Examenprogramma NBA Beroepsopleiding AA voor het Theoretisch examen Accountant Administratieconsulent. september 2013 / augustus 2014

Transcriptie

1 Examenprogramma NBA Beroepsopleiding AA voor het Theoretisch examen Accountant Administratieconsulent september 203 / augustus 204

2 Inhoudsopgave. NBA Beroepsopleiding AA 3 2. Doelstelling van de opleiding 3 3. Inhoud en niveau van de AA-opleiding 3 4. Lesvorm waarbij de praktijk centraal staat 3 5. Instroom in de NBA Beroepsopleiding AA 4 6. Het opleidingsprogramma 5 7. Vrijstellingsverzoeken 6 8. Beschrijving per vak 7 9. Regelgeving Overgangsregeling 4 2

3 . NBA Beroepsopleiding AA De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) biedt met de NBA Beroepsopleiding AA een kwalitatief hoogwaardige AA-opleiding op post-hboniveau aan. De NBA Beroepsopleiding AA kun je volgen bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), Saxion Hogescholen (Enschede), AVANS+ (Breda), Fontys Hogescholen (Eindhoven) en het Suriname College of Accountancy (Suriname, Paramaribo). Het is ook mogelijk om je in te schrijven voor losse examens. Voorwaarde is dan wel dat je kunt aantonen dat je in het verleden voor het betreffende examenvak bij een door de CEA aangewezen opleiding onderwijs hebt gevolgd. Het inschrijfformulier voor de examens tref je aan op de website van de NBA ( De NBA Beroepsopleiding AA is door de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA) aangewezen als opleiding die gerechtigd is om de opleiding tot Accountant-Administratieconsulent te verzorgen. 2. Doelstelling van de opleiding De AA-Accountant, de officiële titel is Accountant- Administratieconsulent, is een breed geschoolde adviseur die ondernemers bijstaat op diverse terreinen van de bedrijfsvoering. Je kunt daarbij denken aan administratieve dienstverlening, verslaglegging, accountantscontrole en financiële, bedrijfseconomische, fiscale en branchespecifieke advisering. De AA-Accountant werkt voornamelijk in het midden- en kleinbedrijf. De AA-opleiding van de NBA Beroepsopleiding AA richt zich dan ook met name daar op. De AA-Accountant is een accountant met certificeringsbevoegdheid. Het kennisniveau stijgt daarom op onderdelen uit boven dat wat nodig is om als accountant binnen het midden- en kleinbedrijf te kunnen functioneren. 3. Inhoud en niveau van de AA-opleiding In Nederland moeten de accountantsopleidingen (RA en AA) voldoen aan de eindtermen die zijn vastgesteld door de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA). Deze eindtermen omvatten: de onderwerpen de niveau-aanduidingen de studiebelasting (European Credit Points = ECTS) Het rapport met eindtermen vind je op de website van de CEA ( Het examenprogramma van de NBA Beroepsopleiding AA is gebaseerd op de eindtermen van de CEA. 4. Lesvorm waarbij de praktijk centraal staat De kennisgebieden waar het AA-onderwijs zich met name op richt, zijn financiële administratie, fiscaliteit, controle en advisering. De leerinhoud is in z n algemeenheid te typeren als cognitieve kennis en cognitieve vaardigheden: het kennen van feitelijke informatie en procedures en het kunnen toepassen en uitvoeren van regels. De (beroeps)praktijk vormt het uitgangspunt van het onderwijs. Je leert tijdens de NBA Beroepsopleiding AA de wet- en regelgeving toe te passen binnen de omgeving van het midden- en kleinbedrijf. De onderwijsinhoud en de onderwijsprocessen worden gekoppeld aan de beroepscontext in de vorm van opgaven, werkstukken, casuïstiek, etc. Voor het AA-onderwijs wordt als basis een docentgestuurde benadering gekozen. Met de docentgestuurde manier van werken willen we een heldere, gestructureerde leersituatie voor jou creëren. Er wordt gewerkt met een beschrijving van wat er per vak beoogd wordt: een helder geformuleerde doelstelling per deelvak, een heldere opbouw van de leerstof, een heldere structuur in de les en directe feedback naar studenten voor een effectief leerproces. De docentgestuurde manier van werken is een krachtig benadering voor het aanleren van basiskennis en vaardigheden. Concreet betekent dit dat in de lessen de docent streeft naar effectief leren van de studenten. De docent: is duidelijk in wat hij aan het eind van de les bereikt wilt hebben; geeft expliciet aan wat in de les van jou verwacht wordt (werken aan opdrachten, stellen van vragen, enz); 3

4 stimuleert je tot een actieve rol in de lessen en in het leerproces; geeft je de gelegenheid tot het oefenen (met vraagstukken) onder begeleiding; geeft je tijdens het zelfwerken in de les gevraagd en ongevraagd feedback; zorgt voor een vriendelijke sfeer en geeft je veel positieve feedback; spoort je aan tot voldoende mate van studiediscipline. Naar inzicht en ervaring van de AA-docent zal de mate van docentgestuurdheid van het onderwijs variëren: wanneer je veel voorkennis mist of minder zelfstandig bent, is docentgecentreerd onderwijs de aangewezen methode. Het studentgecentreerd leren is van toepassing als je significante verwante kennis bezit en een groter beroep op je zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid mogelijk is. Als onderwijsvorm voor het AA-onderwijs is gekozen voor contactonderwijs. Uitgangspunten voor het contactonderwijs: De AA-opleiding leidt op voor landelijke examens. Deze examens worden in de regel twee keer per jaar afgenomen op vaste examendata. De AA-student wordt doelgericht opgeleid voor een bepaald examenmoment. Dat betekent dat de einddata van de opleidingen afgestemd zijn op de (landelijk externe) examendata. bacheloropleiding in het hoger onderwijs in een financieel-economische richting hebt afgerond. Hierop geldt echter de volgende uitzondering: wanneer je voor een bacheloropleiding in een financieel-economische richting op het niveau van hoger onderwijs minimaal 80 ECTS hebt behaald, mag je maximaal 3 landelijke examenvakken bij de NBA Beroepsopleiding AA volgen en voor deze vakken de tentamens maken. Deze uitzondering heeft geen betrekking op de vakken Audit & Assurance 3, Bestuurlijke Informatieverzorging 3 en Externe Verslaggeving 3. Deze vakken worden altijd na afronding van de bacheloropleiding gevolgd en getentamineerd. Met je afgeronde hbo-bacheloropleiding en de NBA Beroepsopleiding AA moet je aan de gehele set van eindtermen van de CEA voldoen. Dat betekent in veel gevallen dat je na de hbo-bacheloropleiding eerst een schakelprogramma moet volgen voordat je kunt starten met de NBA Beroepsopleiding AA. De omvang van het schakelprogramma is afhankelijk van je vooropleiding. De meeste deelnemers aan de NBA Beroepsopleiding AA hebben een opleiding Financieel-Economisch Management, een SPD- of een HEAO-BE-opleiding gevolgd, maar ook deelnemers met een andere financieel-economische opleiding op hbo- of woniveau zijn van harte welkom. Met deze onderwijsvorm richt de NBA Beroepsopleiding AA zich primair op de student die behoefte heeft aan regelmatig contact met docenten en regelmatig lesbijeenkomsten wil volgen om op deze manier een regelmatig studieritme aangereikt te krijgen. Ook is dit onderwijstype beter geschikt voor studenten die weinig studiediscipline hebben en de lesbijeenkomsten nodig hebben (of gebruiken) als stok achter de deur om tijd te besteden aan de studie. De examinering bestaat uit schriftelijke examens. 5. Instroom in de NBA Beroepsopleiding AA De NBA Beroepsopleiding AA is een post-hboopleiding. Dat wil zeggen dat instroom in de NBA Beroepsopleiding AA mogelijk is wanneer je een 4

