Bedrijfsmigratie 2005

Transcriptie

1 Op basis van het ARRA Project 6255 In opdracht van Economische Zaken drs. Carine van Oosteren drs. Idske de Jong drs. Peter van Hinte drs. Jeroen Slot Weesperstraat 79 Postbus VN Amsterdam 1000 AR Amsterdam Telefoon Fax Amsterdam, februari 2007

2 2

3 Inhoud Samenvatting en conclusies 5 1 Inleiding 7 2 Werkwijze Gebruik van ARRA Telefonische interviews Bedrijfsmigratie die buiten beschouwing blijft 11 3 Bedrijfsmigratie in Inleiding Migratie binnen Amsterdam Uit Amsterdam vertrokken Naar Amsterdam verhuisd Buitenlandse migratie 25 4 Verhuismotieven Verhuis- en vestigingsmotieven Verhuisbeslissing Resultaten diepte-interviews Wat maakt Amsterdam aantrekkelijk voor bedrijven? 38 Bijlage 1 Responsoverzicht 39 Bijlage 2 Vragenlijst 41 Bijlage 3 Tabellen bij hoofdstuk

4 4

5 Samenvatting en conclusies In dit onderzoek staat de vraag centraal hoe aantrekkelijk Amsterdam is voor bedrijven. Dit is bepaald aan de hand van het aantal verhuisde bedrijven in, vanuit en naar Amsterdam en de redenen voor deze verhuizingen. Het onderzoek heeft zich beperkt tot verhuizingen van bedrijven met minimaal twee werkzame personen. Bedrijfsmigratie in 2005 bedrijven % werkzame personen % binnen Amsterdam , ,7 uit Amsterdam vertrokken 393 1, ,8 naar Amsterdam verhuisd 513 2, ,3 Saldo 120 0, ,5 Positief saldo voor bedrijven en werkzame personen In 2005 verhuisden er meer bedrijven naar Amsterdam dan er uit Amsterdam vertrokken. Het verschil bestaat uit 120 bedrijven. Per saldo kwamen er bijna extra arbeidsplaatsen in Amsterdam bij. Het grootste deel van de bedrijfsmigratie vond over een kleine afstand plaats. De meeste bedrijven verhuisden binnen Amsterdam. In 2005 zijn er bedrijven van locatie veranderd. Ruim werknemers kregen hierdoor een andere werklocatie in Amsterdam. Grote bedrijven verhuizen minder vaak De bedrijven die in 2005 naar Amsterdam verhuisden zijn gemiddeld groter dan de bedrijven die voor een locatie buiten Amsterdam kozen. Deze constatering komt niet overeen met het beeld dat Amsterdam een broedplaats is voor kleine bedrijven die de stad verlaten als ze willen uitbreiden. Het is nog niet bekend wat de gemiddelde omvang is van de bedrijven die in 2006 zijn verhuisd, per verhuisstroom. Kleine bedrijven (tussen 2 en 4 arbeidsplaatsen) verhuisden het vaakst, zowel absoluut als relatief. Grote bedrijven verhuizen weliswaar veel minder vaak, maar als ze verhuizen veroorzaken ze vanzelfsprekend wel grote stromen verplaatste werkzame personen. Vooral dienstverleners en bouwbedrijven verhuizen Migratiepatronen verschillen per bedrijfstak bijvoorbeeld omdat sommige bedrijfstakken meer gebonden zijn aan een lokale afzetmarkt dan anderen. In 2005 domineerden bedrijven in de zakelijke dienstverlening, groothandel en bouwnijverheid de migratiestromen. Binnen Amsterdam verhuisden vooral bedrijven in de zakelijke en financiële dienstverlening en vervoer. Uit Amsterdam vertrokken bouwbedrijven en groothandel. De stad kreeg er andere groothandelsbedrijven bij evenals bedrijven in de financiële en zakelijke dienstverlening. 5

6 Amsterdam West is in trek In 2005 verhuisde het overgrote deel van de bedrijven in westelijke richting. Westpoort en Ring West kregen er per saldo de meeste bedrijven bij, en ook de bijbehorende werkgelegenheid. Centrum, Ring Oost en Zuidoost zagen juist bedrijven en werkgelegenheid vertrekken. Saldo binnen Amsterdam verhuisde werkgelegenheid (vanaf 80 arbeidsplaatsen) legenda veel minder dan gemiddeld minder dan gemiddeld meer dan gemiddeld veel meer dan gemiddeld 134 Waarom kiezen bedrijven voor Amsterdam? Bedrijven kiezen niet om één reden voor Amsterdam. De aantrekkelijkheid van Amsterdam wordt bepaald door een aantal factoren. Bedrijven hebben een voorkeur voor nieuwe panden, die er representatief uitzien en beschikken over voldoende parkeerplaatsen. De meeste bedrijven kiezen voor een locatie buiten het centrum en de vooroorlogse wijken, zeker als ze willen uitbreiden. Westpoort, Zuidoost en Nieuw West zijn locaties die bekend staan om de goede autobereikbaarheid. 1 Deze locaties zijn ook goed bereikbaar met het openbaar vervoer, onder andere door de aanwezigheid van stations (Bijlmer, Duivendrecht, Sloterdijk). Meestal zijn er ook nog andere redenen voor de verhuizing. De uitstraling van Amsterdam bijvoorbeeld, het culturele klimaat, de aanwezigheid van soortgelijke bedrijven en privé-redenen: (een deel van) het personeel woont al in Amsterdam. Vooral kleine bedrijven laten in hun beslissing om te verhuizen de woonplaats van het huidige personeel meewegen. De volgorde en samenstelling van de verhuismotieven varieert per migratiestroom. 1 Ook uit de O+S rapportage Bereikbaarheid Amsterdamse bedrijven blijkt hoe belangrijk de bereikbaarheid per auto voor bedrijven is. Na parkeergelegenheid wordt dit gezien als de belangrijkste factor voor bereikbaarheid. Over autobereikbaarheid wordt positiever geoordeeld dan over parkeermogelijkheden. 6

