RAPPORT VAN BEVINDINGEN THEMAONDERZOEK ARBEIDSMARKTGERICHTE UITSTROOMPROFIEL VSO. De Stormvogel

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN THEMAONDERZOEK ARBEIDSMARKTGERICHTE UITSTROOMPROFIEL VSO De Stormvogel Plaats : Hoorn Nh BRIN nummer : 04GJ OKE 02 VSO Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : 19 mei 2016 Datum vaststelling : 18 juli 2016

2 Pagina 2 van 15

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING BEVINDINGEN VERVOLGTOEZICHT Pagina 3 van 15

4 Pagina 4 van 15

5 1 INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs bezocht op 19 mei 2016 de De Stormvogel voor een onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs in de arbeidsgerichte leerweg, de leerroute die leidt tot het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. De school verzorgt voortgezet speciaal onderwijs aan leerlingen in de leeftijd van 13 tot 20 jaar met een verstandelijke of meervoudige beperking. Themaonderzoek arbeidsmarktgericht uitstroomprofiel vso Doel van dit onderzoek is het verzamelen van informatie in het kader van een landelijk themaonderzoek naar de staat van het voortgezet speciaal onderwijs in Nederland. De vraagstelling van dit themaonderzoek luidt: in hoeverre bereiden de scholen die het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel aanbieden de leerlingen voldoende voor op een arbeidsplaats in de samenleving. Daarnaast onderzoekt de inspectie hoe de school zorg draagt voor de kwaliteit van het onderwijspersoneel dat deze leerroute verzorgt. De inspectie voert dit onderzoek uit aan de hand van een thematisch waarderingskader - gebaseerd op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2012 in het voorjaar van 2016 op circa 30 scholen voor vso. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven is tevens gecontroleerd of de school voldoet aan bepaalde wettelijke voorschriften, waaronder de bevoegdheid van leraren. Meer informatie over het toezichtkader voor voortgezet speciaal onderwijs is te vinden op Onderzoeksopzet De inspectie heeft documenten en gegevens over de school bestudeerd die bij de inspectie aanwezig zijn en documenten die de school heeft aangeleverd. Op basis hiervan zijn gesprekken gevoerd met functionarissen in de school. Tijdens het bezoek sprak de inspectie met de schoolleiding, de stagecoördinator en stageleraren, de intern begeleider, leraren en leerlingen. In deze gesprekken is aandacht besteed aan aspecten van het onderwijs in het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. Ook is met de leraren en de directie gesproken over de professionalisering van het personeel in het algemeen en in het bijzonder ten behoeve van het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. De de school vulde vragenlijsten voor de directie en leraren in over het onderwerp professionalisering. Verder bezocht de inspectie vijf lessen. Het Pagina 5 van 15

6 betrof praktijklessen in verschillende vakken. Tot slot bezocht de inspectie een interne stage en twee externe stagebedrijven om nader kennis te nemen van de beroepspraktijkvorming. Uitkomsten van het onderzoek De inspectie heeft zich een algemeen beeld gevormd van de kwaliteit van het onderwijs aan de hand van de indicatoren uit het thematische waarderingskader. De inspectie geeft oordelen over de kwaliteit van het onderwijs, maar omdat het om een beperkte selectie van indicatoren gaat, leidt het onderzoek niet tot een nieuw toezichtarrangement. Er verschijnt een gezamenlijke rapportage over de 30 themaonderzoeken in de volgende rapportage over de staat van het onderwijs (het Onderwijsverslag). Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 6 van 15

7 2 BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het thematische waarderingskader arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel vso. De bevindingen staan weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Aspect 1: De onderwijsresultaten in het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel zijn van voldoende niveau; de school volgt de ontwikkeling van de leerlingen De school behaalt met haar leerlingen resultaten die ten minste in overeenstemming zijn met de gestelde norm. 1.2 De leerlingen behalen sociale en maatschappelijke competenties op het niveau dat ten minste in overeenstemming is met de gestelde norm. 1.3 De school voldoet aan de landelijke standaard voor bestendiging. 1.4 De school stelt vast of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief (in het bijzonder de arbeidscompetenties) en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. Aspect 2: Het onderwijsaanbod is toereikend en bereidt de leerlingen voor op de arbeidsmarkt Voor het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel biedt de school de kerndoelen aan als te bereiken doelstellingen. 2.2 Het leerstofaanbod van de leerroute sluit aan op de uitstroombestemming. 2.3 De voorbereiding op en de uitvoering en begeleiding van de praktijkvorming zijn doeltreffend. Pagina 7 van 15