5 6. Het opleidingprogramma a) In de bacheloropleiding zijn de eerste beginselen van de kernvakken, de kernvak gerelateerde bedrijfseconomische accountantsvakken en de overige ondersteunende vakken grotendeels afgerond. Voor deze vakken geldt een minimale studieomvang: Eerste beginselen van de kernvakken: Minimum aantal ECTS: Audit & Assurance 8 Bestuurlijke Informatieverzorging 8 Externe Verslaggeving 8 Kernvak gerelateerde vakken: Minimum aantal ECTS: Boekhouden 6 Management Accounting 3 Financieel Management/Financiering 3 Management en Organisatie 4 Corporate Governance 3 Extra credits in één of meer vakgebieden 6 Overige ondersteunende vakken: Minimum aantal ECTS: Recht (Sociaalrecht en Privaatrecht) 0 Belastingrecht 0 Algemene Economie 4 Wiskunde en Statistiek 6 Extra credits in of meer vakgebieden 9 Deficiënties bij bovenstaande vakken moeten in overleg met de onderwijscoördinator van de accountantsopleiding van de betreffende onderwijsinstelling in een schakelprogramma worden weggewerkt. Studenten van de opleiding Financieel-Economisch Management, de SPD- of de BE-opleiding moeten in een schakelprogramma, afhankelijk van het gevolgde curriculum, meestal nog het examen Corporate Governance en het examen Audit & Assurance maken en met een voldoende afronden. HEAO-BE ers moeten daarnaast over het algemeen in het schakelprogramma het vak Recht (privaatrecht en sociaal recht) afronden. De deficiëntie voor het deelvak Audit & Assurance kan via het examencircuit van de NBA Beroepsopleiding AA of via een schoolexamen worden weggewerkt. 5

6 b) Het examenprogramma van de NBA Beroepsopleiding AA omvat de volgende vakken: Kernvakken: Aantal ECTS: Audit & Assurance 2 0 Audit & Assurance 3 A 8 Audit & Assurance 3 B 4 Totaal 22 Bestuurlijke Informatieverzorging 2 4 Bestuurlijke Informatieverzorging 3 8 Totaal 22 Externe Verslaggeving 2 2 Externe Verslaggeving 3 0 Totaal 22 Kernvak gerelateerde vakken: Minimum aantal ECTS: Management Accounting (als onderdeel van STM) 3 Financieel Management/Financiering (als onderdeel van STM) 3 Management en Organisatie (als onderdeel van STM) 4 Overige ondersteunende vakken: Belastingrecht (als onderdeel van FA,2) 4 Minimum aantal ECTS: Profielvakken Aantal ECTS: Fiscale Advisering Strategisch management 0 7. Vrijstellingsverzoeken Je kunt bij de NBA een vrijstelling aanvragen. Dat doe je als: het curriculum van de vooropleiding waarover je vrijstelling aanvraagt bij de onderwijsinstelling waar je toegelaten wilt worden tot de NBA Beroepsopleiding AA, onbekend is; je vrijstelling wilt verkrijgen voor één of meer vakken van de NBA Beroepsopleiding AA; je na het behalen van alle vakken het theoretische getuigschrift van de NBA Beroepsopleiding AA wilt aanvragen. Het formulier waarmee je vrijstellingen kunt aanvragen, tref je aan op de website van de NBA ( 6

7 8. Beschrijving per vak In dit hoofdstuk wordt per (deel)vak aangegeven: wat met het vak beoogd wordt; welke onderwerpen op welk niveau worden behandeld; de doelstelling per deelvak; de ingangseis per deelvak; de literatuur; de toetsing. Per (deel)vak wordt per onderwerp het niveau aangegeven waarop de kennis verworven (en toegepast) dient te worden. Hieronder de beschrijving van de niveaus die door de CEA onderscheiden worden: Niveau Omschrijving Begrip hebben van Inzicht hebben in Hoofd- en bijzaken kunnen onderscheiden Kennis van regels, principes, generalisaties, theorieën, structuren Consequenties kunnen trekken die niet expliciet gegeven zijn 2 Kunnen toepassen van kennis in nieuwe situaties Het verduidelijken, in vraag stellen, in samenstellende elementen ontleden van de inhoud. De reden kunnen geven waarom iets op een bepaalde manier gedaan is of gebruikt is; kunnen redeneren, kunnen analyseren 3 Diepgaand inzicht hebben in Denken dat creatief van aard is. De inhoud grotendeels zelf samenstellen Kritisch kunnen denken Toelichting: Niveau heeft betrekking op het reproduceren van kennis en het kunnen trekken van conclusies. Niveau 2 heeft betrekking op het kunnen toepassen van kennis in eenvoudige praktijksituaties. Niveau 3 heeft betrekking op het kunnen toepassen van de verworven kennis in complexe situaties. Op dit niveau is sprake van een integrale aanpak. 8A. Audit & Assurance Het vak Audit & Assurance is opgedeeld in drie deelvakken en praktijkopdrachten: Audit & Assurance Audit & Assurance 2 Audit & Assurance 3A + 3B Met het vak Audit & Assurance wordt beoogd dat: je kennis hebt van de grondslagen van de beroepsuitoefening onder meer bestaande uit economische motieven, relevante wet- en regelgeving en institutionele kaders, alsmede diepgaand inzicht hebt in de ethische aspecten van de beroepsuitoefening; je kennis hebt van de functie van het accountantsberoep in corporate governance en de verslaggevingsketen in het bijzonder; je ethische aspecten in een specifieke opdracht kunt onderkennen en (ethische) dilemma s gemotiveerd weet op te lossen; je gemotiveerd de aanvaardbaarheid, rationaliteit en uitvoerbaarheid van een specifieke opdracht uiteen kunt zetten met een oriëntatie op de doelstelling van de opdracht; je een grondige en onderbouwde analyse kunt geven van de controlerisico's in een specifieke situatie; In die risicoanalyse dien je ook aandacht te schenken aan de risico's op het terrein van de interne beheersing (inclusief administratieve organisatie en interne controle) en op het terrein van de externe verslaggeving voor zover van belang voor de financial audit. De bedoelde 7

