Ons vak: Uw pensioen! Jaarverslag

Transcriptie

1 Ons vak: Uw pensioen! Jaarverslag 2015

2 Willen slagen, is al de helft van de weg afgelegd hebben. Alfred Capus

3 Incasso van 280 miljoen Meer dan ledenondernemingen en bijna aangeslotenen Kerncijfers 2015 Bijna 3 Miljard activa in beheer Algemene onkostenratio tegenover de activa van 0,45 % Gewogen nettorendement 3,34 %

4 1 Bericht van het Directiecomité Een trapje hoger Markante feiten 2015 Telkens een stapje verder p. 6 p. 12 De activiteiten van Integrale, vandaag De weg uitstippelen 3 p Deugdelijk bestuur De vooruitgang veilig stellen p. 22 Toekomstperspectieven Er altijd bovenuit steken Beheersverslag en Verslag van de Bedrijfsrevisor De positie controleren p p. 28

5 Financiële staten De middelen inventariseren 7 Inhoud p. 37 Woordenlijst* Het terrein verkennen 8 p. 70 Bijlagen Zich aan de omstandigheden aanpassen 9 p. 60 Meer informatie** vindt u op: * Om dit document vlotter te kunnen lezen, worden de belangrijkste technische termen uitgelegd in een woordenlijst achteraan in dit verslag. ** Een website die volledig gewijd is aan onze jaarresultaten maakt het voor surfers gemakkelijker om toegang te krijgen tot onze multimediadragers die opgebouwd zijn volgens specifieke thema s. Integrale Jaarverslag

6 Een trapje hoger Meer informatie vindt u op:

7 1 Bericht van het Directiecomité Een trapje hoger 2014 was een uitzonderlijk jaar op het vlak van incasso en resultaten was dat eveneens, ondanks de omgeving waarin we evolueerden. In de huidige economische context van lage rentevoeten en volatiele financiële markten, zijn de resultaten van Integrale eens te meer zeer goed! Voor de activiteiten groep boekt Integrale een courant resultaat van 69,5 miljoen euro en blijft de waarde van haar activa ver boven het bedrag dat zou moeten terugbetaald worden aan haar aangeslotenen als ze al hun contracten zouden afkopen. Uiteindelijk kunnen we een rendement toekennen waarmee onze leden-ondernemingen hun verplichtingen op het vlak van gewaarborgd rendement kunnen nakomen. In 2015 hebben we ons verder voorbereid op de invoering van Solvency II. Er werden verscheidene maatregelen genomen om ons eigen vermogen uit te breiden of ons risicoprofiel te beperken: verkoop van de aandelenportefeuille, verdubbeling van het garantiefonds, verlaging van de gewaarborgde rentevoet voor de CertiFlex-producten en voor de nieuwe contracten en afsluiting van een bijkomende achtergestelde lening bovenop diegene die in 2014 werd uitgegeven. Om op langetermijn het hoofd te bieden aan de volatiliteit op de markten en de te halen solvabiliteitsniveaus te handhaven, volstonden deze maatregelen echter niet. Daarom nam de Raad van Bestuur van Integrale een belangrijke beslissing: de omvorming tot Naamloze Vennootschap. Deze omschakeling zal in de loop van 2016 afgerond worden. Dit is een belangrijke verandering voor ons bedrijf dat onlangs haar negentigste verjaardag vierde. Bepaalde kenmerken die onze eigenheid bepaalden, zullen evolueren. Maar deze verandering zal gebeuren met het oog op continuïteit en eerbied voor de waarden die de kracht van Integrale uitmaken: de bescherming van de belangen van de aangeslotenen en leden-ondernemingen, transparantie, deelname van de leden-ondernemingen en aangeslotenen aan het bedrijfsbeleid, beheersing van de algemene kosten, een concurrentieel rendement en een kwaliteitsvolle dienstverlening. We herhalen ook graag dat het vooral de vorderingen van bepaalde van onze historische partners zijn die in kapitaal zullen omgezet worden. Deze evolutie zal ook tal van kansen bieden, zoals een opening naar nieuwe markten, nieuwe producten, nieuwe ontwikkelingen, nieuwe competenties en zelfs nieuwe processen en technologieën 2016 is ingezet! Het jaar zal bepalend zijn voor de geschiedenis van Integrale. Naar analogie van het tourskiën dat als thema voor ons jaarverslag gebruikt wordt, zullen wij de moeilijkheden één voor één overwinnen dankzij een ploeg van de bovenste plank, strijdvaardigheid, een echte teamgeest, een routeplan en een klimstrategie die het verschil zullen maken. Wij stellen u in dit verslag de prestaties van 2015 voor, maar belichten ook de doelstellingen en uitdagingen van de toekomst. De leden van ons Directiecomité en van onze Raad van Bestuur willen alle personeelsleden bedanken omdat ze tijdens dit jaar vol uitdagingen efficiënt en gemotiveerd gebleven zijn. Ook bedankt aan al onze leden en aangeslotenen voor hun vertrouwen en zeker ook voor hun geduld bij de verschillende etappes in de besluitvorming. Voor het Directiecomité, DIEGO AQUILINA, Voorzitter Volhardend en vastberaden 2015 was een jaar van versterking en aanpassing, waarin de vele uitdagingen met volharding en vastberadenheid werden aangepakt. De beeldspraak van het tourskiën illustreert symbolisch dit jaar van inspanningen die loonden. Het verschil tussen tourskiën en traditioneel skiën is dat de beoefenaars niet mechanisch maar op eigen kracht naar de top gaan. Tourskiën heeft die extra dimensie van het bergbeklimmen en van strijdvaardigheid. Het wordt beoefend buiten de platgetreden paden, in berglandschappen met veel hoogteverschillen en doortochten door bevroren of rotsige gebieden. Dankzij het anti-slipmateriaal aan hun ski s overbruggen de gedreven beoefenaars van deze sport talrijke kloven op weg naar de top, om daarna weer naar beneden te skiën. Wie deze sport beoefent, verlegt voortdurend zijn fysieke grenzen om hindernissen te overwinnen en alsmaar hoger te klimmen. Ze zijn gepassioneerd door de bergen en zijn buitengewoon getraind. Ze moeten techniek en uithoudingsvermogen combineren. Om risico s te vermijden en hun parcours niet in het gedrang te brengen, moeten ze de omgeving van het middelhoog en hooggebergte waarin ze zich voortbewegen, door en door kennen. Helm, bindingen, stijgijzers, schop, klemmen, sonde, lawineveiligheidstoestel, kompas, touwen en ijshouweel vormen de uitrusting van deze sportievelingen die een kick krijgen van het overwinnen van uitdagingen! Integrale Jaarverslag

8 De weg uitstippelen Meer informatie vindt u op:

9 2 De activiteiten van Integrale, vandaag Integrale evolueert Het wettelijk pensioen, de eerste pijler, vormt het fundament voor de financiering van de pensioenen. Het volstaat echter niet altijd om comfortabel te kunnen leven op het einde van de professionele loopbaan. Sedert 1925 is Integrale gespecialiseerd in de spreiding van de middelen voor de financiering van toekomstige inkomsten over de 2 de, 3 de en 4 de pensioenpijler. 2de pijler: het aanvullend pensioen beschikbaar via de werkgever 3de pijler: individueel sparen met fiscale voordelen 4de pijler: individueel sparen zonder fiscale voordelen In 2015 heeft Integrale haar 90ste verjaardag gevierd. Het bedrijf is er fier op dat het zoveel ervaring heeft opgedaan en dat het haar vaardigheden versterkt heeft om te blijven beantwoorden aan de evoluerende noden van haar aangeslotenen en aan de veranderende wettelijke vereisten. Integrale heeft ook de aanpassing van haar rechtspersoon voorbereid. Integrale heeft de veerkracht om zich aan te passen en te reageren. Het bedrijf evolueert en versterkt zich, maar wijzigt niet van koers. Ons vak, levensverzekeringen Integrale is vertrouwd met alle bijzonderheden van de aanvullende pensioenstelsels voor bedrijven en instellingen, sectoren, pensioenfondsen, zelfstandigen en particulieren. Bedrijven Instellingen Sectoren Pensioenfondsen Zelfstandigen Particulieren Groepsverzekeringen (1) Bonusplannen Individuele pensioentoezeggingen Plannen voor expats Sociale pensioenplannen Externalisatie van brugpensioenregelingen Reserveoverdrachten (KB 69) Actuariële diensten Evaluatie van de pensioenverbintenis (IAS 19) Sectorale pensioenplannen Beheer & administratie Onthaalstructuren (KB 69) Pan-Europese pensioenfondsen Interne audit Compliance Asset and Liability Management Actuariële diensten Financieringsfondsen Renteplannen Persoonlijke premies Dekkingen overlijden/invaliditeit Groepsverzekeringen (1) Individuele pensioentoezeggingen Reserveoverdrachten (KB 69) Beleggingsproducten Herbeleggingsproducten (2) Reserveoverdrachten (KB 69) Herbeleggingsproducten (2) Beleggingsproducten Hypotheekleningen (1) Groepsverzekeringen: pensioen, overlijden, invaliditeit, premievrijstelling, tak 21, tak (2) Herbeleggingsproducten: lijfrenten, uitgestelde renten... Integrale Jaarverslag

10 Aanwezig op de internationale scène Integrale biedt haar diensten zowel nationaal als internationaal aan. Via haar filiaal in Luxemburg is Integrale gespecialiseerd in het beheer van pensioenplannen voor expats en in pensioenoplossingen voor bedrijven die in het buitenland gevestigd zijn. Integrale is sterk aanwezig in het Groothertogdom Luxemburg en in Nederland, maar ook in Portugal, Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Singapore en Indonesië. 123 medewerkers Meer dan ledenondernemingen en bijna aangeslotenen Aanvullende diensten aanbieden met Integrale Insurance Services Integrale Insurance Services (IIServices) is een filiaal van Integrale dat aan pensioenfondsen, de zogenaamde Instellingen voor de financiering van bedrijfspensioenen (IBP s) en aan bedrijven een brede waaier van diensten op maat aanbiedt zoals boekhoudkundige IAS-19-verslaggeving, interne auditopdrachten of actuariële diensten. IIServices is bovendien ISAE 3402, type 2-gecertifieerd. Dit vergemakkelijkt de interne controle en interne audit van de entiteiten die beroep op haar doen. Activiteiten Interne audit Actuariaat Reporting Asset & Liability Management Risk Management Van een Gemeenschappelijke Verzekeringskas naar een Naamloze Vennootschap De nieuwe prudentiële wetgeving voor de verzekeringsmarkt is op 1 januari 2016 in voege getreden. Integrale heeft zich hier al sedert verscheidene jaren op voorbereid met de opbouw van een reservefonds, een garantiefonds en de uitgifte van een beursgenoteerde achtergestelde lening in In 2015 heeft de Nationale Bank van België (NBB) aan Integrale gevraagd om een financieel saneringsplan op te stellen om haar eigen vermogen te versterken en deze versterking te bestendigen op lange termijn, rekening houdend met het tijdelijke karakter van de achtergestelde leningen die voordien waren uitgegeven. Integrale heeft de nodige maatregelen genomen om te beantwoorden aan de vragen van de NBB. Na analyse van verschillende scenario s heeft de Raad van Bestuur beslist om het proces te starten om de Gemeenschappelijke Verzekeringskas om te vormen tot een Naamloze Vennootschap om te beschikken over een stabiel eigen vermogen. Vanaf dat moment heeft Integrale: gezocht naar nieuwe partners een vzw opgericht om de vertegenwoordiging van werkgevers en aangeslotenen te verzekeren de omvorming opgestart van Gemeenschappelijke Verzekeringskas naar Naamloze Vennootschap met aanwezigheid van bestuurders, aangeduid door de vzw in de Raad van Bestuur een kapitaalverhoging doorgevoerd door een beroep te doen op externe investeerders. Integrale is op weg naar dit nieuwe statuut dat in de loop van het tweede semester van 2016 zou moeten aangenomen zijn. Voortaan steunt Integrale op vier soorten van eigen vermogen (aandelenkapitaal - reservefonds - garantiefonds - achtergestelde lening) en een Solvency II-niveau dat niet alleen versterkt is maar dat ook een permanent karakter gekregen heeft. Statutair en administratief beheer Boekhouding Compliance 10 De activiteiten van Integrale vandaag

11 Geconsolideerd incasso van 280 miljoen 4 kantoren: Antwerpen, Brussel, Luik en Luxemburg Bijna 3 miljard activa in beheer Historische partners voor de omvorming Partnerschappen zijn voor Integrale een onderdeel van haar ontwikkelingsstrategie op lange termijn. Dit is eens te meer het geval bij de omzetting naar Naamloze Vennootschap: Integrale onderneemt deze operatie in samenwerking met haar historische financiële partners. Wie zijn deze toekomstige referentieaandeelhouders? In een eerste fase hebben de groepen Nethys en Ogeo Fund OFP toegestemd om, mits naleving van een aantal opschortende voorwaarden, hun deel van de achtergestelde leningen om te zetten in kapitaal en deel te nemen aan een kapitaalverhoging van Integrale. NETHYS Met activiteiten in de energie-, telecom- en industriële sector is het de hoofdopdracht van Nethys om innovatieve en coherente industriële en technologische activiteiten te ontwikkelen. OGEO FUND Ogeo Fund is het vijfde grootste pensioenfonds in België. Als multiondernemingenpensioenfonds deelt het dezelfde waarden en dezelfde filosofie als Integrale. De afgelopen jaren heeft Ogeo Fund ingeschreven op de achtergestelde leningen die Integrale heeft uitgegeven. Ogeo Fund heeft bovendien deelgenomen aan de oprichting van het gezamelijke filiaal IIServices. MGEN MGEN is een grote speler inzake sociale bescherming in Frankrijk. Ze is stichtend lid van de groep Istya, de grootste mutualistische groep in Frankrijk voor aanvullende gezondheidszorgen. MGEN deelt eveneens dezelfde waarden en dezelfde filosofie als Integrale. MGEN is aanwezig in het kapitaal van IIServices en heeft in 2014 ingetekend in de uitgifte van de beursgenoteerde achtergestelde lening. Continuïteit is verankerd in haar identiteit Integrale is een Gemeenschappelijke Verzekeringskas waarvan de werking gebaseerd is op de principes die vastgelegd zijn in de Koninklijke Besluiten van 1969 (aangepast in 2003) en van 1971 (aangepast in 2013). In 2016 wordt Integrale een Naamloze Vennootschap, maar ze behoudt haar stijl en haar werkingsprincipes, met een beslissingscentrum dat behouden blijft in België en met een versterking van de werkgelegenheid: langetermijnvisie en voortdurende zoektocht naar veiligheid beheersing van de algemene kosten concurrentieel rendement nabijheid en direct contact met haar specialisten, oplossingen op maat transparantie en regelmatige communicatie deelname van vertegenwoordigers van leden-ondernemingen en aangeslotenen aan de Raad van Bestuur Integrale Jaarverslag

12 Telkens een stapje verder Meer informatie vindt u op:

13 3 Markante feiten 2015 De evolutie in 2015 in enkele tussenstappen: Solvency II Incasso Financiële gezondheid & rendement Beleggingen Particulieren Conformiteit Award Op het ritme van Solvency II 2015 was het laatste voorbereidingsjaar voor de invoering van Solvency II in januari 2016: een wetgeving die veel hogere eisen stelt aan verzekeringsmaatschappijen voor eigen vermogen (pijler 1), bestuur (pijler 2) en verslaggeving (pijler 3). Er werden voor elke pijler bijkomende maatregelen genomen. Voor Pijler 1 Kwantitatieve vereisten: versterking van het eigen vermogen Integrale heeft in 2015 vier belangrijke maatregelen genomen om haar eigen vermogen te versterken: Verkoop van de aandelenportefeuille voor een totaal bedrag van 150 miljoen euro; Uitbreiding van het garantiefonds van 30 naar 60 miljoen euro; Verlaging van de gewaarborgde rentevoet voor de CertiFlex-producten (van 1,75 % naar 1,25 %) en voor de nieuwe contracten (van 2,25 % naar 1,60 %); Afsluiting van een bijkomende achtergestelde lening voor 2,2 miljoen euro. Dankzij deze beslissingen voldoet de Solvency II-ratio eind 2015 volgens onze schattingen aan de reglementaire vereisten. De omvorming naar Naamloze Vennootschap zorgt voor een versterking van de Solvency II-ratio en zal voltooid worden tijdens het tweede semester van Op advies van de bedrijven PwC en Willis Towers Watson blijft Integrale verder oplossingen zoeken om deze ratio te verbeteren. Hierbij onderzoekt ze de mogelijkheid op herverzekeringen en de berekeningsmethodologie voor de kapitaalbehoeften voor bepaalde activa. Voor Pijler 2 Organisatorische vereisten: afwerking van de voorziene structuur Alle bestuursorganen van Integrale beantwoorden aan de vereisten van Solvency II. De Directie is een Directiecomité geworden met een Chief Risk Officer in de rangen. Binnenkort zullen drie leden van het Directiecomité in de Raad van Bestuur zetelen. Daarnaast werd het risicobeheer versterkt, zowel met extra medewerkers als met extra werkmiddelen. De Easy To Comply (ETC) software die in 2014 werd aangekocht, werd in 2015 geïmplementeerd. Alle incidenten in verband met de activiteiten van Integrale (klachten van klanten, menselijke fouten, falen...) worden er in opgeslagen voor analyse en om, indien nodig, nieuwe maatregelen in te voeren. Ook werden de risico s van de scorecard en de werkelijke risico s die met elke Evolueren in een volatiele omgeving In 2015 evolueerde Integrale in een financiële omgeving die op twee gebieden aan schommelingen onderhevig was. Zo blijven de rentevoeten de laatste tijd maar dalen. In de loop van het jaar schommelde de Belgische OLO-referentierentevoet op 10 jaar tussen 0,34 % en 1,33 %, om het jaar af te sluiten op 0,97 %. Op de beurs klom de curve van de EuroStoxx50-index in april tot 3.828, zijn hoogste piek voor 2015, om dan weer te zakken naar in september, zijn laagste niveau en het jaar af te sluiten op Uiteraard vereist een dergelijke volatiliteit doelgerichte oplossingen om het streven naar rendement te verzoenen met risicobeheersing! Integrale Jaarverslag

14 belangrijke taak gepaard gaan opnieuw onderling afgestemd. De doelstellingen voor de interne controle zijn behaald met de invoering van procedures om de risico s nog beter te beheersen. Voor Pijler 3 Vereisten voor de verslaggeving: terbeschikkingstelling van de eerste verslagen Integrale vervulde ook haar verplichtingen inzake verslaggeving. Ze maakte aan de toezichthouders een verslag over op 30 september 2015, met inbegrip van het kwantitatieve luik (QRT - Quantitative Report Template), evenals verslagen per grote groep (Balans, Eigen vermogen, Minimum Capital Requirement en Solvency Capital Requirement). Het openingsverslag op 1 januari 2016 werd eveneens voorgelegd. Een eerste verhalend verslag werd overgemaakt aan de EIOPA en aan de NBB volgens hun vereisten. Ook verslaggeving voor ORSA De tussentijdse ORSA-verslagen die in 2014 werden aangekondigd, werden zoals voorzien gepubliceerd in juli en november Dit werk wordt uiteraard geactualiseerd in het kader van de statuutwijziging van Integrale. OFIS draagt bij tot de drie pijlers van Solvency II OFIS (afkorting van OOFFIISS voor Object Oriented Framework For Integrale Insurance Solvency Solutions) voert een programmeringsmethode en een werkkader in voor de drie pijlers van Solvency II: De weg die de gegevens volgen vanaf de bedrijfsgegevens tot de verslaggeving Alle berekeningen (voor de NBB, maar ook ORSA, enzovoort) Een deel van de verslaggeving (voor de NBB, maar ook voor specifieke behoeften van de Directie). OFIS werd in 2014 ingevoerd en begint in 2015 de eerste vruchten af te werpen voor het opstellen van gegevens en verslaggeving inzake equity en vastgoed. Het incasso blijft op koers 2014 was een uitzonderlijk jaar, onder meer dankzij het product CertiFlex. Ondanks de zeer lage rentevoeten ontgoochelt 2015 niet en is het een zeer goed jaar. Evolutie van het geconsolideerd incasso (België en Luxemburg) in duizend Terugkerend Eenmalige premies Het terugkerend incasso stijgt met 2,24 %. De eenmalige premies zonder CertiFlex dalen licht met 0,84 %. De CertiFlex-premies vallen terug met Lux Totaal bijna 50 %. Dit is te verklaren door een timingeffect tussen december 2014 en januari 2015 toen veel intekenaars anticipeerden op de daling van de gewaarborgde rentevoet van het product. Uiteindelijk overschrijden de verwachte resultaten over de twee jaren de doelstellingen, maar in een andere verdeling. In Luxemburg: de ontwikkelingen in Nederland onderscheiden zich door een forse bijdrage van 35 miljoen euro door de overname van de verbintenissen van een pensioenfonds. Daarnaast blijven de activiteiten van IIServices vooruit gaan. Dat geldt vooral voor de vraag naar IAS-19-berekeningen en audits. IIServices blijft ook de markt in het oog houden om haar klanten de nieuwe diensten te kunnen aanbieden die ze eventueel kunnen gebruiken. De ontwikkeling van een pan-europees pensioenfonds is een voorbeeld van een oplossing die IIServices momenteel bekijkt. 14 Markante feiten 2015

15 In goede financiële gezondheid Voor het tweede jaar op rij legt Integrale een uitstekend bedrijfsresultaat voor. Voor haar groepsactiviteiten bedraagt het courant resultaat 69,5 miljoen euro, als volgt toegewezen: 48,6 miljoen voor de aanleg van een knipperlichtreserve; 18,4 miljoen voor het reservefonds en het saldo van 2,5 miljoen dat als winstverdeling wordt toegekend aan de aangeslotenen. De waarde van de activa van Integrale is beduidend hoger dan het bedrag dat zou terugbetaald moeten worden aan haar aangeslotenen als ze al hun contracten zouden afkopen. Integrale blijft netto-investeerder met een hogere inkomstenstroom dan haar uitbetalingen. De solvabiliteitsmarge in het stelsel dat nog van kracht was in 2015 (Solvency I) bedraagt 350,6 % op 31 december 2015, hetzij meer dan het drievoudige dan het gevraagde niveau. Zelfs onder de Solvency II-wetgeving die geldt sedert 1 januari en die veel hogere eisen stelt, overstijgen de solvabiliteitsratio s, volgens onze ramingen, de reglementaire drempel. Wat de uitgaven betreft, stijgt de algemene onkostenratio van 0,44 % naar 0,45 %. Dit is een matige stijging, gezien de kosten die de nieuwe regelgeving meebrengt. Daaruit blijkt dat Integrale blijft streven naar een beperking van haar uitgaven, hoewel ze toch blijft aanwerven om aan haar verplichtingen te voldoen. Tot slot kende Integrale in 2015 aantrekkelijke rendementen toe, in vergelijking tot wat op de markt gangbaar is. In haar groepsactiviteiten blijft Integrale de werkgevers een minimaal nettorendement van 3,25 % bieden, dankzij de toegekende winstverdeling. Dit rendement vermijdt dat werkgevers in moeilijkheden komen door de vereiste van de minimale waarborg die ze moeten naleven voor de werkgeversbijdragen. In 2015 bedraagt het gewogen nettorendement 3,34 %. Evolutie van de technische voorzieningen in miljoen (België en Luxemburg) Netto-investeerder in miljoen 800 In Out (-) Liquiditeit Integrale Jaarverslag

16 Evolutie van de algemene onkostenratio tegenover de activa 0,70 % 0,60 % 0,50 % 0,40 % de vastgelegde vork 0,58 % 0,57 % 0,53 % 0,50 % 0,48 % 0,47 % 0,45 % 0,45 % 0,43 % 0,44 % 0,30 % 0,20 % 0,10 % Vergelijking tussen het nettorendement van Integrale, de inflatie en het gemiddeld brutorendement van staatsobligaties in euro, voor een looptijd van 10 jaar 6 % 5 % 4 % 3 % 2 % 1 % 0 Evolutie van het gemiddeld nettorendement voor de aangeslotenen 6 % 5 % 4 % 3 % 2 % 1 % 0 5,05 % ,34 % 1.033, ,25 % 2006 Nettorendement Integrale Staatsobligaties op 10 jaar Inflatievoet : nettorendement / : gewogen nettorendement 5,30 % ,52 % 1.188,71 5 jaar 4,03 % ,29 % ,04 % 1.486,20 10 jaar 3,98 % ,40 % 1.906,53 3,78 % jaar 3,56 % ,91 % 2.609,83 3,50 % 20 jaar ,41 % ,50 % 3.815,56 25 jaar 3,34 % 2015 Het nut van belangenverenigingen In 2015 bleef Integrale lid van de belangenverenigingen AMICE, VVOV, IABE en BVPI. Integrale beklemtoont vooral de doeltreffende lobbying van de Belgische Vereniging van Pensioeninstellingen tijdens de onderhandelingen voor de aanpassing van de wet van 18 december op de aanvullende pensioenen. Deze vereniging besliste bovendien om van naam en stijl te veranderen en heet sedert januari 2016 PensioPlus. Deze nieuwe benaming benadrukt beter haar deskundigheid inzake aanvullende pensioenen en staat voor de toegevoegde waarde die ze aan haar leden biedt. Het VVOV, het Verbond Van Onderlinge Verzekeringsmaatschappijen, heeft het AMICE-congres georganiseerd dat in juni 2016 in Gent zal plaatsvinden. AMICE is de Europese vereniging van onderlinge en coöperatieve verzekeringen. De organisatoren hebben de ambitie om met dit congres de politieke beleidsmakers samen te brengen die de rol van deze organismen op Europese schaal meer kracht kunnen bijzetten. 16 Markante feiten 2015

