GO spelregels. Wim Berkelmans

Transcriptie

1 GO spelregels Wim erkelmans

2 Inhoud Voorwoord Go Voorwoord ord, stenen en zetten Keten en vrijheid 5 Slaan en atari 6 Puzzels 7 Ontsnappen 8 Verbinden en knippen 9 Zelfslag 0 Oog Ko Twee ogen leer je het best door het veel te spelen en veel oefeningen te doen. De oefeningen bestaan vaak uit het oplossen van problemen. De reeks Go Werkboeken op de website Go.org biedt een grote hoeveelheid problemen waarbij de moeilijkheidsgraad geleidelijk oploopt en waarbij telkens nieuwe thema s worden behandeld. In de werkboeken wordt elk nieuw onderwerp kort uitgelegd, waarna opgaven over dit onderwerp volgen. Deze kunnen op de website Go.org interactief worden opgelost zodat je gelijk kunt testen of je het materiaal goed begrepen hebt. Ook kan je score en voortgang worden bijgehouden als je dat wilt. Dit boek is het eerste deel van de reeks. Het hoort bij het eerste niveau van de leermethode. In dit deel worden de spelregels en een aantal basisprincipes uitgelegd. Dit is voldoende om een volledige partij te kunnen spelen. De Go Werkboeken horen bij de leermethode van de Nederlandse Go ond (NGo). Deze leermethode bestaat uit een aantal niveau s. ij elk niveau horen een of meer werkboeken, een examen en een diploma. Meer informatie kun je lezen op de website Go.org of opvragen bij de Nederlandse Go ond (zie achterin dit boek voor het adres). Gebied en tellen Oplossingen 5

3 orden, stenen en zetten Keten en vrijheid 黒 zwart Go speel je met stenen op een bord. Je speelt het met zijn tweeën. De ene speler heeft zwarte stenen en de andere witte. De speler met de zwarte stenen noem je Zwart en de andere Wit. Op het bord staan horizontale en verticale lijnen. Verder staan er soms stippen op. Dit zijn sterpunten of voorgiftpunten. Deze punten spelen in het spel geen rol. Het spel begint met een leeg bord. wit Een vrijheid (vrij punt) van een steen is een onbezet punt dat via een lijn direct grenst aan de steen. In dit diagram zijn de vrijheden per zwarte steen genummerd. De zwarte steen in de hoek heeft slechts twee vrijheden; de steen aan de rand heeft er drie. De steen in het midden van het bord heeft vier vrijheden. De witte steen die tegen een zwarte steen aan ligt neemt een vrijheid van die zwarte steen af. Er blijven drie vrijheden over voor die zwarte steen. Om de beurt zetten de spelers een steen op het bord. Zwart begint altijd. Een steen zet je op het kruispunt van twee lijnen. Zo n kruispunt heet een punt op het bord. Hier zie je de eerste vier zetten van een partij. Je mag op elk leeg punt spelen. Je mag ook op de punten aan de rand en in de hoek spelen. ls een steen eenmaal gezet is, mag je hem niet meer verplaatsen. Stenen van dezelfde kleur die tegen elkaar aan liggen vormen een keten. Een keten heeft ook vrijheden. Dit zijn de onbezette punten die direct grenzen aan de keten. We praten dan over vrijheden van de keten. Hieronder zie je drie zwarte en twee witte ketens De drie zwarte stenen liggen tegen elkaar aan en vormen daarom een keten. Deze zwarte keten heeft acht vrijheden. De twee losse zwarte stenen liggen niet tegen elkaar aan, dus vormen zij samen geen keten. Het zijn twee ketens van elk één steen. eide stenen hebben vier vrijheden. 7 6 De witte keten van drie stenen heeft zeven vrijheden. De losse witte steen ligt niet tegen de keten van drie stenen aan; hij is niet direct met een lijn verbonden met de keten van drie stenen, dus maakt hij geen deel uit van deze keten. De losse steen is een keten van één steen met drie vrijheden. 5

4 Slaan en atari Puzzels atari Om een steen van je tegenstander te vangen, moet je deze omsingelen met je eigen stenen. Je slaat een steen als je de laatste vrijheid van die steen opvult. Stenen met dezelfde letter zitten in dezelfde keten. Geef elke witte keten een letter:,, C,... Nummer de vrijheden van de witte keten(s). Met steen slaat Zwart de witte steen. De geslagen steen wordt vervolgens van het bord genomen en apart gelegd. Om een keten van stenen te slaan, moet je alle vrijheden van die keten opvullen. ls een keten nog maar één vrijheid heeft zeggen we dat die keten atari staat. Je kunt een keten atari zetten door de op één na laatste vrijheid op te vullen. Je kunt ook je eigen keten atari zetten, maar dan kan je tegenstander je keten slaan. Nummer de vrijheden van de witte keten(s). Zwart is aan zet. Sla één of meer witte stenen. De keten van twee zwarte stenen staat atari. Door op te spelen kan Wit de twee stenen slaan. ls Wit speelt zet Wit zichzelf atari. Door op te spelen kan Zwart deze steen slaan. Wit kan beter ergens anders spelen. Wit is aan zet. Sla één of meer zwarte stenen. Wit is aan zet. Sla één of meer zwarte stenen. (oplossingen: zie pagina 5) 6 7