8 Aspect 3: De kwaliteit van de praktijklessen is van voldoende niveau De school heeft een veilige leer- en werksituatie voor zowel de leerlingen als het personeel. 3.2 De inrichting van het gebouw en de lesruimten getuigen van een veilige en inspirerende leer- en werkomgeving. 3.3 De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 3.4 De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 3.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 3.6 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 3.7 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. 3.8 De leraren stemmen binnen de leerroute de aangeboden leerinhouden af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 3.9 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in instructiebehoeften van leerlingen. De school draagt zorg voor de kwaliteit van het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel De school evalueert regelmatig de kwaliteit van het onderwijsleerproces van het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. 4.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen in het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel (waaronder de bereikte arbeidscompetenties). 4.3 De school heeft een beeld van de competenties en functies die zij nodig acht voor het verzorgen van het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. 4.4 De school heeft zicht op de ontwikkelbehoeften van het personeel. 4.5 De school heeft een professionaliseringsbeleid gericht op het (verder) ontwikkelen van de kwaliteit van het personeel dat het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel verzorgt. Wet- en regelgeving Nee Ja - De leraren die het onderwijs verzorgen, zijn daartoe bevoegd (WEC, art. 3). Pagina 8 van 15

9 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De Stormvogel biedt leerlingen arbeidsmarktgericht onderwijs in een mooi verzorgde leeromgeving. De school leidt op voor drie door de branches erkende certificaten. Leerlingen die meer aankunnen en/of belangstelling hebben voor een andere branche kunnen certificaten halen bij één van de scholen waar de school mee samenwerkt. Ook het volgen van een entreeopleiding is mogelijk via een symbiose met een praktijkschool die onder de Stichting Leerzaam valt. De school werkt intensief samen met haar ketenpartners en weet mede daardoor in veel gevallen voor een succesvolle en duurzame arbeidstoeleiding te zorgen. Daarnaast heeft de school drie belangrijke ontwikkelpunten. Bij de leerlingenzorg moeten leraren tot een meer sturende planning van het onderwijs komen. Dit betekent dat zij in de ontwikkelingsperspectieven preciezer moeten aangeven welke tussen- of eindniveaus zij nastreven en welke certificaten daarbij horen. De ontwikkelingsperspectieven bevatten bovendien slechts informatie over het schoolse leren en zijn onvoldoende gericht op de ontwikkeling van de werknemersvaardigheden via stages en praktijkvakken. Het derde ontwikkelpunt betreft de wijze waarop de school haar resultaten analyseert. De school brengt met een schoolfoto in beeld hoe de resultaten van leerlingen zich verhouden tot de schoolstandaarden. De school neemt de opbrengsten van het onderwijs gericht op de ontwikkeling van arbeidscompetenties daar nog onvoldoende in mee. De inspectie stelde een tekortkoming vast in het naleven van de wettelijke voorschriften. De symbiose-overeenkomst met de praktijkschool waar leerlingen een deel van de tijd onderwijs volgen voldoet niet aan de wettelijke vereisten. Toelichting Opbrengsten en Leerlingenzorg De inspectie beoordeelt de opbrengsten (indicatoren 1.1 tot en met 1.3) nog niet vanwege het ontbreken van een landelijke norm. De inspectie ontwikkelt een opbrengstennorm, gebaseerd op diverse opbrengstgegevens. Wanneer deze norm er is, zal de inspectie (v)so-scholen ook gaan beoordelen op hun opbrengsten. De inspectie oordeelt dus niet, maar gaat wel na hoe de school haar eigen opbrengsten in beeld brengt en beoordeelt. Pagina 9 van 15