17 Investeren om het rendement veilig te stellen 3,56 % 19,85 % 7,99 % ,61 % Vastrentende beleggingen Onroerende goederen en aanverwanten Beleggingspools en aandelen Overige beleggingen Zoals gewoonlijk speurde Integrale ook in 2015 naar beleggingen die een zeker rendement konden opleveren zonder buitensporige risico s te nemen. Dat was het geval met vastrentende beleggingen en vastgoedbeleggingen. Voor deze laatste blijven de selectiecriteria van Integrale ongewijzigd: langlopende huurcontracten, kwaliteitsvolle huurders en gebouwen die beantwoorden aan de BREAAM-milieunorm. Nieuw voor 2015 zijn investeringen in infrastructuur- en kredietfondsen. Met de infrastructuurfondsen financiert Integrale projecten zoals windmolenparken, spoorinfrastructuur of ziekenhuizen. De projecten worden geselecteerd op basis van hun band met het gemeenschapsleven. De kredietfondsen waarborgen dan weer een spreiding in de emittenten van obligaties. Tot slot heeft Integrale haar aandelenportefeuille volledig verkocht. Deze maatregel werd genomen om de risico s onder Solvency II te beperken. De effecten werden op verschillende tijdstippen verkocht volgens de voorwaarden op de markt. De opbrengst van de verkoop werd herbelegd in een fonds van converteerbare obligaties, staats- en bedrijfsobligaties, altijd met naleving van de limieten vastgelegd in de beleggingsregels van Integrale. Onder de vastgoedbeleggingen die Integrale selecteerde, werden een aantal rusthuizen gefinancierd in partnerschap met de groep ORPEA (een Europese referentiespeler op de markt van woonzorgcentra of huisvesting van hulpbehoevende ouderen) en Triamant. De eigen maatschappelijke verantwoordelijkheid opnemen Integrale heeft altijd veel belang gehecht aan haar maatschappelijke verantwoordelijkheid. Haar beslissingen zijn geënt op sociale, milieubewuste en economische bekommernissen. Zoals: De vastgoedbeleggingen van Integrale volgen de recentste en modernste normen op het gebied van milieuzorg (BRE- AAM-norm). Haar gebouw op Tour en Taxis (Brussel), waar de Algemene Vergadering 2015 plaatsvond, werd onlangs in de pers het milieuvriendelijkste gebouw van Europa genoemd; verschillende instellingen organiseren er trouwens graag evenementen omdat het een heus symbool is. Integrale investeert in de installatie van zonnepanelen. Integrale zal nooit speculeren in grondstoffen, in het bijzonder in voedingsmiddelen zoals graan, soja en koffie. Integrale zet zich in voor specifieke projecten, zoals projecten ten voordele van kansarme kinderen of voortijdige schoolverlaters, steun aan allerlei verenigingen, solidaire doelen, universiteiten en studenten In 2015 zette Integrale een volgende stap in de selectie van haar beleggingen, met haar aansluiting bij de vzw Réseau Financité. Door in dit netwerk te stappen, beschikt Integrale over een zwarte lijst van bedrijven en staten die een risico inhouden met betrekking tot de naleving van de principes die opgenomen zijn in de overeenkomsten die België ratificeerde en die rond vijf thema s draaien: humanitair recht, maatschappelijk recht, burgerlijk recht, milieu en bestuur. Integrale Jaarverslag

18 Integrale en de particulieren Integrale heeft zich voornamelijk gespecialiseerd in oplossingen voor aanvullende pensioenen van het type groepsverzekering. Ze laat particulieren echter geenszins links liggen, maar stelt hen verschillende (her) beleggingsproducten voor, voor de opbouw van een kapitaal of een rente. Tot dit productengamma behoort het product CertiFlex dat Ethias commercialiseert, maar dat Integrale verzekert. Over 2014 en 2015 overschrijdt het gecumuleerd incasso van CertiFlex de geraamde budgetten. Integrale rekende op een incasso van 150 miljoen euro, terwijl 181 miljoen geboekt werd. Dit product is vooral aantrekkelijk omwille van zijn rendement. Dit bedroeg 2,42 % in 2014 en komt in 2015, na winstverdeling, op 2,25 % netto. Dit is een meer dan behoorlijk rendement. De minimum gewaarborgde rentevoet daalde voor dit product op 16 februari 2015 tot 1,25 % netto. De gelijkaardige producten Integrale 786 en Integrale 786 Fiscaal zijn momenteel enkel beschikbaar voor de bestaande contracten, maar Integrale verheugt zich erop dat een vooraanstaande consumentenvereniging deze twee producten geregeld aanbeveelt. Ook in 2015 zocht Integrale oplossingen voor haar aangeslotenen en toekomstige gepensioneerden, om het hoofd te bieden aan de rentevoeten die erg laag blijven. Dat is onder meer het geval met een product van uitgestelde renten, dat intekenaars een zekere vorm van bescherming biedt tegen afhankelijkheid. In het DNA van Integrale: haar leden en aangeslotenen helpen In 2015 werden nieuwe verordeningen en reglementen uitgevaardigd in de markt waarin Integrale actief is. Gezien de complexe wijzigingen in de wetgeving stelt Integrale alles in het werk om zich te schikken naar de nieuwe bepalingen, maar ook om haar leden en aangeslotenen te helpen om zich in orde te stellen. Te beginnen met de wijziging van de wet op de aanvullende pensioenen (afgerond op 18 december 2015) die een tweeledig doel heeft: de duurzaamheid en het sociale karakter van de aanvullende pensioenen waarborgen en het aanvullend karakter tegenover de rustpensioenen versterken. Om haar leden te informeren en te helpen om deze nieuwe wetgeving in te voeren, heeft Integrale op 16 februari 2016 een Integrale Academy georganiseerd. Integrale zal ook verschillende newsletters en een specifieke vragen- en antwoordenlijst over het onderwerp publiceren. De regering kondigde nieuwe bepalingen aan voor 2016: vrij aanvullend pensioen voor werknemers, aanvullend pensioen voor de zelfstandigen-natuurlijke personen, aanvullend pensioen voor de contractuele ambtenaren, herziening van de fiscaliteit Integrale blijft de actualiteit volgen en haar leden en aangeslotenen op de hoogte houden. De FSMA, die instaat voor de bescherming van de consumenten en spaarders, heeft de taak om de toepassing van de wet op de aanvullende pensioenen op te volgen. Ze heeft al informatie opgevraagd over bepaalde klantencategorieën van Integrale. Deze vragen werden beantwoord. In 2015, en in die zelfde denktrant, voerde Integrale haar werkzaamheden op om de gegevensbank van de tweede pijler aan te vullen (DB2P) die beheerd wordt door SIGeDIS. De bedoeling is om de database na de zomer van 2016 open te stellen voor de burgers. Ondanks het lovenswaardig doel van dit project leiden deze vereisten voor alle verzekeraars ontegensprekelijk tot een hogere werkdruk, zowel wat de aanleg van deze gegevensbank betreft als haar jaarlijks geplande update. Wijziging van de wet op de aanvullende pensioenen: drie grote veranderingen. 1. De eerste betreft het rendement gewaarborgd door de verzekeringsnemer (de werkgever) bedoeld om zijn verbintenis iets minder zwaar te maken. De gewaarborgde rentevoeten bedroegen voordien 3,25 % en 3,75 % en waren hoegenaamd niet meer in verhouding met de situatie op de financiële markten. De rendementsgarantie is voortaan variabel (afhankelijk van de rentevoeten van de staatsleningen op tien jaar, op een gemiddelde van 24 tot 36 maanden) en zal tussen de vork van 1,75 % en 3,75 % liggen. Bovendien wordt het systeem volgens twee methodes ontdubbeld: de verticale methode voor de plannen zonder tariefgarantie tot op de vervaldag, de huidige methode. Deze methode werkt als een spaarboekje: de hele gecumuleerde garantie schakelt over op de nieuwe rentevoet tot de volgende verandering van rentevoet. de horizontale methode voor de groepsverzekeringsproducten met een tariefgarantie tot de vervaldag, die door de pensioeninstelling gegeven wordt. De horizontale methode werkt in schijven. De werkgever moet de rentevoet in kwestie blijven waarborgen tot de termijn verstreken is. De horizontale methode is van toepassing op het merendeel van de leden van Integrale. 2. De tweede verandering betreft de betaling van de prestaties (kapitalen en/of rentes van de pensioenplannen) van de tweede pijler: de betaling van de prestaties moet vanaf nu gebeuren op het ogenblik dat het wettelijk pensioen ingaat en niet meer op de vervaldag van het verzekeringscontract. Er zijn echter afwijkingen toegestaan en er zijn overgangsmaatregelen vastgelegd. Daarnaast werden begeleidende maatregelen voorzien voor contracten die in onderpand werden gegeven voor de aankoop van een onroerend goed. Gevolgen: bepaalde aangeslotenen zullen hun prestaties niet kunnen opnemen op de einddatum die in het contract voorzien is, terwijl anderen verplicht zullen worden om hun prestaties op te nemen, hoewel ze de einddatum van het contract nog niet bereikt hebben. 3. De derde verandering heeft te maken met de aangeslotenen die hun werkgever verlaten: zij kunnen voortaan een dekking overlijden vragen die gelijk is aan het opgebouwde spaartegoed. Vroeger betekende de werkgever verlaten, soms het einde van deze overlijdensdekking. Verder is het belangrijk dat het in onthaalstructuren nu ook mogelijk is om onder andere een overlijdensovereenkomst aan te gaan. Integrale is op deze markt één van de actiefste actoren. 18 Markante feiten 2015

19 Een nieuwe erkenning! IPE (Investment & Pensions Europe) is een erkend gespecialiseerd magazine inzake pensioenen. Het beloont elk jaar de beste pensioenfondsen, pensioenkassen en andere Europese pensioeninstellingen. Op donderdag 19 november 2015 sloot Integrale het jaar af met goed nieuws. Ze won voor het tweede jaar op rij de IPE Award - Country Belgium, een mooie beloning. Integrale nam haar prestigieuze trofee in ontvangst in het bijzijn van meer dan 600 professionals uit de pensioenwereld. De jury legde vooral de nadruk op het investeringsproces van Integrale dat rendement combineert met veiligheid, haar lage kostenstructuur en het behoud van een minimale rendementsgarantie. De juiste talenten in huis halen Tussen 2014 en 2015 groeide het personeelsbestand van Integrale van 117 naar 123 medewerkers. Deze nieuwe talenten hebben de teams van de afdelingen audit, legal, vereffening, sectorbeheer, informatica en het directiesecretariaat versterkt. Een bijkomende versterking van twee personen voor het risicobeheer is al voorzien voor Bovenop een stijging van het aantal medewerkers was 2015 ook een jaar van intensieve opleidingen in Solvency II en risicobeheer. Communicatie, meer dan een noodzaak Het voorbije jaar verliep bewogen en dus was communicatie primordiaal in De leden en aangeslotenen moesten op de hoogte gehouden worden, er diende samengewerkt te worden met de toezichthouders, nieuws over Integrale moest meegedeeld worden aan de personeelsleden, zij moesten gemotiveerd worden en hun vragen dienden beantwoord te worden. Daarnaast moesten we onze partners mobiliseren en de pers te woord staan. Integrale heeft met alle nodige middelen rechtstreeks en transparant gecommuniceerd en dat zowel via geschreven als via multimediale kanalen en vergaderingen Beknopte balans Actief (x ) B. Onroerend actief (staat nr. 1) C. Beleggingen D. Beleggingen betreffende de verrichtingen verbonden aan een beleggingsfonds* E. Vorderingen F. Overige activabestanddelen G. Overlopende rekeningen TOTAAL Passief (x ) A. Eigen vermogen (staat nr. 5) B. Achtergestelde schulden (staten nr. 7 en 18) Bbis. Fonds voor toekomstige dotaties, bruto C. Technische voorzieningen D. Technische voorzieningen betreffende de verrichtingen verbonden aan een beleggingsfonds* E. Voorzieningen voor overige risico s en kosten G. Schulden H. Overlopende rekeningen TOTAAL * van de groep activiteiten leven en waarbij het beleggingsrisico niet gedragen wordt door de verzekeringsonderneming (Tak 23 of producten in rekeneenheden). Integrale Jaarverslag

20 Er altijd bovenuit steken Meer informatie vindt u op: toekomstperspectieven

21 4 Toekomstperspectieven Zich voortdurend onderscheiden In 2016 zal Integrale de kaap ronden van de invoering van Solvency II en zal ze van statuut veranderen om zich te ontpoppen tot een Naamloze Vennootschap. Ze zal het hoofd moeten bieden aan andere grote uitdagingen: lage rentevoeten, toepassing van de regelgeving voor haar activiteit (nieuwe wet op de aanvullende pensioenen, harmonisering van de statuten, SiGeDIS...) en nieuwe maatregelen in voorbereiding (bijkomende wijzigingen aangekondigd door de regering, Mifid II...). Wat de organisatie betreft, kwam een nieuwe Chief Risk Officer het Directiecomité vervoegen. Zij brengt een aanvullende competentie bij en tegelijk maakt ze het management van Integrale wat vrouwelijker. Alles wordt in het werk gesteld om deze grote uitdagingen in de geschiedenis van Integrale met brio aan te gaan, in overeenstemming met de opgelegde vereisten en volgens de stijl die Integrale wil behouden. De uitzonderlijke resultaten van 2015 zullen daar ruim toe bijdragen. De bestuursorganen staan paraat, de procedures werken, het beleggingsbeleid is geoptimaliseerd... Het voortbestaan van Integrale is versterkt om aan haar klanten een kwaliteitsvol rendement te blijven aanbieden in een moeilijke financiële context die spijtig genoeg voortduurt. Buiten deze kerndoelstellingen die de weg van Integrale voor de komende jaren uittekenen, staan er voor 2016 concrete acties op het programma. De risicoscorecard zal geactualiseerd worden en de aanbevelingen die in 2015 werden gedaan na analyse van de Easy to Comply-database, zullen uitgevoerd worden. Integrale Academy zal gerichte informatie blijven geven aan haar leden, die eveneens zullen kunnen genieten van een meer interactieve versie van Integrally Yours. Op dit beveiligde platform konden ze tot nu toe online bepaalde administratieve en technische gegevens over hun groepsverzekering(en) inkijken. Met de nieuwe versie die weldra operationeel zal zijn, zullen de gebruikers voortaan nuttige documenten kunnen downloaden of bepaalde wijzigingen in de gegevens kunnen melden aan de hand van onlineformulieren. Om de solvabiliteitsratio te optimaliseren, zullen bepaalde analyses uitgediept worden. Wat de producten en diensten betreft, zal Integrale proactief blijven verder zoeken naar oplossingen die ze aan haar aangeslotenen kan aanbieden naargelang hun behoeften. Ook al is de huidige economische context niet gunstig voor de sector van de levensverzekeringen, er zijn nog altijd mooie kansen: ontwikkeling in het buitenland, tak 23, nieuwe producten is en zal een overgangsjaar zijn, een nieuwe stap die Integrale vast van plan is te zetten om nog nieuwe hoge toppen te scheren. De Raad van Bestuur, het Directiecomité, de bestuursorganen en het voltallig personeel zijn vastberaden aan deze nieuwe klim begonnen, zonder dat er iets zal veranderen aan de spirit en de basiswaarden van Integrale. Integrale Jaarverslag

22 De vooruitgang veilig stellen Meer informatie vindt u op: deugdelijk-bestuur

23 5 Deugdelijk bestuur Evenwicht, transparantie en billijkheid Het deugdelijk bestuur van Integrale is gebaseerd op evenwicht, transparantie en billijkheid. Haar bestuursorganen delen een bestuursfilosofie met een duidelijke en nauwkeurige taakverdeling. Ze zijn verdeeld in drie verdedigingslinies: Strategie en supervisie Operationeel beheer en risico-omkadering Onafhankelijke functies Raad van Bestuur Comité voor Risicobeheer Externe auditors Audit- en Risicobeheercomité Bureau van de Raad Bezoldigingsen benoemingscomité Financieel Comité Beleggingscomité Interne Controlecomité Interne audit Actuariële functie Compliance Risicobeheer/CRO Directiecomité Ons deugdelijk bestuur Valérie Wattelet, Chief Risk Officer (in functie sedert 15 februari 2016) Alle bestuursorganen van Integrale voldoen aan de reglementaire vereisten van Solvency II. Begin 2016 is Valerie Wattelet toegetreden tot het Directiecomité als CRO. Valérie heeft ervaring in risicobeheer en werkte aan de invoering van Solvency II bij Delta Lloyd Life tussen februari 2007 en februari Voor deze ervaring heeft ze in verschillende andere departementen gewerkt (Risk, IT en Marketing) en op diverse uitdagingen (ALM, US GAAP/IFRS, Entreprise Risk Management) voor verscheidene verzekeringsmaatschappijen in België. Buiten een diploma in actuariële wetenschappen beschikt Valérie ook over een specialisatiediploma in financieel risicobeheer. Bij de best practices onderstrepen we het voortdurende verbeteringsproces dat gedocumenteerd wordt door het programma Easy To Comply: een hulpmiddel dat in 2014 werd ingevoerd en dat volledig in gebruik is genomen in Het systeem is gebaseerd op het uitlichten van incidenten en draagt op een praktische manier bij tot een efficiënt risicobeheer. Integrale wenst de leden van de verschillende beheercomités te bedanken voor hun belangrijke inzet voor de uitdagingen van 2015: een gemiddelde deelname van 88,5 % is het bewijs van oprechte en betrouwbare betrokkenheid in ons bestuur. Integrale Jaarverslag

24 I. Strategie en supervisie De Raad van Bestuur Het bestuur van de gemeenschappelijke kas wordt toevertrouwd aan een raad die bestaat uit een gelijk aantal vertegenwoordigers van leden-ondernemingen en aangeslotenen, onafhankelijke bestuurders en vertegenwoordigers van partners inbegrepen. De leden-ondernemingen of hun afgevaardigden duiden in de Algemene Vergadering de bestuurders aan die hen vertegenwoordigen. De bestuurders die de aangeslotenen vertegenwoordigen, worden benoemd in overeenstemming met het Koninklijk Besluit van 26 november 2013 (voormalig KB van 14 april 1971). Elke groep bestuurders kiest een Voorzitter. Beide verkozen Voorzitters oefenen om beurten hun functie uit gedurende één jaar. De Raad van Bestuur stippelt de algemene strategie uit, keurt het technisch beleid goed en oefent toezicht uit op het beheer en de stand van zaken. De Raad wordt bijgestaan door de leden van het Directiecomité en in overeenstemming met de statuten van de gemeenschappelijke kas wordt de Raad bijgestaan door vier gespecialiseerde comités: het Bureau van de Raad, het Audit- en Risicobeheercomité, het Financieel Comité en het Bezoldigingsen Benoemingscomité. Samenstelling van de Raad van Bestuur op 31 december 2015 Bestuurders die de leden-ondernemingen vertegenwoordigen Bestuurders die de aangeslotenen vertegenwoordigen Francis Lefèvre, Voorzitter Philippe Bervoets Alain Byl Bernard Bolly Alain De Longueville Johan Delesie Étienne De Loose Thomas Di Panfilo Pierre Meyers Sabine Moonen Fritz Potemans Georges Sels Onafhankelijke bestuurders Onafhankelijke bestuurders Philippe Delaunois - Arnoud de Pret Marcel Savoye, Voorzitter Partners Partners Jean-Louis Davet Pol Heyse - Bernard Thiry In 2015 bedraagt het gemiddelde aanwezigheidspercentage tijdens de vergaderingen van de Raad van Bestuur 81 %. Francis Lefèvre, Voorzitter van de Raad van Bestuur Marcel Savoye, Voorzitter van de Raad van Bestuur 24 Deugdelijk bestuur

25 Het Audit- en Risicobeheercomité Het Audit- en Risicobeheercomité houdt toezicht op de goede werking van Integrale, de integriteit van de financiële verslaggeving, met inbegrip van de geconsolideerde rekeningen en de aanwending van de middelen. Het bekijkt de efficiëntie van de interne controlemechanismen en van de onafhankelijke controlefuncties (Risicobeheer en Compliance). Het volgt de activiteiten van de interne audit op. Het Audit- en Risicobeheercomité formuleert alle aanbevelingen aan de Raad van Bestuur aangaande haar activiteitenterrein. Het Audit- en Risicobeheercomité op 31 december 2015 Pierre Meyers, Voorzitter Johan Delesie Arnoud de Pret Alain De Longueville Sabine Moonen Bernard Thiry In 2015 bedraagt het gemiddelde aanwezigheidspercentage tijdens de vergaderingen van het Audit- en Risicobeheercomité 84 %. Het Bureau van de Raad Het Bureau van de Raad volgt de uitvoering van de strategie op en detailleert de te volgen koers ervan. Het bereidt de beraadslagingen van de Raad van Bestuur voor. Het Bureau van de Raad op 31 december 2015 Francis Lefèvre, Voorzitter Marcel Savoye, Voorzitter Bernard Bolly Alain De Longueville Etienne De Loose Pierre Meyers Sabine Moonen Georges Sels In 2015 bedraagt het gemiddelde aanwezigheidspercentage tijdens de vergaderingen van het Bureau van de Raad 94 %. Het Bezoldigings- en Benoemingscomité Het Bezoldigings- en Benoemingscomité wordt bijgestaan door de Voorzitter van het Directiecomité en formuleert voorstellen aan de Raad van Bestuur over de benoeming van de leden van het Directiecomité. Het comité bepaalt de bezoldiging van de leden van het Directiecomité en van de leden van de gespecialiseerde comités, keurt het totale loonbudget en het sociaal beleid goed en zorgt voor de behoorlijke toepassing van de regels voor de uitoefening van externe functies. Het Bezoldigings- en Benoemingscomité op 31 december 2015 Philippe Delaunois, Voorzitter Pierre Meyers Bernard Bolly Georges Sels In 2015 bedraagt het gemiddelde aanwezigheidspercentage tijdens de vergaderingen van het Bezoldigings- en Benoemingscomité 95 %. Pierre Meyers, Voorzitter van het Audit- en Risicobeheercomité Marcel Savoye, Voorzitter van het Bureau van de Raad Philippe Delaunois, Voorzitter van het Bezoldigingsen Benoemingscomité Integrale Jaarverslag

26 Het Financieel Comité Het Financieel Comité stelt de strategische verdeling van de activa voor, schat het totale risico ervan en brengt hierover verslag uit aan de Raad van Bestuur. Het comité wordt bijgestaan door onafhankelijke specialisten. Het Financieel Comité op 31 december 2015 Arnoud de Pret, Voorzitter Alain De Longueville Johan Delesie Pierre Meyers Sabine Moonen Georges Sels De onafhankelijke specialisten Étienne de Callataÿ Peter Vanden Houte Philip Neyt Hervé Coppens In 2015 bedraagt het gemiddelde aanwezigheidspercentage tijdens de vergaderingen van het Financieel Comité 94 %. Arnoud de Pret, Voorzitter van het Financieel Comité Het Directiecomité Sedert 1 januari 2016 is de Effectieve Leiding omgedoopt tot Directiecomité. Het Directiecomité wordt voorgezeten door de Algemeen Directeur en is belast met het dagelijks bestuur van Integrale en de uitvoering van de beslissingen van de Raad. Het Directiecomité doet dit zonder enige inmenging van buitenaf en is volkomen objectief. Ieder lid van het Directiecomité is verantwoordelijk voor specifieke opdrachten, maar ze oefenen allen een collectieve verantwoordelijkheid uit. Het Directiecomité oefent een initiatiefrecht uit op de algemene strategie en het technisch beleid en brengt verslag uit bij de Raad. Fabian de Bilderling, Director development and communication Luc Gaspard, Directeur juridische en fiscale zaken Patrice Beaupain, Financieel Directeur en Human Resources Valérie Wattelet, Chief Risk Officer (in functie vanaf 15 februari 2016) Diego Aquilina, Algemeen Directeur, Voorzitter van het Directiecomité Philippe Delfosse, adjunct-algemeen Directeur, Actuaris 26 Deugdelijk bestuur

27 II. Operationeel beheer en risico-omkadering Comité voor Risicobeheer Om haar onafhankelijkheid te bewaren tegenover de activiteiten die risico s genereren, hangt het Comité voor Risicobeheer hiërarchisch af van het Directiecomité. Het comité is verantwoordelijk voor de inrichting van een risicobeheersysteem en is niet betrokken, zelfs niet af en toe, bij operationele en commerciële activiteiten. Het Comité voor Risicobeheer kijkt erop toe dat er efficiënte procedures en werkwijzen bestaan voor het beheer van de belangrijkste risico s van Integrale. Het bereidt de boordtabellen en de verslagen voor die worden voorgelegd aan de Raad van Bestuur. Tijdens de comités geeft het Directiecomité uitleg over de gebeurtenissen en de strategische beslissingen die het risicoprofiel van Integrale kunnen wijzigen. Het Comité voor Risicobeheer, waarvan de Voorzitter een lid van het Directiecomité is, is samengesteld uit: de Chief Risk Officer (CRO), de Compliance Officer, de verantwoordelijke van de interne controle. Dit comité vergadert minstens zes keer per jaar en brengt te zijner tijd verslag uit aan het Audit- en Risicobeheercomité over de risicoblootstelling en het risicobeheer. De processen-verbaal zijn beschikbaar via het intranet voor de leden van het Audit- en Risicobeheercomité en voor de leden van de Raad van Bestuur. Beleggingscomité III. Onafhankelijke functies Het Beleggingscomité waakt erover dat de grenzen gerespecteerd worden die de Raad van Bestuur gedefinieerd heeft inzake strategische verdeling zoals vastgelegd in de beleggingsregels. Het comité stelt indicatoren op die toelaten om de invloed van de financiële strategie te evalueren op basis van de gestelde objectieven en het volgt er regelmatig de evolutie van op. Het comité waarschuwt het Financieel Comité en het Audit- en Risicobeheercomité als de grenzen overschreden worden, evalueert elke nieuwe investering op basis van vastgelegde criteria en bereidt de boordtabellen en verslagen voor die aan de comités worden voorgelegd. Het Beleggingscomité is samengesteld uit de leden van het Directiecomité en de beheerder van de beleggingsportfeuille. Het comité wordt voorgezeten door een lid van het Directiecomité en komt minstens 12 keer per jaar samen. De processen-verbaal zijn beschikbaar via het intranet voor de leden van het Financieel Comité en voor de leden van de Raad van Bestuur. Interne Controlecomité Het Directiecomité is verantwoordelijk voor de organisatie en de goede werking van de interne controle van Integrale. Ze vertrouwt de periodieke opvolgingen toe aan het Interne Controlecomité. Dit comité waakt erover dat de operationele grenzen vastgelegd in ons ORSA-plan gerespecteerd worden, controleert of de onderneming de regelgeving ter zake naleeft en neemt kennis van de accuraatheid van de getroffen maatregelen. Er werd een intern controlecharter opgesteld. Deze tekst omvat algemene en specifieke maatregelen en beperkt zich niet louter tot boekhoudkundige en financiële procedures. Het Interne Controlecomité is samengesteld uit vertegenwoordigers van alle bedrijfsactiviteiten. In 2014 heeft dit comité elk kwartaal vergaderd onder toezicht van een directielid. Interne audit De interne audit brengt verslag uit aan het Audit- en Risicobeheercomité over het beheer van de activiteiten van Integrale. Het voert binnen de verschillende activiteiten controleopdrachten uit, om zeker te zijn dat de procedures inzake risicobeheer, deugdelijk bestuur en interne controle behoorlijk toegepast worden. Indien nodig doet het voorstellen om de efficiëntie van de procedures te verhogen. Actuariële functie De actuariële functie wordt uitbesteed. Ze brengt verslag uit over de tarieven, de winstverdeling, de herverzekering en het bedrag van de wiskundige reserves. Ze formuleert eveneens een advies over het kwantitatieve gedeelte van het risicobeheermodel. In het kader van de Solvency II-wetgeving zal de inhoud van haar takenpakket uitgebreid worden. Compliance De functie Compliance is belast met het toezicht op de naleving door het personeel en de bestuurders van de wetten en/of reglementeringen inzake de integriteit en het gedrag voor verzekeraars. Risicobeheer Het Risicobeheer formuleert adviezen en aanbevelingen over beslissingen en alles wat het risicoprofiel van Integrale kan beïnvloeden. Ze is belast met kwantitatieve en kwalitatieve risico-evaluaties en combineert bottom-up en top-down benaderingen om analyses uit te geven die alle uitgangspunten bundelen. Ze houdt zich ook bezig met de coördinatie van het project Solvency II waaronder het ORSA-proces. Erkende Commissaris Net als andere verzekeringsmaatschappijen is Integrale onderworpen aan de wetgeving op de verzekeringssector. De NBB oefent als toezichtorgaan controle uit op de activiteiten van de Gemeenschappelijke Verzekeringskas. Dezelfde wetgeving verplicht ons een Erkende Commissaris te benoemen die, buiten zijn algemene opdracht van commissaris, regelmatig verslag uitbrengt aan het Audit- en Risicobeheercomité en de NBB over de financiële situatie en het beheer van de onderneming. De door de NBB Erkende Commissaris is PwC, bedrijfsrevisoren BcvBa, vertegenwoordigd door Isabelle Rasmont, Bedrijfsrevisor. Integrale Jaarverslag