7 1 Inleiding Akzo Nobel verhuist in de zomer van 2007 zijn hoofdkantoor van Arnhem naar Amsterdam. 2 Hierdoor krijgt Amsterdam er 100 arbeidsplaatsen bij. Akzo volgt het voorbeeld van een aantal andere Nederlandse bedrijven die hun hoofdkantoor in Amsterdam vestigden, zoals Philips, Ahold en Numico. De reden voor de verhuizing is dat het bestuur van Akzo beter bereikbaar wil zijn voor buitenlandse relaties. De verhuizing van een bedrijf als Akzo is van belang voor de Amsterdamse economie. Het gaat niet alleen om het bedrijf zelf, in dit geval een toonaangevend bedrijf op een aansprekende locatie, maar ook om de arbeidsplaatsen die het bedrijf meeneemt en om de motieven die aan de verhuizing ten grondslag liggen. Waarom kiezen bedrijven voor Amsterdam? Bovendien is de gekozen locatie binnen Amsterdam van belang. Akzo gaat eerst bedrijfsruimte huren aan de Zuidas en zal later verhuizen naar een eigen locatie, waarschijnlijk in de buurt van het nabijgelegen Beatrixpark. Blijkbaar voldoen de Zuidas en de onmiddellijke omgeving hiervan aan de eisen van het bestuur van Akzo. Er vertrekken ook bedrijven uit Amsterdam, bijvoorbeeld vanwege gebrek aan uitbreidingmogelijkheden. De meeste verhuizingen vinden echter plaats binnen Amsterdam. Dit betekent dat sommige stadsdelen er banen bij krijgen, terwijl anderen juist werkgelegenheid verliezen. In het onderzoek staan de volgende vragen centraal: 1. Welke omvang heeft de bedrijfsmigratie binnen Amsterdam, tussen Amsterdam en de direct omliggende gemeenten en tussen Amsterdam en de rest van Nederland? 2. Hoeveel arbeidsplaatsen horen hierbij en hoe zijn deze verdeeld naar bedrijfsgrootte en sectoren? 3. Waarom gaan deze bedrijven weg? (push) 4. Wat maakt de nieuwe vestigingsplaats aantrekkelijk? (pull) Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Economische Zaken Amsterdam. Deze kan de resultaten van het onderzoek gebruiken om te bepalen aan welke aspecten van het vestigingsklimaat veel waarde wordt gehecht. Tevens kan het als input dienen voor de vraag hoe de gemeente hierop kan inspelen. O+S heeft al eerder bedrijfsmigratie onderzocht. Dit keer is gekozen voor een nieuwe aanpak. Een nadere verklaring en beschrijving hiervan staat in hoofdstuk twee. Het aantal verhuisde bedrijven en de bijbehorende werkgelegenheid komen in hoofdstuk drie aan de orde. Hoofdstuk vier gaat in op de verhuismotieven en de rapportage sluit af met conclusies. 2 NRC, 13 januari

8 8

9 2 Werkwijze 2.1 Gebruik van ARRA In eerdere onderzoeken naar bedrijfsmigratie is gebruik gemaakt van verhuisgegevens van de Kamer van Koophandel (KvK). Deze gegegevens bleken dit jaar echter van slechte kwaliteit. Het bestand bevatte nogal wat bedrijven die niet verhuisd waren of niet in het betreffende jaar. Op verzoek van de opdrachtgever is er daarom voor gekozen het ARRA als bron te gebruiken. O+S houdt het ARRA bij om ontwikkelingen in de werkgelegenheid te kunnen volgen 3 en kan gezien worden als een verbeterde en aangevulde versie van de Kamer van Koophandel. ARRA bestrijkt de gemeenten Amsterdam, Amstelveen, Diemen, Landsmeer, Oostzaan, Ouder-Amstel en Zaanstad (zie figuur 2.1). Figuur 2.1 Het ARRA-gebied Noord Zaanstad Oostzaan Landsmeer Amsterdam Diemen Zuid Amstelveen Ouder-Amstel Oost 3 Het ARRA is uitgebreider dan het bestand van de Kamer van Koophandel. Behalve de bij de KvK ingeschrevenen houdt O+S namelijk ook de werkgelegenheid bij van onderdelen van de overheid en andere niet-inschrijvingsplichtigen. Het gaat dus om meer dan alleen bedrijven. Feitelijk zou in deze rapportage dan ook gesproken moeten worden van vestigingsmigratie en bedrijven, maar omwille van de herkenbaarheid is gekozen voor bedrijfsmigratie en bedrijven. 9

10 Consequenties van de keuze voor ARRA Vanwege de tegenvallende kwaliteit van de migratiecijfers van de KvK is de regio-indeling in hoofdstuk drie niet dezelfde als in hoofdstuk vier dat de verhuismotieven bespreekt. Het hoofdstuk over de motieven heeft een grotere regio als onderzoeksgebied, namelijk het RSA-gebied (zie figuur 2.2). Figuur 2.2 RSA bron: Regio Amsterdam in Beeld 2005 Van de bedrijven die zich van buiten het ARRA-gebied in Amsterdam vestigen is bij O+S niet bekend waar ze vandaan komen, omdat de KvK de herkomstpostcode niet levert. Omdat het ARRA dit jaar voor het eerst als bron wordt gebuikt, is het niet mogelijk om de verhuizingen in 2005 te vergelijken met verhuizingen in eerdere jaren. 10

11 2.2 Telefonische interviews Behalve de analyse van het aantal bedrijven dat verhuisd is en de bijbehorende stromen van werkgelegenheid, bestaat dit onderzoek uit een analyse van de redenen die bedrijven geven voor de verhuizing. Er zijn twee soorten interviews gehouden. De eerste ronde bestond uit een grootschalige telefonische enquête onder bijna 500 bedrijven. De tweede ronde bestond uit een twintigtal diepte-interviews. Telefonische enquête De telefonische enquête is gebaseerd op het KvK-bestand van 2005, gestratificeerd naar migratiestroom en grootteklasse. In totaal is met een kleine 500 bedrijven gesproken die daadwerkelijk verhuisd zijn. De resultaten van dit onderdeel zijn wel vergelijkbaar met eerdere metingen. De enquête onder bedrijven had niet alleen als doel om te bepalen of een bedrijf daadwerkelijk is verhuisd. De enquête bestaat voor het grootste deel uit vragen over de verhuismotieven van een bedrijf en over de waardering van de vestigingsplaatsfactoren op de oude en de nieuwe locatie van het bedrijf. In de enquête komen de volgende onderwerpen aan de orde: check verhuizing en migratiestroom waardering huidige locatie waardering vorige locatie redenen om te verhuizen redenen om niet voor Amsterdam te kiezen Diepte-interviews Een twintigtal verhuisde bedrijven is diepgaander ondervraagd naar de motieven om te verhuizen. 2.3 Bedrijfsmigratie die buiten beschouwing blijft Twee vormen van bedrijfsmigratie zijn niet meegenomen in het onderzoek. Ten eerste de migratie van bedrijven zonder werkzame personen en van bedrijven met één werkzame persoon. Uit eerder onderzoek is bekend dat bij deze bedrijven verhuizingen vaak ingegeven worden door privé-redenen. Ten tweede de verhuizingen van en naar het buitenland. Specifieke informatie over buitenlandse bedrijven die zich in Amsterdam vestigen is ter beschikking gesteld door Economische Zaken (zie paragraaf 3.5). 11

12 12

13 3 Bedrijfsmigratie in Inleiding In 2005 verhuisden bijna bedrijven binnen, vanuit of naar Amsterdam. De meeste verhuizingen vonden binnen Amsterdam plaats. Deze verhuizingen zorgden voor de verplaatsing van arbeidsplaatsen. Figuur 3.1 Bedrijfsmigratie in bedrijven werkzame personen binnen Amsterdam uit Amsterdam vertrokken naar Amsterdam verhuisd saldo Positief migratiesaldo Zowel qua bedrijven als qua werkzame personen kwamen er meer bij dan er vertrokken. Bijna 400 bedrijven kozen voor een locatie elders in de omliggende gemeenten of in de rest van Nederland. Dit leidde tot een verlies van ruim arbeidsplaatsen. Een deel van deze arbeidsplaatsen (28%) bleef in de omliggende gemeenten. Tegenover dit vertrek stonden 513 nieuwe bedrijven die zich in Amsterdam vestigden. Deze bedrijven namen arbeidsplaatsen mee. Het grootste deel van deze arbeidsplaatsen (78%) kwam uit de rest van Nederland. 13