8 situaties kunnen zowel opdrachten tot controle van de jaarrekening als bijzondere opdrachten betreffen. je gemotiveerd een oplossingsrichting kunt aangeven voor specifieke vraagstukken, in het bijzonder de identificatie van de controleinformatie die nodig is als deugdelijke grondslag voor de uitvoering van de desbetreffende opdracht; je op basis van de beschikbare controleinformatie een oordeel kunt vormen en kunt beargumenteren ten aanzien van een specifiek controlevraagstuk met inachtneming van de relevante wet- en regelgeving, evenals de formulering van het oordeel kunnen geven; je in staat bent de hoofdlijnen van een accountantsverslag en overige rapportage ten behoeve van de directie en organen belast met governance te beschrijven; je in staat bent je een objectief oordeel te vormen over de getrouwheid van een verantwoording op basis van de beschikbare controle-informatie evenals de formulering van dit oordeel. Het vak Audit & Assurance maakt geen deel uit van de NBA Beroepsopleiding AA maar wordt wel door de NBA Beroepsopleiding AA aangeboden. De NBA geeft voor het behalen van dit vak certificaten af. De deelvakken Audit & Assurance, Audit & Assurance 2 en Audit & Assurance 3 zijn zo opgebouwd dat het volgtijdelijk volgen van deze deelvakken aanbevolen wordt. Hetzelfde geldt voor de deelvakken Externe Verslaggeving 2 en Externe Verslaggeving 3. Ook voor de vakken Bestuurlijke Informatieverzorging 2 en Bestuurlijke Informatieverzorging 3 wordt het volgtijdelijk volgen van deze vakken aanbevolen. 8

9 Het programma Audit & Assurance Onderwerp Toepassing van het institutioneel kader dat geldt voor de uitoefening van de controlefunctie. Dit betreft in het bijzonder: WTA, WAB, WTRA; BTA; Verordening accountantsorganisaties ; VGC; COS; Nadere voorschriften onafhankelijkheid; Nadere voorschriften accountantskantoren terzake van assurance-opdrachten, aan assurance verwante opdrachten; Tuchtrechtspraak. Markt voor financial audit (o.a. kennis van de marktpartijen evenals van vraag- en aanbodfactoren zoals concurrentie en aansprakelijkheid) en rol van financial audit binnen corporate governance (codes). Historische ontwikkeling van financial auditing Kennis van algemene theorieën die het fenomeen auditing trachten te verklaren (als vertrouwens-, agency-, insurance- en information theory). Proces van oordeelsvorming en de fundamentele beginselen van beroepsethiek voor accountants. Positie van de accountant binnen het systeem van governance in de desbetreffende huishouding, in het bijzonder de relatie met de raad van commissarissen of/en het auditcommittee dan wel andere toezichthouders (waaronder AFM, BFT, DNB). zoals bepaald door de CEA 3 A&A- 2 2 A&A A&A-3 A A&A-3 B 9

10 Onderwerp Kwaliteitsbewaking op het niveau van beroep, kantoororganisatie en individuele opdrachten. Proces van opdrachtaanvaarding respectievelijk voortzetten van een opdracht, alsmede kennis van de daarmee verbonden wet- en regelgeving. Daarbij komen onder meer algemene aspecten aan de orde zoals objectiviteit en onafhankelijkheid, vaststelling uitvoerbaarheid, rationaliteit en risicomanagement waaronder begrepen: Inzicht in organisatorische aspecten zoals teamsamenstelling, planning, procesbewaking, dossiervorming. Specifieke richtlijnen m.b.t. de uitvoering van controle-opdrachten & overige assurance-opdrachten, waaronder Audit Related Services. Voorbeelden van specifieke richtlijnen zijn specifieke onafhankelijkheidsregels en regels op het gebied van Wwft. Invloed van internationale accountantsorganisaties (zoals IFAC, FEE) op (de uitvoering van) assurance services en wet- en regelgeving gericht op accountants in Nederland en Europa. Invloed van andere (internationale) organisaties (zoals PCOAB, EU, SEC) op het functioneren van accountants. Belangrijkste aspecten van het accountantsberoep en beroepsopvattingen in de EU en de Verenigde Staten, specifiek met betrekking tot de financial audit. zoals bepaald door de CEA A&A A&A-2 A&A-3 A 3 2 A&A-3 B 0

11 Onderwerp Proces van financial auditing: fasering controleproces (planning, uitvoering, evaluatie, afronding en rapportage). Opstellen in hoofdlijnen van een controleplan voor een verantwoording als geheel en controleplan voor specifieke onderdelen van een verantwoording. Verschillende aspecten die het controlerisico bepalen (inherente risico, interne controlerisico en detectierisico) waaronder: begrijpen van de doelstellingen, strategie en activiteiten van de onderneming, de interne en externe omgeving, ondernemingsrisico s en procesrisico s, kritische succesfactoren en prestatieindicatoren en moderne interne beheersingsconcepten in het kader van de Audit & Assurance; kennis van het materialiteitsbegrip en methoden om deze te bepalen; kennis van uitvoering controleplan/werkprogramma op het niveau van een post, proces, doelstelling, risico, controlemiddel/techniek; alsmede de door de accountant toe te passen geautomatiseerde hulpmiddelen bij de uitvoering van financial audits (zoals CAATS). Eisen waaraan een systeem van interne beheersing moet voldoen in het kader van de risicoanalyse en de evaluatie van interne beheersing. Onderkennen van fraudesignalen en het adequaat opvolging daaraan geven zoals bepaald door de CEA A&A- A&A A&A-3 A A&A-3 B