28 De positie controleren Meer informatie vindt u op:

29 6 Beheersverslag en Verslag van de Bedrijfsrevisor 1. Financiële context In 2015 werd het ritme aangegeven door het beleid van de centrale banken. Net als in de voorbije maanden werden de markten vooral beroerd door de weer toenemende volatiliteit. Dat is toe te schrijven aan de verstrakking van het Amerikaanse muntbeleid, de groeiende kloof met Europa, waar de rentevoeten soms negatief zijn, de vertraging op de Chinese markt en de duik van de oliekoers en de grondstoffen in het algemeen. Al deze factoren hadden een invloed op de wereldgroei, die echter toch nog op 3,10 % zou moeten komen. Op de aandelenmarkten was een jojo-effect te merken. Het jaar begon in euforie, met een record in het eerste kwartaal en een piek van + 22 % in april Maar in het tweede deel van de zomer en de laatste twee kwartalen keerde het tij fors, om het jaar af te sluiten met een prestatie van + 4 %. De markten bleven maar schommelen tussen het scenario van dalende rentevoeten en een inschikkelijk monetair beleid en het scenario van vertraagde economische groei. Het ziet er naar uit dat de reële rentevoeten laag zullen blijven. De aangekondigde verhoging van de referentierentevoeten van de Federal Reserve (Amerikaanse Centrale Bank) zou tegelijk gering en zeer geleidelijk moeten zijn. De Europese Centrale Bank zou dan weer haar inschikkelijk beleid misschien kunnen handhaven of zelfs nog versoepelen in de komende maanden. De Belgische staatsrente op 10 jaar heeft ook een zeer bewogen jaar achter de rug en ging van 0,76 % naar 0,34 % in april 2015, om in de zomer een piek van 1,33 % te halen en het jaar af te sluiten met 0,97 %. Voor het boekjaar 2016 zullen de markten zeer waarschijnlijk blijven schommelen tussen verschillende scenario s (groei, recessie, inflatie, deflatie...), wat tot volatiliteit zal blijven leiden. 2. Belangrijke gebeurtenissen in 2015 Voorbereiding op Solvency II was het laatste jaar vóór de invoegetreding van de nieuwe Solvency IIwetgeving die veel hogere eisen stelt aan de verzekeringsmaatschappijen op het vlak van eigen middelen, bestuur en verslaggeving. De Nationale Bank van België (NBB) heeft er op toegezien dat alle Belgische verzekeringsmaatschappijen er klaar voor zijn. Integrale bereidt zich er al sedert vele jaren op voor. In 2015 heeft Integrale maatregelen genomen om haar eigen middelen te kunnen optrekken: verkoop van de aandelenportefeuille voor een totaal bedrag van 150 miljoen; uitbreiding van het garantiefonds tot 60 miljoen; verlaging van de gewaarborgde rentevoet voor de CertiFlex-producten (van 1,75 % naar 1,25 %) en voor de nieuwe contracten (van 2,25 % naar 1,60 %). Dankzij deze maatregelen en volgens onze ramingen op 31 december 2015 zou de SCR-solvabiliteitsratio (Solvency Capital Requirement van het nieuw referentiekader Solvency II) aan de reglementaire drempel moeten komen. Bij de berekening van deze ratio werden de opmerkingen van de commissaris-revisor, de actuariële functie en de Nationale Bank meegenomen. De gunstige overgangsmaatregel waarin de Europese richtlijn voorziet (afschrijving op 16 jaar van de toepassing van het nieuw stelsel voor de technische voorzieningen), werd niet toegepast.... met intussen de vraag om een financieel saneringsplan op te maken... Na een aantal inspecties heeft de Nationale Bank van België in september 2015 de Raad van Bestuur van Integrale samengeroepen en verzocht om een financieel saneringsplan op te maken om: 1. haar eigen vermogen bijkomend te versterken; 2. deze versterking op de lange termijn te onderbouwen, rekening houdend met de tijdelijke aard van de voordien uitgegeven achtergestelde leningen. In deze optiek heeft de Raad van Bestuur zich in het laatste kwartaal van 2015 nog sterker toegelegd op strategische denkoefeningen....en de beslissing tot omvorming van Gemeenschappelijke Verzekeringskas naar Naamloze Vennootschap. Na gedetailleerde analyses van een aantal mogelijke oplossingen, heeft de Raad van Bestuur besloten dat een omvorming van gemeenschappelijke kas tot Naamloze Vennootschap het meest relevante en duurzaamste antwoord bood. Integrale heeft deze operatie doorgevoerd in samenwerking met haar historische financiële partners. In een eerste fase hebben de groep Nethys en Ogeo Fund OFP aanvaard om op voorwaarde van de lichting van een aantal opschortende voorwaarden deel te nemen aan een kapitaalverhoging van Integrale, door de omzetting van hun aandeel in de achtergestelde leningen en door nieuwe inbreng. In een tweede fase werden begin 2016 ook andere investeerders, met name bepaalde intekenaars op de leningen, aangesproken om deel te nemen aan de kapitaalverhoging. De verschillende stappen in deze omvorming zullen in de loop van 2016 concreet uitgevoerd worden. Volgens de planning moet de omvorming daadwerkelijk rond zijn in september Uiteraard hangt dit af van de goedkeuring door de Algemene Vergadering van Integrale. Daarnaast moeten bepaalde voorwaarden vooraf vervuld zijn, waaronder het akkoord van de Nationale Bank van België. Integrale Jaarverslag

30 Integrale zal verder geleid worden in dezelfde geest als bij haar oprichting in 1925, met een beslissingscentrum in België en met een versterking van de werkgelegenheid. Na dit omvormingsproces zal Integrale haar fundamentele waarden behouden: transparantie, deelname van de leden-ondernemingen en aangeslotenen aan het bedrijfsbeleid, een kwaliteitsvolle dienstverlening, strikte beheersing van de algemene kosten en een concurrentieel rendement. 3. Voorstelling en goedkeuring van de jaarrekeningen op 31 december Waardering van de activa De portefeuille beleggingsactiva bedraagt 2.921,30 miljoen, met een totale latente meerwaarde van 127,42 miljoen netto. Waarderingsregels De Raad van Bestuur, en het Audit- en Risicobeheerscomité in het bijzonder, waken erover dat de waarderingsregels altijd correct, adequaat, betrouwbaar zijn en nageleefd worden, rekening houdend met de evolutie van de gang van zaken en de financiële markten. Obligatieportefeuille Op 31 december 2015 bedraagt de meerwaarde op de obligatieportefeuille 103,3 miljoen. EMTN-portefeuille, geïndexeerd op EuroStoxx50 Talrijke van onze EMTN-producten die op EuroStoxx50 geïndexeerd zijn, werden vroegtijdig terugbetaald. We hebben van de volatiliteit van de markten geprofiteerd om in dit type producten te herbeleggen met looptijden van drie jaar die elk kwartaal opbrengen. Op 31 december 2015 bedroeg het niveau van EuroStoxx ,98, terwijl de kapitaalbarrières van de verschillende verworven producten maximaal punten bedroegen. Niettemin werden latente minderwaarden van 9,87 miljoen gegenereerd. De voorziening die in 2011 voor deze producten werd aangelegd, werd in 2015, zoals gepland, teruggenomen ten belope van 4,22 miljoen. Bedrijfsobligaties Integrale schreef in op een aantal privéleningen die uitgegeven werden door Europese en Belgische bedrijven op basis van de criteria en investeringslimieten die vastgelegd werden door de Raad van Bestuur. Door de verbetering van de kredietspreads en de rentedaling kunnen we een latente meerwaarde van bijna 15,93 miljoen voorleggen op dit type obligaties. Aandelenportefeuille Volgend op de beslissing om ons terug te trekken uit de aandelenmarkt, werden alle Degroof Index en Behaviorial Value deelbewijzen verkocht in De verkoop van de deelbewijzen van de twee Beveks Degroof Index en van de Bevek Degroof Behaviorial Value bracht een totaal nettoresultaat op van 2,06 miljoen. Bovendien werd de voorziening voor financiële risico s die deze Beveks dekt, in 2015 volledig teruggenomen voor een bedrag van 8,3 miljoen. Vastgoedportefeuille In 2015 heeft Integrale haar zoektocht naar kwaliteitsvolle vastgoedinvesteringen die een aantrekkelijk rendement opleveren, verder gezet. Dit heeft geleid tot de oprichting en aankoop van nieuwe vastgoedfilialen, die uitgebreider aan bod komen in een specifiek onderdeel van dit verslag. Gebruik van financiële instrumenten Integrale heeft een beroep gedaan op afgeleide instrumenten, meestal met het oog op dekking. Uitzonderlijk en volgens de beleggingsregels werden twee equity swap-operaties uitgevoerd voor een nominaal bedrag van 25 miljoen. Het gaat om de ruiltransactie van financiële stromen die tot doel heeft om het rendement van Integrale te verbeteren. Integrale verbindt er zich toe om een jaarlijkse vaste kasstroom te betalen en in ruil verbindt de tegenpartij zich, op basis de overeengekomen voorwaarden, om een hogere stroom te betalen. In beide gevallen zijn de vastgelegde voorwaarden afhankelijk van EuroStoxx Waardering van de passiva Technische voorzieningen De levensverzekeringsvoorzieningen bedragen 2.682,0 miljoen, een stijging van 9,12 % tegenover eind Reservefonds Het reservefonds bedraagt 140,1 miljoen, of 18,4 miljoen meer dan in De rubriek van het eigen vermogen omvat het garantiefonds van 60 miljoen. Dit fonds is bedoeld om de componenten van de solvabiliteitsmarge van de gemeenschappelijke kas aan te vullen, om te voldoen aan de vereisten van Solvency II Beschikbare solvabiliteitsmarge en dekkingsgraad (Solvency I) De bestanddelen van de solvabiliteitsmarge komen op een bedrag van 253,1 miljoen. Ze bestaan uit het reservefonds, het garantiefonds, het fonds voor toekomstige dotaties, de geboekte herwaarderingsmeerwaarden en het wettelijk toegestane deel van de achtergestelde leningen, na aftrek van de immateriële activa. Dit bedrag vertegenwoordigt 233,2 % van de op te bouwen marge, berekend volgens de geldende reglementaire vereisten. De solvabiliteitsmarge, aangepast met de latente meer- en minderwaarden, bedraagt 350,6 % Omzet De omzet stijgt licht in vergelijking met vorig jaar, door de premiegroei in onze Integrale-portefeuille, exclusief de CertiFlex-producten: 172,5 miljoen tegen 171,3 miljoen in Dit komt neer op een stijging van + 0,7 %. De producten die Ethias commercialiseert, waarvan CertiFlex het grootste deel uitmaakt, kenden een terugval met bijna 50 %. In 2015 werd 61 miljoen geboekt, tegen nog 120 miljoen in Deze sterke daling heeft te maken met de anticipatie van de daling van de gewaarborgde rentevoet en van de nieuwe belasting op de individuele levensverzekeringspremies. Rekening houdend met de forse krimp in de CertiFlex-producten, verminderde het totale incasso voor België met bijna 20 %: 233,8 miljoen in 2015, tegenover 291,5 miljoen in Daarnaast verdienen de volgende interessante elementen aandacht: De terugkerende premies blijven stijgen: van 85,2 naar 87,1 miljoen (+ 2,2 %). De eenmalige premies dalen licht: - 0,84 % (van 86,1 naar 85,4 miljoen). 30 Beheersverslag en Verslag van de Bedrijfsrevisor

31 Het incasso in de groepsverzekering bleef gelijk op 142,2 miljoen, dankzij de aangroei bij de zelfstandigen en in mindere mate van de sectoren en financieringsfondsen, die de daling in de groepsverzekeringen voor werknemers en bruggepensioneerden compenseren. Het incasso in de individuele levensverzekeringen (buiten de producten die onze partner Ethias commercialiseert) nam lichtjes toe, namelijk met 4 %, en komt zo op 30,3 miljoen. De vooruitgang van de individuele producten 785, 786 en renteproducten compenseert de vermindering van de reserveoverdrachten (KB69) Financiële resultaten De financiële producten brachten 183,98 miljoen op, tegenover 170,80 miljoen in De gerealiseerde meerwaarden op de roerende activa bedragen 76,75 miljoen, tegenover 68,07 miljoen in De toepassing van de waarderingsregels heeft in 2015 correcties voor 12,28 miljoen ( 2,95 miljoen in 2014) veroorzaakt, terwijl de terugnemingen van aangelegde voorzieningen op beleggingen 0,29 miljoen ( 0,99 miljoen in 2014) bedroegen. De operaties op effecten met vaste opbrengst en effecten met variabele opbrengst hebben geleid tot een minderwaarde van 3,78 miljoen ( 1,03 miljoen in 2014). De waardeverminderingen omvatten voornamelijk de waardering van een renteswap en ook een waardevermindering op de deelneming in de vennootschap Ariane Building. De toepassing van de waarderingsregels tijdens dit boekjaar heeft niet geleid tot de notering van waardeverminderingen op de obligatieportefeuille. Naast deze waardeverminderingen verwijzen we opnieuw naar een voorziening voor financiële marktrisico s die 8,80 miljoen bedraagt en die de EMTN betreft. De Raad van Bestuur zal aan de Algemene Vergadering voorstellen om dit jaar een globaal rendement van 3,25 % toe te kennen. Dit betekent een aanvullend rendement van 1 % voor de contracten met een gewaarborgde rentevoet van 2,25 % en een aanvullend rendement van 1,65 % voor de contracten met een gewaarborgde rentevoet van 1,60 %. Het saldo, hetzij 18,4 miljoen, zal in het reservefonds gestort worden. Op die manier zal Integrale een gemiddeld gewogen nettorendement van 3,34 % verzekeren voor de klassieke portefeuille. Voor de CertiFlex-producten zal het totale nettorendement 2,25 % bedragen. De algemene onkostenratio wordt voortdurend opgevolgd. Voor dit boekjaar bedraagt de verhouding tussen de beheerskosten en de activa onder beheer 0,45 %, in lijn met onze doelstelling om de algemene onkosten te beheersen. Het behoud van deze lage algemene onkostenratio is erg belangrijk in een periode van historisch lage rentevoeten. Het balanstotaal bedraagt op 31 december miljoen, tegenover miljoen bij de afsluiting van het vorige boekjaar. Bekwaamheid en onafhankelijkheid van het Audit- en Risicobeheerscomité Rekening houdend met hun ervaring beschikken de leden van het Audit- en Risicobeheerscomité over kennis van zaken op het gebied van financiën, boekhouding, audit en risicobeheer, maar ook van levensverzekeringen. Alle leden zijn al jarenlang bestuurders van de Gemeenschappelijke Verzekeringskas Belangrijke gebeurtenissen na de afsluiting van het boekjaar Na het afsluiten van het boekjaar deed zich geen belangrijke gebeurtenis meer voor, die een opmerkelijke invloed zou kunnen gehad hebben op de rekeningen die op 31 december 2015 afgesloten werden. Tot op de dag van de afsluiting van de rekeningen heeft de Raad van Bestuur de evolutie van de markten op de voet gevolgd en met deze situatie rekening gehouden. De Raad heeft in het bijzonder gewaakt over de toepassing van de waarderingsregels en dit in het kader van de huidige marktsituatie Goedkeuring van de rekeningen De Raad van Bestuur legt de rekeningen voor aan de Algemene Vergadering: Het balanstotaal bedraagt Het reservefonds bedraagt De technische voorzieningen belopen , het reservefonds inbegrepen. Het nettorendement voor de producten exclusief CertiFlex bedraagt minimum 3,25 %, na toekenning van een winstverdeling voor een bedrag van Het nettorendement voor de CertiFlex-producten bedraagt 2,25 %, na toekenning van een winstverdeling voor een bedrag van Controlefuncties 4.1. Interne controle Zoals de omzendbrief CBFA_2009_26 voorschrijft, heeft het Directiecomité verslag uitgebracht aan de Raad van Bestuur, de Erkende Actuaris en de Nationale Bank van België over de evaluatie van het interne controlesysteem dat bij Integrale werd ingevoerd. De Raad van Bestuur en het Directiecomité zijn van mening dat de interne controle afgestemd is op de aard en de omvang van de activiteiten Actuariële functie De actuariële functie voor het boekjaar 2015 werd toevertrouwd aan de heer Gérard Vandenbosch van het bedrijf ADDACTIS. Zijn jaarlijkse erelonen werden vastgelegd op , btw inbegrepen. Voor de drie volgende boekjaren wordt de opdracht toevertrouwd aan de heren Jan De Roeck en Steven Boes van het bureau WillisTowersWatson Risicobeheer De belangrijkste risico s waaraan Integrale blootgesteld is, zijn: 1. de financiële risico s, 2. de verzekeringsrisico s, 3. de operationele en externe risico s, 4. de bestuursrisico s, 5. de naambekendheid-, reputatie- en communicatierisico s. Deze risico s worden opgevolgd door de Chief Risk Officer, het Directiecomité, het Comité voor Risicobeheer en het Audit- en Risicobeheerscomité dat verslag uitbrengt aan de Raad van Bestuur. 1. De financiële risico s De financiële risico s kunnen onderverdeeld worden in: a Marktrisico Het marktrisico is het risico op verliezen Integrale Jaarverslag

32 die te wijten zijn aan de evolutie van de economische of financiële indicatoren zoals de rentevoeten, de beursindexen De belangrijkste uitdaging is het lage rendement dat het niet mogelijk maakt om de hogere gewaarborgde rentevoeten van onze verbintenissen te dekken. Dit risico wordt dagelijks opgevolgd door de Financiële Directie en het Beleggingscomité. Het wordt getoetst aan een intern beleggingsreglement. Dit beleggingsbeleid werd geanalyseerd door het Financieel Comité en goedgekeurd door de Raad van Bestuur. Daarnaast wordt de toewijzing van onze activa regelmatig opgevolgd door het Audit- en Risicobeheerscomité en de Chief Risk Officer. b Vastgoedrisico Het vastgoedrisico is het risico op verliezen die te wijten zijn aan een belangrijke waardevermindering of aan opeenvolgende dalingen van de inkomsten door huurleegstand. Dit risico wordt regelmatig opgevolgd door de Financiële Directie en het Beleggingscomité. c Tegenwaarderisico Het kredietrisico (of tegenpartijrisico) is het risico van wanbetaling verbonden aan de kwaliteit van de tegenpartijen die hun schulden niet meer willen of kunnen betalen en waardoor de solvabiliteit van de verzekeraar aangetast wordt. Dit risico is aanwezig in verscheidene activiteiten zoals bij beleggingen, depositohouders, de herverzekeraars en in relaties met derden. Deze activiteiten worden geregeld door procedures en interne reglementen die het tegenwaarderisico beperken. Dit risico wordt regelmatig opgevolgd door het Beleggingscomité en het Comité voor Risicobeheer. d Liquiditeitsrisico Het liquiditeitsrisico is het risico om een actief niet tegen de juiste prijs te kunnen verkopen. Dit komt neer op een effectieve onmogelijkheid om een titel te verkopen of op een waardevermindering, een zogenaamde illiquiditeit. Dit liquiditeitsrisico wordt dus opgenomen bij de verzekeringsrisico s (afkoop/overdracht) en het renterisico. e Herbeleggingsrisico Dit risico om niet te kunnen herbeleggen tegen voldoende hoge rentevoeten in een structurele situatie van lage rentevoeten op de financiële markten. 2. De verzekeringsrisico s De verzekeringsrisico s kunnen onderverdeeld worden in: 2.1 Onderschrijvingsrisico leven a Mortaliteitsrisico Het mortaliteitsrisico is het risico op een hogere mortaliteit dan deze voorzien in de gebruikte tafels om de tarieven voor de overlijdensdekkingen te berekenen. Het mortaliteitsrisico maakt deel uit van de pure onderschrijvingsrisico s (bij levensverzekeringen). Bovenop een vastgestelde inhouding in functie van de impact op het risico, beschermt Integrale zich tegen dit risico door middel van herverzekeringscontracten. b Lang levenrisico Het lang levenrisico is het risico op een lagere mortaliteit dan deze voorzien in de gebruikte tafels om de tarieven van de dekkingen bij leven te berekenen. Het lang levenrisico maakt deel uit van de pure onderschrijvingsrisico s (bij levensverzekeringen). Integrale krijgt voornamelijk te maken met het lang levenrisico in haar renteniersportefeuille die klein is in vergelijking met de totale technische voorzieningen. Uit voorzichtigheid bouwt Integrale sedert verscheidene jaren een technische voorziening op die vooral dient om dit risico te dekken. Bovendien zijn de tafels die gebruikt worden voor de tarifering van de rentes aangepast, wat dit risico op verliezen gevoelig verkleint. c Uitgavenrisico (= algemene onkostenrisico) De beheersing van de uitgaven maakt deel uit van de strategische doelstellingen van Integrale. Het Audit- en Risicobeheerscomité en het Comité voor Risicobeheer analyseren de evolutie van de algemene kosten in hun driemaandelijkse verslaggeving. Elke overschrijding van het budget of van het cijfer van vorig jaar wordt verantwoord door het Directiecomité. d Afkoop- en overdrachtrisico Het afkoop- of overdrachtrisico is het risico op verlies door een groot aantal afkopen en/of overdrachten. Het afkooprisico is vrij klein voor groepsverzekeringen. Het kan echter groter zijn voor individuele verzekeringen. Dat geldt meer in het bijzonder sedert de commercialisering van het CertiFlex-product, hoewel deze contracten gekenmerkt worden door een vrij hoge penaliteit in geval van voortijdige afkoop. Het overdrachtrisico kan in theorie groter zijn. De daling van de technische rentevoeten en de regels waaraan overdrachten moeten voldoen, beperken dit risico echter drastisch en dus ook de potentiële impact van dit risico. Dit risico moet verder opgevolgd worden, samen met een investering van een voldoende deel van onze financiële beleggingen in liquide middelen. e Risico op catastrofe Integrale beschermt zich tegen dit risico door middel van herverzekeringscontracten. Al deze financiële en verzekeringsrisico s worden eveneens behandeld door ons risicobeheermodel en door ons balanssimulatieprogramma dat mogelijk maakt om eenvoudig analyses te maken van de gevoeligheid aan deze risico s. Crisisscenario s die deze risico s simuleren, worden regelmatig aan het Directiecomité en aan het Audit- en Risicobeheerscomité voorgelegd. Tot slot staan deze risico s in onze scorecard (zie hieronder) en worden dus regelmatig beoordeeld. 2.2 Herverzekeringsrisico Het herverzekeringsrisico komt overeen met de opeenvolgende verliezen ten gevolge van de ontoereikendheid van de herverzekering en de door Integrale onderschreven producten. Momenteel zijn de herverzekeringsprogramma s van toepassing op de overlijdensverzekeringen. De programma s worden elk jaar opnieuw beoordeeld om te voldoen aan de productienoden, rekening houdend met de herverzekeringsmarkt en de evolutie van de eigen middelen. Integrale herverzekert 100 % van de risico s van de activiteiten overlijden bij QBE Re Europe, waarvan de solvabiliteit regelmatig opgevolgd wordt (A+ volgens Standard & Poor s en Fitch Ratings). 3. Operationele en externe risico s Het gaat hier over het risico op verlies 32 Beheersverslag en Verslag van de Bedrijfsrevisor