14 Bedrijfsgrootte De bedrijven die zich in 2005 in Amsterdam vestigden zijn gemiddeld groter dan de bedrijven die uit Amsterdam vertrokken. Dit komt niet overeen met het beeld dat Amsterdam een broedplaats is voor kleine bedrijven die de stad verlaten als ze willen uitbreiden. De bedrijven die binnen de stad verhuisden zijn het grootst, met gemiddeld 14 werknemers. Tabel 3.2 Gemiddelde bedrijfsgrootte van in 2005 verhuisde bedrijven naar omliggende werkzame personen naar Amsterdam gemeenten naar overig Nederland uit Amsterdam uit de omliggende gemeenten uit de rest van Nederland Totaal totaal Bedrijfstak Migratiepatronen verschillen per bedrijfstak. In het algemeen verhuizen bedrijven in de zakelijke dienstverlening en de groothandel relatief vaak. In andere bedrijfstakken wordt weinig verhuisd, zoals de detailhandel en horeca en de overige dienstverlening. Een verklaring hiervoor is dat sommige bedrijfstakken meer gebonden zijn aan een lokale afzetmarkt dan anderen. Tabel 3.3 Amsterdamse bedrijfsmigratie naar bedrijfstak, 2005, bedrijven (procenten) Sector binnen Amsterdam uit Amsterdam naar Amsterdam totaal aantal landbouw en visserij 10,0 2,0 2,0 50 industrie 2,4 1,6 2,2 738 uitgeverijen 4,2 2,1 3,9 434 bouwnijverheid 3,5 2,8 2,8 797 groothandel 4,1 2,9 3, detailhandel en horeca 1,7 0,8 0, vervoer 5,5 1,6 2, financiële instellingen 5,2 2,3 4, zakelijke dienstverlening 6,9 2,4 3, (semi-) overheid 3,3 0,4 0, overige dienstverlening 4,9 1,6 1, Totaal 4,1 1,6 2, Ook in 2005 zijn er veel zakelijke dienstverleners verhuisd, zowel binnen, vanuit en naar Amsterdam. Daarnaast kozen bouwbedrijven, groothandelaren, financiële instellingen en uitgeverijen in 2005 relatief vaak voor een ander locatie. Door deze verhuizingen kregen in totaal ruim mensen een andere werklocatie. Werknemers in de zakelijke dienstverlening overkwam dit het vaakst (zie figuur 3.4). Binnen Amsterdam waren ook relatief veel werknemers bij financiële instellingen betrokken bij een verhuizing. Opvallend is het grote aandeel van werknemers in de vervoerssector dat betrokken was bij een verhuizing naar Amsterdam (21%). In 2005 groeide het aantal arbeidsplaatsen in de vervoerssector per saldo met

15 Figuur 3.4 Migratiestromen naar bedrijfstak in werkzame personen, 2005 (procenten) 100 % overige dienstverlening (semi-) overheid zakelijke dienstverlening financiële instellingen vervoer detailhandel en horeca groothandel bouwnijverheid uitgeverijen industrie landbouw en visserij 20 0 binnen Amsterdam uit Amsterdam naar Amsterdam aantal wp Saldo bedrijfsmigratie naar deelgebied In het voorgaande deel van de paragraaf is Amsterdam als geheel beschouwd. In tabel 3.5 is per deelgebied in Amsterdam het saldo bepaald. De meeste bedrijven verhuisden binnen het eigen deelgebied in Amsterdam. De meeste gebieden kregen er per saldo bedrijven bij. De enige uitzonderingen waren Zuid en Zuidoost. Zuidoost verloor per saldo 20 bedrijven, iets meer dan de helft aan de rest van Amsterdam en de rest aan overig Nederland. Tabel 3.5 Saldo bedrijfsmigratie naar deelgebied, bedrijven (naar) (van) binnen deelgebied binnen Amsterdam omliggende gemeenten overig Nederland totaal Centrum Westpoort Noord Nieuw West Ring West Zuid Ring Oost Zuidoost

16 3.2 Migratie binnen Amsterdam Deze paragraaf gaat nader in op de verhuizingen binnen Amsterdam. Hoe groot zijn de bedrijven die verhuizen en tot welke bedrijftakken behoren ze? In de twee paragrafen die hierna volgen wordt dezelfde opzet gebruikt, voor de bedrijven die uit Amsterdam verhuisd zijn en daarna voor de naar Amsterdam verhuisde bedrijven. Binnen Amsterdam worden acht deelgebieden onderscheiden. De gebieden die in deze paragraaf worden gebruikt, zijn ontleend aan het bedrijvenpanel van Economische Zaken. Figuur 3.6 Indeling deelgebieden binnen Amsterdam Westpoort Amsterdam-Noord Ring West Centrum Nieuw West Ring Oost Zuid Zuidoost bron: Bedrijvenpanel, EZ Research 2005 Het grootste deel van de bedrijven verhuisde binnen Amsterdam. In 2005 ging het om verhuizingen. Hier zitten enkele grote overheidsdiensten tussen. Het GVB verhuisde vanuit Amsterdam-Centrum naar Westpoort. Het Ontwikkelingsbedrijf van de gemeente Amsterdam verhuisde naar een locatie een paar honderd meter verderop en overschreed daarmee een grens. Het was gevestigd in Ring-Oost en zit nu in Centrum. De totale verhuiscijfers zijn terug te vinden in tabel 3.3 in bijlage 3. Tabel 3.7 Migratie binnen Amsterdam naar bedrijfsgrootte Grootteklasse % binnen Amsterdam verhuisd aantal verhuisde bedrijven totaal aantal 2-4 werkzame personen 4, werkzame personen 3, werkzame personen 3, en meer werkzame personen 3, Totaal 4,

17 Kleine bedrijven verhuisden het vaakst, zowel in relatieve als in absolute zin (zie tabel 3.7). Van alle verhuizingen die in 2005 hebben plaatsgehad had 64% betrekking op een bedrijf met tussen de twee en vier werkzame personen. Naarmate de bedrijven groter worden verhuizen ze minder vaak. Voor het aantal werkzame personen dat betrokken is bij een verhuizing ligt het anders. Er verhuisden maar weinig grote bedrijven in Amsterdam (4%) maar deze verhuizingen zorgden voor een verplaatsing van 61% van het totale aantal werkzame personen dat bij een verhuizing in Amsterdam betrokken was. Figuur 3.8 Migratie binnen Amsterdam naar bedrijfsgrootte, in procenten 70 % bedrijven wp wp 5-9 wp wp 50 en meer wp Binnen Amsterdam verhuisden de bedrijven in de zakelijke dienstverlening, vervoer en financiële dienstverlening relatief gezien het meest (zie ook tabel 3.5b in bijlage 3). Tabel 3.9 Migratiestromen binnen Amsterdam naar sector binnen totaal aantal sector A dam verhuisd aantal bedrijven bijbehorende wp totaal aantal wp landbouw en visserij industrie uitgeverijen bouwnijverheid groothandel detailhandel en horeca vervoer financiële instellingen zakelijke dienstverlening (semi-) overheid overige dienstverlening totaal