12 Onderwerp Invloed van geautomatiseerde systemen (van de gecontroleerde) op planning, uitvoering, evaluatie en rapportering van financial audits. Eisen van wet- en regelgeving waaraan een financiële verantwoording moet voldoen. IFRS. BW II titel 9/Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving als onderdeel van het toetsingskader bij de financial audit. Financial audit methoden, middelen en technieken, aard, omvang (deelwaarnemingen waaronder steekproeven) en tijdstip van te vergaren bewijsmateriaal, zowel op het niveau van een post als op het niveau van een proces. Gebruik maken van de werkzaamheden van: andere accountants (waaronder het optreden als groepsaccountant); andere deskundigheden. Afronding van de controle inclusief het proces van oordeelsvorming en inclusief de evaluatie van de bevindingen en besluitvorming ten aanzien van de af te geven verklaring. Aandacht dient te worden geschonken aan de verantwoordelijkheid van de accountant voor het jaarverslag. Bijzondere onderwerpen die in de afronding aan de orde kunnen komen: gebeurtenissen na balansdatum, niet uit de balans blijkende verplichtingen, problematiek met betrekking tot verslaggeving en controle in geval van transacties tussen verbonden partijen, going concern problematiek. Rapportering van bevindingen: verklaringen, managementletters en overige rapporteringsvormen (waaronder rapportering via zoals bepaald door de CEA A&A- A&A A&A-3 A A&A-3 B 3 2

13 elektronische weg), inclusief kennis en inzicht in de reikwijdte van de verantwoordelijkheid van de accountant terzake. Overige Assurance Services Onderwerp Behoefte aan assurance services in algemene zin (betrouwbaarheid en relevantie van informatie, corporate governance, stakeholder identification, duurzaamheid, enz.). Assurance framework (IFAC) en verschillende objecten van assurance services (data, processen/systemen en gedrag). Assurance proces in algemene zin (planning, uitvoering, evaluatie en rapportage) alsmede begrip van specifieke elementen (mate van zekerheid, standaarden en criteria). Aantal assurance services zoals beoordeling van financiële informatie, assurance m.b.t. niet financiële informatie, compliance onderzoeken, onderzoeken ten behoeve van de overheid (rechtmatigheidsaspect), andere bijzondere onderzoeken gericht op het verschaffen van zekerheid. (waaronder bijzondere controleopdrachten volgens NV COS 800) Opstellen hoofdlijnen plan van uitvoering dergelijke assurance services en uitvoeringsplan op onderdelen. Beoordeling van de uitkomsten van het onderzoek en de invloed hiervan op het af te geven oordeel. Rapportering uitkomsten andere assurance services: invloed van de aard van de opdracht op de rapporteringsvorm, soorten rapportering enz. zoals bepaald door de CEA A&A- A&A A&A-3 A A&A-3B 3

14 Communicatie van de accountant /assurance provider met stakeholders. Internationale ontwikkelingen op het gebied van assurance services waaronder continuous assurance. 2 2 Overige Services Onderwerp zoals bepaald door de CEA A&A-I A&A-2 A&A-3 A A&A-3 B Samenstelopdrachten en specifiek overeengekomen werkzaamheden (in het bijzonder de verschillen ten opzichte van controle- en beoordelingsopdrachten): Samenstelopdrachten doelstelling en algemene uitgangspunten; vaststellen van de opdrachtvoorwaarden; planning, dossiervorming, uit te voeren werkzaamheden; rapportering. Opdrachten tot het verrichten van 3 3 overeengekomen specifieke werkzaamheden met betrekking tot financiële informatie: doelstellingen algemene uitgangspunten; vaststellen van de opdrachtvoorwaarden; planning, dossiervorming, uit te voeren werkzaamheden; rapportering Opdrachten tot het verrichten van 2 2 overeengekomen specifieke werkzaamheden met betrekking tot niet financiële informatie Transactiegerelateerde adviesdiensten 2 2 4

15 Toepassing NV Cos: AA 2400 Opdrachten tot het beoordelen van financiële overzichten 240 Het beoordelen van tussentijdse financiële informatie door de accountant van de entiteit 440 Opdrachten tot het samenstellen van financiële overzichten AA2 200 Algehele doelstellingen van de onafhankelijke accountant, alsmede het uitvoeren van een controle overeenkomstig de Standaarden 20 Overeenkomen van de voorwaarden van controleopdrachten 220 Kwaliteitsbeheersing voor een controle van financiële overzichten 230 Controledocumentatie 240 Verantwoordelijkheden van de accountant met betrekking tot fraude in het kader van een controle van financiële overzichten 250 Het in aanmerking nemen van wet- en regelgeving bij een controle van financiële overzichten 260 Communicatie met de met governance belaste personen 265 Het meedelen van tekortkomingen in de interne beheersing aan de met governance belaste personen en het management 300 Planning van een controle van financiële overzichten 35 Risico s op een afwijking van materieel belang identificeren en inschatten door inzicht te verwerven in de entiteit en haar omgeving 320 Materialiteit bij de planning en uitvoering van een controle 330 Inspelen door de accountant op ingeschatte risico's 530 Het gebruiken van steekproeven bij een controle 5500N Transactiegerelateerde adviesdiensten AA3A 240 Verantwoordelijkheden van de accountant met betrekking tot fraude in het kader van een controle van financiële overzichten 250 Het in overweging nemen van wet- en regelgeving bij een controle van financiële overzichten 402 Controleoverwegingen wanneer een entiteit gebruik maakt van een serviceorganisatie 450 Evaluatie van tijdens de controle onderkende afwijkingen 500 Controle-informatie 50 Controle-informatie-Specifieke overwegingen voor geselecteerde items 505 Externe confirmaties 50 Initiële controleopdrachten - Beginsaldi 520 Cijferanalyses 540 De controle van schattingen, met inbegrip van schattingen van reële waarde, alsmede van de toelichtingen daarop 550 Verbonden partijen 560 Gebeurtenissen na de einddatum van de verslagperiode 570 Continuïteit 580 Schriftelijke bevestigingen 600 Bijzondere overwegingen en controles van financiële overzichten van een groep (inclusief de werkzaamheden van accountants van groepsonderdelen) 60 Gebruikmaken van de werkzaamheden van interne auditors 620 Gebruikmaken van de werkzaamheden van een door de accountant ingeschakelde deskundige 700 Het vormen van een oordeel en het rapporteren over financiële overzichten 705 Aanpassingen van het oordeel in de controleverklaring van de onafhankelijke accountant 706 Paragrafen ter benadrukking van bepaalde aangelegenheden en paragrafen inzake overige aangelegenheden in de controleverklaring van de onafhankelijke accountant 70 Ter vergelijking opgenomen informatie - Vergelijkende cijfers en vergelijkende financiële overzichten 5