33 voortkomend uit ontoereikende procedures of het falen van personen, systemen of de samenloop van externe gebeurtenissen. Deze risico s staan in onze scorecard en worden geregeld beoordeeld in overeenstemming met de doelstellingen van Integrale. Voor elk risico worden de controles regelmatig geanalyseerd en getest. Voor alle bovengenoemde risico s bestaan beschrijvende fiches en een actieplan. Integrale beschikt eveneens over een continuïteitsplan. Het risico op onderbreking van onze activiteiten dat voortkomt uit de onbereikbaarheid van onze hoofdzetel of een falen van ons informatiesysteem maakt deel uit van een business continuity plan (BCP). In dit continuïteitsplan staan alle maatregelen die genomen moeten worden indien deze risico s zich voordoen. Dit BCP werd voorgelegd aan het Directiecomité en aan de leden van de cel voor crisisbeheer. Het BCP werd ook voorgesteld aan het personeel. De Chief Risk Officer heeft een scorecard opgesteld van de risico s die verbonden zijn aan het vak. Deze risico s werden gerangschikt op basis van hun frequentie en invloed en ze werden gecategoriseerd via een proces van auto-evaluatie, gevolgd door een begeleide evaluatie. Er werd een actielijst opgesteld en deze acties werden uitgevoerd. Het scorecardproces is een voortdurend proces. Het Comité voor Risicobeheer volgt de operationele risico s op (het conformiteitsrisico inbegrepen) en analyseert en stelt richtlijnen voor, voor overeenkomstige begeleidende beheersmaatregelen. Deze voorstellen worden aan het Directiecomité voorgelegd ter goedkeuring. 4. Bestuursrisico s Het gaat om risico s die voortkomen uit een verschil tussen de strategie die de Raad van Bestuur heeft bepaald en de implementatie ervan of ontoereikende beslissingen die de hoogste beslissingsorganen nemen en die onder meer betrekking hebben op de beleggingen, de tarifering of de bedrijfsontwikkeling. 5. Andere risico s Deze risico s omvatten voornamelijk het risico van naambekendheid en reputatie en de gevolgen van een ontoereikende, niet transparante of halfslachtige communicatie. Deze risico s zijn moeilijk te becijferen maar krijgen bijzondere aandacht van de Raad van Bestuur en het Directiecomité. Bovendien kan het reputatierisico als matig beschouwd worden omwille van de volgende redenen: er worden geen echt complexe producten aangeboden, het specifieke karakter van onze activiteit waarbij producten worden ontwikkeld bij een bedrijfscliënteel dat zelf deelneemt aan het bestuur van Integrale, de kwaliteit van het distributiekanaal van onze individuele CertiFlex-producten (Ethias), de aanwezigheid van onafhankelijke bestuurders die deelnemen aan de gespecialiseerde comités, de sterkere controle op het fit & proper -karakter van de bestuurders, de versteviging van de sterke bedrijfscultuur door een gezond human resourcesbeleid dat voor een trouw personeel zorgt. Het reputatierisico mag echter niet onderschat worden, gezien de nieuwe wetgeving die alsmaar dwingender en complexer wordt (Solvency II, witwassen van geld, Mifid, wijzigingen in de wet op de aanvullende pensioenen, Sigedis ). Het financieel saneringsplan dat de Nationale Bank van België in september 2015 vroeg en het project voor de omvorming tot Naamloze Vennootschap geven meer aanleiding tot persartikels over Integrale, zoals in de voorbije maanden drie keer het geval was. Bovendien noopt de uitgifte van de beursgenoteerde achtergestelde lening, in december 2014, tot naleving van nieuwe bepalingen inzake voorkennis. Om zich te wapenen tegen het reputatierisico besliste Integrale in 2015 om nieuwe maatregelen te nemen: invoering van een communicatieplan met onder meer een specifieke website. Het was de bedoeling om het hoofd te bieden aan een situatie die gekenmerkt wordt door tal van oproepen van ongeruste leden-ondernemingen of aangeslotenen. Gezien het aantal oproepen en de reacties op de hierboven vermelde publicaties in de pers zeer beperkt bleven, moest het communicatieplan niet in werking gesteld worden. Deze gebeurtenissen maakten Integrale sterker in het beheer van crisiscommunicatie en toonden aan at dit risico onder controle is. Solvency II De gemeenschappelijke kas koestert de ambitie om een dekkingsgraad Geschikt eigen vermogen/scr van meer dan 100 % te halen, zelfs in het geval van crisis. Om klaar te zijn voor de vereisten van Solvency II liet Integrale zich in 2015 begeleiden door verschillende experten. Niet alleen werden de denkoefeningen rond de financiële en organisatorische gevolgen van de vereisten van de Pijlers I en II van Solvency II verder gezet, maar daarnaast werd ook een werkgroep in het leven geroepen die instaat voor de opmaak van de toekomstige prudentiële verslagen (Pijler III van Solvency II). Daarvoor organiseerde Integrale een offerteaanvraag. Na afloop besliste ze om zich te laten bijstaan door het consultancybedrijf KPMG voor de indiening van de Quantitative Reporting Templates (QRT s) aan de Nationale Bank van België. In de eerste maanden van 2015 werden voor de Raad van Beheer infosessies georganiseerd over de inhoud van deze verslaggeving. Deze behandelden zowel de verhalende als de kwantitatieve gedeelten. De Raad heeft immers de verplichting om deze verslaggeving te analyseren en kritisch te beoordelen (onder meer om te vergelijken met de resultaten van het ORSA-proces - auto-evaluatie van de solvabiliteitsrisico s), alvorens zijn goedkeuring te geven en de inhoud over te maken aan de Nationale Bank van België. De Raad van Bestuur en het Directiecomité hopen dat deze toekomstige verslaggeving (boekhoudkundig, financieel, technisch en prudentieel) efficiënt zal bijdragen tot nog meer vertrouwen in de gemeenschappelijke kas. Deze blijft zich immers inspannen, zowel voor duidelijke, relevante en voor iedereen begrijpelijke communicatie als voor de uitstippeling van een strategie op lange termijn die berust op de drie waarden: ethiek, expertise, uitmuntendheid. Integrale is en blijft netto-investeerder Integrale is voornamelijk actief in de tweede pensioenpijler. Aangezien een aangeslotene zijn kapitaal slechts kan afkopen wanneer hij met pensioen gaat, kan Integrale de uitgavenstroom goed voorspellen. Volgens voorzichtige hypotheses blijft de inkomstenstroom (ontvangen premies Integrale Jaarverslag

34 verhoogd met financiële inkomsten en terugbetalingen van beleggingen die op vervaldag komen) hoger dan de uitgavenstroom (te betalen kapitalen, renten en werkingskosten) gedurende de komende tien jaren. Bijgevolg is Integrale niet verplicht om in een geval van crisis activa van de hand te doen en beschikt ze over voldoende liquide middelen om het hoofd te bieden aan massale afkopen en overdrachten. Hierdoor kunnen we ons ALM-beheer (beheer activa/passiva) optimaliseren door activa te selecteren die zo goed mogelijk bij onze langetermijnverbintenissen passen. Deze optimalisatie kadert in het ORSA-proces en, meer in het algemeen, in een gezond risicobeheer. 5. Personeel Het personeelsbestand van Integrale evolueert volgens het aanwervingsplan, dat aan meerdere doelstellingen moet beantwoorden: tegemoetkomen aan een voortdurend stijgende werklast, de verdere invoering van Solvency II/ORSA en het waarborgen van de continuïteit in het licht van de leeftijdspiramide, zonder afbreuk te doen aan de dienstverlening en een gezonde kostenbeheersing. Tijdens het boekjaar 2015 telde Integrale gemiddeld 90,7 medewerkers in voltijdse equivalenten. 6. Filialen en deelnemingen 6.1. Integrale Luxembourg n.v. Het incasso van Integrale Luxembourg n.v., opgebouwd uit premies en overdrachten, bedraagt 46,98 miljoen tegenover 12,14 miljoen vorig boekjaar, een stijging van 287 %. De Raad benadrukt de rol van dit Luxemburgs filiaal als uitvalsbasis voor onze leden in het Groothertogdom en andere landen van de Europese Unie, waaronder Nederland. Integrale Luxembourg onderscheidt zich niet alleen door haar producten voor expats, maar ook als toegangspoort tot de rest van Europa Integrale Insurance Services (IIServices) n.v. Integrale Insurance Services werd opgericht in maart 2008 in samenwerking met Ogeo Fund. IIServices stelt zowel aan Belgische als aan buitenlandse verzekeringsmaatschappijen, evenals aan pensioeninstellingen uit de publieke en private sector, een brede waaier van diensten voor. Het gaat onder meer om prestaties zoals interne audit, actuariële diensten en ALM-studies, aangestelde actuaris, boekhoudkundige diensten, financiële reporting en compliance. In 2015 voerde de MGEN een kapitaalverhoging uit voor een bedrag van ,00. Ter herinnering, dit filiaal heeft de ISAE 3402, type 2-certificering gekregen. Dit bevestigt de kennis en de kwaliteit van de aangeboden dienstverlening. De toenemende complexiteit van het beheer van pensioeninstellingen die voortvloeit uit de nieuwe wettelijke vereisten en reglementeringen heeft IIServices talrijke gelegenheden geboden om haar kennis inzake beheer van pensioenverbintenissen te laten renderen. De omzet voor 2015 bedraagt tegenover in 2014 en in In de omzet merken we een alsmaar grotere vraag naar diensten van interne audit en IAS-19-berekeningen. Deze twee diensten zouden zich in de toekomst verder moeten ontwikkelen. Het balanstotaal bedraagt op 31 december 2015, tegenover in Het verlies van het boekjaar 2015 bedraagt (vóór belastingen) en is te wijten aan de boeking van waardeverminderingen op titels Integrale Immo Management n.v. Integrale Immo Management n.v. heeft tot maatschappelijk doel het beheer van de vastgoedportefeuille van Integrale en de aankoop van vastgoed voor verhuring en vastgoedleasingverrichtingen. Het boekjaar 2015 van dit bedrijf werd afgesloten met een verlies van , tegenover een winst van voor het boekjaar Ariane Building n.v. Eind 2015 bedroeg de bezettingsgraad van het gebouw in bezit van deze vennootschap 57,33 %. De omzet over het jaar 2015 bedraagt 1,38 miljoen tegenover 1,61 miljoen in 2014 en 2,1 miljoen voor het boekjaar Dit filiaal boekt in 2015 een verlies van tegenover in Haar balanstotaal op 31 december 2015 bedraagt 24,8 miljoen tegenover 25,0 miljoen in Net als de vorige jaren heeft de Raad van Bestuur van het filiaal de vennootschap gewaardeerd door toepassing van de Discounted cash-flow -methode. Volgende parameters werden gehanteerd om de beschikbare cashflows te bepalen: Verloop van de huurgelden tot de volgende vervaldag, Nieuwe verhuur voor een economische prijs van 70/m2; deze prijs werd bepaald rekening houdend met de huurvrije periodes die op 24 maanden worden geraamd voor een huurovereenkomst van 9 jaar. Het gaat om de werkelijk geïnde economische huurprijs, De bezettingsgraad op lange termijn is 86 %, rekening houdend met de geplande investeringen van in twee jaar. Voor de huurprijzen werd een indexpercentage van 1,50 % bepaald, Een actualisatiepercentage van de cashflows van 4,52 % werd in aanmerking genomen. Verwachte evolutie van de bezettingsgraad: 31/12/2015: 56 %, 31/12/2016: 66 %, 31/12/2017: 76 %, 31/12/2018: 86 %. De gemiddelde huurprijs op jaarbasis bedraagt 74/m². De waardebepaling volgens de bovengenoemde methode besluit dat er geen aanleiding is om een uitzonderlijke afschrijving op het gebouw te doen. Op de deelneming Ariane Building n.v. werd in de boeken van Integrale geen waardevermindering toegepast Vastgoedfilialen opgericht of aangekocht in 2015 TETRIS OFFICE. The Loop Building One N.V., vastgoedvennootschap waarvan Integrale 99,99 % van de aandelen verwierf voor een bedrag van ,04. De rest van de aandelen is in handen van Integrale Immo Management. Deze vennootschap bezit een gebouw in Gent en is voor Beheersverslag en Verslag van de Bedrijfsrevisor

35 jaar verhuurd aan Deloitte Services and Investments en Laga. INTORP N.V., vennootschap die in juni 2015 werd opgericht en waarvan 70 % van de aandelen in handen is van Integrale, voor een bedrag van ,00. De rest van de aandelen is in het bezit van OR- PEA. Deze vennootschap is eigenaar van een gebouw en heeft deelnemingen in de vennootschappen IMMO PA33 2 N.V., Vordenstein Vastgoed N.V. en Manujacq S.C.I. IMMO PA33 2 N.V., waarvan 0,23 % van de aandelen werd verworven door Integrale en de rest door Intorp N.V., heeft een gebouw dat als rusthuis gebruikt wordt. Het bedrag van de deelneming van Integrale bedraagt ,63. VORDENSTEIN VASTGOED N.V., waarvan 0,05 % van de aandelen gekocht werd door Integrale en de rest door Intorp N.V., bezit een gebouw dat als rusthuis gebruikt wordt. Het bedrag van de deelneming van Integrale bedraagt 2.329,47. MANUJACQ, burgerlijke vastgoedvennootschap naar Monegaskisch recht, waarvan 2 % van de aandelen verworven werd door Integrale en de rest door Intorp N.V. Ze heeft een gebouw dat als rusthuis gebruikt wordt. Het bedrag van de deelneming van Integrale bedraagt ,74. Andere ondernemingen waarmee een deelnemingsband bestaat, opgericht of aangekocht in ANATIS N.V., industrieel bedrijf waarvan Integrale in mei ,3 % van de aandelen kocht voor een bedrag van ,00. In juni 2015 werd een kapitaalverhoging doorgevoerd voor een bedrag van ,00, wat de globale deelneming van Integrale op 20,2 % bracht. INCLUSIO C.V.A., vastgoedvennootschap met uitgesproken sociale ambities, waarvan Integrale, in mei 2015, 15,15 % van de aandelen verwierf voor een bedrag van ,00. NOVADIP BIOSCIENCES N.V., farmaceutisch bedrijf waarvan Integrale, in juli 2015, 10,84 % verwierf voor een bedrag van ,00. EPIMEDE N.V., investeringsvennootschap die in juli 2015 werd opgericht en waarvan 25,49 % van de aandelen in handen is van Integrale. Het kapitaal werd gedeeltelijk volstort voor een bedrag van , Vooruitzichten en strategische keuzes voor wordt een scharnierjaar voor Integrale. De belangrijkste strategische keuze betreft de omvorming van Integrale van Gemeenschappelijke Verzekeringskas tot Naamloze Vennootschap, om haar eigen middelen te verhogen in het kader van de nieuwe geldende wetgeving. Deze omvorming zal noch de opvattingen noch de basiswaarden van Integrale veranderen. Ze zal het mogelijk maken om kansen te grijpen op het vlak van ontwikkeling en om de uitdagingen die ons wachten in goede banen te leiden. Eerste uitdaging: de lage rentevoeten. Een grote uitdaging voor Integrale blijft nog altijd om, dankzij haar knowhow en een aangepaste allocatiestructuur voor de activa, een hoog rendement te blijven behalen ook al liggen de rentevoeten historisch laag. Als de rentevoeten laag blijven, valt te verwachten dat de verzekeringssector de gewaarborgde rentevoeten tegen 2016 / begin 2017 naar beneden zal bijstellen. Hoewel de huidige context van lage rentevoeten helemaal niet gunstig is voor de ontwikkeling in de sector van de levensverzekering en 2016 waarschijnlijk moeilijk wordt, zijn er nog altijd mogelijkheden: ontwikkeling in het buitenland, tak 23, kleine en middelgrote ondernemingen, zelfstandigen, nieuwe producten Tweede uitdaging: de nieuwe wetgeving op de aanvullende pensioenen. Bij de neerwaartse herziening van het rentetarief dat de werkgevers of organisatoren moeten garanderen op de bijdragen, heeft de wetgever nieuwe bepalingen toegevoegd, namelijk het tijdstip waarop de aangeslotene het recht heeft om zijn aanvullende pensioenprestaties op te nemen. De invoering van en de communicatie over deze wetgeving zullen belangrijke prioriteiten zijn voor Integrale in 2016, om de aangeslotenen en leden-ondernemingen goed voor te lichten. Derde uitdaging: de kwaliteit van de dienstverlening handhaven. Ondanks de moeilijke omgeving, zowel economisch als reglementair, verbindt Integrale er zich toe om haar leden en aangeslotenen een kwaliteitsvolle dienstverlening te blijven aanbieden. Integrale zal daarop toezien door haar teams verder uit te breiden, zowel in aantal als in competenties, door tijd te blijven uittrekken voor de nodige besprekingen, door haar niveau van communicatie en transparantie te behouden en tot slot, door de schikkingen te treffen die het best beantwoorden aan de behoeften van haar leden. In 2016 zal Integrale verder: toezien op het goed beheer van haar risico s en op de implementatie van het ORSA-proces in het kader van de nieuwe Solvency II-wetgeving; groepsverzekeringen en individuele levensverzekeringsproducten ontwikkelen voor bedrijven, sectoren, pensioenfondsen en particulieren; haar partnerschapsbeleid uitvoeren. Alle stappen die Integrale zet op het gebied van onderzoek en ontwikkeling zullen deze strategische keuzes ondersteunen. 8. Tegengestelde belangen van de bestuurders Tijdens het boekjaar was geen enkele bestuurder rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken bij een belangenconflict van vermogensrechtelijke aard ten opzichte van een beslissing of een verrichting van de Raad van Bestuur. 9. Dank Wij danken de leden-ondernemingen en aangeslotenen oprecht voor hun trouw aan onze gemeenschappelijke kas. Onze dank gaat in het bijzonder naar de medewerkers van Integrale voor hun inzet en motivatie. Zonder hen hadden we de uitstekende resultaten van 2015 en van de voorbije jaren nooit kunnen neerzetten. Samen hebben we het Integrale eens te meer mogelijk gemaakt om trouw te blijven aan haar waarden en om de toekomst sereen tegemoet te zien, in de overtuiging dat de gepaste maatregelen genomen werden om de uitdagingen die ons wachten aan te gaan, in het beste belang van onze aangeslotenen. De Raad van Bestuur Integrale Jaarverslag

36 Verslag van de bedrijfsrevisor over de jaarrekening voor het boekjaar afgesloten op 31 december 2015 Sint-Stevens-Woluwe, 27 mei 2016 Aan de leden van Integrale Gemeenschappelijke Verzekeringskas Luik VERSLAG VAN DE BEDRIJFSREVISOR OVER DE JAARREKENING VOOR HET BOEKJAAR AFGESLOTEN OP 31 DECEMBER 2015 Wij brengen u verslag uit over de uitvoering van de controleopdracht die ons werd toevertrouwd. Dit verslag omvat ons oordeel over de jaarrekening afgesloten op 31 december 2015, zoals hieronder gedefinieerd, en tevens de vereiste bijkomende verklaringen. De jaarrekening bevat de balans op 31 december 2015, de resultatenrekening voor het boekjaar afgesloten op die datum en de toelichting. Verslag over de jaarrekening Oordeel zonder voorbehoud Wij hebben de controle uitgevoerd van de jaarrekening van Integrale Gemeenschappelijke Verzekeringskas ( de gemeenschappelijke verzekeringskas ) voor het boekjaar afgesloten op 31 december 2015, opgesteld in overeenstemming met het in België van toepassing zijnde boekhoudkundig referentiestelsel voor verzekeringsondernemingen, met een balanstotaal van EUR en waarvan de resultatenrekening van het boekjaar een bedrag vertoont aan premies, onder aftrek van herverzekering, ten belope van EUR Verantwoordelijkheid van de Raad van bestuur voor het opstellen van de jaarrekening De Raad van bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een jaarrekening die een getrouw beeld geeft in overeenstemming met het in België van toepassing zijnde boekhoudkundig referentiestelsel voor verzekeringsondernemingen, alsook voor het implementeren van een interne beheersing die het noodzakelijk acht voor het opstellen van de jaarrekening die geen afwijkingen van materieel belang, als gevolg van fraude of van fouten, bevat. Verantwoordelijkheid van de Bedrijfsrevisor Het is onze verantwoordelijkheid een oordeel over deze jaarrekening tot uitdrukking te brengen op basis van onze controle. Wij hebben onze controle volgens de internationale controlestandaarden ( ISA normen) uitgevoerd. Die standaarden vereisen dat wij aan de deontologische vereisten voldoen. Als Bedrijfsrevisor dienen wij de controle te plannen en uit te voeren om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de in de jaarrekening opgenomen bedragen en toelichtingen. De keuze van de uitgevoerde werkzaamheden is afhankelijk van onze beoordeling en van de inschatting van het risico op materiële afwijkingen in de jaarrekening als gevolg van fraude of van fouten. Bij het maken van die risico-inschatting hebben wij rekening gehouden met de interne controle van de gemeenschappelijke verzekeringskas met betrekking tot het opstellen en de getrouwe weergave van de jaarrekening om controleprocedures vast te leggen die geschikt zijn in de gegeven omstandigheden, maar niet om een oordeel te geven over de doeltreffendheid van die interne controle. Wij hebben tevens een beoordeling gemaakt van het passende karakter van de waarderingsregels, de redelijkheid van door het bestuursorgaan gemaakte boekhoudkundige ramingen en de voorstelling van de jaarrekening in haar geheel. Ten slotte hebben wij van de Raad van bestuur en de verantwoordelijken van de gemeenschappelijke verzekeringskas de voor onze controle noodzakelijke verduidelijkingen en inlichtingen bekomen. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen informatie voldoende en geschikt is om daarop ons oordeel te baseren. Oordeel zonder voorbehoud Naar ons oordeel geeft de jaarrekening, een getrouw beeld van het vermogen en de financiële toestand van de gemeenschappelijke verzekeringskas op 31 december 2015 evenals van haar resultaten voor het boekjaar eindigend op die datum, in overeenstemming met het in België van toepassing zijnde boekhoudkundig referentiestelsel voor verzekeringsondernemingen. Verslag over andere door wet- en regelgeving gestelde eisen De Raad van bestuur is verantwoordelijk voor het naleven van de wettelijke en bestuursrechterlijke voorschriften die van toepassing zijn op het voeren van de boekhouding, alsook van het naleven van de statuten van de gemeenschappelijke verzekeringskas. In het kader van ons mandaat en overeenkomstig de Belgische bijkomende norm bij de in België van toepassing zijnde internationale controlestandaarden ( ISA normen), is het onze verantwoordelijkheid om, in alle van materieel belang zijnde opzichten, de naleving van bepaalde wettelijke en bestuursrechterlijke voorschriften na te gaan. Op grond hiervan doen wij de volgende bijkomende verklaringen die niet van aard zijn om de draagwijdte van ons oordeel over de jaarrekening te wijzigen: Onverminderd formele aspecten van ondergeschikt belang werd de boekhouding gevoerd overeenkomstig de in België voor verzekeringsondernemingen van toepassing zijnde wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften. De resultaatverwerking, die aan u wordt voorgesteld, stemt overeen met de wettelijke en statutaire bepalingen. Wij dienen u geen verrichtingen of beslissingen mede te delen die in overtreding met de statuten zijn gedaan of genomen. Sinds 1 januari 2016 is de gemeenschappelijke verzekeringskas onderworpen aan het nieuwe referentiestelsel Solvency II, zoals dit in Belgisch recht werd omgezet door de Wet van 13 maart 2016 op het statuut van en het toezicht op de verzekerings- of herverzekeringsondernemingen. Zoals vermeld in toelichting nr. 23 van de jaarrekening, is het noodzakelijk, om te kunnen voldoen aan de wettelijke vereisten, dat zowel het financiële herstelprogramma als de recent opgestarte omzetting van de gemeenschappelijke verzekeringskas in een naamloze vennootschap, effectief worden uitgevoerd zoals voorzien. De Bedrijfsrevisor PwC Bedrijfsrevisoren bcvba Vertegenwoordigd door: Isabelle Rasmont Bedrijfsrevisor

37 De middelen inventariseren 7 Meer informatie vindt u op: financielestaten

38 Financiële staten ACTIEF (x ) B. Onroerend actief (staat n 1) I. Oprichtingskosten Uitgifte van leningen II. Immateriële vaste activa Overige immateriële vaste activa C. Beleggingen (staat n 1, 2 en 3) I. Terreinen en gebouwen (staat n 1) Onroerende goederen bestemd voor bedrijfsdoeleinden Overige a) Gebouwen te huur b) Activa in aanbouw en voorafbetalingen 190 II. Beleggingen in verbonden ondernemingen en deelnemingen (staat n 1, 2 en 18) Verbonden ondernemingen Deelnemingen Bons, obligaties en vorderingen Andere ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat Deelnemingen Bons, obligaties en vorderingen III. Overige financiële beleggingen Aandelen, deelnemingen en andere niet-vastrentende effecten (staat n 1) a) Aandelen of andere effecten dan sub b) en c) c) Aandelen in gemeenschappelijke beleggingsfondsen Obligaties en andere vastrentende effecten (staat n 1) a) Obligaties en andere vastrentende effecten Hypothecaire leningen en hypothecaire kredieten Overige leningen a) Voorschotten op contract "leven" b) Overige gegarandeerde leningen c) Niet gegarandeerde leningen Deposito's bij kredietinstellingen b) op ten hoogste één jaar Overige a) Huur/financiering en soortgelijke rechten D. Beleggingen betreffende de verrichtingen verbonden aan een beleggingsfonds van de groep van activiteiten "leven" en waarbij het beleggingsrisico niet gedragen wordt door de onderneming III. Overige financiële beleggingen Deelnemingen in gemeenschappelijke beleggingen E. Vorderingen (staat n 18 en 19) I. Vorderingen uit hoofde van rechtstreekse verzekeringsverrichtingen Verzekeringsnemers Overige b) Lopende rekeningen verzekeringsondernemingen II. Vorderingen uit hoofde van herverzekeringsverrichtingen Overige 200 III. Overige vorderingen cash garanties Overige F. Overige activabestanddelen I. Materiële vaste activa Installaties, machines en uitrusting Meubilair en rollend materieel II. Beschikbare waarden G. Overlopende rekeningen (staat n 4) I. Verworven, niet vervallen intresten III. Overige overlopende rekeningen Uitgestelde kosten TOTAAL Financiële staten

39 PASSIEF (x ) A. Eigen vermogen (staat n 5) I. Onderschreven kapitaal of gelijkwaardig fonds, netto van het niet-opgevraagd kapitaal Onderschreven kapitaal III. Herwaarderingsmeerwaarden Andere dan sub IV. Reserves Beschikbare reserve B. Achtergestelde schulden (Staat n 7 en 18) II. Niet-converteerbare leningen Bbis. Fonds voor toekomstige toewijzingen, bruto C. Technische voorzieningen (staat n 7) II. Voorziening voor verzekering "leven" Wiskundige voorzieningen Overige voorzieningen Financieringsfondsen III. Voorziening voor te betalen schade IV. Voorziening voor winstdeling en ristorno's VI. Andere technische voorzieningen Reservefonds voor het beheer "extralegaal pensioen" D. Technische voorzieningen betreffende de verrichtingen verbonden aan een beleggingsfonds van de groep activiteiten «leven» wanneer het beleggingsrisico niet gedragen wordt door de onderneming (staat n 7) E. Voorzieningen voor overige risico's en kosten I. Voorziening voor pensioenen en soortgelijke verplichtingen III. Andere voorzieningen (staat n 6) G. Schulden (staat n 7 en 18) I. Schulden uit hoofde van rechtstreekse verzekeringsverrichtingen Verzekeringsnemers a) technische schulden overige Verzekeringstussenpersonen 8 3. Lopende rekeningen verzekeringsondernemingen Overige II. Schulden ontstaan door herverzekeringsactiviteiten Overige 62 IV. Schulden ten aanzien van kredietinstellingen op meer dan één jaar op ten hoogste één jaar V. Overige schulden Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten a) belastingen b) bezoldigingen en sociale lasten Overige d) Niet geluiquideerd kapitaal op leningen g) Overige H. Overlopende rekeningen (staat n 8) I. Uitgestelde producten Overige II. Toe te rekenen kosten III. Overige -1 TOTAAL Integrale Jaarverslag

