Utrecht, 12 mei Postadres: p/a Postbus 80300, 3508 TH Utrecht NV Utrecht

Transcriptie

1 Aan: Minister van VROM Mevrouw S.M. Dekker Postbus GX DEN HAAG Utrecht, 12 mei 2006 Ons kenmerk: 2006CGC000 Referentie: B.Kruk Telefoon: adres: Onderwerp: Ontwikkelingsvisie Postadres: p/a Postbus 80300, 3508 TH Utrecht NV Utrecht Geachte mevrouw Dekker, Met haar brief van 7 maart 2006 heeft het bestuurlijk samenwerkingsverband NV Utrecht u op de hoogte gesteld van de eerste resultaten van de Ontwikkelingsvisie voor het Noordvleugel Utrecht gebied. Het eerste concept van de Ontwikkelingsvisie is aanleiding geweest voor een gesprek, tussen rijk en regio, nadat daarop de reacties waren ontvangen van raden, staten en algemene besturen van de respectievelijke NV Utrecht partners. Van uw kant is tijdens het informeel overleg van 18 januari jl. een aantal onderwerpen genoemd waarop u graag meer zicht zou willen hebben. Het gaat om de achtergronden, uitgangspunten en eventuele keuzes die aan de visie ten grondslag liggen. Gezien de vooruitgang in het proces zijn we op dit moment goed in staat u op een aantal punten nader te informeren In aanvulling op uw concrete vragen besteden we expliciet aandacht aan de relatie met Verkenning Ring Utrecht / netwerkanalyse. In een apart punt vragen we tenslotte uw aandacht voor de positie van de NV Utrecht in randstedelijk verband. We eindigen op basis van bovenstaande met een aantal beslispunten voor het Kabinet die we u graag aangeven. Nadere uitwerking inhoudelijke punten De volgende punten worden in deze brief nader toegelicht: 1. Binnenstedelijke capaciteit en kwaliteit 2. Woonmilieudifferentiatie 3. Kwaliteit van het landelijk gebied 4. Relatie met nationale en provinciale landschappen 5. Laadvermogen van het landschap 6. Drie ontwikkelingsvarianten 7. Verkenning Ring Utrecht / netwerkanalyse 8. De relatie met Almere/Flevoland 9. Positie NV Utrecht in de Randstad 1

2 Binnenstedelijke capaciteit en kwaliteit Eén van de belangrijkste uitgangspunten is dat de NV Utrecht zoveel mogelijk van de aanvullende verstedelijking binnenstedelijk wil accommoderen. Vanuit de filosofie van zorgvuldig ruimtegebruik ligt het voor de hand de ruimte binnen de bebouwde kom zo optimaal mogelijk te benutten. Het toevoegen van (woon)programma draagt daarnaast tevens op vele manieren bij aan de vitaliteit van het binnenstedelijk én buitenstedelijk gebied. In veel stedelijke gebieden binnen het NV Utrecht gebied zit de woningmarkt op slot. Om te zorgen voor doorstroming op de woningmarkt, zowel van huur naar koop, van sociaal naar vrije sector, als van groot naar klein, is aanbod nodig in de juiste segmenten en op de juiste plekken. Ook vraagt het proces van herstructurering van woonwijken om 'schuifruimte', die gevonden kan worden in nieuwe woningen. De binnenstedelijke productie wordt bepaald door sloop/nieuwbouw, functieverandering en inbreiding. Al deze componenten vereisen een forse gezamenlijke inspanning van overheid en marktpartijen. De NV Utrecht, als samenwerkingsverband van overheden, spreekt op dit punt een forse ambitie uit. Bij sloop/nieuwbouw, zoals bijvoorbeeld in de herstructureringsgebieden, is het niet aannemelijk, noch wenselijk, dat elke gesloopte woning ook ter plekke wordt teruggebouwd. Veelal wordt er in deze gebieden gezocht naar een iets meer gemengde samenstelling van de woningvoorraad. Dat kan het terugbouwen in lagere dichtheden betekenen. Het 'verlies' dat hierdoor ontstaat, moet vervolgens elders in het stedelijk gebied worden gecompenseerd. De NV Utrecht heeft als ambitie om in de periode woningen te bouwen. In het kader van de kwaliteitsimpuls bestaand stedelijk gebied worden daarvan nieuwe woningen