5 Ontsnappen Verbinden en knippen ls stenen van jou worden aangevallen en atari komen te slaan, dan wil je ze redden door aan de atari te ontsnappen. Je vraagt je dan af: - Kan ik nog ontsnappen? - Hoe kan ik het beste ontsnappen? Hier zie je een voorbeeld waarbij een witte keten atari staat en Wit kan ontsnappen. Doordat Wit de keten van twee stenen heeft verlengd met steen, heeft de witte keten nu drie vrijheden in plaats van één. Het wordt erg moeilijk voor Zwart om deze keten nog te vangen. ij go is het belangrijk dat stenen elkaar helpen door met elkaar samen te werken. Stenen werken samen als ze samen een keten vormen, dus als ze tegen elkaar aan liggen. Je kunt stenen die niet tegen elkaar aan liggen soms met elkaar verbinden door er een steen tussen te leggen. Dan vormen ze samen een keten. Je kunt op dezelfde manier voorkomen dat je tegenstander zijn stenen met elkaar kan verbinden door er zelf tussen te gaan liggen. Dit noemen we knippen of scheiden. Door te spelen verbindt Wit zijn twee stenen. ovendien worden de twee zwarte stenen gescheiden. Je kunt niet altijd ontsnappen. Zeker aan de rand is dat vaak lastig. ls Zwart met de twee witte stenen atari zet kan Wit op spelen, maar hij blijft atari staan. Zo kan hij dus niet ontsnappen. Ook de witte steen in de hoek kan niet ontsnappen door met Wit op te spelen. Soms moet je ontsnappen door ergens een gaatje te maken. Wit kan nog steeds niet met ontsnappen, maar als Wit op speelt slaat hij een zwarte steen en staat daardoor niet meer atari. Op deze manier is Wit ontsnapt en heeft ook nog een zwarte steen gevangen. Ook als stenen schuin vlak bij elkaar liggen kunnen ze worden geknipt. Door te spelen knipt Wit de twee zwarte stenen. Zwart had dit kunnen voorkomen door eerder zelf op te spelen. Dan zouden zijn twee stenen zijn verbonden. In het voorbeeld hiernaast zijn de witte stenen niet met elkaar verbonden. In het voorbeeld hierboven waren de witte stenen wel met elkaar verbonden. Om dit onderscheid duidelijk te maken noemen we de situatie hierboven scheiden en de situatie hiernaast knippen. Het is beter om te scheiden dan te knippen. 8 9

6 Zelfslag Oog oog Wat gebeurt er eigenlijk als Zwart een steen zet op een punt dat omsingeld is door Wit? Dan wordt de steen direct geslagen. Zwart slaat zichzelf. We noemen dat zelfslag of zelfmoord. Zelfslag is niet toegestaan. Je mag een zet niet doen, wanneer de gespeelde steen geen vrijheden heeft. C Zwart mag dus geen steen zetten op het punt tussen de vier witte stenen, want dan zou zijn steen geen vrijheden hebben. Ook op het punt in de hoek tussen de twee witte stenen mag Zwart niet spelen. De witte steen linksboven is helemaal omsingeld door zwarte stenen, maar de steen is nog niet geslagen, want hij heeft nog een vrijheid. Wit kan deze steen niet meer redden. Op een punt dat helemaal omringd is door jouw stenen mag je zelf wel spelen, maar je tegenstander niet, want dat zou zelfslag zijn. Zo n binnenvrijheid van een groep stenen noemen we een oog. Punt is helemaal omsloten door witte stenen. Het is een oog voor deze groep stenen. Zwart mag niet in dit oog spelen. Het is niet slim om zelf als Wit op dit punt te spelen. Je groep krijgt dan een vrijheid minder en kan dan makkelijker gevangen worden. Verderop zul je zien dat een oog erg belangrijk is om er voor te zorgen dat je groep niet gevangen kan worden. Ook mag Wit geen steen zetten op het punt C naast zijn steen, want dat zou de laatste vrijheid van zijn steen wegnemen en dat is dus zelfslag. Het kan voorkomen dat je een zet doet zodat zowel jouw keten als een keten van je tegenstander geen vrijheden meer heeft. In dat geval moet je eerst de zet helemaal afmaken, door de geslagen stenen van je tegenstander van het bord te halen. Vervolgens zul je zien dat jouw keten dan ineens wel weer vrijheden heeft, dus is de zet geen zelfslag. Zo n zet is wel toegestaan. Wit slaat hier met zet de zwarte steen. De zwarte steen wordt van het bord gehaald. Hierdoor krijgt de keten van twee witte stenen een vrijheid. Soms kan je tegenstander je stenen zo aanvallen, dat je een oog moet opvullen om je stenen te redden. Punt is een oog voor Wit, maar Zwart zet met een witte steen atari. Wit redt deze steen door hem met te verbinden met de andere witte stenen. Daarmee is het oog opgevuld. Zo n oog noemen we een vals oog, in tegenstelling tot een echt oog. 0