40 TECHNISCHE REKENING LEVENSVERZEKERINGEN (x ) Premies, onder aftrek van herverzekering A. Bruto premies (staat n 10) Geboekte premies B. Uitgaande herverzekeringspremies (-) Opbrengsten van beleggingen A. Opbrengsten van beleggingen in verbonden ondernemingen of deze waarmee een deelnemingsverhouding bestaat Verbonden ondernemingen Bons, obligaties en vorderingen Andere ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat Bons, obligaties en vorderingen B. Opbrengsten van andere beleggingen Opbrengsten van terreinen en gebouwen andere producten dan sub theoretische huur Opbrengsten van andere beleggingen niet-vastrentende aandelen vastrentende aandelen leningen en hypothecaire kredieten overige leningen deposito's bij kredietinstellingen financiële instrumenten overige C. Terugneming van waardecorrecties op beleggingen Terugneming waardecorrecties D. Meerwaarden op de realisatie Overige beleggingen niet-vastrentende aandelen vastrentende aandelen Overige Waardecorrecties op beleggingen van de actiefpost D. (Producten) C. Andere financiële beleggingen Overige Overige technische opbrengsten, onder aftrek van herverzekering A. Overige brutoproducten Schadelast, onder aftrek van herverzekering (-) A. Betaalde nettobedragen Brutobedragen prestaties interne kosten voor schadebeheer Deel van de herverzekeraars (-) prestaties B. Wijziging van de voorziening voor te betalen schade, onder aftrek van herverzekering (stijging +, daling -) Wijziging van de voorziening voor te betalen schade, zonder aftrek van herverzekering (stijging -, daling +) wijziging van de voorziening voor te betalen schade (stijging +, daling -) einde boekjaar (+) begin boekjaar (-) Wijziging van de andere technische voorzieningen, onder aftrek van herverzekering (stijging -, daling +) A. Wijziging van de voorziening voor verzekering «leven», onder aftrek van herverzekering (stijging -, daling +) Wijziging van de voorziening voor verzekering «leven», zonder aftrek van herverzekering (stijging -, daling +) 1 wijziging van de voorziening voor verzekering «leven» (stijging -, daling +) einde boekjaar (-) begin boekjaar (+) voorziening voor verzekering «leven» overgebracht en afgestaan (-) voorziening voor verzekering «leven» overgebracht en ontvangen (+) B. Wijziging van de andere technische voorzieningen, onder aftrek van de herverzekering (stijging -, daling +) 40 Financiële staten

41 1. Wijziging van de overige technische voorzieningen, zonder aftrek van herverzekering (stijging -, daling +) wijziging van de andere technische voorzieningen (stijging -, daling +) a) verrichtingen voor investeringsfondsen wanneer het beleggingsrisico niet ondersteund wordt door de onderneming (stijging -, daling +) einde boekjaar (-) begin boekjaar (+) b) wijziging reservefonds (stijging -, daling +) einde boekjaar (-) begin boekjaar (+) Winstdeling en ristorno s, onder aftrek van herverzekering (-) B. Wijziging voorziening winstdeling en ristorno s onder aftrek van herverzekering (stijging +, daling -) Wijziging voorziening winstdeling en ristorno s zonder aftrek van herverzekering (stijging +, daling -) Wijziging voorziening winstdeling en ristorno s (stijging +, daling -) einde boekjaar (+) begin boekjaar (-) Netto-bedrijfskosten (-) A. Acquisitiekosten Commissie acquisitie (staat n 10) commissies van bemiddelaars commissies van verzekerings of herverzekeringsondernemingen Beheerskosten voor acquisitie C. Administratiekosten D. Van de herverzekeraars ontvangen commissielonen en winstdeelnemingen (-) Beleggingslasten (-) A. Beheerslasten van beleggingen Schuldenlasten intresten, commissies en schuldenlasten Financiële instrumenten Voorzieningen met financieel karakter schenkingen toepassingen en overnames (-) Beheerslasten van beleggingen Overige B. Waardecorrecties op beleggingen Afschrijvingen Waardeverminderingen Verschillen valutaomwisseling 4 5. Overige C. Minderwaarden op de realisatie Overige beleggingen niet-vastrentende aandelen vastrentende aandelen overige Financiële middelen Overige Overige technische lasten, onder aftrek van herverzekering (-) A. Overige brutolasten bis. Wijziging fonds voor toekomstige schenkingen (stijging -, daling +) Resultaat van de technische rekening levensverzekering Winst (+) Verlies (-) Integrale Jaarverslag

42 BIJLAGEN N 1. STAAT VAN DE IMMATERIËLE ACTIVA, DE ONROERENDE GOEDEREN DIE TOT BELEGGING DIENEN EN DE EFFECTEN BESTEMD VOOR BELEGGING. (x ) BETROKKEN ACTIVAPOSTEN B. Immateriële activa C.I. Terreinen en gebouwen C.II.1. Deelnemingen in verbonden ondernemingen C.II.2. Bons, obligaties en vorderingen in verbonden ondernemingen a) AANSCHAFFINGSWAARDE Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar - Aanschaffingen Overdrachten en buitengebruikstellingen (-) Per einde van het boekjaar b) MEERWAARDEN Per einde van het vorige boekjaar Per einde van het boekjaar c) AFSCHRIJVINGEN EN WAARDEVERMIN- DERINGEN Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar - Aanschaffingen Overdrachten en buitengebruikstellingen (-) Per einde van het boekjaar NETTOBOEKWAARDE PER EINDE VAN HET BOEKJAAR (a)+(b)-(c) (x ) BETROKKEN ACTIVAPOSTEN C.II.3. C.II.4. Deelnemingen in Bons, obligaties en ondernemingen waarmee een deelnemingsnemingen waarmee vorderingen in onderverhouding bestaat een deelnemingsverhouding bestaat C.III.1. Aandelen, deelnemingen en andere niet-vastrentende effecten C.III.2. Obligaties en andere vastrentende effecten a) AANSCHAFFINGSWAARDE Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar - Aanschaffingen Overdrachten en buitengebruikstellingen (-) - Andere mutaties (+) (-) Per einde van het boekjaar c) AFSCHRIJVINGEN EN WAARDEVERMIN- DERINGEN Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar - Geboekt Teruggenomen (-) Per einde van het boekjaar NETTOBOEKWAARDE PER EINDE VAN HET BOEKJAAR (a)-(c) Financiële staten

43 N 2. STAAT BETREFFENDE DE DEELNEMINGEN EN MAATSCHAPPELIJKE RECHTEN IN ANDERE ONDERNEMINGEN Hieronder worden de ondernemingen vermeld waarin de onderneming een deelneming bezit in de zin van het koninklijk besluit van (opgenomen in de posten C.II.1., C.II.3., D.II.1. en D.II.3. van de activa), alsmede de andere ondernemingen waarin de onderneming maatschappelijke rechten bezit (opgenomen in de posten C.III.1. en D.III.1. van de activa) ten belope van ten minste tien procent van het geplaatste kapitaal. Maatschappelijke rechten Gegevens geput uit de laatst beschikbare jaarrekening gehouden door NAAM, volledig adres van de zetel en, zo het een onderneming naar Belgisch recht betreft, het B.T.W.- of NATIONAAL NUMMER ARIANE BUILDING n.v. place Saint-Jacques 11/104 B Liège B.E INTEGRALE LUXEMBOURG n.v. Avenue de la gare, 4-6 L Luxembourg INTEGRALE IMMO MANAGEMENT n.v. place Saint-Jacques 11/103 B Luik B.E VITAL BUILDING n.v. place Saint-Jacques 11/105 B Luik B.E REGENT BUILDING n.v. place Saint-Jacques 11/107 B Luik B.E INTEGRALE INSURANCE SERVICES n.v. avenue Ariane 5 B Brussel B.E INTEGRALE ZAVENTEM BUILDING n.v. place Saint-Jacques 11/110 B Luik B.E NIVELLES PROPERTY n.v. place Saint-Jacques 11/109 B Luik B.E COPERNICUS SITE n.v. place Saint-Jacques 11/114 B Luik B.E INTEGRALE GREEN ENERGY n.v. place Saint-Jacques 11/112 B Luik B.E ARSENAL BUILDING n.v. place Saint-Jacques 11/111 B Luik B.E SOUTH CITY OFFICE FONSNY n.v. Place Saint Jacques 11/113 B Luik B.E IMMO FRACTAL n.v. place Saint-Jacques 11/115 B Luik B.E DRAPFIN n.v. place Saint-Jacques 11/117 B Luik B.E DRAPER ESTATE n.v. place Saint-Jacques 11/116 B Luik B.E LOZANA INVEST n.v. place Saint-Jacques 11/118 B Luik B.E WATERSIDE n.v. place Saint-Jacques 11/119 B Luik B.E rechtstreeks Jaarekening per Munteenheid* Eigen vermogen dochterondernemingen Nettoresultaat Aantal % % (+) of (-) in duizenden munteenheden % EUR % 1 % EUR ,98 % 0,02 % EUR % EUR % EUR ,64 % EUR % EUR % EUR % EUR % EUR % EUR % EUR % 1 % EUR % EUR % EUR ,75 % 0,25 % EUR % EUR Integrale Jaarverslag

44 GUTENBERG n.v. place Saint-Jacques 11/121 B Luik B.E NEW MECCO WAREHOUSE n.v. place Saint-Jacques 11/120 B Luik B.E FM-A INVEST n.v. Place Saint-Jacques 11/122 B Luik B.E INTEGRALE IMMO LUX n.v. avenue de la gare 4-6 L Luxembourg L.U IMMO HAECHT 1442 n.v. Place Saint-Jacques 11/123 B Luik B.E CEREP LOI 1 n.v. Avenue Ariane 5 B Brussel B.E CEREP LOI 2 n.v. Avenue Ariane 5 B Brussel B.E GINKGO PARK n.v. Place Saint-Jacques 11/126 B Luik B.E LUSO INVEST n.v. Place Saint-Jacques 11/128 B Luik B.E BUILDING GREEN ONE n.v. Place Saint-Jacques 11/129 B Luik B.E OFFICE PARK ALLEUR n.v. Place Saint-Jacques 11/131 B Luik B.E LA FONCIERE LIEGEOISE n.v. Place Saint-Jacques 11/132 B Luik B.E SPV JVC BRASSCHAAT n.v. Place Saint-Jacques 11/127 B Luik B.E TETRIS OFFICES. THE LOOP BUILDING ONE n.v. Leneke Marelaan 8 B Zaventem B.E INTORP n.v. place Saint-Jacques 11/134 B Luik B.E MANUJACQ s.c.i. avenue de Fontveille 20 F MONTE CARLO BE VORDENSTEIN VASTGOED n.v. avenue Ariane 5 B Brussel B.E IMMO PA33 2 n.v. place Saint-Jacques 11/135 B Luik B.E ANATIS n.v. avenue Général Michel 1E B Charleroi B.E INCLUSIO s.c.a. avenue Herrmann-Debroux 40 B Brussel B.E NOVADIP BIOSCIENCES n.v. rue Granbonpré 11 B Mont-Saint-Guibert B.E EPIMEDE n.v. rue Lambert Lombard 3 B Luik B.E ,09 % 54,06 % EUR ,00 % 1,00 % EUR ,00 % 1,00 % EUR ,22 % 2,78 % EUR ,00 % EUR ,00 % EUR ,02 % 99,98 % EUR ,84 % 0,16 % EUR ,97 % 0,03 % EUR ,99 % 0,01 % EUR ,90 % 0,10 % EUR ,87 % 0,13 % EUR ,00 % 0,00 % EUR ,997 % 0,003 % EUR % Geen publicatie. Boekjaar verlengd EUR ,00 % 98,00 % EUR ,05 % 99,95 % EUR ,23 % 99,77 % EUR ,20 % EUR ,15 % EUR ,84 % EUR ,49 % Boekjaar uitgesteld EUR 0 0 * volgens de officiële codificering. 44 Financiële staten

45 N 3. ACTUELE WAARDE VAN DE BELEGGINGEN - (x ) C. BELEGGINGEN I. Terreinen en gebouwen II. Beleggingen in verbonden ondernemingen en deelnemingen Verbonden ondernemingen Deelnemingen Bons, obligaties en vorderingen Andere ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat Deelnemingen Bons, obligaties en vorderingen III. Overige financiële beleggingen Aandelen, deelnemingen en andere niet-vastrentende effecten Obligaties en andere vastrentende effecten Hypothecaire leningen en hypothecaire kredieten Overige leningen Deposito's bij kredietinstellingen Overige N 3BIS. AFGELEIDE FINANCIELE INSTRUMENTEN NIET GEWAARDEERD OP REELE WAARDE - (x ) Schatting van de reële waarde van elke categorie van afgeleide instrumenten niet gewaardeerd tegen reële waarde in de rekeningen, met informatie over de aard en omvang van de instrumenten Boekjaar Nettoboekwaarde Reële waarde Swap Inflatie 1,84 % ,43 0,00-16 Swap Inflatie 1,98 % ,00 0,00-50 Swap Inflatie 2,23 % ,00 0, Swap Inflatie 1,97 % ,52 0,00 66 Swap Inflatie 2,375 % ,00 0, Equity Swap 2,2303 % ,00 0, Equity Swap 1,9706 % ,00 0, Swap dekking CHF 7,03 % ,00 0, N 4. STAAT BETREFFENDE DE OVERIGE OVERLOPENDE REKENINGEN VAN HET ACTIEF - (x ) UITSPLITSING VAN DE ACTIEFPOST G.III INDIEN DAARONDER EEN BELANGRIJK BEDRAG VOORKOMT Over te dragen kosten N 5. STAAT VAN HET KAPITAAL - (x ) a) Sociaal kapitaal 1. Onderschreven kapitaal (post A.I.1. van het passief) - Per einde van het vorige boekjaar Aanpassing tijdens het boekjaar inbreng in het garantiefonds Per einde van het boekjaar N 6. STAAT VAN DE VOORZIENINGEN VOOR OVERIGE RISICO S EN KOSTEN - ANDERE VOORZIENINGEN - (x ) UITSPLITSING VAN DE PASSIEFPOST E.III. INDIEN DAARONDER EEN BELANGRIJK BEDRAG VOORKOMT Marktrisico Marktrisico Ariane Integrale Jaarverslag

46 N 7. STAAT VAN DE TECHNISCHE VOORZIENINGEN EN SCHULDEN - (x ) a) UITSPLITISING VAN DE SCHULDEN (OF EEN DEEL VAN DE SCHULDEN) WAARVAN DE RESTERENDE LOOPTIJD MEER DAN 5 JAAR BEDRAAGT Betrokken posten van het passief B. Obligatieleningen II. Niet converteerbare leningen G. Schulden IV. Schulden ten aanzien van kredietinstellingen Totaal b) SCHULDEN (OF GEDEELTE VAN DE SCHULDEN) EN TECHNISCHE VOORZIENINGEN (OF GEDEELTE VAN DE TECHNISCHE VOORZIENINGEN) GEWAARBORGD DOOR ZAKELIJKE ZEKERHEDEN GESTELD OF ONHERROEPELIJK BELOOFD OP DE ACTIVA VAN DE ONDERNEMING Betrokken posten van het passief G. Schulden IV. Schulden ten aanzien van kredietinstellingen Totaal c) SCHULDEN MET BETREKKING TOT BELASTINGEN, BEZOLDIGINGEN EN SOCIALE LASTEN Betrokken posten van het passief 1. Belastingen (post G.V.1.a) van het passief) b) Niet-vervallen belastingsschulden 2. Bezoldigingen en sociale lasten (post G.V.1.b) van het passief) b) Andere schulden met betrekking tot bezoldigingen en sociale lasten Totaal N 8. STAAT BETREFFENDE DE OVERLOPENDE REKENINGEN VAN HET PASSIEF - (x ) UITSPLITSING VAN DE PASSIEFPOST H. INDIEN DAARONDER EEN BELANGRIJK BEDRAG VOORKOMT Huuropbrengsten 107 Leasingopbrengsten 84 Toe te rekenen kosten: - Intresten op voorschot Intresten op renteswap Overige Totaal N 10. INLICHTINGEN BETREFFENDE DE TECHNISCHE REKENINGEN - (x ) II. Levensverzekering A. Rechtstreekse zaken 1. Brutopremies a) 1. Individuele premies Premies betreffende groepsverzekeringsovereenkomsten b) 1. Periodieke premies Enige premies c) 1. Premies van overeenkomsten zonder winstdeling Premies van overeenkomsten met winstdeling Herverzekeringssaldo Commissielonen (art.37) 418 III. Levensverzekering, rechtstreekse zaken Brutopremies in België Financiële staten

47 N 11. STAAT BETREFFENDE DE PERSONEELSLEDEN IN DIENST Afgesloten boekjaar Vorig boekjaar Totaal Gemiddeld Gemiddeld Aantal Totaal aantal Aantal aantal op per- per- gepresteerde op afsluitingsdatum uren gepresteerde afsluitingsdatutandtandsonneelsbessoneelsbes- uren Personeel onder arbeids- of stageovereenkomst (**) , , , ,00 Uitzendkrachten of personen ter beschikking gesteld van de onderneming 0, ,35 0, ,95 TOTAAL , , , ,95 * Het gemiddeld personeelsbestand wordt berekend in voltijdse equivalenten overeenkomstig artikel 12, 1 van het koninklijk besluit van 12 september 1983 tot uitvoering van de wet van 17 juli 1975 op de boekhouding en de jaarrekening van de ondernemingen ** Het personeel onder arbeids- of stageovereenkomst bestaat uit de werknemers ingeschreven in het personeelsregister en verbonden met de onderneming door een arbeidsovereenkomst of een stageovereenkomst zoals bedoeld door het koninklijk besluit nr. 230 van 21 december 1983 N 12. STAAT BETREFFENDE HET GEHEEL VAN DE ADMINISTRATIE- EN BEHEERSKOSTEN, UITGESPLITST VOLGENS AARD - (x ) I. PERSONEELSKOSTEN * a) Bezoldigingen b) Pensioenen c) Andere rechtstreekse sociale voordelen Patronale bijdragen voor sociale verzekeringen Patronale toelagen en premies voor buitenwettelijke verzekeringen Andere personeelsuitgaven Voorzieningen voor pensioenen, bezoldigingen en sociale lasten a) Dotaties (+) b) Bestedingen en terugnemingen (-) 6. Uitzendkrachten of personen ter beschikking gesteld van de onderneming 54 II. DIVERSE GOEDEREN EN DIENSTEN * III. AFSCHRIJVINGEN EN WAARDEVERMINDERINGEN OP IMMATERIËLE EN MATERIËLE ACTIVA, ANDERE DAN DE BELEGGINGEN * 483 IV. VOORZIENINGEN VOOR OVERIGE RISICO'S EN LASTEN * Dotaties (+) Bestedingen en terugnemingen (-) V. OVERIGE LOPENDE KOSTEN * Fiscale bedrijfskosten * 160 a) Onroerende voorheffing 66 b) Overige Bijdragen aan openbare instellingen * 3. Theoretische kosten * Overige VI. TERUGGEWONNEN ADMINISTRATIEKOSTEN EN OVERIGE LOPENDE OPBRENGSTEN (-) Teruggewonnen administratiekosten 388 b) Overige 388 Totaal Integrale Jaarverslag

48 N 16. ANDERE TAKSEN EN BELASTINGEN - (x ) Bedragen van het boekjaar Bedragen van het vorige boekjaar A. TAKSEN 1. Taksen op verzekeringsovereenkomsten ten laste van derden Andere taksen ten laste van de onderneming B. DE INGEHOUDEN BEDRAGEN TEN LASTE VAN DERDEN BIJ WIJZE VAN 1. Bedrijfsvoorheffing Roerende voorheffing N 17. NIET IN DE BALANS OPGENOMEN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN (ART. 14) - (x ) Een asteriks (*) rechts van de inhoud van een post of een sub-post duidt op het bestaan van een definitie of een verklarende nota in hoofdstuk III van de bijlage bij het Koninklijk Besluit van 17 november A. ZEKERHEDEN DOOR DERDEN GESTELD OF ONHERROEPELIJK BELOOFD VOOR REKENING VAN DE ONDERNEMING * B. PERSOONLIJKE ZEKERHEDEN DOOR DE ONDERNEMING GESTELD OF ONHERROEPELIJK BELOOFD VOOR REKENING VAN DERDEN * C. ZAKELIJKE ZEKERHEDEN DOOR DE ONDERNEMING GESTELD OF ONHERROEPELIJK BELOOFD OP HAAR EIGEN MIDDELEN ALS ZEKERHEID VAN DE RECHTEN EN VERPLICHTINGEN * a) van de onderneming D. ONTVANGEN ZEKERHEDEN * (ANDERE DAN IN BAAR GELD) b) overige F. GOEDEREN EN WAARDEN VAN DERDEN GEHOUDEN DOOR DE ONDERNEMING * 1 H. OVERIGE (NADER TE BEPALEN) Optieconctracten: Verkoop van Call Verkoop van Put Uitwisselcontract van van intrestvoorwaarden 853 Inflatie-SWAP-overeenkomsten Aankoopverbintenis van roerende waarde Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Arsenal Building NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Copernicus site NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Immo fractal NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Integrale Green Energy NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Integrale Zaventem Building NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Lozana Invest NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan South City Office Fonsny NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Drapfin NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Waterside NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan New Mecco Warehouse NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Gutenberg NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Integrale Immo Lux NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Integrale Luxembourg NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan FM-A Invest NV Overeenkomst voor het niet opnemen van de voorschotten van Regent Building NV Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Immo Haecht Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Integrale Cerep loi Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Integrale Ginkgo Park Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan SPV JVGB Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Building Green One Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Office Park Alleur Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Luso Invest Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Integrale Immo Management Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan La Foncière Liégeoise Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Tetris Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Vordenstein Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Manujacq Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Immo PA Achtergesteldheid van de voorschotten toegekend aan Intorp Financiële staten

49 N 18. BETREKKINGEN MET VERBONDEN ONDERNEMINGEN EN MET ONDERNEMINGEN WAARMEE EEN DEELNEMINGSVERHOUDING BESTAAT - (x ) Verbonden ondernemingen Ondernemingen waarmee een Betrokken balansposten deelnemingsverhouding bestaat Afgesloten Vorig boekjaar Afgesloten Vorig boekjaar boekjaar boekjaar C.II. BELEGGINGEN IN VERBONDEN ONDERNEMINGEN EN DEELNEMINGEN» Deelnemingen Bons, obligaties en vorderingen Achtergestelde Overige E. VORDERINGEN I. Vorderingen uit hoofde van rechtstreekse verzekeringsverrichtingen III. Overige vorderingen G. SCHULDEN V. Overige schulden PERSOONLIJKE EN ZAKELIJKE ZEKERHEDEN - Door de onderneming gestelde of onherroepelijk beloofde persoonlijke en zakelijke zekerheden als waarborg voor schulden of verplichtingen van verbonden ondernemingen N 19BIS. FINANCIËLE BETREKKINGEN MET - (x ) De commissaris(sen) en personen met wie hij (zij) verbonden is (zijn) Bedragen 1. Bezoldiging van de commissaris(sen) Bezoldiging voor uitzonderlijke werkzaamheden of bijzondere opdrachten uitgevoerd binnen de vennootschap door personen 348 met wie de commissaris(sen) verbonden is (zijn) - Andere controleopdrachten Opdrachten voor fiscaal advies - Andere opdrachten buiten de revisorale opdrachten Bezoldiging voor uitzonderlijke werkzaamheden of bijzondere opdrachten uitgevoerd binnen de vennootschap door personen 74 met wie de commissaris(sen) verbonden is (zijn) - Bezoldigingen voor de uitoefening van een mandaat 30 - Andere controleopdrachten - Opdrachten voor fiscaal advies 4 - Andere opdrachten buiten de revisorale opdrachten 40 Integrale Jaarverslag

50 N 20. WAARDERINGSREGELS ALGEMENE BEGINSELEN Op 20 maart 2015 heeft de Raad van Bestuur de waarderingsregels gewijzigd. De waarderingsregels verwijzen naar de bepalingen van het Koninklijk Besluit van 17 november 1994 betreffende de jaarrekeningen van verzekeringsondernemingen. ACTIEF B. IMMATERIËLE ACTIVA B.I. Verwervingskosten De uitgiftekosten voor leningen worden geactiveerd en afgeschreven over de volledige looptijd van de lening. B.II. Immateriële vaste activa Immateriële vaste activa ter waarde van of minder worden in het eerste jaar volledig afgeschreven. Immateriële vaste activa ter waarde van meer dan worden lineair afgeschreven naargelang van hun vermoedelijke gebruiksduur zonder dat deze meer dan 5 jaar kan bedragen. C. BELEGGINGEN C.I. Terreinen en gebouwen Deze activa worden ofwel geboekt tegen hun aankoopwaarde bestaande uit de aankoopprijs en de bijkomende kosten, zoals niet-terugvorderbare belastingen, ofwel tegen de verkoopprijs. Ze worden afgeschreven volgens de vastgelegde procedures onder de rubriek Afschrijvingen en kunnen geherwaardeerd worden onder de voorwaarden beschreven onder de titel Herwaarderingen. C.II. Beleggingen in verbonden ondernemingen en deelnemingen Deelnemingen worden gewaardeerd op basis van hun netto-aankoopwaarde, vermits de bijkomende kosten worden opgenomen in de resultatenrekening van het boekjaar waarin zij gedragen werden. Ze kunnen geherwaardeerd worden onder de voorwaarden beschreven onder de titel Herwaarderingen. Waardeverminderingen kunnen doorgevoerd worden in geval van minwaarde of duurzame waardevermindering die gerechtvaardigd wordt door de situatie, rendabiliteit of de vooruitzichten van het bedrijf waarin de deelneming via aandelen of deelbewijzen worden aangehouden. Op schuldvorderingen worden waardeverminderingen toegepast wanneer hun terugbetaling op de einddatum geheel of gedeeltelijk onzeker of onwaarschijnlijk is. De aankoopwaarde van de deelnemingen, aandelen of deelbewijzen ontvangen als aanbrengvergoeding die niet bestaat uit baar geld of resulteert in een schuldomzetting komt overeen met de conventionele waarde van het goed en aanschafwaarde of waarde van de omgezette schulden. Als deze conventionele waarde lager is dan de marktwaarde van de goederen en de toegevoegde waarde of van de omgezette schulden, dan komt de aankoopwaarde overeen met deze hogere marktwaarde. C.III.1. Aandelen, deelbewijzen en andere niet-vastrentende effecten met variabele opbrengst Op deze effecten worden systematisch waardeverminderingen toegepast in geval van duurzame waardevermindering. De weerhouden methode om te bepalen of er duurzame minderwaarden zijn, verschilt naargelang het gaat om een fonds/bevek of om individuele aandelen: individuele aandelen: de waardevermindering gebeurt systematisch en komt overeen met het verschil tussen de koers bij aankoop en de vooropgestelde koers, vastgelegd door de Raad van Bestuur. Deze vooropgestelde koers wordt vastgelegd rekening houdend met de groeivooruitzichten, belangrijke risico s, enz. de fondsen en beveks maken deel uit van een globale aanpak. Wat de beleggingsfondsen en BEVEKS betreft, voorziet de methode (goedgekeurd door de Raad van Bestuur) dat het bedrag van de waardeverminderingen globaal opgemaakt wordt voor het volledige fonds. Daarom wordt de waarde van het rendement van de fondsen bepaald door rekening te houden met o.a. een langetermijnrendement dat overeenkomt met de intrestvoet zonder risico op 10 jaar (OLO 10 jaar) vermeerderd met de risicopremie van de EuroStoxx50 op 31 december van het boekjaar. De boekwaarde van de fondsen, gekapitaliseerd aan een tarief van 3,75 % wordt dus vergeleken met de waarde van het rendement. De waardeverminderingen die geacteerd worden, komen overeen met het verschil (geactualiseerd tegen de voet zonder risico ) tussen de twee hierboven genoemde waarden. C.III.2. Obligaties en andere vastrentende effecten Deze effecten worden gewaardeerd op basis van hun aankoopwaarde. Indien hun actuarieel rendement dat bij de aankoop berekend wordt, rekening houdend met de terugbetalingswaarde op de einddatum, van het nominale rendement afwijkt, dan wordt het verschil tussen de aankoopwaarde en de terugbetalingswaarde als element van intrest opgenomen in het resultaat prorata temporis over de resterende looptijd van de effecten, in verhoging of vermindering van de aankoopwaarde van de effecten. De opname in het resultaat van het verschil tussen de aankoop- en de terugbetalingswaarde gebeurt op lineaire basis en prorata temporis. Dit principe geldt voor effecten waarvan het rendement volgens de uitgiftevoorwaarden, uitsluitend bestaat uit het verschil tussen de uitgifteprijs en de terugbetalingswaarde. Integrale past een waarderingsmethode toe waarbij de meer- en minderwaarden die het gevolg zijn van de verkoop bij arbitrageoperaties van vastrentende effecten, op gespreide wijze kunnen opgenomen worden in het resultaat samen met de toekomstige inkomsten van de effecten die bij deze arbitrage aangekocht of verkocht werden. In dit geval maken de meer- of minderwaarden deel uit van een ristornoboeking en worden ze, in afwachting van hun boeking, toegevoegd aan de rekeningen waarin de aangekochte titels ingeschreven worden. De betrokken meer- en minwaarden worden op basis van een constant reëel, jaarlijks basisrendement toegerekend aan de rente-inkomsten van titels met vaste rentevoet, over de periode tot het einde van de looptijd van de verkochte of aangekochte titels. In geval van een uiteindelijke verkoop van de aangekochte titels zal het overblijvende bedrag van de rechtzettingsrekening volledig geregistreerd worden in de resultaten van het boekjaar waarin deze verkoop heeft plaatsgevonden, voor zover deze niet past binnen een nieuwe arbitrage. Volgens deze paragraaf zal het overblijvend bedrag gespreid in de resultaten opgenomen worden met de opbrengsten van de nieuwe arbitrageoperatie voor zover de initiële registratieperiode van de resultaten niet merkbaar verlengd wordt. Met arbitrageopdracht wordt bedoeld: elke gecombineerde aankoop- en verkoopo- 50 Financiële staten