binnenstedelijk gerealiseerd. Voor daarvan zullen nieuwe locaties moeten worden gevonden. De toevoeging aan de bestaande voorraad bedraagt woningen 1. Dit getal is gebaseerd op een inventarisatie bij de verschillende NV-partners. Een reële inschatting van een ambitieuze opgave. De ambitie voor de binnenstedelijke opgave wordt verder benadrukt als we kijken naar de complexiteit van de daadwerkelijke bouwopgave. Over het algemeen zullen de meest makkelijke locaties als eerste zijn/worden ontwikkeld (veelal voor 2015). Voor de jaren daarna resten vooral de lastiger locaties. In het algemeen zijn het veelal dure locaties (grondeigendom, lopende contracten met bedrijven, bodemgesteldheid en noodzakelijke milieusanering, inpassing in omgeving, draagvlak omwonenden). Daarom kunnen we slechts voorzichtig positief antwoorden op uw vraag of het binnenstedelijk nog een schepje meer zou kunnen. Wellicht kan er in een aantal gemeenten een extra toevoeging van enkele honderden woningen worden gerealiseerd. Bijvoorbeeld door meer te verdichten (rondom randstadspoorhaltes / andere spoorstations) en hoger te bouwen. De binnenstedelijke opgave is hiermee met woningen toegenomen. Om de doelstellingen op het gebied van doorstroming, tempo van bouwen en doelgroepen te kunnen waarmaken, vraagt de NV Utrecht aan het rijk vooral voor de binnenstedelijke opgave om steun. Lastig te ontwikkelen locaties, zoals bijvoorbeeld het Spoorwegemplacement in Amersfoort (waar externe veiligheid een knelpunt vormt) vragen om interventie van het rijk. Daarom zijn rijksbijdragen aan inbreiding, zowel beleidsmatig, procesmatig als financieel, noodzakelijk. Met klem benadrukken we het belang om, ook op langere termijn, de ISV- en BLS-regelingen voort te zetten. Woonmilieudifferentiatie Rijk en regio hebben in 2005 beide een inschatting gemaakt van de vraag naar verschillende woonmilieus in het NV Utrecht gebied. Beide partijen hanteren een verschillende planperiode, waardoor de gegevens niet vergelijkbaar zijn gebleken. In overleg met het rijk is daarom besloten aanvullend onderzoek te laten uitvoeren door ABF, om te komen tot een actuele en goed onderbouwde inschatting van de regionale behoefte aan de diverse woonmilieus. Bij de aanvullende berekeningen wordt gebruik gemaakt van het laatste woonbehoefteonderzoek dat door het rijk is uitgevoerd (Primos 2005). De 1 zie voor cijfermatige toelichting de bijlage 2

3 resultaten van het aanvullend onderzoek worden medio mei verwacht. Hierna zal de behoefte aan woonmilieus nog moeten worden gerelateerd aan het mogelijk aanbod en zullen keuzes moeten worden gemaakt in hoeverre de vraag gehonoreerd wordt in de NV Utrecht. In de volgende versie van de Ontwikkelingsvisie Noordvleugel Utrecht zal hierover worden gerapporteerd. Kwaliteit van het landelijk gebied Zoals in de brief van 7 maart jl. reeds is benadrukt, beschouwt de NV Utrecht de groen-blauwe kwaliteiten als (onderdeel van) haar belangrijkste kapitaal. Het uitgangspunt is dit kapitaal zinvol in te zetten, zonder afbreuk te doen aan de kwaliteiten ervan. Om het in monetaire termen te vatten: het vruchtgebruik van dit kapitaal moet niet leiden tot waardedaling. De groen-blauwe kwaliteiten van de NV Utrecht worden gekenmerkt door drie belangrijke groenblauwe structuren in noord-zuid richting, namelijk de Nieuwe Hollandsche Waterlinie, Utrechtse Heuvelrug en de Grebbelinie. Deze noord-zuidstructuren liggen in de Nationale en provinciale landschappen en worden behouden door ontwikkeling. Naast de noord-zuidstructuren zijn de overgangen tussen laag en hoog, nat en droog kenmerkend voor het Utrechtse landschap. Daar waar de beide structuren elkaar raken zijn goede mogelijkheden