18 Het saldo van de verhuizingen van bedrijven tussen de deelgebieden in Amsterdam is weergegeven in figuur In 2005 verhuisden de meeste bedrijven in westelijke richting. Vooral Westpoort, Ring West kregen er per saldo veel bedrijven bij. 4 Centrum, Ring Oost en Zuidoost zagen juist bedrijven vertrekken. Meer dan de helft van de verhuizingen vonden binnen het eigen deelgebied plaats. De mate waarin bedrijven binnen het eigen deelgebied verhuisden varieerde in 2005 tussen de 40 en 68%. In Zuidoost verhuisden de meeste bedrijven binnen het eigen gebied. Figuur 3.10 Saldo verhuizingen van bedrijven binnen Amsterdam (vanaf 5 bedrijven), legenda veel minder dan gemiddeld minder dan gemiddeld meer dan gemiddeld veel meer dan gemiddeld 9 4 Noord kreeg er per saldo 16 bedrijven bij, vooral uit Amsterdam Centrum en Zuid. Omdat het aantal per stroom kleiner was dan zeven, zijn de pijlen die hierbij horen niet zichtbaar in figuur

19 Figuur 3.11 geeft het aantal werkzame personen weer dat per saldo van het ene naar het andere gebied verhuisde. Het westelijk deel van de stad kreeg er in 2005 de meeste arbeidsplaatsen bij. Dit ging ten koste van de werkgelegenheid in Zuid en het Centrum. Figuur 3.11 Saldo binnen Amsterdam verhuisde werkgelegenheid (vanaf 80 arbeidsplaatsen) legenda veel minder dan gemiddeld minder dan gemiddeld meer dan gemiddeld veel meer dan gemiddeld Uit Amsterdam vertrokken De bedrijven die in 2005 uit Amsterdam vertrokken zijn, vestigden zich voor een deel in de omliggende gemeenten en voor een groter deel (77%) in de rest van Nederland. Tabel 3.12 Migratie uit Amsterdam naar bedrijfsgrootte Grootteklasse % uit A dam verhuisd aantal uit A dam verhuisd totaal aantal 2-4 werkzame personen 1, werkzame personen 1, werkzame personen 1, en meer werkzame personen 1, Totaal 1, Net als voor de bedrijven die binnen Amsterdam verhuisden geldt ook voor de bedrijven die Amsterdam verlieten dat het merendeel klein is. Dit geldt zowel in relatieve (tabel 3.12) als in absolute zin (figuur 3.13). Een belangrijk verschil is echter wel dat de kleine bedrijven die Amsterdam verlieten (tot 10 wp) een relatief groot deel van de werkzame personen meenamen (36%). Slechts drie procent van de bedrijven die Amsterdam verliet had meer dan 50 werkzame personen in dienst. Deze bedrijven namen banen mee. 19

20 Figuur 3.13 Uit Amsterdam vertrokken bedrijven en bijbehorende werkgelegenheid naar bedrijfsgrootte, in procenten 80 % bedrijven wp wp 5-9 wp wp 50 en meer wp In 2005 verdwenen er relatief veel bouwbedrijven en groothandelaren, naast zakelijke dienstverleners en financiële instellingen. De bouwbedrijven namen in totaal 355 banen mee, 3,5% van het totale aantal banen in de bouwnijverheid. 5 Tabel 3.14 Uit Amsterdam vertrokken bedrijven en bijbehorende werkgelegenheid naar bedrijfstak Sector uit Amsterdam verhuisd totaal aantal bedrijven aantal bijbehorende wp totaal aantal wp landbouw en visserij Industrie Uitgeverijen Bouwnijverheid Groothandel detailhandel en horeca Vervoer financiële instellingen zakelijke dienstverlening (semi-) overheid overige dienstverlening Totaal In dit onderzoek worden bedrijven met één werkzame persoon buiten beschouwing gelaten. 20

21 De meeste bedrijven kozen voor een locatie in de buurt van Amsterdam (zie figuur 3.15). Vooral het gebied ten zuiden van Amsterdam was in 2005 in trek. Figuur 3.15 Uit Amsterdam vertrokken bedrijven naar bestemming Zaanstad Purmerend Haarlem Diemen Almere Haarlemmermeer Ouder-Amstel Bussum Amstelveen Hilversum S Gravenhage Utrecht Legenda 5 vestigingen 50 vestigingen Ook waren er bedrijven die hun locatie in Amsterdam inruilden voor een locatie in een van de drie andere grote steden. Zeven bedrijven kozen voor Den Haag, veertien voor Utrecht en vijftien voor Rotterdam. 21

22 Amsterdam verloor banen door bedrijven die uit Amsterdam vertrokken. Verreweg de meeste banen kwamen ten zuiden van Amsterdam terecht, in de onmiddellijke omgeving van Amsterdam. Ook verdween er werkgelegenheid naar het gebied ten noorden van Amsterdam (Zaanstad krijgt er 152 banen bij) en naar Almere. Figuur 3.16 Bestemming van de uit Amsterdam vertrokken arbeidsplaatsen Zaanstad Haarlem Diemen Almere Haarlemmermeer Ouder-Amstel Bussum Amstelveen Hilversum S Gravenhage Utrecht Bunnik Legenda 50 werkzame personen 500 werkzame personen 22

23 3.4 Naar Amsterdam verhuisd Het overgrote deel van de bedrijven die in 2005 naar Amsterdam verhuisden, kwam vanuit de rest van Nederland. Slechts een beperkt deel (17%) kwam uit de omliggende gemeenten. Figuur 3.17 Herkomst van naar Amsterdam verhuisde bedrijven Noord 23 Amsterdam 424 rest van Nederland 43 Oost 23 Zuid De bedrijven die zich in Amsterdam vestigden lijken qua bedrijfsgrootte op de bedrijven die in 2005 binnen Amsterdam verhuisden (vgl. figuur 3.8 met figuur 3.19). Tabel 3.18 Migratie naar Amsterdam naar bedrijfsgrootte Grootteklasse % naar A dam verhuisd aantal naar A dam verhuisd totaal aantal 2-4 werkzame personen 2, werkzame personen 2, werkzame personen 1, en meer werkzame personen 1, Totaal 2, Toch is er een verschil. De middelste twee grootteklassen (5-9 en wp) leggen meer gewicht in de schaal, vooral voor wat betreft werkzame personen. Wat verder opvalt is dat het aandeel bedrijven met tussen de 5 en 9 werkzame personen het grootst is (zie tabel 3.18). Dit is alleen het geval bij de bedrijven die naar Amsterdam verhuisden. Zowel bij de bedrijven die binnen Amsterdam verhuisden als bij de bedrijven die Amsterdam verlieten domineerde steeds het aandeel van de kleinste bedrijven (2-4 wp). Grote bedrijven die naar Amsterdam verhuizen zijn een zeldzaamheid. Slechts drie procent van de bedrijven die in 2005 naar Amsterdam verhuisd zijn, heeft minimaal 50 werkzame personen in dienst. Deze bedrijven namen wel 42% van de banen mee, ruim

