dat er juist in bestaat misbruik te maken van een mogelijke onzorgvuldigheid van O. derwijze dat deze geen kennis zou krijgen van de betekeningen van de dagvaarding en van het bij verstek uitgesproken vonnis van 18 april 1990; (...) dat uit het geheel van de hierboven weergegeven feiten ten genoegen van recht onmiskenbaar bewezen is dat Werkman-Beheer alles in het werk heeft gesteld om te vermijden dat O. kennis zou krijgen van zowel de betekening van de dagvaarding waarbij de vordering tot het verlijden van de akte werd ingesteld als van de betekening van het op deze dagvaarding uitgesproken vonnis in de hoop dat aldus O. zou worden geconfronteerd met een in kracht van gewijsde gegaan vonnis; dat dergelijke handelswijze bedrog uitmaakt; dat het bedrieglijk karakter des te meer wordt benadrukt door de omstandigheid dat in dezelfde periode tussen zelfde partijen voor een andere rechter op tegenspraak een geschil werd gevoerd waarin Werkman-Beheer zich

3 eveneens beriep op een eigendomstitel wegens het (beweerd) lichten van de optie, rechtshandeling waarop de vordering van Werkman-Beheer tot het verlijden van de akte is gesteund; dat, wanneer het bedrog er in bestaat te vermijden dat de tegenpartij kennis krijgt van bepaalde stukken, degene die dit bedrog 'met succes' heeft gepleegd zich niet op de onzorgvuldigheid van de tegenpartij kan beroepen; dat immers de onzorgvuldigheid van de ene (verwerende) partij niet opweegt tegen in casu de daadwerkelijke kwade trouw van de andere (oorspronkelijke eisende) partij (en van haar advocaat); dat, voor zo veel als nodig, uit het strafdossier is gebleken dat de aangetekende brieven van de gerechtsdeurwaarder die werden gericht aan O. op het adres Rodenrijt 63 te Hamont- Achelen door postdiensten als niet afgehaald aan de gerechtsdeurwaarder werden terug gezonden (en dus niet door Werkman-Beheer zijn overgemaakt aan O.) dat dan ook is voldaan aan de voorwaarde van artikel 1133, 1, van het Gerechtelijk Wetboek; dat een onderzoek of ook nog zou zijn voldaan aan andere voorwaarden overtollig is", terwijl, eerste onderdeel, eiser in zijn "beroepsbesluiten na advies van het openbaar ministerie" uitdrukkelijk en omstandig aanvoerde dat verweersters verzoek tot herroeping van het gewijsde onontvankelijk was, om reden dat alle betekeningen rechtsgeldig zijn gebeurd, met name zoals wettelijk verplicht, op de maatschappelijke zetel conform artikel 42, 5, van het Gerechtelijk Wetboek zodat verweerster kennis kon hebben van deze exploten vóór het verstrijken van de termijnen om een rechtsmiddel aan te wenden, temeer daar verweerster zelf formeel erkende dat haar maatschappelijke zetel gevestigd was te Hamont-Achel, Rodenrijt 24, later, ingevolge hernummering na de fusie van de gemeente Hamont en Achel, Rodenrijt 63 en zij kennis had kunnen nemen van de aan haar door de gerechtsdeurwaarder verzonden aangetekende briefwisseling na betekening van de exploten - waartoe hij eveneens wettelijk gebonden was - door bij de post de nodige schikkingen te treffen (zie p. 2 tot 5, nr. l), zodat het hof van beroep, door verweersters vordering tot herroeping van het gewijsde gegrond te verklaren wegens bedrog van eiser, zonder de ontvankelijkheid ervan te onderzoeken en het in dat verband aangevoerd verweer van eiser te beantwoorden, zijn beslissing niet regelmatig motiveert (schending van artikel 149 van de Grondwet); terwijl, tweede onderdeel, eiser in zijn "beroepsbesluiten na advies van het openbaar ministerie" eveneens aanvoerde dat hij artikel 1133, 1, van het Gerechtelijk Wetboek niet heeft geschonden aangezien niet bewezen is dat hij frauduleuze handelingen zou hebben gesteld teneinde een gunstige beslissing van de rechter te verkrijgen; dat het in artikel 1133, 1, bedoelde bedrog niet kon bestaan in de betekening op de juridische domicilie, vermits dit verplicht is en dat integendeel volgens rechtspraak en rechtsleer voor de vordering tot herroeping van het gewijsde op basis van persoonlijk bedrog vereist is dat : 1) er frauduleuze handelingen zijn, gesteld teneinde een gunstige beslissing te bekomen door de rechter te bedriegen; 2) deze handelingen het werk zijn van de partij in wiens voordeel de beslissing werd uitgesproken of van een persoon voor wie zij verantwoordelijk is; 3) deze frauduleuze handelingen de rechter hebben doen besluiten om de uitspraak te doen die hij heeft gewezen; 4) het bedrog bewezen is; terwijl te dezen geen enkele dwaling bij de rechter omtrent de feiten uitgelokt door bedrieglijke handelingen van eiser bewezen is (zie p, 5-8, nr. 2.A), zodat het hof van beroep, door te oordelen dat voldaan is aan de voorwaarde van artikel 1133, 1, van het Gerechtelijk Wetboek en een onderzoek van de vervulling van