10 De school heeft voor tien leergebieden eigen schoolstandaarden geformuleerd en gaat na na of leerlingen de schoolstandaarden bereiken. De schoolfoto was tijdens het onderzoek nog niet beschikbaar. De schoolfoto laat zien hoe de verdeling van leerlingen is over de drie arrangementen van de school (basis, verdiept en intensief). Bij veel leergebieden functioneren de meeste leerlingen op het niveau dat de school koppelt aan het basisarrangement. De school streeft na dat 25 procent van de leerlingen presteert op het niveau van het verdiepte arrangement, maar realiseerde dat bij veel leergebieden niet. De schoolfoto biedt inzicht in de leeropbrengsten van de school, maar roept ook nog veel vragen op. Het is niet inzichtelijk hoe de school op basis van deze opbrengstgegevens tot gerichte acties ter verbetering van onderdelen van het onderwijs komt. De school heeft geen normen als het gaat om het te behalen aantal IVIOcertificaten op een bepaald niveau. Ook voor wat betreft de branchegerichte certificaten formuleert de school haar ambities niet expliciet. De school gebruikt geen genormeerd instrument om de sociale en emotionele ontwikkeling van leerlingen te volgen. Zij volgt de ontwikkeling van de leerlingen op dit gebied op basis van een leerlijn. Voor het volgen van de algemene werknemerscompetenties ontwikkelde de school een eigen leerlijn. Zij heeft wel in beeld hoe individuele leerlingen zich op dit gebied ontwikkelen maar kan op schoolniveau niet laten zien hoe deze ontwikkeling zich verhoudt tot de schoolnormen. De uitkomsten van de risicoanalyse van de inspectie en schooleigen gegevens laten zien dat de schoolverlaters zich in de meeste gevallen succesvol in de vervolgbestemming weten te handhaven. De school doet veel moeite om de uitgestroomde leerlingen in beeld te houden. De stagecoördinator kan leerlingen die uitstromen naar arbeid als jobcoach begeleiding bieden. De bestendiging van de uitstroom is daardoor goed. De inspectie vindt de manier waarop de school de ontwikkeling van de leerlingen volgt en de planning van het onderwijs daarop baseert onvoldoende (indicator 1.4). De school stelt ontwikkelingsperspectieven voor leerlingen op en formuleert daarin een uitstroombestemming, startniveaus en eindniveaus voor verschillende leergebieden. De eindniveaus zijn echter weinig specifiek geformuleerd en kennen een brede marge. Daarbij liggen de eindniveaus soms op hetzelfde niveau als het startniveau. De school maakt in die gevallen niet duidelijk wat dat voor het onderwijs betekent. Ook formuleert de school geen verwachting over de IVIO-certificaten die de leerling bij uitstroom zal behalen. Het is bovendien een gemiste kans dat de school alleen de ontwikkeling van de Pagina 10 van 15