24 Figuur 3.19 Naar Amsterdam verhuisde bedrijven en bijbehorende werkgelegenheid naar bedrijfsgrootte, in procenten 70 % bedrijven wp wp 5-9 wp wp 50 en meer wp Er verhuisden relatief veel financiële instellingen, uitgeverijen, groothandelaren en zakelijke dienstverleners naar Amsterdam. Daarnaast zaten er ook 30 vervoerbedrijven bij, die - vergeleken met de eerder genoemde bedrijfstakken - voor relatief veel werkgelegenheid zorgden. In totaal ging het om ruim arbeidsplaatsen, gemiddeld 35 per bedrijf. Tabel 3.20 Naar Amsterdam verhuisde bedrijven en bijbehorende werkgelegenheid naar bedrijfstak Sector naar Amsterdam verhuisd totaal aantal bedrijven aantal bijbehorende wp totaal aantal wp landbouw en visserij Industrie Uitgeverijen Bouwnijverheid Groothandel detailhandel en horeca Vervoer financiële instellingen zakelijke dienstverlening (semi-) overheid overige dienstverlening Totaal

25 3.5 Buitenlandse migratie De bedrijven die zich in 2005 gevestigd hebben, kwamen niet alleen uit Nederland. Een deel kwam uit het buitenland. Het aantal wordt jaarlijks bijgehouden door EZ Amsterdam. In deze paragraaf worden de gegevens voor 2005 gepresenteerd. In 2005 hebben zich in Amsterdam en de regio 63 buitenlandse bedrijven met minimaal twee werkzame personen gevestigd, waarvan 35 in Amsterdam. Bij deze bedrijven werkten ruim mensen. In 2004 vestigden 59 buitenlandse bedrijven zich in Amsterdam en de regio, waarvan 39 in Amsterdam en 20 in de regio. Bij deze bedrijven werkten in totaal ruim 800 mensen. In het kader wordt nader ingegaan op de vestiging van buitenlandse bedrijven in Amsterdam en de regio. Figuur 3.21 Aantal nieuw gevestigde buitenlandse bedrijven in de Amsterdamse regio wp vanaf 2 wp Bron: EZ Amsterdam 6 Gedeeltelijk met bemiddeling van Economische Zaken Amsterdam en/of regionale partners. 25

26 Vestiging buitenlandse bedrijven in Amsterdam in 2005 Buitenlandse bedrijven die zich in 2005 in de regio Amsterdam vestigden, kozen vooral voor Amsterdam. Verder zijn Almere, Hoofddorp en Schiphol geliefde vestigingsplaatsen. Zowel in 2004 als in 2005 kwamen de meeste bedrijven uit de VS (44% en 36%) en Japan (13% en 15%). In 2005 kwam in totaal 40% van de buitenlandse bedrijven uit Azië. De meeste buitenlandse bedrijven die zich in 2005 in Amsterdam vestigden zijn klein van omvang (< 5 werkzame personen). Zes bedrijven hebben 5-9 werkzame personen, drie bedrijven hebben werkzame personen en twee bedrijven hebben meer dan 49 werkzame personen (respectievelijk 170 en 200). De kleine bedrijven (2-4 werkzame personen) komen vooral uit Azië (Japan, Korea, China en India). De grotere bedrijven (5 of meer werkzame personen) komen vooral uit de VS. Veertig procent van de bedrijven die zich in Amsterdam vestigen zijn ICT/Telecom bedrijven. Van de bedrijven die zich in de regio hebben gevestigd, gingen er 11 naar Almere. Drie daarvan zijn ICT/Telecom bedrijven en vier vallen onder de medische industrie en life sciences. De bedrijven die zich in Almere vestigen zijn gemiddeld groter dan de bedrijven die zich in Amsterdam vestigen en komen met name uit Azië en Europa. Door de vestiging van buitenlandse bedrijven kreeg Almere er in totaal 553 werkzame personen bij. In Hoofddorp vestigden zich vooral bedrijven in de elektronica industrie. Ze zijn allemaal uit Azië afkomstig (Japan en Taiwan). In totaal hebben zich zeven buitenlandse bedrijven in Hoofddorp gevestigd, twee kleine (2-4 werkzame personen), twee met vijf werkzame personen en drie met tussen de 10 en 49 werkzame personen. Op Schiphol hebben zich in 2005 vier buitenlandse bedrijven gevestigd. Twee uit de USA en twee uit Azië. Drie van de vier bedrijven zijn ICT/Telecom bedrijven. 26

27 4 Verhuismotieven Dit hoofdstuk gaat over de verhuismotieven van bedrijven vanaf twee werkzame personen die in 2005 verhuisd zijn. Op basis van een telefonische enquête onder 463 verhuisde bedrijven is bepaald wat voor deze bedrijven de relevante push en pullfactoren waren, die ten grondslag lagen aan de verhuizing. Ook is gevraagd naar de waardering van vestigingsplaatsfactoren op de oude en nieuwe locatie van het bedrijf. Uit eerdere onderzoeken naar bedrijfsmigratie blijkt dat er door de jaren heen weinig verandering is geweest in de belangrijkste redenen die genoemd worden om naar een Amsterdamse bedrijfslocatie te verhuizen en dat dezelfde redenen genoemd werden door bedrijven die binnen Amsterdam verhuizen, namelijk goede uitbreidingsmogelijkheden op de nieuwe locatie, de representativiteit van de omgeving en de directe beschikbaarheid van een pand. De redenen om te vertrekken waren het spiegelbeeld: gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden en onvoldoende representativiteit. Bedrijven geven voor hun verhuizing in 2005 voor een deel dezelfde redenen maar er worden ook andere motieven genoemd. De resultaten staan vermeld in paragraaf 4.2. Diepte-interviews Een twintigtal bedrijven is na de telefonische enquête nogmaals gebeld voor een diepteinterview. Het doel van deze diepte-interviews was nog beter zicht te krijgen op de overwegingen die de doorslag geven bij een verhuizing van een bedrijf. 4.1 Verhuis- en vestigingsmotieven Bedrijven die verhuisd zijn is gevraagd welke kenmerken van de oude en nieuwe vestigingsplaats de doorslag gaven om te verhuizen, de zogenaamde push en pull factoren. Pushfactoren zijn kenmerken van de oude locatie die door een bedrijf als negatief werden ervaren. Pullfactoren zijn de kenmerken van een nieuwe locatie die positief worden beoordeeld. Push- en pullfactoren zijn tegengesteld aan elkaar. Slechte bereikbaarheid op de oude locatie is een pushfactor, goede bereikbaarheid van de nieuwe locatie is een pullfactor. In deze paragraaf worden eerst de belangrijkste pushfactoren beschreven voor bedrijven om de Amsterdamse locatie te verlaten. Daarna wordt ingegaan op de belangrijkste pullfactoren van bedrijven om zich in Amsterdam te vestigen. Vervolgens worden de push- en pullfactoren beschreven voor bedrijven die binnen Amsterdam verhuisd zijn. 27