om de groen-blauwe kwaliteiten te koppelen en verder te ontwikkelen. Deze kwaliteiten zijn binnen het NV Utrecht-gebied het best herkenbaar in de zone die loopt van het Noorderpark, over de Heuvelrug naar de Gelderse Vallei en de Grebbelinie. Voor de toekomst ligt in deze zone voor het NV-gebied de belangrijkste groen-blauwe opgave; de specifieke kwaliteiten behouden en verder uitbouwen. Tot 2015/2018 is de regio druk doende om rijksbeleid en regionaal beleid uit te voeren. Zo zal de ecologische hoofdstructuur er in 2018 liggen en zal ook het merendeel van het beleid ten aanzien van ontsnippering uitgevoerd zijn. De focus na 2018 zal vooral moeten liggen op een kwaliteitsslag in de ecologische verbindingen. De kwaliteiten van het gebied en de visie op de toekomst ( ) zijn inmiddels verder uitgewerkt. Een aparte notitie wordt hiervan opgesteld en als bijlage toegevoegd aan het tweede concept van de Ontwikkelingsvisie, die in de zomer wordt opgesteld. Relatie met nationale en provinciale landschappen De NV Utrecht is van mening dat de vijf Nationale Landschappen, Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en de robuuste verbindingen (natte as, verbinding Heuvelrug - Veluwe) belangrijke dragers zijn van de groenblauwe kwaliteiten van het NV Utrecht gebied. Dit betekent wat ons betreft niet dat delen van deze gebieden geen bijdrage meer zouden kunnen leveren aan de verstedelijkingsdruk in de regio. Hiervoor geldt echter wel maatwerk met de groenblauwe kwaliteiten als uitgangspunt voor ruimtelijke ontwikkeling. De ontwikkelingszones (de zgn. B-opties) uit de concept ontwikkelingsvisie en een deel van de locaties aan de ruimtelijke hoofdstructuur (de zgn. A-opties) liggen (gedeeltelijk) in de nationale en provinciale landschappen. Belangrijke discussiepunten liggen in de Oude Rijn zone (Groene Hart) en de Lekzone (Nieuwe Hollandsche Waterlinie). Overigens is in de concept-ontwikkelingsvisie Noordvleugel Utrecht expliciet aandacht voor de cultuurhistorische structuren van de Nieuwe Hollandsche Waterlinie. Vanuit de NV is de gedachte dat de Nieuwe Hollandsche Waterlinie (met de inundatievelden) vooral een functie zal hebben voor natuur, water en recreatie. Graag willen we voor de uitwerking van de ontwikkelingszones uit de visie, samen met de rijkspartners nader verkennen wat de mogelijkheden voor ontwikkeling zijn in relatie tot de groenblauwe kwaliteiten en de begrenzing van de nationale en provinciale landschappen. Rijk en NV Utrecht kunnen dan de groenblauwe opgaven, ook in programmatisch opzicht, verder uitwerken. 3

4 Laadvermogen van het landschap De NV Utrecht wil dat de overgang van hoog-laag (droog van de Heuvelrug - nat van het plassengebied) zichtbaar en behouden blijft. Er liggen nauwelijks verstedelijkingsmogelijkheden in de droge en natte robuuste ecologische verbindingen. Hetzelfde geldt voor de landschappelijke parels en de karakteristieke open gebieden. Wel zijn er mogelijkheden langs de rivieren (compacte bouw in Groene Lint op oeverwal en uitbouwen van de dorpen), voor bebouwingslinten langs Amsterdam Rijnkanaal, aan de randen van de (nog nader te begrenzen) Nationale Landschappen, op de flanken van de Heuvelrug en rond de steden. Naast de locaties uit de B-opties kunnen in het landschap van de NV Utrecht zo'n woningen worden toegevoegd in het woonsegment landelijk topmilieu, zodanig dat de groene kwaliteiten van deze gebieden intact blijven, dan wel versterkt worden. Overigens richt laadvermogen zich niet alleen op verstedelijking. Recreatie is een belangrijke vorm van medegebruik van het landelijk gebied. Ook hier gaat het om het slim combineren van functies. Voor recreatie is het belangrijk dat er meer