16 720 De verantwoordelijkheden van de accountant met betrekking tot andere informatie in documenten waarin gecontroleerde financiële overzichten zijn opgenomen OOB 340N Assurance-opdrachten betreffende emissie verslagen 3850N Assurance- en overige opdrachten met betrekking tot prospectussen AA3B 800 Bijzondere overwegingen-controles van financiële overzichten die zijn opgesteld in overeenstemming met stelsels voor bijzondere doeleinden 805 Bijzondere overwegingen - Controles van een enkel financieel overzicht en controles van specifieke elementen, rekeningen of items van een financieel overzicht 80 Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten 3000 Assurance-opdrachten anders dan opdrachten tot controle of beoordeling van historische financiële informatie 3400 Onderzoek van toekomstgerichte financiële informatie 3402 Assurance-rapporten betreffende interne beheersingsmaatregelen bij een serviceorganisatie 4400 Opdrachten tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden met betrekking tot financiële informatie 6

17 Toepassing wet- en regelgeving Bij het vak Audit & Assurance is het van groot belang dat je op een goede wijze met de wet- en regelgeving kunt omgaan. In de Handleiding Regelgeving Accountancy (HRA) is de meeste regelgeving opgenomen die betrekking heeft op het functioneren van accountants. In onderstaande tabel wordt aangegeven op welk niveau bij welk deelvak je met welke wet- en regelgeving moet kunnen omgaan. Gerelateerd aan de wet- en regelgeving wordt van jou ook verwacht dat je met ethische vraagstukken kunt omgaan en dat je vraagstukken vanuit een professioneel kritische instelling kunt benaderen. Handleiding Regelgeving Accountancy (HRA) Ter introductie Algemene Inleiding Handleiding Regelgeving Accountancy Wetgeving Wet op de Accountants- Administratieconsulent Wet Tuchtrechtspraak Accountants Niveau A&A- Niveau A&A-2 Wet Toezicht Accountantsorganisaties 2 2 Besluit Toezicht Accountantsorganisaties 2 2 Koninklijk besluit inwerkingtreding Wet Toezicht Accountantsorganisaties en Besluit Toezicht Accountantsorganisaties Verordeningen 2 2 Niveau A&A-3A Verordening gedragscode 2 Verordening op de Periodieke Preventieve Toetsing Verordening Accountantsorganisatie Nadere voorschriften Nadere voorschriften onafhankelijkheid 2 3 Nadere voorschriften inzake accountantskantoren ter zake door of namens deze kantoren uitgevoerde assurance-opdrachten, anders dan wettelijke controles in de zin van de Wet Toezicht Accountantsorganisaties Nadere voorschriften accountantskantoren ter zake van assurance-opdrachten Nadere voorschriften controle- en overige standaarden Richtlijnen voor de kwaliteitsbeheersing (RKB) Niveau A&A-3B 7

18 8A.. Doelstelling Audit & Assurance : Je maakt kennis met de beginselen van het samenstellen van jaarrekeningen en met de beginselen van de accountantscontrole. Je leert welke wet- en regelgeving van toepassing is bij de accountantscontrole. Ingangseis Audit & Assurance : Je bent bezig met een bedrijfseconomische hbobacheloropleiding. Literatuur Audit & Assurance : Grondslagen van Auditing & Assurance (Theorie + Toepassingen), B. Majoor en J. van Kollenburg, Noordhoff Uitgevers B.V. NV COS 440, Opdracht tot het samenstellen van financiële informatie NOvAA-Leidraad 4: opdrachten in de mkbpraktijk VGC Artikelen omtrent ethiek en de professioneel kritische instelling Toetsvorm: Een schriftelijk tentamen. Kennisgerichte toetsing. 8A.2. Doelstelling Audit & Assurance 2: Je leert bij Audit & Assurance 2 de wet- en regelgeving toe te passen bij eenvoudige cases. Ingangseis: Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding AA en je hebt Audit & Assurance I behaald. Literatuur Audit & Assurance 2: Handleiding Regelgeving Accountancy (HRA) editie update april 203 (uitgave NBA Amsterdam) Studenteneditie VRA VGC WTA/BTA Verordening Accountantsorganisaties Nadere Voorschriften accountantskantoren inzake Assurance- en aan assurance verwante opdrachten Wet op het accountantsberoep NV COS Nadere Voorschriften onafhankelijkheid van de openbaar AA-Accountant Wtra Wwft Grondslagen van Auditing & Assurance (Theorie + Toepassingen), B. Majoor en J. van Kollenburg, Noordhoff Uitgevers B.V. Auditing, Assurance & Risk, W. Robert Knechel, Steven E. Salterio & Brian Ballou, Thomson South Western NBA Praktijkhandreiking.09; verantwoordelijkheid van de accountant bij de toetsing van in het jaarverslag opgenomen corporate governance Artikelen omtrent ethiek en de professioneel kritische instelling Aanbevolen (ondersteunende) literatuur: Compendium Accountancy deel A en B respectievelijk wet- en regelgeving en controle van de jaarrekening Accountant (periodieke uitgave NBA Amsterdam) Auditing Essentials, Brenda Westra (uitgave Pentagan Publishing) Boekenreeks Succesvol studeren voor auditing, Brenda Westra (uitgave Pentagan Publishing) Audit Alert (downloaden via de website van de NBA) NOvAA Leidraad 2; de AA in een geautomatiseerde omgeving (digitaal beschikbaar) Toetsvorm: Een schriftelijk tentamen. Bij het tentamen wordt met name getoetst of je in staat bent de wet- en regelgeving in eenvoudige praktijksituaties toe te passen. Tijdens het examen mag je alle relevante wet- en regelgeving meenemen. 8A.3. Doelstelling Audit & Assurance 3A: Je kunt de wet- en regelgeving toepassen op complexe cases, je kunt tevens de verschillende typologieën onderscheiden. Ingangseis: Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding AA en je hebt Audit & Assurance 2 behaald. 8