28 Van Amsterdam naar Schiphol-Rijk Reclame en adviesbureau met vijf werknemers (en groeiende) heeft in 2005 Amsterdam verlaten vooral vanwege de slechte autobereikbaarheid. Daarnaast was de eigenaar niet tevreden over de uitstraling en representativiteit van het oude gebouw. De nieuwe locatie is goed bereikbaar met de auto. De onmiddellijke nabijheid van Schiphol was niet van invloed op de keuze. Het bedrijf heeft kleine zes maanden gezocht naar een nieuwe locatie. Via het internet vroegen ze verschillende offertes op en ze zijn locaties gaan bekijken. In Amsterdam blijven was geen optie Er is ook binnen Amsterdam gezocht naar een andere locatie. Dit is niet gelukt. De redenen dat ze uiteindelijk toch niet gekozen hebben voor een locatie in Amsterdam zijn: Te weinig parkeergelegenheid. Prijs van de grachtenpanden te duur (want daar wilden ze dan nog wel zitten) Slechte uitbreidingsmogelijkheden Uit Amsterdam vertrokken bedrijven De drie belangrijkste redenen van bedrijven om Amsterdam te verlaten zijn privéredenen (20%), concentraties of fusies (18%) en te klein pand/gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden (18%). Een concentratie of fusie en privéredenen worden door een groot deel als eerste reden genoemd. Achttien procent van de bedrijven noemde concentratie/fusie/afsplitsing als eerste, eveneens 18% noemde privéredenen als eerste reden om vanuit Amsterdam naar de regio of overig Nederland te verhuizen. In 2003 was de belangrijkste pushfactor gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden op de oude locatie (37%). 7 Ook privéredenen (13%) en slechte representativiteit en imago van de directe omgeving (13%) waren belangrijke pushfactoren. 7 Dit jaar te klein pand / gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden. 28

29 Figuur 4.1 Meest genoemde pushfactoren om Amsterdam te verlaten, 2005 (procenten) privéredenen concentratie,fusie,afsplitsing te klein pand, gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden te hoge prijs bedrijfsruimte ondoelmatige huisvesting slechte representativiteit en imago directe omgeving te weinig parkeergelegenheid slechte autobereikbaarheid bestemmingswijziging pand was niet representatief genoeg te hoge prijs grond te veel criminaliteit pand was te groot termijn huurcontract was voorbij inkrimping van het bedrijf te ver van Schiphol te strenge milieu eisen wegopbrekingen % Pullfactoren in de regio en de rest van Nederland zijn voor bedrijven die uit Amsterdam komen goede autobereikbaarheid (26%), privéredenen (18%) en een groter pand/goede uitbreidingsmogelijkheden (15%). Slechte autobereikbaarheid is voor slechts zeven procent van de bedrijven een belangrijke pushfactor om uit Amsterdam weg te gaan, maar voor ruim een kwart van de bedrijven toch een zeer positieve factor om zich ergens te vestigen. Privéredenen worden het vaakst als eerst genoemd door bedrijven als pullfactor voor vestiging in de regio of de rest van Nederland, namelijk door 18% van de bedrijven. Vijftien procent noemt goede autobereikbaarheid als eerste pullfactor voor de regio en overig Nederland en 14% noemt concentratie/fusie/afsplitsing als eerste. Van Amsterdam naar Leiden Een assurantiebedrijf met vijf werkzame personen was gevestigd op een dure locatie, nabij het WTC. Het bedrijf was gestart in een periode dat het economisch erg goed ging, en er volop vraag was naar beleggingsfondsen. Toen het contract afliep is men gaan zoeken naar een locatie in de buurt van Leiden, onder andere omdat hier de meeste werknemers wonen. In Leiden is al snel een locatie gevonden die veel goedkoper was. 29

30 Een derde van de bedrijven die uit Amsterdam is vertrokken heeft overwogen in Amsterdam te blijven vanwege de binding met de stad (19%), de goede representativiteit en het imago van de directe omgeving (15%) en privéredenen (15%). De nabijheid van klanten en afnemers wordt door 12% van de bedrijven genoemd als een reden waarom ze overwogen hebben in Amsterdam te blijven. Uiteindelijk hebben deze bedrijven toch voor een locatie buiten Amsterdam gekozen. De meest genoemde reden hiervoor lagen in de privésfeer, waren het gevolg van een concentratie, fusie of afsplitsing of het gevolg van een gebrek aan ruimte op de oude locatie. Tabel 4.2 Push en pullfactoren voor uit Amsterdam vertrokken bedrijven, 2005 (procenten) push (meest genoemd) Amsterdam pull (meest genoemd) regio of overig Nederland - privé-redenen 20% - goede autobereikbaarheid 26% - concentratie/fusie/afsplitsing 18% - privé-redenen 18% - te klein pand/ gebrek uitbreidingsmogelijkheden 18% - groter pand/ goede uitbreidingsmogelijkheden 15% Naar Amsterdam verhuisde bedrijven Bedrijven zijn in 2005 vooral naar Amsterdam gekomen vanwege een concentratie of fusie (20%), goede autobereikbaarheid (19%) en een groter pand/goede uitbreidingsmogelijkheden (15%). Deze pullfactoren worden vaak ook als eerste genoemd. Vanuit Amstelveen naar Amsterdam Het bedrijf is de Nederlandse vestiging van een internationaal opererend bedrijf. Het moederbedrijf zit in Engeland. Het bedrijf, dat certificeringen exploiteert en ontwikkelt, was onderdeel van een groot internationaal bedrijf met een Nederlandse moeder in Amstelveen, maar is verzelfstandigd. Dit was de reden voor de verhuizing. Vanuit Engeland kwamen een paar harde eisen voor de nieuwe locatie: 1. Het moet vlakbij Schiphol zitten 2. Goed bereikbaarheid met openbaar vervoer 3. Voldoende parkeergelegenheid De eerste eis is van belang omdat veel internationale auditoren de controles komen uitvoeren. De tweede en derde eis zijn van belang voor zowel klanten als werknemers die vanuit het hele land naar het kantoor komen. Er is gezocht via makelaars. In eerste instantie in Amstelveen, maar dat zoekgebied is steeds verder uitgebreid, waarschijnlijk omdat zij daar niet iets geschikts konden vinden. Het zoeken heeft 2 à 3 maanden geduurd. Ze zitten nu in een nieuw pand vlakbij station Sloterdijk. 30

31 Figuur 4.3 Meest genoemde pull factoren om naar Amsterdam te komen, 2005 (procenten) concentratie, fusie goede autobereikbaarheid groter pand / goede uitbreidingsmogelijkheden lage prijs bedrijfsruimte representatiever pand betere locatie, centrale ligging nabijheid klanten, afnemers groter pand, meer ruimte privéredenen goede representativiteit en imago directe omgeving voldoende parkeergelegenheid directe beschikbaarheid bedrijfsterrein goede OV bereikbaarheid directe beschikbaarheid geschikt pand nabijheid Schiphol nabijheid leveranciers nabijheid haven % In 2003 noemden bedrijven andere redenen om te verhuizen. De top drie van belangrijkste pullfactoren bestond toen uit: goede uitbreidingsmogelijkheden (40%), een goede representativiteit van de directe omgeving (27%) en de directe beschikbaarheid van een pand (14%). Deze twee laatste pullfactoren worden dit jaar maar door ruim 4% van de bedrijven genoemd. De belangrijkste pushfactoren voor bedrijven om vanuit de regio of de rest van Nederland naar Amsterdam te komen zijn ongeveer gelijk aan de pullfactoren van Amsterdam. Bedrijven vertrekken vanwege een concentratie of fusie (25%), een te klein pand of een pand waarin ze geen uitbreidingsmogelijkheden hebben (22%) en vanwege slechte autobereikbaarheid (12%). De nieuwe locatie is juist aantrekkelijk vanwege goede autobereikbaarheid en goede uitbreidingsmogelijkheden. Van Groningen naar Amsterdam Bedrijf in digitale media met 14 bedrijven verspreid over Nederland. Deze vestiging met vijf werkzame personen zat in Groningen en is naar Amsterdam-Noord verhuisd vooral vanwege de centrale ligging van Amsterdam. De leveranciers zaten te ver weg. Wat verder meespeelde is dat een van de compagnons al in Amsterdam woonde en dat Amsterdam trok vanwege de culturele aspecten. De nieuwe locatie is na ongeveer een maand zoeken gevonden via 31