aandacht komt voor stad-land verbindingen en ook de toegankelijkheid in het landelijk gebied zelf (recreatieve verbindingen). Dit betekent dus het uitbouwen van het fijnmazige recreatieve netwerk (zoals voet- en wandelpaden). Verbindingen zijn aantrekkelijk en goed te realiseren door gebruik van oude cultuurhistorische patronen zoals kerkenpaden, achterkaden en jaagpaden. Hierdoor worden cultuurhistorische waarden beleefbaar. Recreatie is vooral mogelijk door medegebruik van waardevolle landschappen, ecologische gebieden, agrarische gebieden en cultuurhistorische waarden. Rond de steden (ook de nieuwe uitleggebieden) zal sprake zijn van een intensiever gebruik van het omliggende land ten behoeve van recreatie (en vraagt om een integrale benadering van nieuwe verstedelijking, recreatie en natuurbehoefte). Drie ontwikkelingsvarianten In het eerste concept van de ontwikkelingsvisie is gewerkt met A-opties en B-opties. De A-opties zijn bestuurlijk onderschreven door de NV Utrecht-partners. Met name in de B-opties is ruimte aanwezig voor nadere afweging. Keuzes moeten nog gemaakt worden tussen zones en binnen zones over aantallen en locaties. Ten behoeve van de verdere besluitvorming hierover wordt in het vervolgtraject van de Ontwikkelingsvisie gewerkt met drie verstedelijkingsvarianten: 1. de variant 'Verkenning'; hierin wordt zoveel mogelijk aangesloten op de uitgangspunten uit de Verkenning Ring Utrecht / netwerkanalyse; 2. de variant 'organische groei': gebaseerd op het bouwen voor lokale behoefte en/of het versterken van het draagvlak voor voorzieningen; 3. de variant 'robuuste locatie'; uitgangspunt is de ontwikkeling van één of enkele grote locaties. Het zijn ruimtelijk divergerende modellen, die elk worden getoetst op mobiliteit, financiën en ruimtelijke kwaliteit. Daarnaast wordt de koppeling gelegd met de programmatische mogelijkheden die de verschillende varianten bieden, onder andere ook voor de gevraagde woonmilieudifferentiatie in het NV Utrecht gebied. De uitwerking van varianten en de toetsing daarvan is nog niet afgerond. De inzichten die de komende tijd worden ontwikkeld zullen bepalend zijn voor de uiteindelijke keuze voor ontwikkelingslocaties. Verkenning Ring Utrecht / netwerkanalyse De regio heeft een ernstig bereikbaarheidsprobleem. Uit de Verkenning Ring Utrecht / netwerkanalyse is gebleken dat los van eventuele verdere verstedelijking, de autonome groei van de automobiliteit zal leiden tot forse verkeersproblemen in De NV Utrecht pleit op basis van de op dit moment beschikbare resultaten van de probleemanalyse van de Verkenning voor het in samenhang met elkaar opnemen van planstudies 4

5 nieuwe stijl van de Ring rond Utrecht (inclusief de A12)en de Driehoek A28-A27-A1. Met nadruk gaat het om planstudies op netwerkniveau, samen met de regio uit te voeren en niet slechts gericht op knelpunten of delen van het net. Ook de relatie met openbaar vervoer, goederenvervoer, mobiliteitsmanagement en het onderliggend wegennet zal moeten worden meegenomen. Het advies vanuit de Verkenning Ring Utrecht / netwerkanalyse is om aanvullende verstedelijking: 1. zoveel binnenstedelijk te accommoderen; 2. vervolgens de haltes van het Randstadspoornetwerk zoveel mogelijk te benutten; 3. indien nodig een forse locatie te ontwikkelen op de binnenring van de Randstad (in plaats van organische groei op vele plekken). Dit advies zal in het vervolgtraject van de ontwikkelingsvisie en de uitwerking van de varianten worden meegenomen. De relatie met Almere/Flevoland Van belang voor de discussie over rijksinvesteringen is ook de positie van Almere voor de NV Utrecht. Reeds in de brief van 7 maart jl. hebben wij aangegeven op termijn in te