7 Ko Twee ogen ko leven dood wit slaat zwart slaat De zwarte groep heeft één binnenvrijheid, één oog, op. hetzelfde als in het begin In bovenstaande reeks zetten zit een herhaling. Dezelfde situatie komt telkens terug. Deze situatie noemen we een ko. Om te voorkomen dat dit eeuwig doorgaat is de ko-regel ingevoerd: als je tegenstander één steen slaat en je kunt de net gespeelde steen terugslaan, zodat dezelfde situatie weer op het bord komt, dan moet je minstens één beurt wachten voordat je de steen van de tegenstander terugslaat. Je mag wel meteen terugslaan als er twee of meer stenen zijn geslagen of als je meer dan één steen terug kunt slaan. Dus dit mag: Wanneer Wit de zwarte groep heeft omsingeld, heeft de zwarte groep nog maar één vrijheid over. De zwarte groep staat dus atari. Wit kan door op te spelen de hele zwarte groep slaan. Hier heeft de zwarte groep twee ogen, op en. ls je bij een ko-situatie de steen die heeft geslagen wilt terugslaan, moet je eerst wat anders zetten. In je volgende beurt mag je de steen slaan, als dat dan nog kan. Ook al omsingelt Wit de hele zwarte groep, dan kan Wit toch de groep nooit slaan, want dan zou Wit eerst op en de volgende beurt op moeten spelen, maar spelen op is zelfslag omdat de zwarte groep dan nog niet geslagen wordt. Met zet slaat Zwart een witte steen. Wit mag niet meteen terugslaan. Wit speelt eerst en Zwart speelt. Dan is Wit weer aan de beurt en kan nu de zwarte steen met zet terugslaan. Om er zeker van te zijn dat je groep niet kan worden geslagen heeft de groep dus minstens twee ogen nodig. Van zo n groep met twee ogen zeggen we dat hij levend is, of dat hij leeft. Een omsingelde groep met geen of slechts één oog noemen we dood, tenzij er natuurlijk een tweede oog bij kan worden gemaakt. Dit moeten wel echte ogen zijn, want bij een vals oog kun je worden gedwongen het oog zelf op te vullen.

8 Gebied en tellen Oplossingen Het doel van het go-spel is meer punten te behalen dan de tegenstander. Punten kun je krijgen door het slaan van stenen, maar vooral door het omsingelen van delen van het bord met eigen stenen. Dit noemen we gebied. Elk leeg kruispunt in jouw gebied telt als een punt. De kruispunten in je gebied waar je zelf een steen op hebt liggen tellen niet als een punt. Je hebt een deel van het bord omsingeld, wanneer je tegenstander niet meer in dat gebied durft te zetten, omdat zijn stenen dan toch door jou worden gevangen. an het eind van het spel ontstaat de situatie dat je alleen nog maar kunt zetten in het gebied van je tegenstander (maar dat wil je niet want dan wordt je gevangen) of in je eigen gebied (maar dat wil je niet want dan raak je een gebiedspunt kwijt). In zo n geval kun je het beste passen. ls beide spelers hebben gepast, is de partij afgelopen. C D F E E E Wit heeft 7 vrijheden Het kan voorkomen dat in jouw gebied kleine ketens van de tegenstander liggen, die je makkelijk kunt vangen. In dat geval is het niet nodig dat je die stenen ook echt vangt. ls beide spelers het met elkaar eens zijn dat bepaalde stenen door de tegenstander makkelijk kunnen worden gevangen, noemen we die stenen dood. an het eind van het spel worden de dode stenen van het bord gehaald en in het gevangenenbakje van de tegenstander gelegd. Een dode steen in jouw gebied is dus twee punten waard, namelijk één punt als gevangen steen en één punt als leeg kruispunt in jouw gebied. Na afloop van de partij worden de punten geteld. De partij hiernaast is afgelopen. Zwart heeft drie stenen geslagen en Wit één. Verder ligt één dode witte steen in het gebied van Zwart en twee dode zwarte stenen in het gebied van Wit. ls de dode stenen verwijderd zijn heeft Zwart 0 gebiedspunten en Wit 7. Zwart heeft = punten. Wit heeft = 0 punten. Wit heeft dus de partij gewonnen. Je ziet dat je vooral punten kunt krijgen door veel gebied te maken. 5 Wit heeft twee ketens, de ene heeft vrijheden, de andere 5 De stenen met driehoeken gemarkeerd zijn geslagen De steen gemarkeerd met een driehoek is geslagen De stenen met driehoeken gemarkeerd zijn geslagen (meer puzzelen: Go.org) 5

9 Nederlandse Go ond gevestigd in Het Europees Go Cutureel Centrum (EGCC) Schokland 8 HV mstelveen info@go.org