32 Bedrijven noemen concentratie/fusie/afsplitsing tevens vaak als eerste reden (23%). Een andere reden om naar Amsterdam te vertrekken is de afstand naar klanten en afnemers. Een op de vijf bedrijven die naar Amsterdam komt, heeft een andere locatie overwogen, onder andere vanwege de hoge prijs van bedrijfsruimte (25%). Ook bereikbaarheid in het algemeen, mogelijke parkeerproblemen en bureaucratie hebben hierbij een rol gespeeld. Tabel 4.4 Push en pullfactoren voor naar Amsterdam verhuisde bedrijven, 2005 (procenten) push (meest genoemd) regio of overig Nederland pull (meest genoemd) Amsterdam - concentratie/fusie/afsplitsing 25% - concentratie/fusie/afsplitsing 20% - te klein pand/ gebrek uitbreidingsmogelijkheden 22% - goede autobereikbaarheid 19% - groter pand/ 12% -slechte autobereikbaarheid goede uitbreidingsmogelijkheden 15% -klanten en afnemers te ver weg 12% Binnen Amsterdam verhuisde bedrijven Bedrijven verhuizen binnen Amsterdam vooral omdat hun pand te klein is geworden en ze niet kunnen uitbreiden op de locatie (44%). De meest genoemde pullfactor van de nieuwe locatie is een groter pand en goede uitbreidingsmogelijkheden (31%). Ook zijn bedrijven vooral vertrokken van hun oude locatie omdat er een bestemmingswijziging was van het pand waar ze in zaten (huur liep af, moesten het pand uit etc.) en vanwege een concentratie of fusie. De meest genoemde redenen worden tevens het vaakst als eerste genoemd. Tabel 4.5 Push en pullfactoren voor binnen Amsterdam verhuisde bedrijven, 2005 (procenten) push (meest genoemd) oude locatie pull (meest genoemd) nieuwe locatie - te klein pand/ te weinig uitbreidingsmogelijkheden 44% - groter pand/ goede uitbreidingsmogelijkheden 31% - bestemmingswijziging pand/ huur liep af/uit pand 15% - goede representativiteit en imago van directe omgeving 18% - concentratie/ fusie/afsplitsing 10% - goede autobereikbaarheid 17% Verschillen tussen groepen Er is alleen gekeken naar significante verschillen tussen bedrijven die binnen Amsterdam zijn verhuisd omdat de groepen die van en naar de stad verhuisden hiervoor te klein waren. Push en pullfactoren naar grootteklasse Kleine bedrijven (minder dan 10 werkzame personen) verhuizen vaker om privéredenen dan grotere bedrijven. Grotere bedrijven daarentegen (minimaal 10 werkzame personen) verhuizen vaker vanwege een concentratie of fusie. Bijna dertig procent van de bedrijven met 50 of meer werkzame personen verhuist om deze reden. Goede autobereikbaarheid is een belangrijke pullfactor voor grotere bedrijven. Goede representativiteit en imago van de directe omgeving is vooral voor kleine bedrijven een pullfactor. Ruim een kwart van de bedrijven met vijf tot negen werkzame personen noemt een representatieve omgeving een belangrijke pullfactor van de nieuwe locatie. 32

33 Push en pullfactoren naar deelgebied Bedrijven uit het Centrum, Ring Oost en Zuid vertrekken vaker dan andere bedrijven vanwege gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden en een te kleine locatie. Bedrijven in Westpoort en Nieuw West vertrekken relatief weinig om deze reden. Verder verhuizen bedrijven relatief vaak naar Westpoort vanwege goede uitbreidingsmogelijkheden. Een belangrijke pullfactor van Zuidoost en Nieuw West is de goede autobereikbaarheid. Ruim 40% van de bedrijven die naar Zuidoost zijn verhuisd geeft aan dit onder andere gedaan te hebben vanwege de goede autobereikbaarheid. Gemiddeld vertrekt ongeveer acht procent van de bedrijven vanwege een slechte representativiteit van de omgeving. Bedrijven in Noord noemen deze reden wat vaker dan bedrijven uit andere stadsdelen. In Zuidoost en Ring West vestigen bedrijven zich juist vanwege een goede representativiteit van de omgeving. 4.2 Verhuisbeslissing Van de geïnterviewde bedrijven is ruim 60% verhuisd vanwege de positieve aspecten van de nieuwe locatie. Bedrijven die binnen Amsterdam zijn verhuisd denken daar iets anders over, ongeveer de helft verhuist vanwege de negatieve aspecten van de vorige locatie en de andere helft verhuist vanwege de positieve aspecten van de nieuwe locatie. Ditzelfde geldt voor bedrijven die vanuit Amsterdam naar de rest van Nederland verhuizen. Bedrijven die naar Amsterdam toekomen doen dit vooral vanwege de positieve aspecten van de nieuwe locatie. Van de bedrijven die vanuit overig Nederland naar de hoofdstad komen, verhuist 90% vanwege de positieve aspecten van de locatie in Amsterdam. Figuur 4.6 Doorslaggevende factor per migratiestroom, 2005 (procenten) overig nederland naar regio regio naar overig Nederland Overig Nederland naar Amsterdam Regio naar Amsterdam Amsterdam naar overig Nederland de positieve aspecten van de huidige locatie de negatieve aspecten van de vorige locatie Amsterdam naar regio binnen amsterdam %

34 4.2.1 Groei of afname personeelsbestand Van de bedrijven die naar Amsterdam verhuizen vanuit de rest van Nederland is bijna de helft gegroeid sinds de verhuizing. Bedrijven die vanuit Amsterdam naar de rest van Nederland zijn verhuisd zijn daarentegen het vaakst geslonken in omvang. Bij het grootste deel van de bedrijven is de werkgelegenheid echter ongeveer gelijk gebleven. Bij migratie binnen de gemeente of regio lijkt de werkgelegenheid vaker gelijk te blijven dan bij migraties over een langere afstand. Figuur 4.7 Werkgelegenheidsontwikkeling bij verhuizende bedrijven, 2005 (procenten) overig nederland naar regio regio naar overig Nederland Overig Nederland naar Amsterdam Regio naar Amsterdam Amsterdam naar overig Nederland toegenomen gelijk gebleven afgenomen Amsterdam naar regio binnen Amsterdam % Waardering oude en nieuwe locatie Verhuisde bedrijven is gevraagd een rapportcijfer te geven voor de oude en nieuwe locatie. De gemiddelde rapportcijfers per migratiestroom zijn weergegeven in figuur 4.8. Gemiddeld geven de bedrijven hun oude locatie is een 7,2 en de nieuwe locatie een 8,1. Groothandelaren beoordelen hun oude locatie met een 6,3 gemiddeld het laagst. Een derde van de groothandelaren geeft hier een onvoldoende voor. De nieuwe locatie wordt eveneens relatief beoordeeld door groothandelaren (7,9).Vervoersbedrijven beoordelen hun oude locatie het hoogst, met gemiddeld een 8,0. Bedrijven die uit Amsterdam zijn vertrokken beoordelen hun oude locatie gemiddeld het laagst, met een 6,7. Bedrijven die vanuit Amsterdam naar de rest van Nederland zijn gegaan, beoordelen de nieuwe locatie gemiddeld het hoogst, met een 8,5. 34