willen zetten op een overloop voor een deel van de behoefte vanuit het noordelijk deel van het NV Utrecht gebied naar Almere. Ook hierin zitten we op één lijn met het advies van de VROM Raad (2 maart 2006), waarin op langere termijn overloop naar Almere wordt voorzien. De NV Utrecht zet in op een overloop van woningen van de behoefte van Gooi en Vechtstreek en Eemland naar Flevoland. Voor deze twee noordelijke stadsgewesten van de NV Utrecht zijn vóór 2030 weinig alternatieven beschikbaar zijn. Bovendien legt de aanwezigheid van de nationale landschappen in het NV Utrecht gebied een beperking op aan de bouwmogelijkheden. In de Nota Ruimte is hiervoor een apart bouwregime vastgelegd. Overloop naar Almere zal pas na 2020 aan de orde zijn. Afhankelijk van de gevraagde woonmilieus wordt gedacht aan een locatie aan de oostzijde van Almere. Wij benadrukken dat ook op langere termijn het overgrote deel van de behoefte in het NV gebied zal worden opgevangen in de regio zelf. NV Utrecht en de Randstad Vanuit haar specifieke kwaliteiten wil het NV Utrecht gebied bijdragen aan het versterken van de economische vitaliteit van de Randstad. Dat betekent dat zal worden ingezet op het verder uitbouwen van de al sterke economische positie van het gebied. De regio levert op dit moment, na de regio Amsterdam, de grootste bijdrage aan het Bruto Nationaal Produkt van ons land. In het rijksbeleid is ervoor gekozen om ten behoeve van de economische groei in te zetten op een metropolitane ontwikkelingsstrategie in combinatie met het versterken van de mainports. Dat wil zeggen dat gebieden die nu al economisch sterk zijn zich verder moeten kunnen ontwikkelen. "De Noordvleugel heeft een zeer gunstige economische structuur, die ook sterk is ingebed in de internationale economie." (p. 1 advies VROM raad 6/01/06). In haar advies van 2 maart 2006 stelt de VROM raad: "Het Noordvleugelprogramma betreft een investeringspakket met projecten die bij moeten dragen aan de ontwikkeling van een krachtig en wervend woon-, werk- en leefmilieu. Dat, tezamen met een goede (interne) bereikbaarheid, leidt tot de gewenste internationale concurrerende economische ontwikkelingen." (p2) Een vertaling van dit uitgangspunt in consequenties voor de ontwikkelingsvisie leidt tot onder andere de opgave zorg te dragen voor genoeg en voldoende aantrekkelijke woon- en werkmilieus, met een goede bereikbaarheid. De exacte behoefte aan bedrijventerrein wordt nog nader onderbouwd en zal in de uitwerking van de varianten in de ontwikkelingsvisie worden meegenomen. Het zorgen voor een goede (interne) bereikbaarheid is overigens niet alleen een opgave van de NV Utrecht. Utrecht heeft een draaischijffunctie voor de Randstad in het algemeen en voor beide mainports in het bijzonder. Daarom is het voor ons niet meer dan logisch dat we zoveel mogelijk bij het uitwerken van de Ontwikkelingsvisie zullen aansluiten op resultaten vanuit de door het Rijk getrokken Verkenning Ring Utrecht / netwerkanalyse. 5

6 Advies De NV Utrecht adviseert het Kabinet dringend om de volgende besluiten te nemen: 1. In het MIT 2007 twee gebiedsgerichte, integrale planstudies "Nieuwe stijl" vastleggen: een planstudie Ring Utrecht (inclusief A12) en een planstudie Driehoek A28-A27-A1. Deze planstudies worden in samenhang door het Rijk samen met de regio uitgevoerd en betreffen de wisselwerking tussen verschillende netwerken en eventuele maatregelen op rijks- en regionaal niveau. Ze betreffen zowel weg- als railinfrastructuur. 2. In gezamenlijk overleg met de regio onderzoeken of en in welke vorm, een toekomstige financiële bijdrage van het rijk nodig is voor het uitvoeren van plannen voor het binnenstedelijk gebied. 