19 Literatuur Audit & Assurance 3A: Handleiding Regelgeving Accountancy (HRA) editie update april 203 (uitgave NBA Amsterdam) Studenteneditie VRA VGC WTA/BTA Verordening Accountantsorganisaties Nadere Voorschriften accountantskantoren inzake Assurance- en aan assurance verwante opdrachten Wet op het accountantsberoep NV COS Nadere Voorschriften inzake onafhankelijkheid van de openbaar AA-Accountant Wwft Wtra Leerboek Accountantscontrole, delen 4 en 5: algemene controle (,2) en deel 6: typologie accountantscontrole, Frielink & Van Kollenburg, Educatieve Partners Nederland Grondslagen van Auditing & Assurance (Theorie + Toepassingen), B. Majoor en J. van Kollenburg, Noordhoff Uitgevers B.V. Auditing, Assurance & Risk, W. Robert Knechel, Steven E. Salterio & Brian Ballou, Thomson South Western NBA Praktijkhandreiking.09; verantwoordelijkheid van de accountant bij de toetsing van in het jaarverslag opgenomen corporate governance Artikelen omtrent ethiek en de professioneel kritische instelling Aanbevolen (ondersteunende) literatuur: Compendium Accountancy deel A en B respectievelijk wet- en regelgeving en controle van de jaarrekening Accountant (periodieke uitgave NBA Amsterdam) Auditing Essentials, Brenda Westra (uitgave Pentagan Publishing) Boekenreeks Succesvol studeren voor auditing, Brenda Westra (uitgave Pentagan Publishing) Audit Alert (downloaden via de website van de NBA) Toetsvorm: Een schriftelijk tentamen. Bij het tentamen wordt met name getoetst of je in staat bent de wet- en regelgeving in complexe praktijksituaties toe te passen. Gegevens worden ongeordend gepresenteerd en hebben raakvlakken met andere vakgebieden (op niveau en/of niveau 2), zoals Externe Verslaggeving en Bestuurlijke Informatieverzorging, waardoor integrale afwegingen gemaakt moeten worden. De onderdelen van het examen die betrekking hebben op andere vakgebieden dan het vakgebied Audit & Assurance, worden voorafgaand aan het examen benoemd. Voorafgaand aan het examen worden daartoe aanwijzingen gegeven en/of materiaal beschikbaar gesteld. Tijdens het examen mag je alle relevante wet- en regelgeving meenemen. 8A.3. Doelstelling Audit & Assurance 3B: Bij Audit & Assurance 3B worden de bijzondere onderzoeken behandeld. Je kunt aantonen dat je weet hoe je een bijzonder onderzoek moet verrichten. Ingangseis: Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding AA en je hebt Audit & Assurance 2 behaald. Literatuur Audit & Assurance 3B: Handleiding Regelgeving Accountancy (HRA) editie update april 203 (uitgave NBA Amsterdam) Studenteneditie VRA VGC WTA/BTA Verordening Accountantsorganisaties Nadere Voorschriften accountantskantoren inzake Assurance- en aan assurance verwante opdrachten Wet op het accountantsberoep NV COS Nadere Voorschriften inzake onafhankelijkheid van de openbaar AA-Accountant Wwft Wtra Auditing & Assurance, Bijzondere opdrachten, B. Majoor (Noordhoff Uitgevers B.V.) 9

20 Artikelen omtrent ethiek en de professioneel kritische instelling Aanbevolen (ondersteunende) literatuur: Compendium van de accountantscontrole, deel 3A Bijzondere onderzoeken, Brenda Westra (uitgave Pentagan Publishing) Leerboek Accountantscontrole, deel 7A + B, Bijzondere Onderzoeken, Frielink & Van Kollenburg, Educatieve Partners Nederland Toetsvorm: Het schrijven van een essay waarin praktijkcases worden beschreven of het maken van een landelijk examen. De betreffende praktijkcases gaan over bijzonder onderzoek. Bij het schrijven van praktijkcases laat je zien hoe je een bijzonder onderzoek moet verrichten (van de opdrachtbevestiging tot en met de rapportage aan de klant). 8B. Bestuurlijke Informatieverzorging Het vak Bestuurlijke Informatieverzorging is opgedeeld in drie deelvakken: Bestuurlijke Informatieverzorging Bestuurlijke Informatieverzorging 2 Bestuurlijke Informatieverzorging 3 Met het vak Bestuurlijke Informatieverzorging wordt beoogd dat: je in staat bent om te doorgronden welke invloed de factor mens heeft op het functioneren van organisaties; je in staat bent de informatieverzorgende processen te clusteren naar taken, taken naar functies en functies naar organisatorische eenheden; je in staat bent de interne beheersing in verband te brengen met functionele processen en andersoortige processen, zoals geografische, productgeoriënteerde processen; je in staat bent het risico te minimaliseren dat er beslissingen worden genomen die de realisatie van de organisatiedoelstellingen negatief beïnvloeden; je in staat bent risicomanagement binnen organisaties toe te passen zodat er een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen ten aanzien van het behalen van de organisatiedoeleinden; je kennis hebt van een breed scala aan ITtoepassingen en je doorgrondt welke effecten de IT heeft op de informatieverzorging en de bedrijfsvoering; je weet wat er onder relevante kennis wordt verstaan en je begrijpt welke invloed relevante informatie heeft op het besluitvormingsproces; je weet op welke wijze je kunt nagaan of de beschikbare informatie betrouwbaar is en je doorgrondt wat het belang is van betrouwbare informatie; je in staat bent een beheersingssysteem te ontwerpen dat bijdraagt aan het bewaken van de activa; je in staat bent regels uit de wet- en regelgeving toe te passen die expliciet betrekking hebben op de interne beheersing van organisaties. Het vak Bestuurlijke Informatieverzorging maakt geen deel uit van de AA opleiding. De vakken Bestuurlijke Informatieverzorging, Bestuurlijke Informatieverzorging 2 en Bestuurlijke Informatieverzorging 3 worden bij voorkeur volgtijdelijk behaald. In onderstaande tabel zijn de onderwerpen met bijbehorend niveau aangegeven. De onderwerpen zijn gestructureerd naar tien thema s. 20

21 Onderwerp. Mensen De wederzijdse beïnvloeding tussen internal control en management control De effecten van prestatieprikkels op de controleomgeving De effecten van maatregelen van interne beheersing op het gedrag van mensen in organisaties en de daaruit voortvloeiende informatiebehoeften en behoefte invloed op de verantwoordingsinformatie uit te oefenen Het belang van de controleomgeving en ethisch gedrag van mensen voor de internal control en frauderisico Een beheersingssysteem beoordelen dat zowel elementen van internal control als elementen van management control in een goede onderlinge balans omvat 2. Structuren De wederzijdse beïnvloeding tussen organisatiekunde, systemen van interne beheersing en de daarbij passende bestuurlijke informatieverzorging De verschillen tussen controletechnische functiescheiding en arbeidsverdeling De zwakke en sterke punten van bepaalde organisatiestructuren en de betekenis daarvan voor de beheersingssystemen van organisaties De relatie tussen organisatiestructuren, informatiebehoeften en informatiestromen De basiskenmerken van een informatiesysteem beschrijven dat aansluit bij de organisatiestructuur van verschillende typen organisaties Een bestuurlijk informatieverzorgingssysteem ontwerpen dat aansluit bij de organisatiestructuur van verschillende typen organisaties 3. Processen De kenmerken van XBRL en van BPR en de relatie tussen BPR en ERP De gevolgen van BPR voor de interne beheersing en de bijbehorende bestuurlijke informatie De wijze waarop processen worden ontworpen De relaties tussen verschillende processen in organisaties beschrijven aan de hand van criteria op het terrein van de interne beheersing en informatiestromen De betekenis van informatieverzorging en daarbij in te zetten IT voor het in stand houden dan wel verbeteren van de efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering De afweging maken tussen een procesoriëntatie en een traditionele functionele structuur op basis van criteria op het terrein van de interne beheersing zoals bepaald door de CEA 2 BIV BIV 3 2