35 Van alle bedrijven die Amsterdam verlieten, waarderden uitgeverijen (n=2) de oude locatie het laagst (een 4,5). Verder zijn detailhandel, horecabedrijven en zakelijke dienstverleners minder positief over de oude locatie (gemiddeld een 6,1 en een 6,4). De grotere bedrijven (10 werkzame personen of meer) waardeerden de oude locatie lager dan kleinere bedrijven. Bedrijven met 5-9 werkzame personen zijn het meest positief over hun oude locatie in Amsterdam, zij beoordelen deze met een 7,4. Bedrijven die eerst in het deelgebied Centrum of Zuidoost (rapportcijfer 7,0) zaten zijn het meest positief over hun oude locatie. Bedrijven die in Ring West (gemiddeld rapportcijfer 5,7) en Nieuw West (gemiddeld rapportcijfer 6,0) gevestigd waren zijn het minst positief over hun oude locatie. Binnen Amsterdam Van de binnen Amsterdam verhuisde bedrijven worden in de sectoren die relatief veel ruimte nodig hebben de laagste cijfers gegeven, zoals groothandelsbedrijven (oude locatie gemiddeld een 6,0) en industrie (gemiddeld 5,9) 8. Verder geven bedrijven met 5-49 werkzame personen de oude locatie een lager cijfer dan kleine bedrijven (2-4 werkzame personen) en grote bedrijven (50 of meer werkzame personen). Bedrijven die gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden noemden als pushfactor van de oude locatie beoordelen de oude locatie met een lager rapportcijfer dan bedrijven die een andere reden geven. Bedrijven die in voorheen in Centrum (gemiddeld rapportcijfer 7,5) en Zuid (gemiddeld cijfer 7,7) gevestigd waren, zijn het meest positief over de oude locatie. Bedrijven die in Nieuw West (gemiddeld rapportcijfer 5,7) en Noord (gemiddeld rapportcijfer 6,3) gevestigd waren zijn het minst tevreden over de oude locatie. De nieuwe locatie binnen Amsterdam wordt in de verschillende deelgebieden met minimaal een 7,7 beoordeeld. Bedrijven die naar Noord zijn gegaan beoordelen deze locatie gemiddeld het hoogst met een 8,6. Figuur 4.8 Beoordeling van de oude en nieuwe locatie, 2005 binnen Amsterdam Amsterdam naar regio Amsterdam naar overig Nederland Regio naar Amsterdam Overig Nederland naar Amsterdam vorige locatie huidige locatie regio naar overig Nederland overig nederland naar regio rapportcijfer 8 In deze vergelijkingen is uitgegaan van een minimum van 10 bedrijven binnen een bepaalde groep. 35

36 4.3 Resultaten diepte-interviews Aan bedrijven die vanuit Amsterdam zijn verhuisd naar de regio of de rest van Nederland en bedrijven die vanuit de rest van Nederland of de regio naar Amsterdam is gevraagd of ze wilden meewerken aan een aanvullend interview. Bedrijven die binnen Amsterdam verhuisden dus niet. Ruim 60 bedrijven waren hiertoe bereid. Dit waren vaak bedrijven die behoren tot de zakelijke dienstverlening, de categorie bedrijven die het vaakst verhuist. Met twintig bedrijven is gesproken, per verhuisstroom vijf. Er is gestreefd naar een mix van bedrijven, dus niet alleen zakelijke dienstverlening, maar juist ook andere bedrijven, voor zover deze zich hadden aangemeld. De bedrijfsgrootte varieert van klein tot middelgroot. Het grootste bedrijf had 23 werkzame personen in dienst. Resultaten op hoofdlijnen Het belangrijkste resultaat is dat een verhuizing bijna altijd het gevolg is van een aantal redenen. De gesprekken gaven vooral een beeld van de samenhang van de motieven die aan de verhuizing ten grondslag liggen. Vertrekkers zeggen dat de locatie in Amsterdam slecht bereikbaar is Bedrijven gaven aan te vertrekken uit Amsterdam vanwege slechte bereikbaarheid van de locatie en gebrek aan parkeergelegenheid, zowel voor het eigen personeel als voor klanten. Maar dit was nooit de enige reden. Aanvullende redenen waren bijvoorbeeld dat men of een deel van het personeel elke dag op en neer moest reizen, dat de locatie erg duur was, en/of dat het contract afliep. Een enkele keer zei men dat de locatie in Amsterdam onveilig was. Bedrijven die zich vanuit Amsterdam in de rest van Nederland vestigden, noemden vaker de slechte autobereikbaarheid op de oude locatie dan de bedrijven die in de regio bleven. Vestigers willen dichter bij hun klanten of uitbreiden Bedrijven die zich in Amsterdam vestigen doen dit vaak omdat ze zo dichter bij hun klanten zitten en omdat ze op zoek zijn naar een locatie waar ze kunnen uitbreiden. Bereikbaarheid is vaak ook een belangrijke reden om zich in Amsterdam te vestigen. De meeste bedrijven kozen voor een locatie buiten het centrum en de vooroorlogse wijken. Zuidoost en Nieuw West zijn locaties die bekend staan om de goede autobereikbaarheid. Bovendien zijn deze locaties ook goed bereikbaar met het openbaar vervoer, onder andere door de aanwezigheid van stations (Bijlmer, Duivendrecht, Sloterdijk). Meestal waren er ook nog andere redenen voor de verhuizing. De uitstraling van Amsterdam bijvoorbeeld, het culturele klimaat, de aanwezigheid van soortgelijke bedrijven en privé-redenen: (een deel van) het personeel woont al in Amsterdam. Gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden opvallend vaak genoemd Uit eerder onderzoek was al bekend dat zowel bedrijven die zich in Amsterdam vestigen als bedrijven die Amsterdam verlaten dit onder andere doen als gevolg van een gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden op de oude locatie. Ook dit jaar wordt dit door een groot deel van de ondernemers genoemd als reden om te verhuizen, al is het nu niet de belangrijkste reden. De bedrijven die uit Amsterdam vertrokken vanwege gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden waren meestal afkomstig uit het Centrum, Ring Oost en Zuid. Bedrijven die zich vanuit de rest van Nederland of de regio in Amsterdam vestigden, juist omdat ze willen uitbreiden of bedrijven die binnen Amsterdam verhuisden kozen eerder 36