51 peratie van titels met vaste opbrengsten gerealiseerd in een relatief korte periode en die leidt tot een verwachte verbetering van het financieel beheer van de titels met vaste opbrengsten. Als het ontvangen nettoverkoopbedrag hoger is dan het aankoopbedrag, bijkomende kosten inbegrepen, zal de meer- of minderwaarden van deze titel in het resultaat worden opgenomen, in verhouding met het verschil tussen de aan- en verkoopbedragen. De vastrentende effecten ondergaan waardeverminderingen om elk risico te weerspiegelen dat de emittenten van deze effecten de verbintenissen die eruit voortvloeien niet geheel of gedeeltelijk nakomen. Hierbij wordt de waarschijnlijkheid inbegrepen, maar niet exclusief, dat de terugbetaling van deze effecten volledig of gedeeltelijk onzeker is of in het gedrang komt. De criteria die in acht genomen worden om te oordelen of een waardeverlies duurzaam is, zijn: (i) financiële moeilijkheden die gekend zijn bij de emittent, (ii) niet-betaalde coupons gedurende 2 opeenvolgende jaren. Onze portefeuille bevat drie verschillende soorten eeuwigdurende obligaties: a) Vastrentende obligaties; b) Obligaties met «step-up»; c) Obligaties met een rentevoet «cms + spread». De eeuwigdurende obligaties ondergaan systematisch waardeverminderingen wanneer de marktwaarde lager is dan de aankoopwaarde. Wat de thesaurieobligaties en andere thesaurietitels met vaste opbrengst, die gekwalificeerd zijn als behoeders van de liquiditeit, betreft: zij ondergaan waardeverminderingen indien hun marktwaarde lager is dan de behaalde waarde, door toepassing van de andere bepalingen, die in deze regels vermeld worden. C.III. 4 tot 7 Schuldvorderingen Er worden waardeverminderingen toegepast wanneer hun realisatiewaarde bij het afsluiten van het boekjaar lager is dan hun boekwaarde die als volgt is vastgelegd: 1. De schuldvorderingen worden op de balans geboekt tegen hun nominale waarde. 2. De inschrijving van de schuldvorderingen op de balans tegen hun nominale waarde gebeurt samen met de inschrijving in de regularisatierekeningen van het passief en de opname in de resultaten prorata temporis op basis van de samengestelde intresten: a) de intresten conventioneel begrepen in de nominale waarde van de schuldvorderingen ; b) het verschil tussen de aankoopwaarde en de nominale waarde van de schuldvorderingen ; c) de vooruitbetaling van schuldvorderingen die geen intrest opbrengen of die een abnormaal lage intrest opleveren, wanneer de schuldvorderingen: 1 terugbetaalbaar zijn na meer dan 1 jaar, te tellen vanaf hun intrede in het bedrijfspatrimonium en 2 die betrekking hebben op de geacteerde bedragen als opbrengst binnen de resultatenrekening, hetzij op de overdracht van activa of bedrijfsonderdelen. De vooruitbetaling bedoeld onder c) wordt berekend tegen de heersende marktrente voor dergelijke schuldvorderingen op het ogenblik van intrede in het bedrijfspatrimonium. Voor terugbetaalbare schuldvorderingen met gespreide stortingen, waarvan de rentevoet of de kosten van toepassing zijn op het initiële bedrag gedurende de ganse looptijd van het contract, is bepaald dat de respectievelijke bedragen voor de vastrentende intresten en kosten in de resultaten worden opgenomen en de niet-vastrentende intresten en kosten over te dragen zijn, door de toepassing van de reële rentevoet op het openstaande bedrag bij het begin van elke periode. Deze reële rentevoet is berekend, rekening houdend met de spreiding en de periodiciteit van de stortingen. Een andere methode kan niet toegepast worden tenzij ze, per boekjaar, evenwaardige resultaten oplevert. De rentevoeten en kosten kunnen bij deze operaties niet gecompenseerd worden met kosten, lasten en commissies. Beleggingen in de loop van het boekjaar overgedragen van rubriek C.- Tak 21 naar rubriek D.- Tak 23 van het actief Voor het verschil tussen de boekwaarde en de huidige waarde op datum van de overdracht worden er terugnames van waardeverminderingen geboekt ten belope van de vroeger geboekte waardeverminderingen, en herwaarderingsmeerwaarden wanneer hun huidige waarde groter is dan hun boekwaarde. Deze herwaarderingsmeerwaarden worden geboekt op post A.III.2. van het passief en worden daar behouden zolang de beleggingen waarop zij betrekking hebben, niet gerealiseerd zijn. D. BELEGGINGEN BETREFFENDE VERRICHTINGEN VERBONDEN AAN BELEGGINGSFONDSEN (TAK 23) De beleggingen in deze rubriek worden opgenomen in het actief van de balans aan hun huidige waarde. Integrale Jaarverslag

52 1 In het geval van andere beleggingen dan terreinen en gebouwen, bedoelt men met de actuele waarde de marktwaarde. Als de beleggingen genoteerd worden op een officiële effectenbeurs, bedoelt men met marktwaarde, de waarde die bepaalt wordt op de afsluitdatum van de balans, of, als de afsluitdag van de balans geen beursdag is, de laatste verhandelingsdag voor deze datum. Als er een markt bestaat voor andere beleggingen dan deze bedoeld in de vorige alinea, dan is de marktwaarde de gemiddelde prijs waartegen deze beleggingen werden verhandeld op de sluitingsdag van de balans, of, als de sluitingsdag van de balans geen beursdag is, de laatste beursdag voor deze datum. Als de beleggingen bedoeld in de twee voorgaande alinea s verkocht waren op de datum van het opmaken van de rekeningen, of, als de intentie bestaat om ze op korte termijn te verkopen, dan wordt de marktwaarde verminderd met de effectieve of geschatte verkoopkosten. De andere beleggingen worden geëvalueerd op basis van een voorzichtige schatting van hun waarschijnlijke verkoopwaarde. 2 Bij terreinen en gebouwen verstaan we onder actuele waarde de marktwaarde bepaald op de evaluatiedatum. Met marktwaarde wordt bedoeld de prijs waartegen de terreinen en gebouwen verkocht hadden kunnen worden op de evaluatiedatum in een privécontract tussen een instemmende verkoper en een onafhankelijke koper, mits het op de markt werd aangeboden via een openbare aanbesteding, dat de voorwaarden ervan een gewone verkoop toelaten en dat de termijn voor de verkoopsonderhandelingen normaal is rekening houdend met de aard van het goed. De marktwaarde wordt bepaald door een aparte waardering van elk terrein of gebouw, minstens om de vijf jaar uitgevoerd volgens een algemeen gangbare of door de Nationale Bank van België aanvaarde methode. Als de terreinen en gebouwen verkocht waren op datum van de opmaak van de rekeningen, of als de intentie bestaat om ze op korte termijn te verkopen, dan wordt de waarde bepaald volgens alinea 2 van paragraaf 2 verminderd met de effectieve of geschatte verkoopkosten. Als het niet mogelijk is om de marktwaarde van een terrein of gebouw te bepalen, dan wordt de waarde bepaald op basis van de aankoopprijs of de kostprijs geacht de huidige waarde te zijn. Op terreinen en gebouwen worden waardeverminderingen geboekt als de waarde van een terrein of gebouw gedaald is sedert de laatst uitgevoerde evaluatie. De lagere aldus bepaalde waarde wordt niet meer verhoogd in latere balansen, behalve als deze verhoging het gevolg is van een nieuwe marktwaardebepaling. E. SCHULDVORDERINGEN Op deze schuldvorderingen kunnen waardeverminderingen geboekt worden volgens dezelfde regels als de geboekte schuldvorderingen onder rubriek C. AANDELENOPTIES Onder aandelenoptie aangewend als dekkingswaarde, moet de optie verstaan worden die het compenseren of verminderen van het risico op schommelingen van de aandelenprijzen tot doel heeft. Om beschouwd te worden als aandelenoptie als dekkingswaarde dient de optie te beantwoorden aan volgende voorwaarden: a) het gedekte element stelt Integrale bloot aan een prijswijzigingsrisico ; b) de optie wordt in de boeken als dusdanig gekwalificeerd van bij het begin ; c) de optie heeft als onderliggend instrument titels met vergelijkbare kenmerken als diegene die ze dekt ; d) de optie wordt verhandeld op een liquide markt, zoals hieronder bepaald, of de onderliggende titels worden op een dergelijke markt verhandeld. De liquide markt is een georganiseerde markt, een markt met overleg die regelmatig functioneert met de tussenkomst van derde financiële instellingen die de markt in stand houden en die: voortdurende beursnoteringen van aan- en verkoopkoersen verzekeren, waarvan de vorken overeenkomen met de marktgebruiken ; die regelmatig titels of financiële instrumenten verhandelen op hun markt, zodat ze beschouwd kunnen worden als te allen tijde realiseerbaar zonder merkbare weerslag op hun koersen. 1. De aandelenopties aangewend als dekkingswaarde worden bij het afsluiten 52 Financiële staten

53 van de rekeningen gewaardeerd op basis van hun aankoopwaarde. De verschillen die voortkomen uit waardeschommelingen op aandelenopties aangewend als dekkingswaarde worden tijdens de laatste dagelijkse vereffening van de debet- of creditmarges opgenomen in de open wachtrekeningen tussen de regularisatierekeningen. Het saldo van deze rekening wordt gelijkmatig opgenomen in de resultatenrekening om de meer- of minwaarden op het element te dekken. Als het gedekte element geëvalueerd wordt tegen marktwaarde, dan moeten de resultaten die voortkomen uit de aandelenoptie aangewend als dekkingswaarde ingevoerd worden in de resultatenrekening op een gelijkmatige manier bij het invoeren van de waardeschommelingen van het gedekte element. De vermelde beschikkingen zijn toepasbaar op aandelenopties aangewend als dekkingswaarde zelfs bij het ontbreken van dagelijkse vereffening van de debeten creditmarges. De vermelde producten en kosten die in de resultatenrekening moeten ingegeven worden, worden erin opgenomen als essentiële elementen van het nettoresultaat, te verklaren onder de overeenstemmende post Financiële instrumenten. 2. Op de aandelenopties die niet of niet langer voldoen aan de vereiste criteria om aangewend te worden als dekkingswaarde, worden waardeverminderingen toegepast wanneer hun markt- of realisatiewaarde bij het afsluiten van de rekeningen kleiner is dan hun aankoopwaarde. HERWAARDERINGEN Integrale kan overgaan tot het herwaarderen van haar vaste activa, evenals van de deelnemingen, aandelen en deelbewijzen die voorkomen onder rubriek C. van het actief, wanneer de waarde hiervan, bepaald in functie van hun nut voor de onderneming, een zeker en duurzaam overschot vertoont in verhouding tot hun boekwaarde. Als de betrokken activa noodzakelijk zijn voor het verder zetten van de activiteiten van de onderneming of van een deel van haar activiteiten, worden zij slechts geherwaardeerd voor zover de uitgedrukte meerwaarde gerechtvaardigd wordt door de rentabiliteit van de activiteiten van de onderneming of door het betrokken deel van haar activiteiten. Indien de herwaardering betrekking heeft op vaste activa met een beperkt gebruik in de tijd, worden op de geherwaardeerde waarde afschrijvingen toegepast, die in een afschrijvingsplan opgenomen worden, teneinde de ten laste neming te verdelen over de resterende waarschijnlijke gebruiksduur van het vaste actief. De geacteerde meerwaarden worden rechtstreeks ingegeven in de post A.III.1. van het passief en blijven hier zolang het goed waarop ze betrekking hebben niet worden gerealiseerd. Deze meerwaarden kunnen: 1 overgedragen worden naar de reserves ten belope van het bedrag van de geacteerde afschrijvingen op de meerwaarde ; 2 in geval van uiteindelijke minwaarde, geannuleerd worden ten belope van het bedrag dat nog niet afgeschreven is op de meerwaarde. AFSCHRIJVINGEN De volgende activa maken het voorwerp uit van afschrijvingen berekend volgens het hierna opgestelde plan: Afschrijvingspercentage (Jaarpercentage) Gebouw maatschappelijke zetel 2,5 % Gebouw als belegging 2,5 % (tak 21) Installaties en 10 % inrichtingen afgeschreven op Rollend materieel basis van de vermoedelijke gebruiksduur Meubilair minimum 10 % Kantoormateriaal minimum 10 % Informaticamateriaal minimum 33,3 % Op onroerende waarden worden bijkomende of uitzonderlijke afschrijvingen toegepast wanneer omwille van hun achteruitgang of wijzigingen van economische of technologische aard, hun nettoboekwaarde de gebruikswaarde voor de onderneming overschrijdt. De geacteerde afschrijvingen van toepassing in alinea 1 op de vaste activa, waarvan het gebruik beperkt is in de tijd kunnen niet teruggenomen worden omwille van gewijzigde economische of technologische omstandigheden, als het afschrijvingsplan dat voordien gebruikt werd te vlug blijkt te gaan. De geacteerde afschrijvingen van toepassing in alinea 2 die niet meer gerechtvaardigd blijken, kunnen hernomen worden te belope van het overschot in Integrale Jaarverslag

54 verhouding tot de geplande afschrijvingen conform alinea 1. PASSIEF C. TECHNISCHE VOORZIENINGEN 1. De voorziening voor niet-verworven premies wordt afzonderlijk berekend voor ieder verzekeringscontract. 2. De voorziening voor lopende risico s wordt berekend op basis van het geheel van de geschatte schadelast en de administratiekosten, overeenkomend met de lopende en de door de onderneming nog op zich te nemen contracten, voor zover dit geschatte bedrag de voorziening voor niet-verworven premies en de verschuldigde premies met betrekking tot de voornoemde contracten overschrijdt. 3. De voorziening voor levensverzekering wordt in principe afzonderlijk berekend voor ieder verzekeringscontract. De berekening gebeurt jaarlijks onder de verantwoordelijkheid van een actuaris, op basis van algemeen erkende actuariële methodes De voorzieningen voor de klassieke levensverzekeringen van tak 21 en de moderne verzekeringen (type kapitalisatie) van tak 21 met een gewaarborgd rendement op toekomstige stortingen, worden berekend volgens prospectieve actuariële formules gebaseerd op de technische basis van de contracten De technische voorzieningen voor de moderne levensverzekeringen (type kapitalisatie) van tak 21 zonder gewaarborgd rendement op toekomstige stortingen, worden berekend volgens retrospectieve formules op grond van de technische basis van de contracten De technische voorzieningen van de levensverzekering van tak 23 worden berekend door het aantal eenheden per fonds te vermenigvuldigen met de koers van een eenheid van het betrokken fonds De voorziening voor schadegevallen van de activiteitengroep leven is gelijk aan het bedrag dat verschuldigd is aan de begunstigden, verhoogd met de beheerskosten van de schadegevallen Er wordt een voorziening voor financiële risico s gevormd wanneer blijkt dat het rendement van de dekkingswaarden niet langer volstaat om de maatschappij in staat te stellen haar verplichtingen betreffende verzekeringen na te komen. Deze voorziening wordt gevormd in overeenstemming met de richtlijnen en aanbevelingen van de Nationale Bank van België. E. VOORZIENINGEN VOOR ANDERE RISICO S EN LASTEN Voorzieningen voor risico s en lasten, die beantwoorden aan de criteria voorzichtigheid, oprechtheid en goede trouw, worden onder meer gevormd voor: 1. De lasten van grote herstellingen en grote onderhoudswerken. Bij het afsluiten van ieder boekjaar wordt gebouw per gebouw een voorziening vastgesteld. 2. De risico s op verliezen of lasten die voor Integrale voortvloeien uit persoonlijke of zakelijke zekerheden die zijn samengesteld als waarborg voor schulden of verbintenissen van derden, verbintenissen betreffende de aankoop of overdracht van activa en lopende geschillen. 3. Het algemene marktrisico indien blijkt dat de markt geheel of gedeeltelijk inactief is. 4. De marktrisico s als de rendementen van de activa onzeker, beperkt of verlaagd zijn. ANDERE ELEMENTEN MONETAIRE ELEMENTEN 1. Integrale voert haar boekhouding in euro. De boekhouding wordt zodanig georganiseerd dat de monetaire elementen worden geregistreerd met de vermelding van het bedrag in de munteenheid waarin ze worden uitgedrukt. Deze elementen worden geëvalueerd op basis van hun bedrag, omgezet in de betrokken munteenheid. Er wordt bedoeld met: a) monetaire elementen: actief, passief, met inbegrip van de regularisatierekeningen, de rechten en verbintenissen met betrekking tot een bepaald aantal te incasseren of te betalen monetaire eenheden, evenals de andere activa die toegewezen worden aan de dekking van de technische voorzieningen en buitenlandse valuta ; b) prolongatie-koersdaling: het overschot (prolongatie) of het tekort (koersdaling) tussen een wisseloperatie op het einde van de looptijd (of een wisseloperatie op het einde van de looptijd afgesloten volgens de toekomstige marktmodaliteiten) en de koers van het contant bij het afsluiten van een dergelijke operatie ; c) operatie van dekking voor het wisselrisico: operatie met als doel het wisselrisico met betrekking tot een monetair element of een geheel van homogene monetaire elementen inzake schommeling van de wisselkoers te compenseren of te verkleinen. Om beschouwd te worden als dekkingsoperatie zoals bedoeld in deze paragraaf moet de operatie beantwoorden aan de volgende voorwaarden: a) het gedekte element of het geheel van homogeen gedekte elementen moet het bedrijf blootstellen aan een risico van wisselkoersschommeling ; b) de dekkingsoperatie dient in de boeken gekwalificeerd te worden volgens de aard ; c) het gedekte element of het homogene geheel van gedekte elementen en de dekkingsoperatie moeten worden uitgedrukt in dezelfde valuta of in valuta waartussen een sterke correlatie bestaat ; in geval van afgesloten opties als dekkingsoperatie moeten de onderliggende waarde van de optie en het gedekte element of geheel van homogene gedekte elementen uitgedrukt worden in dezelfde munteenheid of in munteenheden waartussen een sterke correlatie bestaat. 2. De monetaire elementen in vreemde valuta worden omgezet in euro door toepassing van de koers op de datum van het afsluiten van de rekeningen. De elementen die worden vereffend tegen specifieke koersen, afhankelijk van hun aard zoals bankbiljetten of volgens de wisselreglementering, worden omgezet tegen de specifieke gemiddelde koers. 3. De wisseloperaties op het einde van de looptijd worden geëvalueerd tegen de wisselkoers op het einde van de looptijd die overeenkomt met de resterende termijn van deze operaties. Het negatieve saldo dat hieruit voortvloeit wordt verwerkt in de resultatenrekening als kost op de rekening om het resultaat van de valutatransactie te bepalen. De eventuele positieve saldo s worden niet opgenomen in de resultatenrekening. VERBINTENISSEN 1) Met rentevoetoperaties op het einde van de looptijd, gekwalificeerd als bestemde 54 Financiële staten

55 dekking wordt bedoeld: de operatie op het einde van de looptijd die als doel heeft het risico met betrekking tot het actief, het passief, een recht, een verbintenis buiten de balans of een geheel van elementen met homogene kenmerken ten aanzien van hun gevoeligheid aan renteschommelingen te compenseren of te verkleinen. Om beschouwd te kunnen worden als dekkingsoperatie in de zin van deze paragraaf, moet de operatie aan volgende voorwaarden voldoen: a) het gedekte element of het homogene gedekte geheel moet de onderneming blootstellen aan een renterisico ; b) de dekkingsoperatie moet als dusdanig in de boeken gekwalificeerd worden van bij het begin ; c) er moet een sterke correlatie bestaan tussen de schommelingen van de waarde van het gedekte element en deze van de bestemde dekkingsoperatie ; in het geval van afgesloten opties als bestemde dekking moet de correlatie gevestigd worden tussen de schommelingen van het gedekte element en die van het onderliggende financiële instrument. 2) De rentetransacties op het einde van de looptijd worden geëvalueerd tegen hun aankoopwaarde op datum van het afsluiten van de rekeningen. Op de datum van de afsluiting van het boekjaar worden de rentetransacties die de voorwaarden niet of niet meer vervullen om gekwalificeerd te worden als bestemde dekkingsoperaties in de zin van paragraaf 1) van dit artikel, geëvalueerd tegen marktwaarde als deze evaluatie een negatieve waarde vertoont ten opzichte van de oorspronkelijke waarde. Deze laatste wordt ingegeven in de resultatenrekening. 3) De verschillen veroorzaakt door de waardeschommelingen van de renterisico s op het einde van de looptijd, gekwalificeerd als dekkingsoperatie worden bij de laatste dagelijkse vereffening van de debet- of creditmarges opgenomen in een open wachtrekening tussen de regularisatierekeningen. Na afloop van de dekkingsoperatie wordt het saldo van deze rekening gelijkmatig opgenomen in de resultatenrekening van het gedekte element op de nog resterende levensduur van dit element. Als het gedekte element geëvalueerd wordt tegen de marktkoers, moeten de resultaten van de dekkingsoperatie die voortkomen uit rentederivaten op het einde van de looptijd ingevoerd worden in de resultatenrekening voor de datum van de afloop van de dekkingsoperatie, om de gelijkmatigheid te eerbiedigen. In geval van overdracht of op het einde van de looptijd van het gedekte goed, wordt het saldo van de wachtrekening volledig ingevoerd in de resultatenrekening en de verschillen veroorzaakt door de uiteindelijke waardeschommelingen van de niet-afgelopen dekkingsoperaties worden behandeld conform de beschikkingen besproken in paragraaf 2 van dit artikel. De beschikkingen van deze paragraaf hier worden toegepast op renteoptieovereenkomsten gekwalificeerd als dekkingsoperatie, zelfs in afwezigheid van dagelijkse vereffening van de debet- en creditmarges. De producten en lasten bedoeld in deze paragraaf worden hernomen in de resultatenrekening voor hun saldo na compensatie tussen producten en kosten van dezelfde aard. VERDELING VAN DE OPBRENG- STEN EN LASTEN Gezien haar statuut, wordt het geheel van de lasten en opbrengsten van de gemeenschappelijke kas geboekt op de technische resultatenrekening. De toewijzing van de beheerskosten tussen tak 21 en tak 23 gebeurt in functie van de reële uitgaven voor alles wat identificeerbaar is, of forfaitair voor de andere onkosten. THEORETISCHE HUURBEDRAGEN De huur wordt vastgesteld op basis van de huurwaarde van het gebouw en de verhuurde oppervlakte. N 22. VERKLARING MET BETREK- KING TOT DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING De onderneming stelt op en publiceert een geconsolideerde jaarrekening en een geconsolideerd beheersverslag, overeenkomstig het Koninklijk Besluit betreffende de geconsolideerde jaarrekening van verzekerings- en herverzekeringsondernemingen. N 23. BIJKOMENDE INLICHTIN- GEN DIE DE ONDERNEMING MOET VERSTREKKEN 1. De Raad van Bestuur heeft beslist om vanaf 1 juli 2005 de technische intrestvoet vast te stellen op 3,25 %. Er werd beslist om deze rentevoet terug te brengen tot 2,25 % vanaf 1 januari De Raad van Bestuur heeft beslist om vanaf 1 april 2015 de intrestvoet te laten dalen naar 1,60 %. De NBB heeft een knipperlichtvoet van 1,96 % meegedeeld om het hoofd te bieden aan de daling van de rentevoet. De voorziening opgebouwd op het einde van vorig boekjaar bedroeg Er werd een bijkomende voorziening opgebouwd voor een bedrag van in de loop van dit boekjaar (exclusief CertiFlex). Voor de CertiFlex-producten werd een voorziening opgebouwd voor een bedrag Integrale Jaarverslag