22 Onderwerp Een bestuurlijke informatieverzorging ontwerpen (inclusief de relevante beheersingsmaatregelen) die aansluit bij de processen in organisaties 4. Efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering zoals bepaald door de CEA BIV 2 BIV 3 COSO-ERM model De betekenis van de begrippen efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering De maatregelen van interne beheersing die bijdragen aan het in stand houden dan wel verbeteren van de efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering De interactie tussen internal controls en management controls bij het in stand houden dan wel verbeteren van de efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering De betekenis van informatieverzorging en daarbij in te zetten IT voor het in stand houden dan wel verbeteren van de efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering De wijze waarop interne beheersingsmaatregelen kunnen worden ingezet bij het implementeren van de strategieën van organisaties De factoren die bijdragen aan een verbeterde efficiëntie en effectiviteit van de gegevensverwerkende en rapportage processen Het belang van een goede documentatie van beheersingsmaatregelen gericht op de efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering De beheersingsmaatregelen die bijdragen aan de efficiëntie en effectiviteit van het administratief (accounting) proces 5. Risicomanagement 2 2 Het belang van een systematische aanpak van risicomanagement COSO-ERM model De modellen van ERM en de verschillende risicoclassificaties die gebruikt worden De relatie tussen ERM, interne beheersing, corporate governance 3 3 en de rol van informatieverzorging daarin Verschillende typen risico s benoemen op het gebied van strategie, de bedrijfsprocessen, rapportageprocessen en de mate waarin wordt voldaan aan wet en regelgeving Risico s op het terrein van de informatieverzorging in kaart brengen voor verschillende typen organisaties Informatierisico s nader uitwerken naar interne betrouwbaarheidsmaatregelen Beoordelen of bedrijfsrisico s systematisch zijn geanalyseerd en of er systemen zijn om bedrijfsrisico s systematisch te analyseren

23 Onderwerp zoals bepaald door de CEA BIV 2 BIV 3 6. Informatie- en communicatietechnologie Na afronding van de opleiding heeft de student kennis van de gevolgen van veranderingen in de IT-infrastructuur voor zover van betekenis voor: de betrouwbaarheid van de bestuurlijke informatieverzorging; de informatie over de effectiviteit en efficiëntie van de bedrijfsvoering; de informatie over de naleving van relevante wet- en regelgeving Na afronding van de opleiding heeft de student inzicht in de gevolgen van veranderingen in IT-applicaties voor zover van betekenis voor: de betrouwbaarheid van de bestuurlijke informatieverzorging; de informatie over de effectiviteit en efficiëntie van de bedrijfsvoering; de informatie over de naleving van relevante wet- en regelgeving Na afronding van de opleiding heeft de student inzicht in de gevolgen van veranderingen in IT-management voor zover van betekenis voor: de betrouwbaarheid van de bestuurlijke informatieverzorging; de informatie over de effectiviteit en efficiëntie van de bedrijfsvoering; de informatie over de naleving van relevante wet- en regelgeving Na afronding van de opleiding heeft de student inzicht in de gevolgen van veranderingen in de IT-strategie voor zover van betekenis voor: de betrouwbaarheid van de bestuurlijke informatieverzorging; de informatie over de effectiviteit en efficiëntie van de bedrijfsvoering; de informatie over de naleving van relevante wet- en regelgeving Na afronding van de opleiding kan de student een adequaat IT-control systeem ontwerpen voor zover van betekenis voor: de betrouwbaarheid van de bestuurlijke informatieverzorging; de informatie over de effectiviteit en efficiëntie van de bedrijfsvoering

24 Onderwerp 7. Relevantie van informatie zoals bepaald door de CEA BIV 2 De betekenis van het begrip relevantie van informatie De maatregelen van interne beheersing die bijdragen aan het verstrekken van relevante informatie De risico s die de relevantie van informatie bedreigen Informatieanalyse 2 2 Vaststellen op hoofdlijnen welke bestuurlijke informatie nodig is voor besluitvorming, delegatie, verantwoording en het doen functioneren van verschillende typen organisaties 8. Betrouwbaarheid van informatie De betekenis en het belang van het betrouwbaarheidsconcept De beheersingsmaatregelen die leiden tot betrouwbare financiële en niet financiële informatie (interne betrouwbaarheidsmaatregelen) De betekenis van datamodellering voor de betrouwbaarheid van informatie Het belang van een goede documentatie van beheersingsmaatregelen gericht op de betrouwbaarheid van informatie (interne betrouwbaarheidsmaatregelen) De werking van gebruikerscontroles, toepassingscontroles en algemene computercontroles Een beheersingssysteem ontwerpen dat bijdraagt aan de betrouwbaarheid van informatie De interne betrouwbaarheidsmaatregelen die in een praktijksituatie worden aangetroffen documenteren Een normatieve beschrijving maken van in een bepaalde praktijksituatie noodzakelijke interne betrouwbaarheidsmaatregelen Vaststellen welke gegevens moeten worden vastgelegd om de gewenste informatie, met de gewenste betrouwbaarheid te kunnen verzorgen De procedures beoordelen die ten grondslag liggen aan prognoses Bepalen hoe geaggregeerde grootheden uit een grootboek of dagboek zijn opgebouwd Adviseren over welke gebruikerscontroles, toepassingscontroles en algemene computercontroles in een bepaalde situatie toepasbaar zijn 2 2 BIV 3 24