11 schoolse vaardigheden in de ontwikkelingsperspectieven beschrijft. De ontwikkeling van de werknemersvaardigheden en de rol die de stages en praktijkvakken daarbij spelen is van even groot belang. De school kan hierbij specifieker aangeven welke arbeidscompetenties en branchegerichte certificaten zij nastreeft. De ontwikkelingsperspectieven geven niet aan op welk moment de leerling het onderwijs kan verlaten. De school gaat ervan uit dat alle leerlingen tot hun twintigste jaar op school blijven. De opbouw van het onderwijsprogramma is daarop gebaseerd. Voor sommige leerlingen zal echter uitstroom op eerdere leeftijd mogelijk en wenselijk zijn. Ook de leerlingen zelf willen soms eerder een overstap maken naar werk of vervolgonderwijs. De school bekijkt nu vaak pas in de bovenbouw wanneer uitstroom mogelijk is en wat de leerling nodig heeft om succesvol uit te stromen. De school kan dit al eerder, in de onder- of middenbouw, bekijken en vervolgens gerichter toewerken naar de kennis en vaardigheden die de leerling nodig heeft op het moment van uitstroom. Onderwijsaanbod De inspectie stelt vast dat het onderwijsaanbod voor het merendeel van de indicatoren van voldoende kwaliteit is. De leergebiedspecifieke kerndoelen, de kerndoelen arbeid en de leergebiedoverstijgende kerndoelen zijn herkenbaar aanwezig in het aanbod. Leraren die het praktijkonderwijs verzorgen zijn goed op de hoogte van de eisen en ontwikkelingen in de bedrijven in de regio en stemmen hun onderwijs daarop af. Het onderwijsaanbod sluit daardoor aan op verschillende uitstroombestemmingen. De school baseert het onderwijs in de praktijkvakken op algemene werknemersvaardigheden en op specifieke arbeidsvaardigheden die in verschillende sectoren worden gevraagd. Het eigen aanbod van de school beperkt zich nu tot voorbereiding op drie branchegerichte certificaten (werken in de keuken, schoonmaak in de groothuishouding en heftruck). Dit aanbod is voor een deel van de leerlingen in de arbeidsmarktgerichte leerroute te smal. De school probeert haar aanbod voor leerlingen die andere interesses hebben en/of meer aankunnen te verbreden en te verdiepen. Zo richtte zij recent in de school een winkel in. Het behalen van andere branchecertificaten, een entree-diploma en IVIO-certificaten zijn hier ook voorbeelden van. Het gaat nu vooral om maatwerk-trajecten. De school streeft er terecht naar om de samenwerking met andere scholen te versterken en daarmee haar aanbod structureler te kunnen vergroten. Met name de samenwerking met de praktijkscholen die onder de stichting Leerzaam vallen biedt kansen voor uitwisseling van faciliteiten en Pagina 11 van 15

12 deskundigheden waardoor het praktijkgerichte onderwijsaanbod een verdere impuls kan krijgen. De inspectie beoordeelt de inrichting van de beroepspraktijkvorming als voldoende. Leerlingen worden conform de afspraken begeleid en de organisatie van de stages voldoet aan de wettelijke vereisten. De school heeft een helder stageplan met afspraken en procedures om de stages voor te bereiden, uit te voeren en te begeleiden. De stage kent een duidelijke opbouw van interne stages, naar externe groepsstages en uiteindelijk externe individuele stages. De inspectie zag tijdens het onderzoek goede voorbeelden van de wijze waarop de school de beroepspraktijkvorming voor individuele leerlingen vorm en inhoud geeft. De school beschikt over een goed geoutilleerde leeromgeving waar leerlingen in een simulatie diverse arbeidsvaardigheden bij seriematige arbeid kunnen oefenen. Daarnaast maakt de school gebruik van een arbeidstrainingscentrum dat de school deelt met andere scholen van de Stichting Leerzaam. Het is niet geheel duidelijk of hier sprake is van onderwijs of stage. Ook de plaats die het ATC inneemt in de opbouw van de stage is niet helder. De school moet dit scherper krijgen, zodat zij het aanbod en de begeleiding daarop aan kan passen. De stageverslagen laten zien dat de stages zorgvuldig worden beoordeeld. De beoordeling maakt de ontwikkeling van de leerling duidelijk, vooral als het gaat om de algemene werknemersvaardigheden. De school kan hierbij meer aandacht besteden aan de specifieke werknemersvaardigheden die bij een bepaalde branche horen. De inspectie oordeelt minder positief over de stageboekjes. Deze fungeren vooral als een logboek voor de leerlingen en maken hun ontwikkeling niet zichtbaar. Op dit punt kan de school zich verbeteren. De samenwerking met andere scholen en met de verschillende gemeenten om de leerlingen in het kader van de participatiewet toe te leiden naar arbeid is groeiende. Een sterk punt van de school is dat zij als het nodig is leerlingen, ook na het verlaten van de school, kan begeleiden. De stagecoördinator vervult dan de rol van jobcoach. Voor jongeren die uitvallen op de arbeidsmarkt participeert de school in een project dat de jongeren (weer) duurzaam probeert toe te leiden naar de arbeidsmarkt. Onderwijsleerproces De kwaliteit van het onderwijsleerproces is op alle aspecten van voldoende niveau. De school beschikt over goed ingerichte praktijklokalen. De leer- en werksituatie is voor zowel leerlingen als personeel veilig en functioneel. Centraal staat het welbevinden van de leerlingen om hen in een veilige sfeer te motiveren en tot ontwikkeling te laten komen. Leraren bereiden hun lessen voor op basis van een gemeenschappelijk format en plannen de manier waarop ze Pagina 12 van 15