3. In overleg met de regio zorgdragen voor gezamenlijke programmering van de groen-blauwe opgave. Onderdeel hiervan is een verdieping van de mogelijke oplossingen voor de spanning tussen beschermde landschappen en de verstedelijkingsopgave en de hieraan gekoppelde recreatieve behoefte. Daarbij tevens de investeringsbehoefte in de groen-blauwe structuur, inclusief de robuuste verbindingen, meer concreet in beeld te brengen. 4. Ruimte bieden voor de overloop van de woningbehoefte vanuit het NV Utrecht gebied naar Almere-Oost voor woningen voor de periode na Hoogachtend, Drs. J.P.J. Lokker, Voorzitter NV Utrecht Tevens gedeputeerde Provincie Utrecht 6

7 Bijlage Toelichting cijfers woningbouw Voor de woningbehoefte wordt uitgegaan van de volgende cijfers. NV-gebied Gooi en Vechtstreek & Eemland Stadsgewest Utrecht Totale productie A-opties B-opties G&V/Eemland Flevoland (afhankelijk productie in A-opties) De bandbreedte die in eerder stadium voor behoefte van de NV Utrecht werd aangehouden, is verlaten. Planvertraging, onzekerheden ten aanzien van de productie tot 2015, hebben ertoe geleid rekening te houden met de bovenkant van de bandbreedte als maximaal noodzakelijk productieniveau. Uiteraard zal de daadwerkelijke behoefte in 2015 leidend zijn voor de uiteindelijke productie. In de zgn. B-opties wordt wel gerekend met een bandbreedte. Voor Gooi en Vechtstreek en Eemland is dit gedaan omdat op dit moment onvoldoende zekerheid is over de haalbaarheid van de productie in A- en B-opties. In het stadsgewest Utrecht is de bandbreedte bedoeld voor mogelijk tegenvallende produktie in de A-opties aldaar. Het stadsgewest Utrecht zet alles op alles om de behoefte in eigen stadsgewest te accommoderen. Voor de Gooi en Vechtstreek en Eemland zijn er weinig alternatieven beschikbaar als de produktie binnenstedelijk (de A-opties) of in de uitleg (B-opties deels in nationaal landschap) tegenvalt. Alleen Flevoland is in beeld als aanvullende locatie. Gegeven de huidige inzichten in de behoefte tussen 2015 en 2030 is er maximaal ruimte voor woningen in de Gooi en Vechtstreek en Eemland. Dit betekent automatisch dat Flevoland in beeld komt voor minimaal woningen. Op verzoek is nogmaals goed gekeken naar extra mogelijkheden voor het bouwen in bestaand stedelijk gebied. Op basis van een nieuwe inventarisatie is gekomen tot de volgende verdeling van de A-opties. Voltooiing grote uitleglocaties Kwaliteitsimpuls bestaand stedelijk gebied Landelijk (top)milieus (buiten stedelijk gebied) Totaal A-opties De binnenstedelijke produktie in A-opties is met woningen opgehoogd (zie ook voorgaande tabel) ten opzichte van eerdere cijfers. Daarentegen is de productie in het landelijk gebied met woningen teruggebracht. In het algemeen werd deze inschatting aan de hoge kant geacht. Bovendien is het niet verstandig in te zetten op het maximum van het laadvermogen van het landelijk gebied tot De kwaliteitsimpuls bestaand stedelijk gebied is als volgt opgebouwd: tot sloop (gerekend wordt met woningen) herbouw op plekke waar gesloopt is herbouw elders ter compensatie aanvullende nieuwbouw (inbreiding) Recente gegevens wijzen in de richting van het afnemen van het aantal gesloopte en te slopen woningen. Het lijkt reëel uit te gaan van tot gesloopte woningen tussen 2015 en Cijfermatig is verder gerekend met Van de gesloopte woningen zullen er op dezelfde plek ongeveer worden teruggebouwd. Dit in verband met andere woningdifferentiatie, verdunning, e.d.. Het verlies dat hierdoor ontstaat (3.500 woningen) wordt gecompenseerd op andere plekken in de stad. Aanvullend hierop worden er woningen toegevoegd in bestaand stedelijk gebied. Dit betreft de toevoeging aan de woningvoorraad. 7