56 van Het totale bedrag van de voorziening op 31 december 2015 bedraagt (CertiFlex inbegrepen), hetzij 5,4 % van de technische voorzieningen. 2. Integrale beschikt over een reservefonds voor het beheer van extralegaal pensioen dat beschouwd kan worden als eigen vermogen. Op 31 december 2015 bedroeg het reservefonds en wordt vermeld onder de rubriek C.VI Andere technische voorzieningen van het passief van de balans. Dit fonds ligt boven de 5 % van de levensverzekeringsvoorzieningen voorgeschreven in artikel 15 van het Koninklijk Besluit van 14 november Bovenop het reservefonds voor het beheer van extralegaal pensioen, bevat de post Eigen vermogen op de passiefzijde van de balans het garantiefonds voor een bedrag van Dit Garantiefonds dient om de elementen te vervolledigen die samen de solvabiliteitsmarge van de gemeenschappelijke kas uitmaken. 4. Geen enkel resultaat dat door de portefeuille beleggingen werd behaald, werd op een niet-technische rekening geplaatst. 5. De voorziening Jubilee Premium die voordien ,00 bedroeg, werd aangepast in de loop van het boekjaar en bedraagt bij afsluiting van het boekjaar De opdracht van actuariële functie werd toevertrouwd aan de heer Gérard Vandenbosch, van het bedrijf ADDACTIS. De jaarlijkse honoraria bedragen btw inbegrepen. Voor het volgend boekjaar werd de opdracht toevertrouwd aan de heren Jan De Roeck en Steven Boes van het kabinet Towers-Watson. 7. In de sociale balans bevat de tabel over personeelsbewegingen een aanzienlijk aantal bewegingen in- en uitdienst, van contracten van bepaalde duur. Bijna al deze bewegingen betreffen de studentencontracten tijdens de zomervakantie en percentageveranderingen van arbeidstijd. 8. Net als de vorige jaren heeft de Raad van Bestuur van ons filiaal Ariane Building n.v., het gebouw dat in het bezit van deze maatschappij is, geëvalueerd met de discounted cash-flow-methode. Sommige hypotheses werden herzien om rekening te houden met de negatieve marktevolutie. Op deze basis werd in 2013 een bijkomende voorziening aangelegd voor ons filiaal Ariane Building voor een bedrag van ,00. In 2014 werd een bijkomende voorziening genoteerd voor een nettobedrag van Het saldo van de voorziening voor dit filiaal bedraagt op 31 december Deze voorziening komt overeen met het waardeverlies die niet kon ingebracht worden in de deelneming. In 2015 werd beslist om een kapitaalverhoging van Ariane Building N.V. door te voeren voor een bedrag van De eerder opgebouwde voorziening werd gebruikt voor een bedrag van De deelneming was het voorwerp van een waardedaling voor een gelijkaardig bedrag en vertegenwoordigt op 31 december 2015 een saldo van Laten we er rekening mee houden dat een voorziening met betrekking tot de opschorting van de belangen van de leasing tussen Integrale en haar filiaal wordt gehandhaafd op de balans voor een bedrag van Verscheidene van onze EMTN-producten geïndexeerd op EuroStoxx50 hebben hun vervaldatum bereikt in Omdat de referentie-index van bepaalde producten lager was dan de voorwaardelijke kapitaaldrempel, hebben we in 2012 producten aangekocht die de volledige terugbetaling garanderen van de nominale waarde van de producten in kwestie en hebben we sommige van deze producten geherstructureerd. De kost van deze dekking heeft zijn weerslag op de nieuw verworven producten en heeft ons ertoe gebracht om op 31 december 2011 een voorziening op te bouwen voor een bedrag van ,00. Deze voorziening werd aangehouden op 31 december 2012 en wordt uitgekeerd in functie van de vervaldata van de coupons van de nieuw verworven effecten. Op 31 december 2015 bedraagt het saldo van deze voorziening Voor de titels met variabele opbrengsten, meer bepaald de BEVEKS, heeft de Raad van Bestuur de waarderingsregel goedgekeurd die bestaat uit de vergelijking van de marktwaarde gekapitaliseerd tegen de door de markt vereiste rentevoet met de gekapitaliseerde beleggingswaarde tegen de technische rentevoet. De toepassing van dit model brengt ons ertoe om een deel van de eerder aangelegde voorziening ten belope van ,00 in 2013 en ten belope van ,00 in 2014 terug te nemen. Op 31 december 2015 bedraagt het saldo van deze voorziening ,00. In 2015 werd deze voorziening teruggenomen aangezien de effecten gedekt door deze voorziening verkocht werden. 11. De blootstelling aan Italiaanse en Spaanse staatsobligaties ziet er op 31 december 2015 als volgt uit (in ): Nettoboekwaarde 31/12/2015 Marktwaarde 31/12/2015 Italië Spanje Totaal Integrale bezit langetermijneffecten met vaste opbrengsten. Ze worden niet beschouwd als eeuwigdurende effecten, hun waarde bedraagt op 31 december 2015 (in ): Einde looptijd Coupon Nominale waarde Nettoboekwaarde Marktwaarde 31/12/2015 Latente + en - waarden 31/12/2015 Latente + en - waarden 31/12/2014 Solvay Finance 02/06/2104 6,375 % GE Capital Trust 15/09/2067 5,500 % GE Capital Trust 15/09/2066 4,625 % Totaal Financiële staten

57 13. De volgende effecten vertonen minderwaarden op 31 december 2015 en worden van zeer nabij opgevolgd (in ): Nominale waarde Nettoboekwaarde 31/12/2015 Marktwaarde 31/12/2015 Latente + en waarden Latente + en - waarden 31/12/2014 Latente + en - waarden 28/02/2016 LCF E Rothschild (EMTN) Kommunalkredit Austria HSBC Bank Unicredito Rallye Rallye Glencore Finance Eramet (2020) Eramet (2026) Er wordt echter opgemerkt dat op 31 december 2015 de latente meerwaarde op de obligatieportefeuille bedraagt. Op basis van de evaluatieregels aangepast in functie van het Koninklijk Besluit van 9 oktober 2014 die het Koninklijk Besluit van 17 november 1994 wijzigen, laten de criteria die in acht genomen worden toe om de waardeverliezen te evalueren als niet-duurzaam en daarom niet het voorwerp uitmaken van een waardedaling. De terugbetaling van deze effecten is volledig of gedeeltelijk onzeker of inbegrepen. 14. In overeenstemming met de voorschriften van de wet van 24 juli 2008 worden de inspanningen om de begunstigden van kapitalen te identificeren in afwachting van een vereffening voortgezet. Op 31 december 2015 belopen de sedert meer dan een jaar opgebouwde kapitalen voor de individuele levensverzekering die niet vereffend zijn In de loop van het boekjaar 2015 werd een activiteitenoverzicht opgemaakt. Dit overzicht heeft geleid tot een herziening van de belangrijkste posten voor de verdeling van de algemene onkosten. Hoewel dit overzicht geen invloed heeft op de resultatenrekening, resulteert deze update in enkele schommelingen tegenover vorig boekjaar voor de rubrieken acquisitiekosten, administratiekosten en beheerskosten van de beleggingen. 16. Hervorming in het kader van Solvency II Aanvullende informatie: situatie per 31 maart 2016 In de loop van het eerste kwartaal van 2016 zijn de langetermijnrentevoeten nogmaals gedaald, zodat onze SCR-ratio verslechterd is. De maatregelen om onze risicoblootstelling te beperken en ons eigen vermogen te versterken zijn des te meer actueel nu onze SCR-ratio onder de reglementaire drempel is gezakt. Daarom is het van belang dat zowel het financiële herstelprogramma als het transformatieprogramma waarbij de Gemeenschappelijke Verzekeringskas tot een Naamloze Vennootschap zal worden omgevormd effectief wordt uitgevoerd zoals voorzien is en reeds in uitvoering is. Integrale Jaarverslag

58 SOCIALE BALANS STAAT VAN DE TEWERKGESTELDE PERSONEN Nummer van het paritair comité dat voor de onderneming bevoegd is: 306 WERKNEMERS WAARVOOR HET BEDRIJF EEN DIMONA-VERKLARING HEEFT INGEVOERD OF DIE INGESCHREVEN ZIJN IN HET ALGEMEEN PER- SONEELSREGISTER Tijdens het boekjaar Totaal 1. Mannen 2. Vrouwen Gemiddeld aantal werknemers Voltijds 68,10 36,50 31,60 Halftijds 31,30 10,00 21,30 Totaal in voltijds equivalenten (VTE) 90,70 43,70 47,00 Aantal daadwerkelijke gepresteerde uren Voltijds , , ,90 Halftijds , , ,80 Totaal , , ,70 Personeelskosten Voltijds , , ,00 Halftijds , , ,00 Totaal , , ,00 Voordelen bovenop het loon , , ,85 Tijdens het vorige boekjaar P. Totaal 1P. Mannen 2P. Vrouwen Gemiddeld aantal werknemers in VTE 85,40 43,20 42,20 Aantal daadwerkelijke gepresteerde uren , , ,60 Personeelskosten , , ,9 Voordelen bovenop het loon , , ,80 OP DE AFSLUITINGSDATUM VAN HET BOEKJAAR 1. Voltijds 2. Deeltijds 3. Totaal in voltijdse equivalenten Aantal werknemers 71,00 32,00 94,20 Volgens de aard van de arbeidsovereenkomst Overeenkomst voor onbepaalde duur 68,00 31,00 90,70 Overeenkomst voor een bepaalde duur 3,00 1,00 3,50 Overeenkomst voor een duidelijk omschreven werk Vervangingsovereenkomst Volgens het geslacht en het studieniveau Mannen 37,00 10,00 44,00 lager onderwijs secundair onderwijs 14,00 4,00 16,90 hoger niet-universitair onderwijs 17,00 3,00 18,90 universitair onderwijs 6,00 3,00 8,20 Vrouwen 34,00 22,00 50,20 lager onderwijs 1,00 1,00 1,80 secundair onderwijs 4,00 9,00 11,00 hoger niet-universitair onderwijs 18,00 6,00 22,70 universitair onderwijs 11,00 6,00 14,70 Volgens de beroepscategorie Directiepersoneel Bedienden 71,00 32,00 94,20 Arbeiders Overige UITZENDKRACHTEN EN TER BESCHIKKING VAN DE ONDERNEMING GESTELDE PERSONEN Tijdens het boekjaar 1. Uitzendkrachten Gemiddeld aantal tewerkgestelde personen 0,59 Aantal daadwerkelijke gepresteerde uren 1.125,35 Kosten voor de onderneming ,63 2. Ter beschikking van de onderneming gestelde personen 58 Financiële staten

59 TABEL VAN HET PERSONEELSVERLOOP TIJDENS HET BOEKJAAR INGETREDEN 1. Voltijds 2. Deeltijds Werknemers waarvoor het bedrijf een DIMONA-verklaring heeft ingevoerd of die ingeschreven zijn in het algemeen personeelsregister in de loop van het boekjaar 3. Totaal in voltijdse equivalenten 57,00 2,00 58,00 Volgens de aard van de overeenkomst Overeenkomst voor een onbepaalde duur 9,00 1,00 9,50 Overeenkomst voor een bepaalde duur 48,00 1,00 48,50 Overeenkomst voor een duidelijk omschreven werk Vervangingsovereenkomst UITGETREDEN 1. Voltijds 2. Deeltijds 3. Totaal in voltijdse equivalenten Werknemers waarvoor, in de loop van het boekjaar, de einddatum van het contract in een DIMONA-verklaring of in het algemeen personeelsregister werd ingeschreven 49,00 2,00 50,00 Volgens de aard van de overeenkomst Overeenkomst voor een onbepaalde duur 1,00 1,00 1,50 Overeenkomst voor een bepaalde duur 48,00 1,00 48,50 Overeenkomst voor een duidelijk omschreven werk Vervangingsovereenkomst Volgens de reden van beëindiging van de overeenkomst Pensioen 1,00 0,50 Brugpensioen Afdanking 2,00 2,00 Andere reden waarvan: het aantal werknemers dat als zelfstandige ten minste op halftijdse basis diensten aan de onderneming heeft verleend 47,00 1,00 47,50 INLICHTINGEN OVER DE OPLEIDINGEN VOOR DE WERKNEMERS TIJDENS HET BOEKJAAR Mannen Vrouwen Totaal van de formele voortgezette beroepsopleidingsinitiatieven voor de werknemers ten laste van de werkgever Aantal betrokken werknemers 29,00 35,00 Aantal gevolgde opleidingen 366,55 729,62 Nettokosten voor de onderneming waarvan brutokosten rechtstreeks verbonden met de opleiding , ,71 waarvan bepaalde bijdragen en stortingen aan collectieve fondsen waarvan ontvangen tegemoetkomingen (in mindering) Totaal van de minder formele en informele voortgezette beroepsopleidingsinitiatieven voor de werknemers ten laste van de werkgever Aantal betrokken werknemers 34,00 51,00 Aantal gevolgde opleidingsuren 198,50 326,92 Nettokosten voor de onderneming 9.854, ,35 Totaal van de initiële beroepsopleidingsinitiatieven ten laste van de werkgever Aantal betrokken werknemers 1,00 Aantal gevolgde opleidingsuren 294,70 Nettokosten voor de onderneming 5.392,00 Integrale Jaarverslag

60 Zich aan de omstandigheden aanpassen Meer informatie vindt u op:

61 8 Bijlagen Artikel 41 bis en 42 van de Wet van 28 april 2003 betreffende de aanvullende pensioenen en het belastingstelsel van die pensioenen en van sommige aanvullende voordelen inzake sociale zekerheid. Beleggingsregels van de representatieve activa, goedgekeurd door de Raad van Bestuur van 11 maart 2016 Dit document heeft tot doel de beleggingsregels van onze representatieve waarden ten opzichte van de wiskundige reserves toe te lichten en wordt aan de waarderingsregels toegevoegd. Het document wordt herzien telkens wanneer de financiële toestand dit vereist en minstens om de drie jaar. Bestuur van Integrale zetelen, ontvangen regelmatig volledige en transparante informatie over de aard van de gedane investeringen. 4. De investeringskeuzes hangen eveneens af van de Solvency II-regelgeving en de nood aan eigen vermogen per activaklasse. FINANCIËLE DOELSTELLINGEN 1. De verwachte rentabiliteit van de activa moet de gemiddelde gewogen gewaarborgde rentevoet van onze contracten dekken, verhoogd met een marge voor onze werkingskosten en moet onze eigen middelen voortdurend versterken in het licht van de invoering van Solvency II in Conform de regelgeving worden de representatieve waarden van onze technische voorzieningen gewaardeerd aan marktwaarde, met uitzondering van de vastrentende effecten die uitgegeven worden door publieke instellingen en die gewaardeerd worden tegen afgeschreven kostprijs. Ze moeten de verzekeringsverplichtingen te allen tijde dekken. 3. De gecumuleerde inkomende fondsen (geïncasseerde premies en financiële opbrengsten) dienen een voldoende liquiditeit te verzekeren om alle betalingen te kunnen dekken, voornamelijk deze bestemd voor de uitbetaling van kapitalen en renten. BESLISSINGSBEVOEGDHEDEN Inleiding De investeringspolitiek is van strategisch belang voor onze Gemeenschappelijke Verzekeringskas. Het hele proces is een zoektocht naar activa die de rentabiliteit ervan optimaliseren in functie van ons risicoprofiel en in functie van de looptijd van onze specifieke verbintenissen tegenover de aangeslotenen ( cash flow matching ). Onze investeringspolitiek integreert een evaluatie van ethische principes. Deze evaluatie kadert in een verantwoordelijk beleggingsbeleid en is gebaseerd op de volgende pijlers: GEDRAGSREGELS 1. De investeringspolitiek is vooral gebaseerd op het zoeken naar een financiële rentabiliteit op lange termijn. 2. Het streven naar optimale opbrengst moet gepaard gaan met ethische of maatschappelijk verantwoorde elementen die passen bij de fundamentele waarden van Integrale en die de veiligheid en het rendement van de beleggingen vrijwaren. 3. De vertegenwoordigers van werkgevers en aangeslotenen die in de Raad van Strategische beslissingen (roerend, onroerend, andere) Roerende en onroerende beleggingen (dagelijks beheer) Verantwoordelijke Vastgoed Raad van Bestuur Financieel Comité Voorzitter van het Financieel Comité Beleggingscomité Financieel Directeur Beheerder Financiële Producten Verdeling van de activa Analyse en aanbeveling Analyse van specifieke beleggingen Met tweede handtekening van een ander lid van het Directiecomité Binnen de bevoegdheden en volgens de toepasselijke procedures Integrale Jaarverslag

62 STRATEGISCHE VERDELING De Raad van Bestuur van 11 maart 2016 heeft de volgende verdeling vastgelegd: Roerende goederen Aandelen en converteerbare obligaties Private Equity EMTN (geïndexeerd op beursindexen - bijv. EuroStoxx50) Obligaties Infrastructuur (fondsen, obligaties, leningen) Onroerende goederen (gebouwen en leasings) plafond van 5 % met een maximum van 5 % geïnvesteerd op het totaal aantal tegoeden plafond van 1 20 % maximum minimum 55 % plafond van 5 % plafond van 25 % (en maximum 5 % per gebouw), waarvan: 5 % maximum in investeringen in rust- en verzorgingshuizen, financiering van ziekenhuizen. 5 % maximum in kantoor- en retailfondsen, magazijnen... Opties & Swap (rente-aandelen) De onderliggende waarde mag het plafond van 5 % van de activa niet overschrijden, berekend in marktwaarde Andere leningen plafond van 5 % Deelnemingen beslissing geval per geval De limieten verleggen zich afhankelijk van de nettoboekhoudwaarde van de activa. Het plafond voor beleggingen in aandelen en obligaties moet geïnterpreteerd worden met een tijdelijke schommelingsmarge van 5 % (in absolute termen) als gevolg van de evolutie van de markten. Het gebruik van het hefboomeffect door het aangaan van schulden dient beperkt te blijven tot vastgoedverrichtingen en moet zowel aan het Audit- en Risicobeheercomité als aan de Raad van Bestuur meegedeeld worden. De verdeling van de activa wordt berekend op basis van de boekhoudkundige nettowaarde van het totaal van de activa. Een tabel met de vergelijking tussen de nettoboekhoudwaarden en de marktwaarden zal opgemaakt worden om de verschillen na te kijken. Het geheel van de beleggingen van alle activarubrieken tezamen, buiten de staatsobligaties (eurozone) is erop gericht 3 % per emittent niet te overtreffen. De Financieel Directeur controleert of de grens die per emittent bepaald is, voor het geheel van de beleggingen van alle activarubrieken tezamen, nageleefd wordt. Deze verdeling van de activa per emittent wordt gepubliceerd in de bijlagen bij het overzicht van de financiële toestand. Minstens elk kwartaal wordt de controle van de naleving van de beleggingsgrenzen voorgelegd aan het Beleggingscomité. Ze wordt goedgekeurd door het Audit- en Risicobeheercomité. De waardering van de activa aan marktwaarde wordt voorgelegd aan de Raad van Bestuur. De geografische en sectorverdeling van de obligatieportefeuilles worden weergegeven in de financiële boordtabel. In functie van de marktomstandigheden (downgrade, grote blootstelling ), zal aan de leden van het Financieel Comité advies gevraagd worden over de gewenste verdeling van de activa. WAARDERINGSREGELS Op 20 maart 2015 heeft de Raad van Bestuur de regels gewijzigd die de waardering van de activa voor de afsluiting van de jaarrekening regelen. BELEGGINGSREGELS De investeringen worden hoofdzakelijk uitgevoerd in Euro. De beleggingen uitgevoerd in een andere munteenheid die 2 % van de nettowaarde van de totale activa overstijgen, dienen gedekt te worden tegen het wisselrisico. De beleggingen in andere munteenheden dan de Euro zullen in elk geval nooit 20 % van het totaal van de activa overstijgen. Bovendien mogen de representatieve waarden de verhoudingen vastgelegd in het artikel 10 4 van het Koninklijk Besluit van 22 februari 1991 over het algemeen 62 Bijlagen

63 reglement inzake de controle van verzekeringsondernemingen, niet overstijgen. De activa genereren inkomsten voor alle verplichtingen tegen de rentevoeten van 4,75 %; 3,75 %; 3,25 %; 2,25 %; 1,60 % of voor elke andere rentevoetaanpassing. ROERENDE ACTIVA AANDELEN Integrale investeert bijna enkel in beursgenoteerde effecten of deelbewijzen genoteerd op een gereglementeerde markt, om een zekere liquiditeit te garanderen voor deze activa die deel uitmaken van de portefeuille. Sommige investeringen die een kleiner bedrag in de globale portefeuille vertegenwoordigen kunnen echter gedaan worden in effecten die niet beursgenoteerd zijn. Het totale bedrag van de beleggingen in niet-beursgenoteerde effecten mag in geen geval boven 2 % van de totale activa liggen. BEHEER a. Het beheer van deze activaklasse gebeurt door vergelijking met een benchmark. Deze laatste wordt bepaald door de Raad van Bestuur op voorstel van het Financieel Comité. Op dit ogenblik wordt gekozen voor de Msci Euro Index netto herbelegde dividenden. b. Twee bevekinstrumenten worden vooral gebruikt om deze activaklassen te beheren, de Bevek Degroof Equities EMU Index Institutional (kapitalisatie), beheer op index sinds 18/05/2006 en de Bevek Degroof Equities EMU Behavioral Value (kapitalisatie) van Bank Degroof sinds 01/08/2006. De beoordeling van dit beheer (toekenning van de nettoreturn en het risico ten aanzien van de benchmark) wordt opgevolgd door het Beleggingscomité GEWONE OBLIGATIES Deze activaklasse wordt gebruikt om het hoofd te bieden aan twee soorten verbintenissen, met name: de I.H.E.P.-portefeuille (zie verder) van verbintenissen met hoge rentevoet ; de belangrijkste portefeuille die rentevoeten van minimum 4,75 % garandeert voor contracten afgesloten vóór 1 mei 1999; 3,75 % voor de contracten afgesloten tussen 1 mei 1999 en 1 juli 2005; 3,25 % voor contracten afgesloten tot 1 april 2015; 1,60 % voor de contracten vanaf 1 april 2015 en andere technische rentevoeten die nadien aangepast worden. DEFINITIES I.H.E.P. (Individuele Herbelegging met Eenmalige Premie) Het betreft individuele verzekeringscontracten die zonder fiscale voordelen onderschreven werden. Zij zijn van het type: Klassieke lijfrente Verzekeringsbon (kapitalisatiebon) Kapitaal Obligatieproduct: gefixeerde rente met terugbetaling van het kapitaal na 8 jaar en 1 dag Scharnierproduct: een versie van het vorige product, met mogelijkheid uit te treden na 3 en 5 jaar, waarbij de rente overigens na 3 en 5 jaar stijgt. Met uitzondering van de klassieke lijfrente worden deze contracten onderschreven tegen een verhoogde rentevoet, de zogenaamde hoge rentevoet voor een duur van 8 jaar en 1 dag. De maximale hoge rentevoeten worden elke maand door het Beleggingscomité bepaald. De I.H.E.P s. zijn normalerwijze herbeleggingcontracten, maar soms onderschrijven verzekerden ook rechtstreeks contracten van dit type. Voor I.H.E.P-contracten met hoge rentevoet werd er een afzonderlijke obligatieportefeuille opgezet, om het rendement te waarborgen en de financiële resultaten van deze activiteit af te zonderen. Hoofdportefeuille De belangrijkste portefeuille bevat obligaties die geen deel uitmaken van de I.H.E.P-portefeuille (individuele herbelegging met eenmalige premie). Deze portefeuille dekt de categorie van verplichtingen tegen rentevoeten van 4,75 %; 3,75 %; 3,25 %; 2,25 % en 1,60 % en van elke gewaarborgde technische rentevoet op dezelfde manier als alle andere activaklassen. Zij draagt bij tot de samenstelling van de winstverdelingsvoet. a. Beleggingen toegestaan binnen de gestelde grenzen per categorie en per sector: Aankopen van staats-, bedrijfsen financiële obligaties en met een rating van minimum Baa3 (Moody s) en BBB- (Standard & Poors) en zonder rating b. Niet toegestane beleggingen: aankoop van titels met een rating High Yield Beleggingen in achtergestelde financiële en eeuwigdurende obligaties zijn tot nader order verboden, behalve bij arbitrage om de kwaliteit van de portefeuille te verbeteren en een adequaat actuarieel rendement te behouden. c. De investeringen dienen een zekere liquiditeit te respecteren. Integrale Jaarverslag

64 Wij definiëren de verdeling van de beleggingen met de volgende vorken: Liquiditeiten Nieuwe, tijdelijke grenzen Staatsobligaties Min 30 % Senior financiële schulden Max 10 % Senior financiële schulden - EMTN Max 25 % Max 50 % Ondergeschikte schulden Max 10 % Eeuwigdurende schulden Max 10 % Kasbons Max 3 % Converteerbare obligaties Max 5 % Internationale obligaties Max 3 % Private leningen Max 30 % Senior Corporates Max 30 % Ondergeschikte Corporates Max 5 % Eeuwigdurende Corporates Max 3 % d. Het Financieel Comité zal regelmatig de beleggingspercentages in de verschillende noteringen onderzoeken. Opdat het Beleggingscomité beleggingen zou kunnen realiseren, wordt het overzicht van de investeringslimieten tot nader order herbekeken. En % Lager dan Baa1 Staat Max 25 Financieel Max 13 EMTN Max 10 Corporate Max Totale limiet 55 Zonder rating Staat Max 10 Financieel Max 9 EMTN Max 5 Corporate Max Totale limiet 20 Het totaal van de obligaties met een notering lager dan Baa1 (Moody s) en BBB+ (Standard & Poors) mag de grens van 55 % van de totale boekwaarde van de obligaties niet overtreffen. Iedere overschrijding van deze grens als gevolg van daling van de notering wordt aan het Audit- en Risicobeheercomité en het Financieel Comité gemeld. Het totaal van de obligaties zonder notering mag niet meer dan 15 % bedragen van het totaal van de obligaties in boekhoudkundige waarde. De lijst van titels in portefeuille zal elk kwartaal in een speciale nota bijgevoegd worden aan het financieel verslag. e. In geval van daling van de rating of negative outlook (naar een degradatie tot non investment grade of speculatierisico) wordt er een financieel onderzoek naar de emittent uitgevoerd. Dit onderzoek moet geformaliseerd worden en dient maandelijks geactualiseerd te worden. Het Beleggingscomité beslist op basis van de voordien uitgevoerde analyse ofwel om de titel te verkopen, ofwel deze in portefeuille te houden en de evolutie ervan voortdurend op te volgen. In geval van daling van de rating onder de Baa3-notering zullen de leden van de Raad van Bestuur geïnformeerd worden. De financiële boordtabel zal expliciet de belangrijkste elementen van de analyse bevatten. Er zal een permanent dossier worden bijgehouden dat minstens elk kwartaal wordt bijgewerkt. Tijdens elk Financieel Comité zal de lijst met titels non investment grade overlopen worden. f. De investeringen gerealiseerd in emittenten die geen officiële rating hebben, zullen voor hun aankoop geanalyseerd worden. Deze analyse gebeurt op basis van de financiële ratio s en volgende gegevens: omzetcijfer, EBITDA, nettoresultaat, ratio van het eigen vermogen, schuldenratio (retroactief tot 3 jaar + vooruitzichten van analisten) en vooruitzichten. Elke investering in een niet genoteerde titel zal aan het Beleggingscomité voorgelegd worden alvorens deze wordt aangekocht. g. Het Beleggingscomité zorgt voor voldoende spreiding van haar beleggingen in termen van: risico s verbonden aan de structuren/ types/kredietinstrumenten, tegenpartijrisico, risico per sector/instelling. 64 Bijlagen