13 differentiëren in groepsplannen. Zij stemmen de instructie af op de verschillende onderwijsbehoeften. De opbouw van de lessen is helder. Leerlingen werken gericht en betrokken aan doelen. Zij zijn taakgericht en houden een verzorgd portfolio bij. Kwaliteitszorg De kwaliteitszorg is overwegend van voldoende kwaliteit. De school evalueert systematisch wat de kwaliteit is van het onderwijs in het arbeidsmarktgerichte profiel. Afspraken over het pedagogisch en didactisch handelen van leraren zijn vastgelegd. De directie gaat met klassenbezoeken en kijkwijzers na of de afspraken worden nageleefd. De school heeft voor veel leergebieden helder welke opbrengsten zij nastreeft en hanteert daarbij ook schoolstandaarden. Zij doet dit voor een groot aantal leergebieden, maar niet voor de gerealiseerde arbeidscompetenties. Indicator 4.2 is daarom onvoldoende. De school heeft voldoende zicht op de ontwikkelbehoeften van het personeel. De schoolleiding baseert zich hierbij op formele en informele gesprekken, overleggen en (les)observaties. Op teamniveau wordt besproken op welke punten de teamleden zich moeten (bij-)scholen en verder ontwikkelen om de leerlingen voldoende kennis en vaardigheden bij te brengen. De schoolleiding formuleert jaarlijks, op basis van de input van het team, een gemeenschappelijk scholingsaanbod. Daarbij is er ruimte voor eigen ambities en interesses van teamleden. De school heeft een beeld van de competenties en functies die zij nodig heeft voor het verzorgen van een arbeidsmarktgericht profiel. De school werkt gericht aan de professionalisering van het eigen team, maar zoekt ook de samenwerking met andere scholen zodat zij een breed praktijkgericht aanbod in alle sectoren en branches kan aanbieden. Naleving wet- en regelgeving De inspectie stelde een tekortkoming vast in de naleving van de wettelijke voorschriften. Enkele leerlingen van de Stormvogel volgen een deel van het onderwijsprogramma op een school voor praktijkonderwijs. Dit mag op basis van artikel 24 van de WEC, mits de scholen daarvoor een symbioseovereenkomst opstellen die voldoet aan de voorwaarden zoals vastgelegd in Pagina 13 van 15

14 artikel 12 en 13 van het Onderwijskundig Besluit bij de WEC. De symbioseovereenkomst voldoet niet aan de wet- en regelgeving inzake symbiose. Pagina 14 van 15

15 3 VERVOLGTOEZICHT De Inspectie van het Onderwijs handhaaft voor De Stormvogel het basisarrangement. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek of een vierjaarlijks bezoek. Naleving De inspectie stelde een tekortkoming vast wat betreft artikel 25 eerste lid van de Wet op de expertisecentra (WEC), artikel 24 WEC en artikel 12 en 13 van het Onderwijskundig Besluit bij de WEC. Het bevoegd gezag dient de geconstateerde tekortkoming in de naleving van wettelijke voorschriften op te heffen. In verband hiermee geeft de inspectie het bestuur de volgende herstelopdracht: Het bevoegd gezag stuurt de inspectie voor 1 september 2016 een afschrift van de symbiose-overeenkomst met de praktijkschool waar een deel van de leerlingen onderwijs volgt. De symbiose-overeenkomst moet voldoen aan de voorwaarden zoals vastgelegd in artikel 12 en 13 van het Onderwijskundig Besluit bij de WEC. De inspectie gaat er, conform de Richtlijn Symbiose, van uit uit dat het onderwijs op de praktijkschool ten hoogste 60 procent bedraagt van het aantal uren waarin de school gemiddeld per week onderwijs verzorgt. Pagina 15 van 15