4 andere voorwaarden overtollig is, louter op grond dat bewezen is dat Werkman-Beheer alles in het werk heeft gesteld om te vermijden dat O. kennis zou krijgen van zowel de betekening van de dagvaarding waarbij de vordering tot het verlijden van de akte werd ingesteld als van de betekening van het op deze dagvaarding uitgesproken vonnis in de hoop dat aldus O. zou worden geconfronteerd met een in kracht van gewijsde gegaan vonnis, niet antwoordt op voormelde conclusie van eiser betreffende de niettoepasbaarheid van artikel 1133, 1, van het Gerechtelijk Wetboek en derhalve zijn beslissing niet regelmatig motiveert (schending van artikel 149 van de Grondwet); derde onderdeel, de herroeping van het gewijsde een buitengewoon rechtsmiddel is dat enkel kan worden aangewend om de in artikel 1133 van het Gerechtelijk Wetboek beperkend opgesomde redenen en slechts openstaat voor hen die niet de gelegenheid hebben gehad, door het aanwenden van de gewone rechtsmiddelen, bepaalde middelen te doen gelden welke niet konden blijken of door de verzoeker tot herroeping niet konden gekend zijn vóór het vonnis waarvan de herroeping wordt gevraagd of vóór het verstrijken van de termijnen van de gewone rechtsmiddelen tegen dat vonnis, artikel 1133, 1, van het Gerechtelijk Wetboek aldus beoogt de herroeping van het gewijsde mogelijk te maken wegens het door een procespartij of haar procesvertegenwoordiger jegens de rechter gepleegd bedrog door leugenachtige beweringen en/of het bedrieglijk verbergen van stukken derwijze dat deze partij een rechterlijke beslissing heeft verkregen die berust op onjuiste feitelijke gegevens, hieruit volgt dat het louter vermijden dat de tegenpartij kennis krijgt van de betekening van de dagvaarding en van de betekening van het daarover uitgesproken vonnis in de hoop dat het in kracht van gewijsde zou treden, geen grond is tot herroeping van het gewijsde, zodat het hof van beroep, door het tegendeel te beslissen en te oordelen dat dan ook voldaan is aan de voorwaarde van artikel 1133, 1, van het Gerechtelijk Wetboek en dat een onderzoek of ook nog zou zijn voldaan aan andere voorwaarden overtollig is, zijn beslissing niet naar recht verantwoordt (schending van artikel 1133, 1, van het Gerechtelijk Wetboek) : Wat het eerste onderdeel betreft : Overwegende dat de appèlrechters gelet op hun oordeel dat verweerster zich door het bedrog van eiser in de onmogelijkheid bevond om tijdig een rechtsmiddel in te stellen, niet behoefden in te gaan op het verweer dat erop gesteund is dat verweerster tijdig een rechtsmiddel kon aanwenden; Dat het onderdeel niet kan worden aangenomen ; Wat het tweede onderdeel betreft : Overwegende dat de appèlrechters door hun oordeel dat "de handelwijze (van eiser) bedrog uitmaakt" en dat "dan ook is voldaan aan de voorwaarde van artikel 1133, 1, van het Gerechtelijk Wetboek", het in het onderdeel bedoelde verweer verwerpen en beantwoorden; Dat het onderdeel feitelijke grondslag mist; Wat het derde onderdeel betreft : Overwegende dat het onderdeel in wezen aanvoert dat de appèlrechters uit de door hen vermelde gegevens niet hebben kunnen afleiden dat er een grond is tot herroeping van het gewijsde, op basis van artikel 1133,1, van het Gerechtelijk Wetboek; Dat het onderdeel niet aanvoert dat het arrest niet in kracht van gewijsde is getreden; Overwegende dat, krachtens artikel 1133, 1, van het Gerechtelijk Wetboek een verzoek tot herroeping van gewijsde kan worden ingediend indien er persoonlijk bedrog is geweest door de partij zelf of door de lasthebber die haar op het proces vertegenwoordigt;

5 Dat van bedrog in de zin van deze bepaling sprake is wanneer door een oneerlijke proceshouding wordt belet dat de rechter wiens beslissing in kracht van gewijsde is getreden kan kennisnemen van feiten die determinerend zouden kunnen zijn voor de beslechting van het geschil; dat zulks ook het geval is wanneer dit bedrog ertoe strekt te verhinderen dat de wederpartij tegenspraak kan voeren; Dat het onderdeel niet kan worden aangenomen; OM DIE REDENEN, Verwerpt de voorziening; Veroordeelt eiser in de kosten. De kosten begroot op de som van negentienduizend tweehonderd eenennegentig frank jegens de eisende partij en op de som van vierduizend tweeënzeventig frank jegens de verwerende partij. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, eerste kamer, te Brussel, door voorzitter Verougstraete, de raadsheren Waûters, Londers, Dirix, Stassijns, en in openbare terechtzitting van elf mei tweeduizend en een uitgesproken door voorzitter Verougstraete, in aanwezigheid van advocaat-generaal met opdracht Thijs, met bijstand van griffier Van Geem.