25 Onderwerp 9. Bewaking van de activa van organisaties De betekenis en het belang van bewaking van de activa van een organisatie De maatregelen van informatiecontrole die ertoe leiden dat geen activa ongeoorloofd de organisatie verlaten Een beheersingssysteem ontwerpen incl. de bijbehorende bestuurlijke informatie dat bijdraagt aan de bewaking van de activa van verschillende typen organisaties 0. Naleving van wet- en regelgeving zoals bepaald door de CEA 2 2 BIV 2 De betekenis van het begrip compliance De maatregelen van interne beheersing die bijdragen aan het naleven van relevante wet- en regelgeving De wet- en regelgeving met betrekking tot interne beheersing op het gebied van betrouwbaarheid van informatie Vaststellen welke informatie nodig is om te kunnen bepalen of relevante wet- en regelgeving wordt nageleefd BIV 3 8B.. Doelstelling Bestuurlijke Informatieverzorging 2: Je leert de processen in bedrijfstypen te beschrijven. Je kunt risicoanalyses opstellen en hieraan conclusies verbinden. Je kunt de risico s plaatsen in het COSO-model en je leert om de risico s te ondervangen door maatregelen van interne beheersing. Ingangseis Bestuurlijke Informatieverzorging 2: Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding AA en je hebt het deelvak Bestuurlijke Informatievoorziening behaald. Literatuur Bestuurlijke Informatieverzorging 2: Accounting Information Systems, Romney en Steinbart, Prentice Hall International De kern van de administratieve organisatie, M. Paur, A.G.J. van Boxel, J.L.J. Korstjens, C.B. Leeftink, L. Paape (eindredactie) Aanbevolen (ondersteunende) literatuur: Succesvol studeren voor BIV/AO, delen en 2, Van der Ven en Westra, Pentagan Toetsvorm: Schriftelijk tentamen. Je wordt in staat geacht de beginselen van de Bestuurlijke Informatieverzorging toe te passen in eenvoudige praktijksituaties. 8B.2. Doelstelling Bestuurlijke Informatievoorziening 3: Je leert een organisatie te adviseren over een adequate inrichting van de administratieve organisatie om zo te komen tot een deugdelijke basis voor de interne en externe verslaglegging. Ingangseis Bestuurlijke Informatieverzorging 3: Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding AA en je hebt bij voorkeur het deelvak Bestuurlijke Informatieverzorging II behaald. Literatuur Bestuurlijke Informatieverzorging 3: Hoofdlijnen Bestuurlijke Informatieverzorging, Vaassen, Meuwissen en Beek. Bestuurlijke Informatieverzorging deel 2A + 2B Toepassingen, Starreveld, Van Leeuwen en Van Nimwegen Inleiding EDP-auditing, Van Praat Suerink, Ten Hagen Stam, hoofdstukken 7 t/m ) 25

26 Accounting Information Systems, Romney en Steinbart (Prentice Hall International) De kern van de administratieve organisatie, M. Paur, A.G.J. van Boxel, J.L.J. Korstjens, C.B. Leeftink, L. Paape (eindredactie) Bestuurlijke Informatieverzorging in perspectief, John Bergsma (Noordhoff Uitgevers B.V.) Artikelen IT-controle en SBR Toetsvorm: Schriftelijk tentamen. Je wordt in staat geacht de beginselen van de Bestuurlijke Informatieverzorging toe te passen in complexe praktijksituaties. Gegevens worden ongeordend gepresenteerd en hebben raakvlakken met andere vakgebieden (op niveau en/of niveau 2), zoals Audit & Assurance en Externe Verslaggeving, waardoor integrale afwegingen gemaakt moeten worden. De onderdelen van het examen die betrekking hebben op andere vakgebieden dan het vakgebied Bestuurlijke Informatieverzorging worden voorafgaand aan het examen benoemd. Voorafgaand aan het examen worden daartoe aanwijzingen gegeven en/of materiaal beschikbaar gesteld. 8C. Externe Verslaggeving Het vak Externe Verslaggeving is opgedeeld in drie deelvakken: Externe Verslaggeving Externe Verslaggeving 2 Externe Verslaggeving 3 Met het vak Externe Verslaggeving wordt beoogd dat: je gebeurtenissen en transacties voor de volgende posten in de balans en winst- en verliesrekening op een juiste wijze kunt verwerken: immateriële vaste activa, materiële vaste activa, financiële vaste activa, voorraden, vorderingen, effecten, liquide middelen, eigen vermogen, voorzieningen, schulden, omzet, bedrijfsresultaat, bijzondere baten en lasten; je op basis van de aard van het jaarrekeningprobleem de volgende zaken kunt toepassen: het op de balans opnemen van activa en passiva ( recognition and derecognition ), waardering en resultaatbepaling, consolidatie, inrichting van balans-, en winst- en verliesrekening, overzicht totaalresultaat en kasstroomoverzicht, informatieverschaffing in de toelichting ( disclosure ); je de volgende gebeurtenissen en transacties in de jaarrekening kunt verwerken: inflatie, koersveranderingen, investeringen en desinvesteringen, fusies en overnames, aangaan van een joint venture, reorganisaties, afsluiten van contracten, betalen van belastingen, aangaan van een pensioenregeling, aantrekken van leningen, emissie van aandelen, inkoop van eigen aandelen, handel in derivaten, leasing, factoring, verkrijgen van overheidssubsidie, insolventie; je de overeenkomsten en de verschillen kent tussen de volgende rapporterende juridische eenheden: naamloze vennootschap, besloten vennootschap, coöperatie, onderlinge waarborgmaatschappij, stichting, vereniging, commanditaire vennootschap, vennootschap onder firma, maatschap, eenmanszaak; dan wel beursgenoteerd versus niet-beursgenoteerd; je de overeenkomsten en verschillen kent tussen de volgende rapporterende economische eenheden: productiebedrijven, bouwbedrijven, handelsbedrijven, uitgeverijen, dienstverlenende instellingen, banken, verzekeringsmaatschappijen, beleggingsinstellingen, agrarische bedrijven, fondsenwervende instellingen, ziekenhuizen, woningcorporaties, gemeentelijke en provinciale overheid, rijksoverheid; je de overeenkomsten en verschillen kent als gevolg van het land van vestiging van de rapporterende eenheid: je kunt verslaggevingseisen en praktijken in diverse landen en verslaggevingproblemen van multinationals onderscheiden. En je weet welke ontwikkelingen er spelen met betrekking tot internationale harmonisatie van verslagleggingregels; je onderscheid kunt maken tussen de verschillende objecten van verslaggeving: jaarrekening en jaarverslag, tussentijdse berichten, milieuverslagen en dergelijke (zie tabel a). In het kader van de controle van de jaarrekening dient de accountant vanuit al deze invalshoeken kennis en inzicht te hebben op twee niveaus: De Nederlandse wet- en regelgeving 26