65 Sectoren Eeuwigdurend Automotive Bouw Chemie Vastgoed Infrastructuur IT Consumptiediensten Financiële diensten Telecom Utilities Totaal Financiële (exclusief EMTN geïndexeerd op beursindexen) Bank Verzekering Eeuwigdurend Converteerbaar Totaal Limiet (maximum) 3 % 1 % 5 % 5 % 5 % 3 % 1 % 3 % 5 % 5 % 10 % 44 % Limiet (maximum) 20 % 5 % 10 % 3 % 38 % De staat van deze spreiding wordt minstens één maal per jaar aan het Financieel Comité meegedeeld. h. Looptijd van de portefeuilles De verplichtingen waarvoor Integrale specifieke verbintenissen heeft aangegaan tegen bepaalde rentevoeten en in functie van een al dan niet vaste looptijd worden in een aparte portefeuille gecantonneerd. Om deze verplichtingen te dekken worden de looptijden tussen de activa en de verplichtingen gematched. In functie van de kenmerken van deze specifieke verbintenissen werd een obligatieportefeuille gecreëerd om een evenwichtsstrategie tussen activa en passiva te ontwikkelen. Voor de hoofdportefeuille daarentegen houden we rekening met andere activaklassen en waken we erover dat de duur van deze portefeuille korter is dan die van de portefeuille van de verplichtingen van de wiskundige voorzieningen met een rentevoet van 4,75 %; 3,75 %; 3,25 %; 2,25 % en 1,60 % en andere rentevoeten. De looptijd van elke portefeuille evolueert dus in functie van de te dekken verplichtingen en niet in functie van de verwachte evolutie van de rentevoeten. In geval van sterke volatiliteit van de markten wordt een marge van één jaar getolereerd. i. Waardering van de effecten Op basis van het principe dat effecten aangekocht worden om renteverbintenissen te dekken en dus aangehouden worden tot aan het einde van hun looptijd, zal de beste prijs gekozen worden. Als verschillende bronnen een verschil van meer dan 10 % aangeven, dan zal een formele analyse uitgevoerd worden. Als blijkt dat de laagste koers de meest representatieve is, dan zal deze koers gekozen worden. j. Corporate action Elke Corporate action zal meegedeeld worden aan het Beleggingscomité en zal opgenomen worden in de boordtabel. Tijdens de vergaderingen van het Financieel Comité zal deze informatie bekeken worden. k. Analyse van de publicaties van obligaties Alle beursindexen informatie over een emittent in portefeuille zal meegedeeld worden aan het Beleggingscomité. CONVERTEERBARE OBLIGATIES EN IN AANDELEN AFLOSBARE OBLIGATIES Converteerbare obligaties (obligaties verbonden met een optie die de houder toelaat de omzetting ervan te verkrijgen volgens bij de uitgifte bepaalde voorwaarden, in aandelen van de uitgevende vennootschap of in contanten). In aandelen aflosbare obligaties AAO s (obligaties waarvan de terugbetaling verplicht en uitsluitend gebeurt in aandelen volgens de door de emittent vastgelegde verhouding). Integrale investeert in dit type van obligaties tot een waarde van maximum 5 % van de nettoboekwaarde van het totaal van de activa (zie punt Strategische verdeling). Het in deze activaklasse geïnvesteerde percentage wordt toegevoegd aan de investeringen in aandelen binnen de limiet van 20 %, indien de gerealiseerde beleggingen niet contant terugbetaalbaar zijn. OMGEKEERD CONVERTEERBAAR Deze obligaties vormen korte en middellange termijn risicobeleggingen. Ze worden terugbetaald zoals de emittent het wil, hetzij in aandelen, hetzij in contant geld. Integrale belegt niet in dit soort papier. EMTN-PRODUCTEN (GEÏNDEXEERD OP BEURSINDEXEN BIJV. EUROSTOXX50) (ONDERWORPEN AAN DE EUROPESE RICHTLIJN) De EMTN s (Euro Medium Term Note) zijn de Euro-variant van de MTN s. Het gaat om schuldbrieven met over het algemeen een looptijd tussen dat van Commercial paper (papier aan toonder) en langlopende effecten (obligaties). Integrale investeert in EMTN-producten geïndexeerd op beursindexen. De voornaamste index is EuroStoxx50. Het gaat om producten die voorwaardelijke waarborgen vertegenwoordigen in de vorm van terugbetaling van kapitaal en betaling van coupons, wat hen daarom vergelijkbaar maakt met obligaties. Dit gestructureerd product zorgt voor een verbetering van het verwachte rendementsniveau in vergelijking met klassieke obligaties. Voor EMTN s moet een uitgifteprogramma bestaan. Dit document dient publiek gemaakt te worden en bepaalt de uitgiftevoorwaarden. De informatie die ter kennis gegeven moet worden aan de investeerder is vastgelegd in een Europese richtlijn, de richtlijn Prospectus. Het hoofdkenmerk van de EMTN s is hun grote flexibiliteit zowel voor de emittent als voor de investeerder. Deze grote flexibiliteit maakt dat de EMTN een veel gebruikt financieel hulpmiddel is voor ondernemingen en publieke instellingen. LIQUIDITEITEN EN TOTALE BLOOT- STELLING PER BANK In de mate van het mogelijke proberen we om de beschikbare liquiditeiten te investeren in beleggingen die onze verbintenissen kunnen dekken. Het is echter niet altijd mogelijk om deze liquiditeiten systematisch te plaatsen (lage rentevoeten, gebrek aan liquiditeit bij sommige activa of vooruitzichten op kapitaaluitstap of uit te voeren beleggingen). In dat geval worden de liquiditeiten verdeeld onder verscheidene banken die eveneens depositohouder zijn van onze effecten. In functie van deze liquiditeiten kunnen we ze in termijndeposito s plaatsen en dit in functie van de tarieven die we krijgen (we maken elke maand de vergelijking). We spreiden deze deposito s om een concentratierisico te vermijden en tegelijkertijd Integrale Jaarverslag

66 proberen we de beschikbare liquiditeiten zo efficiënt mogelijk te remunereren. De bank moet beschikken over een rating investment grade. Een analyse van de tegenpartij zal uitgevoerd worden in functie van de evolutie van de ratings en bij elk corporate event. De banken Degroof en de Banque Privée Edmond de Rothschild hebben geen rating maar zijn eveneens toegestaan. Deze twee banken zullen echter hun Bale III-ratio s moeten meedelen. Een bijzondere opvolging zal georganiseerd worden. Elk kwartaal zal de totale blootstelling per bank opgenomen worden in de financiële boordtabel (depot, effecten, opties ). AFGELEIDE PRODUCTEN EN SWAPS Zowel financiële contracten met een vervaltermijn als opties mogen gebruikt worden met de goedkeuring van het Beleggingscomité binnen de vooraf bepaalde grenzen. Deze instrumenten worden gebruikt om het rendement van activa te verhogen of te beveiligen in functie van een vrij goed beheersbaar risico. De afgeleide producten die uitsluitend verhandeld worden op gereglementeerde termijnmarkten of OTC (over the counter) van landen van de eurozone zijn de enige die mogen gebruikt worden. Het gebruik van die producten betreft uitsluitend financiële instrumenten (rentevoeten, aandelen, munten). Enkel de volgende producten zijn dus toegestaan: 1. de aankopen van koopopties (call), de verkopen van de puts of termijnaankopen van zodra Integrale over de overeenkomstige liquiditeit beschikt om het contract uit te voeren of om de optie uit te oefenen; 2. de verkoop van contracten op het einde van de looptijd, de verkoop van koopopties (call) of de aankoop van verkoopopties (put) met de onderliggende activa in portefeuille, evenals het terugkopen van deze posities. 3. swap: - renteswaps: het gaat om een contract over the counter, op basis van een nominaal bedrag dat toelaat om de intreststromen uit te wisselen die berekend zijn met een vaste rentevoet tegenover intreststromen die berekend zijn met een variabele intrestvoet. - Equity swaps: idem als hierboven, behalve dat de ontvangen intreststromen afhangen van de aandelenmarkten (EuroStoxx50) Bijgevolg mag geen enkele aankoop of verkoop van afgeleide producten ongedekt gebeuren. Elk hefboomeffect hierop is dus verboden. In geval van OTC-operaties, zal de rating van de tegenpartij minimum A moeten bedragen. De definitie van aandelenopties is onder meer opgenomen in de waarderingsregels. De swaps van rentevoeten en deviezen met een looptijd van minder dan één jaar zijn toegelaten binnen een grens van 10 %. Ze kunnen enkel toegestaan worden aan instellingen die bevoegd zijn om dergelijke operaties uit te voeren en die voor hun langetermijnverplichtingen over een rating beschikken hoger, gelijk aan of gelijkgesteld. Het gebruik van het hefboomeffect door schulden te maken, moet beperkt blijven tot vastgoedverrichtingen en moet zowel aan het Audit- en Risicobeheercomité als aan de Raad van Bestuur meegedeeld worden. Voor elke operatie is voorafgaandelijke goedkeuring door het Beleggingscomité vereist. VERRICHTINGEN VAN EFFECTENLENINGEN De verrichtingen van effectenleningen kunnen enkel toegestaan worden aan instellingen die bevoegd zijn om dergelijke verrichtingen uit te voeren en die voor hun langetermijnverplichtingen een rating A (S & P) of A3 (Moody s) hebben. Deze verrichtingen mogen maximum een duurtijd van één jaar hebben. Zulke operaties worden enkel uitgevoerd met eerbied voor de grote ethische principes. De verrichtingen van effectenleningen zullen gegarandeerd worden door een onderliggende waarde. NEERLEGGING EN BEWARING VAN EFFECTEN De bevekdeelbewijzen worden neergelegd bij Bank Degroof. Omdat deze beveks ICBRW s naar Belgisch recht zijn, controleert de NBB en/of FSMA de beherende onderneming (Degroof Fund Management Company). In het kader van deze controle wordt het bedrijf regelmatig onderworpen aan een inspectie ter plaatse. Hierbij wordt de algemene organisatie van de onderneming gecontroleerd, evenals de werking van de interne controle en de functies: compliance, interne audit, en risicobeheer, maar ook de beheer- en controleprocessen van de investeringen. De controleoverheid gaat ook na of de scheiding van de functies goed nageleefd wordt, zoals bijvoorbeeld de scheiding tussen de rol van de depositohouder, die van de beheerder en die van de administratieve agent. De NBB onderzoekt ook eventuele belangenvermengingen en de procedures die ingezet worden om ze op te lossen. De beherende onderneming kiest zelf haar makelaars op basis van de kwaliteit van hun werk. De beherende onderneming ontvangt geen enkele terugbetaling op de verrichtingen. Iedere dag worden de posities van de beveks afgestemd tussen de beheerder, de administratieve agent en de depositohouder. De depositohouder is daarnaast belast met de inhouding van de voorheffingen op de dividenden en past hiermee de verdragen toe die dubbele belastingen moeten vermijden. De aandelen die Integrale rechtstreeks in bezit heeft, zijn gedeponeerd bij de banken ING en Degroof. Minstens elk kwartaal voert onze back office een afstemmingscontrole uit; De overige effecten die Integrale rechtstreeks in bezit heeft, zijn gedeponeerd bij verschillende banken: DEGROOFPETER- CAM, ING, DELTA LLOYD, BNP PARIBAS FORTIS, PETERCAM, BPERE. Minstens om de drie maanden voert onze back office een afstemmingscontrole van de openstaande posities met de door de depositohouders geleverde informatie uit (programma Gestitre). Aan het einde van elk boekjaar kunnen wij via de lijst van de inschrijvingen op naam de overdracht van de kasbons bij de uitgevende bank controleren. Ieder jaar controleert de erkende Commissaris het werkelijke bestaan van de bij de verschillende bewaaragenten gedeponeerde effecten. PRIVATE EQUITY Maximum 1 % van het totaal van de activa kan gebruikt worden voor een investering in Private Equity-projecten. De doelstelling van deze activaklasse is een rendement te genereren dat hoger is dan het rendement van aandelen. Het geïnvesteerde bedrag per project kan maximum 1/1.000 van de activa bedragen voor een geschatte looptijd van 4 en 7 jaar. 66 Bijlagen

67 Een aanbevelingsnota zal voorafgaandelijk aan de investering voor goedkeuring worden voorgelegd aan het Beleggingscomité. INFRASTRUCTUUR Een toekenning van maximum 5 % van het totaal van de activa kan besteed worden aan investeringen in fondsen, obligaties of infrastructuurleningen. Het doel van deze activaklasse is om een rendement op te brengen dat hoger is dan het rendement van obligaties. Het gaat om kwaliteitsvolle activa die bepaalde waarborgen vertegenwoordigen (groene certificaten, goederen ter beschikking van de gemeenschap - wegen, luchthavens...). VASTGOEDACTIVA VERHUURVASTGOED Om het financiële rendement van deze activaklasse te optimaliseren mogen financiële structuren (filialen) opgericht worden. Alle beoogde soorten vastgoedbeleggingen moeten in België, Frankrijk, het Groothertogdom Luxemburg, Duitsland of Nederland gelegen zijn. De investeringscriteria worden beoordeeld tijdens het Financieel Comité en goedgekeurd door de Raad van Bestuur. Voor iedere belegging van meer dan 1 % van onze totale activa in boekwaarde geeft de Raad van Bestuur vooraf haar akkoord. Het gebouw dient zich bij voorkeur in een groot stadscentrum te bevinden en moet polyvalent zijn. De investering moet elk promotierisico verbonden aan de bouwkosten of zware, moeilijk te beheersen renovatiekosten, lange of moeilijk in te schatten termijnen voor werken en een belangrijk risico op huurleegstand vermijden. Investeringen in woon-, handels- en industriegebouwen zijn eveneens toegestaan. Het financiële aspect wordt geanalyseerd op twee manieren: de boekhoudkundige opbrengst die hoger moet zijn dan de minimum gegarandeerde rentevoet en de economische opbrengst die minstens gelijk moet zijn aan de rentevoeten van de staatsleningen op 10 jaar, vermeerderd met 125 basispunten. Op verzoek van de Raad van Bestuur of van het Beleggingscomité kan er aan een onafhankelijke deskundige een schatting gevraagd worden. VASTGOEDLEASING Definitie Vastgoedleasing van het financiële type Worden beschouwd als vastgoedleasing van het financiële type: de langdurige rechten op gebouwen waarvan de onderneming het vruchtgebruik heeft door contracten van erfpacht, toezicht, financiële huur of gelijkaardige conventies, wanneer de verschuldigde terugbetalingstermijnen van toepassing door het contract, andere dan renten en beheerskosten, het geïnvesteerde kapitaal volledig wedersamenstellen. Vastgoedleasing van het operationele type Het gaat om gelijkaardige verrichtingen als het financiële type, maar met het onderscheid dat het kapitaal niet volledig wedersamengesteld wordt op het einde van de financiële verrichting. Gerealiseerde verrichtingen Vastgoedleasingoperaties van het financiële type worden gerealiseerd door Integrale. Zij bestaan uit de aankoop van gebouwen voor rekening van een derde. In dit type van contracten worden de erfpacht en de modaliteiten voor de uitoefening van de aankoopoptie geregeld. Deze verrichtingen worden gerealiseerd onder, ofwel het stelsel van de registratierechten, ofwel dat van de BTW. Het actuariële rendement van de verrichting moet minimum gelijk zijn aan de gewogen opbrengst van staatsleningen die overeenstemt met de periode van financiering, verhoogd met de risicopremie zoals bepaald door het Beleggingscomité. De vastgoedleasingoperaties van het operationele type worden eveneens gerealiseerd door ons vastgoedfiliaal Integrale Immo Management, onder de financiële voorwaarden zoals hierboven beschreven. RUSTHUIZEN, RUST- EN VERZOR- GINGSHUIZEN, FINANCIERING VAN ZIEKENHUIZEN EN INFRASTRUCTUUR De investeringen in rusthuizen, met of zonder zorg, moeten als volgt geanalyseerd worden: Methode Risicoanalyse Sectorrisico: sector van de rusthuizen Juridisch risico: reglementeringen, faciliteiten, type bedden Commercieel risico: onderzoek naar de activiteit van de toekomstige structuur Financieel risico: analyse van de geloofwaardigheid van het business plan van het toekomstig rusthuis (financieel plan) Exploitatierisico (financiële soliditeit van de groep, kwaliteit, reputatie) De exploitant moet een duidelijke en gestructureerde strategie aantonen, beschikken over een gedegen ervaring en meer dan bedden beheren. Integrale Jaarverslag

68 Financieel aspect - Waardering van de rusthuizen (in samenwerking met CBRE) a) Kapitalisatie van de verhuuropbrengsten De huur wordt in eeuwigheid gekapitaliseerd tegen een rendement dat overeenkomt met de marktpraktijken voor soortgelijke activa (5,25 % tot 6 % ) De leasingovereenkomst wordt afgesloten onder de vorm van een erfpacht (langetermijn leasingovereenkomst van minimum 27 jaar) De huur moet draaglijk zijn voor een efficiënte exploitant gecontroleerd op basis van het zakencijfer en de rentabiliteit van de activiteit analyse van de exploitatierekeningen: Totale opbrengsten GOP (Gross Operating Profit) - bruto exploitatieoverschot / EBITDA vergelijking van de informatie op basis van identieke rusthuizen b) Discounted cash flow -methode c) Eenheidsprijs per bed of per m² Deze aanpak laat een vergelijking toe van de waarde van rusthuis met soortgelijke activa Worden mee opgenomen in de vergelijking: de locatie, de grootte, de leeftijd, het lopende contract, de kwaliteit van de exploitant en het soort accommodatie (RH - rusthuis, RVH - rust- en verzorgingshuis, RHO - rusthuis voor ouderen) Deze methode moet de twee voorgaande ondersteunen Juridisch, milieu en reglementair aspect Een gespecialiseerd advocatenkantoor zal ons adviseren bij dergelijke zaken. Technische aspecten Een gespecialiseerd bedrijf zal ons bij de analyse begeleiden. VASTGOEDCERTIFICAAT Integrale investeert in dit type belegging als de rentevoet van het actuariële rendement minstens gelijk is aan de OLO-rentevoet op 10 jaar, verhoogd met een non-liquiditeits- en risicopremie bepaald door het Beleggingscomité. DEELNEMINGEN IN GVV (EX-BEVAK) (BELEGGINGSVENNOOTSCHAPPEN MET VARIABEL KAPITAAL) Investeringen in dit type activa gebeuren voor zover het geïncasseerde dividend hoger is dan de OLO-rentevoet op 10 jaar, verhoogd met een non-liquiditeits- en risicopremie bepaald door het Beleggingscomité. De financiële analyse van de Bevak s moet een voldoende financieel draagvlak vertonen, een gediversifieerd vastgoedpark en solide rentabiliteitsvooruitzichten. HYPOTHEEKLENINGEN Integrale kent twee soorten hypothecaire leningen toe: leningen met terugbetaling van het kapitaal en leningen tegen enkelvoudige intrest. De geleende som bedraagt maximum 75 % van de marktwaarde van het in waarborg gegeven goed. In uitzonderlijke gevallen kan het Beleggingscomité dit aandeel verhogen, mits haar standpunt te motiveren. Een door Integrale erkende deskundige maakt een schatting van het vastgoed. Het Directiecomité mag evenwel van een schatting afzien in de mate dat de beschikbare gegevens toelaten een lening met een vrij goed beheerst risico toe te kennen. Er wordt bij de Nationale Bank van België een kredietwaardigheidonderzoek uitgevoerd, dit onderzoek bepaalt of de lening kan toegestaan worden. In bepaalde uitzonderlijke gevallen kan het Beleggingscomité financiering van vastgoed toestaan via een eenvoudige hypotheekvolmacht. De tarieven houden rekening met de kwaliteit van de lener en de duur van de financiering en worden als volgt bepaald: Aangeslotenen Met aflossing: voet 1 = OLO-voet van de periode plus marge Met enkelvoudige intrest*: voet 2 = voet 1 plus een extra marge Niet aangeslotenen Met aflossing: voet 3 = voet 1 plus een marge (dit soort lening is uitzonderlijk) * De nettokapitalen (80 % ) opgebouwd in levensverzekering moeten volstaan om de aflossing op de vervaldag te dekken. Anders wordt betaling van individuele premies gevorderd tot de lening volledig gedekt is. VOORSCHOTTEN OP POLISSEN Integrale kent voorschotten toe op levensverzekeringscontracten voor zover het reglement, afgesloten met de onderneming waarvan de werknemer deel uitmaakt, het toelaat, en dit tegen de volgende voorwaarden: het voorschot mag niet hoger zijn dan het kleinste van de twee volgende bedragen: 60 % van de afkoopwaarde, 75 % van het kapitaal bij overlijden. het minimumvoorschot bedraagt en kan aangevuld worden met bijkomende schijven van De rentevoet wordt maandelijks vastgelegd en wordt om de vijf jaar herbekeken. De basisrentevoet wordt berekend ten opzichte van de OLO-rentevoet op 10 jaar, verhoogd met een premie bepaald door het Beleggingscomité. NIET GEWAARBORGDE LENINGEN Integrale staat deze leningen in principe niet toe, behalve met de uitdrukkelijke instemming van het Beleggingscomité GEWAARBORGDE LENINGEN Integrale kent gewaarborgde leningen toe na akkoord van de het Beleggingscomité. LENINGEN AAN FILIALEN Integrale is gemachtigd om leningen toe te kennen aan haar operationele vastgoedfilialen en meer in het algemeen, aan al haar beleggingsinstrumenten. BEPALING VAN DE RENTEVOE- TEN VOOR ALLE BELEGGINGS- KLASSEN In functie van de evolutie van de rentevoeten op de kapitaalmarkt bepaalt het Beleggingscomité de marges van de rentevoet die Integrale toevoegt aan de rentevoet van staatsleningen om rekening te houden met het risico en non-liquiditeitsniveau van de gerealiseerde belegging. 68 Bijlagen

69 FINANCIËLE BOORDTABEL EN REPORTING Dit document omvat de analyse van de verschillende activaklassen. Het wordt regelmatig voorgelegd aan de leden van de het Beleggingscomité en aan de risicobeheerder, om het kwartaal aan de leden van het Audit- en Risicobeheercomité voor grondige analyse, aan de Raad van Bestuur en om de zes maanden aan de leden van het Financieel Comité. ASSET ALLOCATION Het doel is de totale verdeling van de activa te vergelijken met de limieten die werden vastgelegd in het beleggingsreglement. AANDELEN Verdeling aandelen + aandelenfondsen. OBLIGATIES Elke portefeuille wordt onafhankelijk beheerd in functie van de criteria die hierboven vermeld worden. Volgende gegevens zijn ofwel maandelijks beschikbaar, ofwel per kwartaal, per portefeuille: de situatie in boekhoudkundige waarde, in nominale waarde en in marktwaarde; de looptijd; de actuariële rentevoet; de evolutie van de posities voor elk effect; de bewegingen gerealiseerd voor de periode; de portefeuille gerangschikt per emittent, per rating, per looptijd, per liquiditeitscode; ter indicatie wordt de prestatie vergeleken met een referentie-index (JP Morgan EMU of eender welke andere geschikte index), want het beheer gebeurt in functie van de duur en de gewaarborgde rentevoeten van onze verbintenissen, en niet met betrekking tot een rentecurve; lijst van de BBB (of Baa)-effecten en de effecten zonder rating; afstemming tussen de portefeuille en onze depositoposities (per kwartaal); lijst van de emittenten lijst met uitgiften die hun coupon niet betaald hebben, met commentaren; lijst met titels die een herziening van hun notering ondergingen; lijst met titels waarvan de marktwaarde aanzienlijk naar beneden is herzien (meer dan 10 % ); lijst met specifieke operaties; lijst met titels per liquiditeitscode (senior, achtergesteld, eeuwigdurend ); lijst met nieuwe titels in portefeuille met een beschrijving van de financiële activiteit; lijst met uitgevoerde controles (tot overeenstemming brengen van de posities, overschrijding van de grenzen ) en checklist voor leden van het Directiecomité van de verschillende comités; geografische en sectorverdeling; waarde in portefeuille op het einde van het kwartaal (na waardevermindering); een belangrijke gebeurtenis die de emittent corporate event raakt. INFRASTRUCTUUR fondsen beheerd door externe managers, bedrijfs -obligaties algemeen gebruikt om de schuld van infrastructuurprojecten te herstructureren, leningen aan filialen, meer bepaald voor investeringen in zonnepanelen. OPTIES VASTGOED VASTGOEDLEASING Het verslag bevat de lijst van contracten en het geschatte rendement. TOTALE ACTIVA Jaarlijks wordt een tabel gemaakt die de schattingen van de rendementen per activaklasse weergeeft. EVALUATIE VAN DE ACTIVA (VERSLAGGEVING NBB) Elk kwartaal delen we aan onze controleautoriteit, de NBB, de staat van onze dekkingswaarden mee. Het gaat hierbij om de waardering van onze activa, rekening houdend met volgende specifieke kenmerken: Obligaties: Staatsobligaties > voor effecten uitgegeven door een OESO-staat en bij voorkeur een staat uit de eurozone, gebeurt de waardering tegen nettoboekwaarde: aankoopwaarde gecorrigeerd door de lineaire afschrijving van de premie, ontvangen bij de aankoop van het effect, of de betaalde waardevermindering en de eventuele geboekte waardeverminderingen. Corporate > wanneer de markt actief is, op basis van de koersen waargenomen op het Bloomberg-instrument, of bij professionele tussenpersonen verkregen inlichtingen. Corporate > wanneer de markt niet actief is, aan de hand van het intern ontwikkelde model. Dit model wordt regelmatig getest in functie van de marktpraktijken en andere modellen die door de verzekeringsmarkt gebruikt worden. Het model is door de erkende Commissaris bekrachtigd en door de controleautoriteiten aanvaard. Aandelen: De evaluatie gebeurt in marktwaarde voor de beursgenoteerde effecten en in aankoopwaarde voor de effecten die niet op de beurs genoteerd zijn (onbelangrijke positie). Huurvastgoed: De evaluatie gebeurt op basis van een geschatte waarde door een expert, of wegens gebrek aan expertise in restwaarde, of volgens een op de Discounted Cash-flows (D.C.F.)-methode gebaseerde schatting. Vastgoedleasing: De evaluatie gebeurt in nettoboekwaarde. Hypotheekleningen: De evaluatie gebeurt in nettoboekwaarde. Voorschotten op polissen: De evaluatie gebeurt in nettoboekwaarde. Deelbewijzen van beleggingspools: De evaluatie gebeurt in nettoboekwaarde. Opties: De evaluatie gebeurt in marktwaarde voor opties verhandeld op een gereglementeerde markt en in functie van de onderliggende waarde voor de OTC-opties (over the counter). Integrale Jaarverslag

70 Het terrein verkennen Meer informatie vindt u op: