Vergroening stedelijke omgeving

Transcriptie

1 Vergroening stedelijke omgeving De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl Cert. no. CC /NL

2

3 Vergroening stedelijke omgeving

4 WEGWIJZER Deze module bestaat uit drie hoofdstukken. Elk hoofdstuk bestaat uit zes vaste onderdelen: Oriëntatie, Theorie, Opdrachten, Eindopdracht, Terugblik en Begrippen. Elk onderdeel is herkenbaar aan een eigen kleur. In het onderdeel Theorie staat alle theorie van het hoofdstuk achter elkaar. Aan het eind van de meeste theorieparagrafen staat een verwijzing naar de bijbehorende opdracht of opdrachten. Je herkent dit op de volgende manier: Opdracht 6 Datzelfde geldt voor het onderdeel Opdrachten. Aan het begin van de meeste opdrachten staat een verwijzing naar de bijbehorende theorie. Je herkent dit op de volgende manier: De meeste inhoud van deze module is voor alle leerlingen bedoeld. Soms is een paragraaf, stukje tekst of opdracht alleen voor leerlingen uit een bepaalde leerweg bedoeld. Bijvoorbeeld voor leerlingen die Basisberoepsgerichte (BB) of Kaderberoepsgerichte (KB) leerweg volgen. Dit kun je dan herkennen aan de letter BB of KB in de kantlijn. Bij dit leerwerkboek ontvang je een tweejarige licentie op de bijbehorende Servicepagina. Op de Servicepagina vind je interactieve extra s zoals video s, animaties, infographics, werkbladen en formulieren. In de module wordt regelmatig door middel van een computersymbool verwezen naar deze extra s. Meer informatie over het activeren van de Servicepagina vind je op bijgevoegde voucher. Wij wensen je veel succes bij het doorwerken van deze module. Theorie 3.5 De auteurs. Colofon Auteurs: Sarina van der Molen, Eric Boerstal, Frantina Kiekebeld, Ans Endeman, Sijtske Ouderkerken, Nikki van der Koore Redactie: Brigitte Meinen, Tekstbureau RoMein Beeld: ARKA media BV, Bart Nijs Ontwerp: Studio Bassa Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Bent u desondanks van mening dat we u hebben benadeeld, dan kunt u contact met ons opnemen. Eerste druk, Ontwikkelcentrum, Nederland info@ontwikkelcentrum.nl Internet: Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of op enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Ontwikkelcentrum.

5 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Groen in de stad ontwerpen en aanleggen. Hoofdstuk 2 Groen in de stad onderhouden en beheren Hoofdstuk 3 Groen in de stad promoten

6 Groen in de stad ontwerpen en aanleggen 6

7 ORIËNTATIE 8 THEORIE Stadsgroen Op schaal tekenen De ontwerptekening Uitzetten Het beplantingsplan Huisvesting van dieren Verrijking van huisvesting 38 OPDRACHTEN 41 1 Een eenvoudige moestuin maken 41 2 Een ontwerptekening maken KB GL 43 3 Een ontwerptekening uitzetten 45 4 Plantvakken aanplanten 47 5 Een afrastering plaatsen 49 6 Een bemestingsadvies opstellen GL 53 7 Een gerbilverblijf ontwerpen en inrichten 54 8 Huisvesting van dieren controleren op welzijn 55 EINDOPDRACHT 57 TERUGBLIK 59 BEGRIPPENLIJST 60 7

8 ORIËNTATIE Oriëntatie Praktijkschets Eén van de kenmerken van een ontwerper en inrichter van de groene ruimte is dat hij of zij oplossingen zoekt voor problemen. Dit vraagt van de ontwerper om creativiteit en inzicht in hoe je dingen maakt. Daarvoor heb je bijvoorbeeld kennis nodig over planten en dieren, maar ook over materialen en gereedschappen. Je moet kunnen experimenteren en houden van onderzoeken en ontdekken. De video Design, stoel laat zien wat een ontwerper doet. Dit verschilt eigenlijk niet zo veel van wat jij doet als je een groene ruimte gaat ontwerpen en inrichten. Is het wat voor jou? Zie jij jezelf als iemand die creatief is en dingen kan ontwerpen voor de groene ruimte? Wat lijkt jou mooi aan het ontwerpen en inrichten van de groene ruimte? En wat lijkt je lastig of vervelend werk? Wat wil je leren/onderzoeken/ontdekken/uitproberen in deze lesperiode? Wat ga je doen? In deze lesperiode ga je leren hoe je een ontwerp maakt en realiseert voor een groene ruimte met planten en dieren. Je leert onder meer over het maken van een ontwerptekening, het tekenen op schaal, een beplantingsplan ontwerpen, het houden van dieren en het ontwerpen van een huisvesting en een kooiverrijking voor dieren. De kennis en vaardigheden die je hier opdoet, kun je goed gebruiken in je werk als medewerker vergroening stedelijke omgeving. 8

9 THEORIE 1.1 Stadsgroen Er zijn heel veel verschillende soorten groene buitenruimtes, van heel groot tot heel klein. Al het groen heeft een andere functie. In steden en dorpen vind je grote groene delen zoals parken met grote bomen en gras, maar ook kleine tuintjes op een balkonnetje. Afb. 1.1Een geveltuin kan bestaan uit planten in potten. Je kunt ook een plant in de grond zetten door een stoeptegel uit de bestrating te halen. Wat weet ik al? Welke vormen van stadsgroen ken jij? Welke vormen van stadsgroen zijn er rondom de school? MOESTUIN EN KRUIDENTUIN De eerste tuinen ooit waren moestuinen en kruidentuinen bij kloosters. Die tuinen waren functioneel en werden gebruikt om voedsel te verbouwen, meestal voor eigen gebruik. Later kregen tuinen ook andere functies. Een stadstuin is een tuin in stedelijk gebied, bijvoorbeeld een tuin bij een huis. Omdat mensen het leuk vinden om groenten en kruiden te eten die ze zelf geteeld hebben, hebben sommige mensen ook een moestuin, zelfs in een stadstuin. Voor een moestuin is het belangrijk dat de grond los en vruchtbaar is en dat er voldoende zonlicht is. Het onderhoud van een moestuin bestaat onder andere uit onkruid verwijderen, water geven en bemesten. Afb. 1.2Een moestuin kun je al maken als je een stukje grond van 1 m2 hebt. Afb. 1.3In moestuinen vind je vaak groenten, fruit, kruiden en snijbloemen. Afb. 1.4Een kruidentuintje kun je ook maken door kruiden in een potje op tafel te zetten. Daar heb je geen lap grond voor nodig. 9

10 THEORIE 1.1 Wat was de functie van de eerste tuinen? om te ontspannen om bloemen te kweken om dieren te houden om voedsel te verbouwen BALKONTUIN Niet alle huizen hebben een tuin. Sommige huizen hebben een balkon. Ook op een balkon kun je een tuin maken. Dat noem je een balkontuin. Balkontuinen zijn ook stadsgroen. Je kunt een balkontuin maken door bakken met planten neer te zetten of aan de muur of balustrade planten op te hangen. Een balkontuin zorgt ervoor dat dieren, zoals vogels, meer voedselplekken krijgen en dat de stad er groener uitziet. Daardoor komen er meer soorten dieren in de stad, anders gezegd: de biodiversiteit wordt groter. Het onderhoud van een balkontuin is afhankelijk van de soort planten, maar de werkzaamheden bestaan vooral uit seizoensplanten vervangen, water geven, dode bloemen en bladeren verwijderen en bemesten. Afb. 1.5Ook op een klein balkon kun je met hangplanten in potten de stad groener maken. Afb. 1.6Een leuk, goedkoop idee voor een balkontuin: verf conservenblikken en doe er plantjes in. Afb. 1.7In de winter kun je, net als in een tuin, op het balkon voedsel voor vogels ophangen. 1.2 Wat is één van de onderhoudswerkzaamheden die je doet in een balkontuin? spitten schoffelen verticuteren water geven VERTICALE TUIN Een bijzondere stadstuin is de verticale tuin. Dat is een tuin aan de muur. De planten hangen in bakken en potten of met substraat aan de muur. Zo kun je zelfs hele gevels bekleden. Een ander woord voor verticale tuin is muurtuin of geveltuin. Verticale tuinen kun je op verschillende manieren maken: met substraatpanelen inclusief watergeefsysteem, met groeizakken met potgrond en planten en met kruidenzakjes. Het onderhoud is afhankelijk van het systeem. 10

11 THEORIE Veel voorkomende werkzaamheden zijn onkruid verwijderen, dode planten vervangen, bemesten en water geven. Bij een hoge gevel heb je daar een hoogwerker voor nodig. Afb. 1.8Hele gebouwen kunnen aan de buitenkant groen aangekleed worden. Deze verticale tuinen worden veel toegepast in grote steden, waar weinig ruimte is voor groen. Afb. 1.9Een muur kun je groen maken door planten op te hangen. Deze planten moet je wel regelmatig water geven. Afb. 1.10Een verticale tuin hoeft niet duur te zijn. Ook met petflessen kun je een verticale tuin maken. 1.3 Hoe wordt een verticale tuin ook wel genoemd? balkontuin kruidentuin muurtuin moestuin ANDER GROEN IN DE OPENBARE RUIMTE Naast tuinen is er ander soort groen in de stad. Parken bijvoorbeeld. Parken zijn vaak grote oppervlakten groen, met bomen en struiken, grasvelden en waterpartijen. Het is een plek waar mensen komen om te ontspannen. Ze komen er wandelen, picknicken, hardlopen en fietsen. Het onderhoud aan parken wordt uitgevoerd door de gemeente. Kleinschaligere groene ruimtes die horen bij het openbaar groen zijn perken en bloembakken. Ze fleuren het straatbeeld op en maken de stad aantrekkelijker. Ook perken en bloembakken worden onderhouden door de gemeente. Een recente ontwikkeling in steden is de stadslandbouw. Stadslandbouw wil zeggen dat in de stad groente en fruit verbouwd worden. Commerciële bedrijven, maar ook burgers doen daaraan mee. Op braakliggende terreinen, schoolpleinen en in gemeentegroen leggen mensen tuinen aan waar ze groentes en fruit verbouwen en oogsten. Stadslandbouw is een duurzame manier van verbouwen van groente. Duurzaam, omdat het dicht bij huis is en er weinig transportkosten en energiekosten voor gemaakt zijn. Daarnaast maakt het mensen bewuster van wat ze eten en waar dat eten vandaan komt. 11

12 THEORIE Afb. 1.11Er komt steeds meer stedelijk groen. Mensen gebruiken het groen om te recreëren. Afb. 1.12De kleurrijke beplantingsvakken van de Keukenhof trekken veel toeristen. Zulke perken kunnen de stad ook verfraaien. Afb. 1.13Gebouwen en gewassenteelt kunnen goed naast elkaar bestaan. 1.4 Wat is een voorbeeld van stadslandbouw? Een balkontuin met kruiden Een berm Een moestuin op een schoolplein Een stadspark KB GL DUURZAAM GROEN IN DE STAD Hoe meer groen in de stad, hoe duurzamer de stad is. Veel groen zorgt namelijk voor een gezonder milieu. Duurzaamheid is verder belangrijk als je kijkt naar het onderhoud en de inrichting van het groen in de stad. Duurzaam water Planten in een stadstuin hebben water nodig. Vooral planten die in potten staan drogen snel uit. Het is makkelijk om leidingwater te geven, maar dat is geen duurzame oplossing. Leidingwater is drinkwater. Het drinkbaar maken van water kost veel energie. Met de volgende tips bespaar je op kostbaar leidingwater. Vang regenwater op in een regenton en geef dat aan de planten. Geef de planten in de avond water, zodat er minder verdamping is. Geef water met een gieter in plaats van met een tuinslang. Met de gieter verbruik je minder water. Onkruid verbruikt water (en licht en voedingsstoffen) van de omringende planten. Als je regelmatig onkruid verwijdert, blijft er meer over voor de goede planten en hoef je dus minder vaak water bij te geven. Als je bomen en planten regelmatig snoeit, worden ze niet alleen gezonder, maar hebben ze ook minder vocht nodig. Planten en bloemen die veel mest krijgen hebben ook meer water nodig. Probeer dus altijd de minimale hoeveelheid mest aan de planten te geven. Duurzame verlichting In tuinen, parken en op andere groene plekken in de openbare ruimte is verlichting onmisbaar. Je kunt bezuinigen op de energiekosten van die verlichting door 12

13 THEORIE spaarlampen te gebruiken. Ledverlichting is nog energiezuiniger. Tuinverlichting is er ook op zonne-energie. Deze verlichting verbruikt helemaal geen stroom. Door kritisch te kijken naar het verbruik van verlichting voordat je het aanschaft, kun je een duurzame en goedkope keuze maken. Duurzame beplanting Insecten zijn van groot belang voor een goede bodemstructuur en het behoud van planten. In een duurzame tuin probeer je zo veel mogelijk insecten aan te trekken. Dan kun je doen door een insectenhotel te plaatsen of door planten te kiezen die naast mooi ook aantrekkelijk zijn voor bijvoorbeeld bijen en vlinders. Afb. 1.14Duurzaam water geven doe je door regenwater op te vangen en te gebruiken voor bewatering. Afb. 1.15Tuinverlichting op zonneenergie is een voorbeeld van duurzame verlichting. Afb. 1.16Met een insectenhotel creëer je in de tuin ruimte voor insecten. 1.5 Geef van de volgende beweringen aan of ze juist of onjuist zijn. Een tuin kun je beter bewateren met een gieter dan met een Juist tuinslang. Ledverlichting is milieuvriendelijker dan verlichting van Juist zonne-energie. Onjuist Onjuist juist 13

14 THEORIE 1.2 Op schaal tekenen In Madurodam zijn veel bekende gebouwen uit heel Nederland in het klein nagebouwd. Dat hebben ze niet zomaar gedaan. Dat is in de juiste verhoudingen gedaan, op schaal. Een ontwerptekening voor bijvoorbeeld een tuin maak je ook op schaal. Een tuin past natuurlijk niet op ware grootte op papier. Je tekent de tuin kleiner na, maar wel in de juiste verhoudingen. Wat weet ik al? Heb jij al eens een tekening op schaal gezien? Afb. 1.17In Madurodam zijn bestaande gebouwen op schaal nagebouwd. Heb je zelf al eens een ontwerp op schaal getekend? WAT IS WERKEN OP SCHAAL? Op een ontwerptekening teken je alles kleiner dan in het echt. Anders past het niet op het papier. Je tekent in een bepaalde verhouding. Bijvoorbeeld alles 100 keer zo klein als in het echt. Dat is een schaal van 1:100 (spreek uit als één op honderd). Dat betekent dat 1 centimeter op de tekening gelijk is aan 100 centimeter in het echt. De schaal geeft dus aan hoeveel iets is verkleind (of vergroot). De schaal moet altijd op de tekening staan, anders kun je niet uitrekenen hoe groot iets in werkelijkheid is. Als je op schaal werkt, werk je altijd in centimeters: 1 meter is 100 centimeter. Afb. 1.18Een ontwerptekening wordt op schaal getekend; de schaal staat vermeld op de tekening. 14

15 THEORIE 1.6 Wat betekent een schaal van 1:50? 50 centimeter op de tekening is gelijk aan 1 centimeter in het echt 50 centimeter op de tekening is gelijk aan 10 centimeter in het echt 1 centimeter op de tekening is gelijk aan 5 centimeter in het echt 1 centimeter op de tekening is gelijk aan 50 centimeter in het echt OMREKENEN VAN ECHT NAAR PAPIER Om objecten te kunnen tekenen op papier, moet je ze dus verkleinen. Stel: een terras is 400 x 400 centimeter. Dit terras wil je op een ontwerptekening intekenen. De schaal van de tekening is 1:50. Het terras op de tekening is dan 400 : 50 = 8, dus 8 x 8 centimeter. Je kunt een rekentabel gebruiken om de maat om te rekenen. Als je de echte maten omrekent naar maten op papier, dan deel je de getallen. Afb. 1.19Welke berekening maak je om dit houten terras op schaal 1:20 te tekenen? Op papier: schaal 1:50 In het echt 1 cm 50 cm 4 cm 200 cm 8 cm 400 cm 1.7 Een terras is in het echt 6 meter breed. Hoeveel centimeter is dat op papier bij een schaal van 1:20? 30 cm 20 cm 12 cm 6 cm OMREKENEN VAN PAPIER NAAR ECHT Om te weten hoe groot objecten op papier in het echt zijn, moet je ze vergroten. Stel: op een tekening staat een schutting getekend van 11,5 centimeter. De schaal van de tekening is 1:100. In het echt is de schutting dus 11,5 x 100 = 1150 centimeter. Je kunt een rekentabel gebruiken om de maat om te rekenen. Als je van papier omrekent naar echt, dan vermenigvuldig je de getallen. Afb. 1.20Welke berekening maak je om de lengte van een getekende haag uit te rekenen? 15

16 THEORIE Op papier: schaal 1:100 In het echt 1 cm 100 cm 5,7 cm 570 cm 11,5 cm 1150 cm 1.8 Op de tekening staat een haag van 15 cm getekend. De schaal is 1:200. Wat is de lengte van deze haag in het echt? 200 cm 1500 cm 3000 cm 6000 cm Opdracht 1 16