Pensioen Opbouw. Fonds voor gemene rekening

Transcriptie

1 Fonds voor gemene rekening Halfjaarbericht juni 2015

2 Inhoudsopgave Algemene informatie 4 Kerncijfers 5 Verslag van de beheerder 8 Algemene inleiding 8 Beleggingsresultaat 10 Beleggingsbeleid 10 Sustainability investing 11 Halfjaarcijfers 13 Balans 13 Winst- en verliesrekening 17 Kasstroomoverzicht 19 Toelichtingen 20 Algemeen 20 Risico s financiële instrumenten 20 Grondslagen voor waardering en bepaling van het resultaat 22 Toelichting op de balans 23 Toelichting op de winst- en verliesrekening 32 Valutatabel 35 Spreiding van het vermogen 36 Overige gegevens 66 Accountant 66 2

3 (besloten fonds voor gemene rekening in de zin van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969, met de structuur van een paraplufonds, gevestigd ten kantore van de beheerder te Rotterdam, Nederland) Contactgegevens Coolsingel 120 Postbus 973 NL 3000 AZ Rotterdam Tel Fax Internet: Beheerder Robeco Institutional Asset Management B.V. Directieleden: Drs. L.M.T. Boeren Drs. H.W.D.G. Borrie Drs. H.A.A. Rademaker Bewaarder Citibank International plc Schiphol Boulevard BH te Schiphol Fondsmanager Drs. J.S. Blokland Accountant KPMG Accountants N.V. Rijnzathe PV De Meern 3

4 Algemene informatie Juridische en fiscale aspecten (het fonds ) is een besloten fonds voor gemene rekening in de zin van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 en als zodanig fiscaal transparant. Dit impliceert dat de inkomsten uit het fonds direct worden toegerekend aan de participanten. Het fonds wordt gevormd door het fondsvermogen, dat wordt bijeengebracht door stortingen door participanten, rechtgevend op participatie in het fondsvermogen. Uitgifte en inkoop participaties Uitgifte en inkoop van participaties is uitsluitend mogelijk door het fonds, en wel volgens de bepalingen van de voorwaarden voor beheer en bewaring. De beheerder brengt bij toetreding of uitbreiding en (gedeeltelijke) beëindiging, ter dekking van de daarmee gepaard gaande transactiekosten, een vergoeding in rekening ten laste van de inbreng respectievelijk ten laste van de verkoopwaarde. Deze vergoedingen komen ten goede aan het fonds. De vastgestelde vergoeding is maximaal 0,35% van de intrinsieke waarde. Voorwaarden voor beheer en bewaring en de Essentiële Beleggersinformatie De voorwaarden voor beheer en bewaring en de Essentiële Beleggersinformatie van het fonds zijn verkrijgbaar op het adres van het fonds. De subfondsen Het beleggingsbeleid van de subfondsen is gebaseerd op life cycle beleggen. De beheerder wordt hierin geadviseerd door PGGM Vermogensbeheer B.V. De beleggingsmix loopt terug van meer risicovolle beleggingen voor deelnemers met een periode van meer dan 20 jaar tot aan de pensioendatum naar voornamelijk beleggingen met een laag risico voor deelnemers die de pensioendatum naderen. Wijzigingen in het fonds Fusie subfondsen Op 8 mei 2015 is een aantal subfondsen samengevoegd door middel van een Switch in Kind, waarbij de beleggingen van de verdwijnende subfondsen overgedragen worden aan het opnemende subfonds tegen uitkering van participaties in het opnemende subfonds. De naam van het subfonds is tegelijkertijd gewijzigd in De naam van het subfonds is tegelijkertijd gewijzigd in De subfondsen die samengevoegd worden staan in onderstaande tabel. Verdwijnend subfonds Opnemend subfonds

5 Kerncijfers Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /05/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 3,5 20,1 0,0 9,2 - Transactieprijs 1 3,4 20,4 0,2 9,2 Vermogen in EUR x duizend Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /06/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 1,3 20,3 0,1 6,8 - Transactieprijs 1 1,6 20,7 0,1 6,7 Vermogen in EUR x duizend Overzicht Performance in % op basis van: 01/ /06/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 1,1 17,5 1,2 6,4 - Transactieprijs 1 1,1 17,5 1,1 6,3 Vermogen in EUR x duizend Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /06/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 0,2 15,1 2,2 6,4 - Transactieprijs 1 0,2 15,5 2,0 6,4 Vermogen in EUR x duizend Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /06/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 1,2 12,6 3,7 6,6 - Transactieprijs 1 1,1 12,8 3,5 6,5 Vermogen in EUR x duizend Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /06/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 1,8 10,7 4,9 6,6 - Transactieprijs 1 1,4 11,2 4,6 6,5 Vermogen in EUR x duizend Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /06/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 2,8 9,3 6,6 7,1 - Transactieprijs 1 2,7 9,6 6,3 7,1 Vermogen in EUR x duizend

6 Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /06/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 4,3 9,1 8,2 8,2 - Transactieprijs 1 3,8 9,8 7,9 8,2 Vermogen in EUR x duizend Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /06/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 4,4 9,3 10,1 9,1 - Transactieprijs 1 3,9 10,0 9,7 9,0 Vermogen in EUR x duizend Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /06/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 4,2 9,3 10,2 9,0 - Transactieprijs 1 3,7 10,1 9,8 8,9 Vermogen in EUR x duizend Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /06/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 4,5 9,2 10,2 9,1 - Transactieprijs 1 4,0 9,9 9,8 9,0 Vermogen in EUR x duizend Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /05/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 5,8 9,3 10,2 10,3 - Transactieprijs 1 5,2 10,0 9,8 10,2 Vermogen in EUR x duizend Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /05/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 6,0 9,5 10,3 10,5 - Transactieprijs 1 5,4 10,3 9,8 10,3 Vermogen in EUR x duizend Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /05/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 6,1 9,5 10,3 10,6 - Transactieprijs 1 5,6 10,3 9,9 10,5 Vermogen in EUR x duizend

7 Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /05/ /11/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 5,6 9,4 10,4 10,4 - Transactieprijs 1 5,3 10,2 10,0 10,3 Vermogen in EUR x duizend Overzicht Performance in % op basis van: 01/01/ /05/ /03/ /12/2013 Gemiddeld - Intrinsieke waarde 1 5,6 9,6 5,6 8,7 - Transactieprijs 1 5,3 10,3 5,2 8,8 Vermogen in EUR x duizend Een mogelijk verschil tussen de performance op basis van de Transactieprijs en de intrinsieke waarde wordt veroorzaakt doordat de laatste Transactieprijs van de rapportageperiode en de intrinsieke waarde op een verschillend tijdstip worden vastgesteld. De laatste Transactieprijs van de rapportageperiode wordt vastgesteld op de laatste beursdag van de desbetreffende rapportageperiode, waarbij de om 6 uur s morgens bekende gegevens met betrekking tot de waardering worden gehanteerd. De intrinsieke waarde is gebaseerd op de waarderingen zoals bekend aan het einde van die beursdag. 2 Dit subfonds is de verslagperiode samengevoegd met een of meer andere subfondsen. Voor meer informatie zie pagina 4. 3 Dit subfonds heeft gedurende de verslagperiode een of meerdere subfondsen opgenomen. Tevens is de naam gewijzigd. Voor meer informatie zie pagina 4. 7

8 Verslag van de beheerder Algemene inleiding Economie De wereldeconomie kende een onverwacht zwak eerste kwartaal. Dit werd vooral veroorzaakt door zwakte in Noord- Amerika als gevolg van een ongewoon strenge winter en langdurige stakingen in havens aan de Oostkust, maar ook door teruglopende investeringen in de oliesector onder invloed van de gedaalde olieprijs. De groei herpakte zich in het tweede kwartaal. Niettemin zal de groei van de wereldeconomie dit jaar naar verwachting in lijn liggen met de groei in de afgelopen twee jaar en laat een acceleratie nog steeds op zich wachten. De Verenigde Staten laten een gestage verbetering van de arbeidsmarkt zien. De werkloosheid is gedaald naar niveaus van voor de grote recessie. De loongroei is echter nog steeds gematigd, al is er inmiddels sprake van enige loondruk. Een eerste stap om het ultra-ruime monetaire beleid in te perken komt hierdoor op de agenda. De feitelijke inflatie is weliswaar vrijwel nihil, maar de onderliggende inflatie ligt net onder de 2,0%. Een ontwikkeling met belangrijke middellange termijn-implicaties is de recente dooi in de betrekkingen tussen Iran en de VS. Na het beëindigen van de succesvol gebleken sancties wil Iran de olieproductie verhogen van de huidige 2,9 miljoen vaten per dag naar 4,7 miljoen vaten. Gecombineerd met de recordproductie van Saoedi-Arabië, bedoeld om marktaandeel te behouden, en de toenemende productie van de VS, resteert een overtollig aanbod op de oliemarkt dat lagere prijzen nodig heeft om vraag en aanbod in evenwicht te brengen. De Chinese economie toont tekenen van vertraging, wat een logisch gevolg is van een omschakeling naar een groeimodel dat meer op binnenlandse consumptie en minder op investeringen en export is gebaseerd. In het belang van de maatschappelijke stabiliteit proberen de Chinese autoriteiten echter met een reeks van stimuleringsmaatregelen de groei op 7% te houden. Dankzij de gedeprecieerde euro, de gedaalde olieprijs en een meer neutraal in plaats van een negatief begrotingsbeleid trekt de economische groei in de eurozone aan. De langdurige schermutselingen tussen Griekenland (minder dan 2% van eurozone-economie) en zijn schuldeisers hadden tot dusver nauwelijks invloed op de reële economie van de eurozone. Het in gang gezette beleid van kwantitatieve verruiming door de Europese Centrale Bank zal vooralsnog worden voortgezet. Deflatie was van korte duur (vier maanden), maar de feitelijke inflatie ligt tegen de 0% (met onderliggend 0,8% ook vrij laag). De werkloosheid daalt, maar is met 11,1% nog hoog. De Japanse economie kende een onverwacht sterk eerste kwartaal, maar kwam in het tweede kwartaal bijna tot stilstand. Het beeld blijft fragiel. Het beleid van de Japanse regering steunt nog steeds eenzijdig op de monetaire pijler. Structurele hervormingen om de groeivoet op te vijzelen blijven uit. Het Internationaal Monetair Fonds waarschuwde onlangs dat de overheidsschuldquote bij ongewijzigd beleid tegen 2030 wel eens boven de 300% BBP uit zou kunnen komen. Nu het effect van de BTW-verhoging van vorig jaar weer uit de inflatiecijfers is gelopen en een aantal door de overheid vastgestelde tarieven als gevolg van lagere olieprijzen negatief wordt bijgesteld, kan er in de tweede jaarhelft gemakkelijk weer sprake zijn van een terugkeer van milde deflatie. Dit kan de Japanse centrale bank aanzetten tot een nog agressiever beleid van kwantitatieve verruiming. Opkomende markten laten over het algemeen een afzwakkende groei zien waarbij lagere grondstofprijzen, de omschakeling in het Chinese groeimodel en geopolitieke spanningen een belangrijke rol spelen. Vooruitzichten aandelenmarkten De eerste helft van 2015 kenmerkte zich door een gunstige omgeving voor aandelenmarkten, mede door de aanhoudend accomoderende invloed van centrale banken. Vooral Europese aandelen kenden een voortvarende start, waarbij de door de ECB geïnitieerde kwantitatieve verruiming in januari een sleutelrol speelde. Deze monetaire stimulans zorgde voor een depreciatie van de euro, waardoor het externe concurrentievermogen van Europa terrein won. Tevens zorgden een opverend producentenvertrouwen en lagere olieprijzen voor wind in de zeilen van de Europese aandelenmarkten. Het besluit van de Griekse regering om weg te lopen van de onderhandelingstafel en een referendum uit te vaardigen, zette beurzen wereldwijd echter lager. Niettemin noteert de Europese beursgraadmeter Eurostoxx nog een historisch bovengemiddeld rendement sinds de start van 2015 van 13,4% in euro. De globale MSCI AC World Index noteert een rendement van 13,3% in euro. 8

9 Vooruitblikkend zullen een aantal thema s de aandelenmarkten het resterende jaar domineren. Centraal staat de eerste renteverhoging van de beleidsrente sinds 2006 door de Fed, de centrale bank van de VS. In onze visie zal deze renteverhoging hoofdzakelijk een zijwaartse beweging in aandelen tot gevolg hebben. Beleggers zijn in het traject naar deze renteverhoging door de Fed aan de hand genomen en verwachten een gematigde cyclus waarin de Fed sterk leunt op achtereenvolgens beschikbaar komende economische cijfers. In tegenstelling tot de jaren 70 en 80 heeft de Fed niet de behoefte om de markten te verrassen. Tevens is de renteverhoging vooreerst een bevestiging dat de economie voldoende is aangesterkt om een renteverhoging te kunnen dragen. De bedrijfswinsten zullen in onze visie op peil blijven, mede door hoge winstmarges, en de afzetgroei zal stijgen door hogere consumentenbestedingen, vooral in de VS. Winstmarges zijn historisch hoog, maar wij verwachten op korte termijn geen significante correctie gezien de vooralsnog gematigde loongroei. We signaleren een aantal risico s. Aandelen zijn na jaren van ruimhartig monetair beleid aan de prijs, met een waardering die voor de MSCI AC World Index 24% boven het historisch gemiddelde ligt. Hoewel per saldo het mondiale monetaire beleid accomoderend blijft, maakt monetaire verkrapping door de Fed activa met opgerekte waarderingen wel meer ontvankelijk voor een correctie. Dit geldt naar onze mening echter in hogere mate voor staatsobligaties dan voor aandelen. De ontwikkelingen op de grondstoffenmarkten in samenhang met de groeivertraging van opkomende markten vragen in onze visie om aandacht. Na een herstel van de scherpe daling in 2014 zorgde aanhoudend overtollig aanbod voor een hernieuwde correctie in de grondstoffensector. Het overtollig aanbod werd tevens verscherpt door voortschrijdende vraaguitval in China. De hinder die opkomende markten ondervinden van een sterke dollar, een vertraging in de wereldhandel, een kwakkelend China en een dalende grondstoffenmarkt kunnen het sentiment op de mondiale aandelenmarkten negatief beïnvloeden. De huidige onrust over een vermeend structureel lagere globale productiviteitsgroei, die uiteindelijk de winstgevendheid aantast, kan zorgen voor verslechtering van het sentiment op de financiële markten. Wij delen deze zorg echter in mindere mate en zien voldoende investeringsgroei om productiviteitsverhogende innovaties te verwachten. De continuering van een gematigde economische expansie, een per saldo accomoderend monetair beleid en een seizoenseffect dat aan het einde van het jaar weer positief zal worden, sterken ons in de stellige verwachting dat aandelen aan het einde van het jaar hoger zullen staan dan de huidige niveaus. Hierbij wordt echter wel opgemerkt dat de afzwakking van de Chinese economie, de hernieuwde olieprijsdaling en aanhoudende onzekerheid over Griekenland voor tussentijdse volatiliteit kunnen zorgen. Vooruitzichten obligatiemarkten Groei- en inflatieverwachtingen zijn de fundamentele krachten die obligatiemarkten sturen. Het veelomvattende opkoopprogramma van de ECB heeft er vooralsnog toe geleid dat langetermijn inflatieverwachtingen binnen de eurozone wat zijn genormaliseerd. Ook de weer gestegen energieprijzen hebben daartoe bijgedragen. De weerslag hiervan is zichtbaar geweest in een oplopende kapitaalmarktrente nadat eerder in het jaar de Duitse 10-jaars rente nog de nulgrens naderde. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat de lange rente in Europa nog wat verder kan oplopen. De economische groei in de regio zal geleidelijk aantrekken, daarbij ook geholpen door de verzwakking van de euro. Natuurlijk is de situatie rondom Griekenland een risicofactor die dit scenario kan doorkruisen. Het is onwaarschijnlijk dat er snel een definitieve oplossing voor de problemen wordt gevonden. Tegelijkertijd oogt een Grexit, een vertrek van Griekenland uit de eurozone, op de korte termijn ook niet aannemelijk. De voortdurende onzekerheid zal naar onze mening wel een belemmering vormen voor de andere perifere staatsleningenmarkten om grote koerswinsten te boeken. In de VS zijn alle ogen gericht op de Fed. Grote vraag is of dit jaar een start gemaakt wordt met het normaliseren van de officiële korte rente. Het gestage herstel van de arbeidsmarkt heeft daartoe de voorwaarden geschapen. Tegelijkertijd ontbreekt het aan een urgente noodzaak, gezien de gematigde inflatievooruitzichten. Ondanks de gedaalde werkloosheid zijn de loonkostenstijgingen nog zeer beperkt. Omdat de financiële markten niet echt rekening 9

10 houden met monetaire verkrapping, ogen kortlopende Amerikaanse obligaties weinig aantrekkelijk. Voor langlopende obligaties ligt dit anders. De kapitaalmarktrente in de VS is in vergelijking met de eurozone niet laag te noemen. Voor bedrijfsobligaties geldt dat de goede prestaties van de afgelopen jaren lastig te repliceren zullen zijn. Bedrijven, vooral in de VS, richten zich in toenemende op het creëren van aandeelhouderswaarde. Dit blijkt uit meer fusie- en overnameactiviteiten, maar ook uit een toename in de opkoop van eigen aandelen. Voor obligatiebeleggers is dit een trend om in de gaten te houden. Ook een eventuele renteverhoging in de VS kan tot meer volatiliteit leiden. Tegelijkertijd voeren de centrale banken van de eurozone, Japan en China nog altijd een heel stimulerend beleid. De liquiditeiten die in het systeem worden gebracht, zullen deels hun weg vinden naar (bedrijfs)obligatiemarkten. Ook verwachten wij dat het faillissementsrisico voor de meeste bedrijven uit het universum voorlopig laag blijft. Binnen de categorie bedrijfsleningen kennen wij de beste vooruitzichten toe aan de achtergestelde leningen die zijn uitgegeven door financiële instellingen. De sector ondergaat structurele veranderingen, deels afgedwongen door nieuwe regelgeving. Meer transparantie en minder nadruk op risicovolle activiteiten zijn vanuit het perspectief van de obligatiebelegger gunstige ontwikkelingen. Schuldtitels uit opkomende markten ogen voorlopig nog niet heel aantrekkelijk. De meeste landen uit het universum kennen een teruglopende economische ontwikkeling. Achterblijvende hervormingen en kans op neerwaartse bijstellingen van de kredietstatus vergroten het risico verder. Daar staat tegenover dat beleggers in toenemende mate voor deze risico s worden gecompenseerd. De renteopslag ten opzichte van andere obligaties is de afgelopen jaren fors toegenomen. Beleggingsresultaat In de eerste helft van 2015 ontwikkelden de transactieprijs en de intrinsieke waarde van de participaties in de verschillende subfondsen zich als volgt: Beleggingsresultaat per subfonds Subfonds Koers 30/06/2015 Koers 31/12/2014 Intrinsieke waarde 30/06/2015 Intrinsieke waarde 31/12/2014 Beleggingsresultaat Beleggingsresultaat * 124,34 120,24 3,4 124,28 120,02 3, ,72 120,59 1,6 118,86 120,41 1, ,44 118,77 1,1 117,60 118,88 1, ,62 117,82 0,2 117,82 117,63 0, ,00 116,76 1,1 118,22 116,82 1, ,05 116,38 1,4 118,27 116,15 1, ,61 116,5 2,7 119,82 116,51 2, ,94 118,46 3,8 123,16 118,10 4, ,37 120,72 3,9 125,60 120,32 4, ,23 120,80 3,7 125,46 120,40 4, ,54 120,71 4,0 125,77 120,33 4, * 127,10 120,85 5,2 127,41 120,47 5, * 127,64 121,09 5,4 127,96 120,74 6, * 127,98 121,21 5,6 128,30 120,92 6, * 127,54 121,15 5,3 127,62 120,82 5, * 122,26 116,06 5,3 122,19 115,70 5,6 * Betreft de koers/waarde op de opheffingsdatum, 8 mei 2015 en het beleggingsresultaat over de periode 1 januari 2015 tot en met 8 mei Beleggingsbeleid Strategische Mix Het beleggingsbeleid van de subfondsen is gebaseerd op life cycle-beleggen. De beheerder wordt hierin geadviseerd door PGGM Vermogensbeheer B.V. De beleggingsmix loopt terug van meer risicovolle beleggingen voor deelnemers met een periode van meer dan 20 jaar tot aan de pensioendatum naar voornamelijk beleggingen met een laag risico voor deelnemers die de pensioendatum naderen. Aan het begin van dit jaar zijn de strategische mixen voor de verschillende jaren aangepast. De belangrijkste verandering betreft de uitsluiting van de categorie grondstoffen. De spreidende werking van deze beleggingscategorie is de voorbije jaren flink teruggelopen met als resultaat dat grondstoffen niet langer deel uitmaken van de strategische mixen. Daarnaast is het gewicht van zakelijke 10

11 waarden iets omhoog gegaan en begint de afbouw van risico nu 20 jaar voordat de pensioengerechtigde leeftijd is bereikt. Dit was voorheen 25 jaar. De onderstaande figuur toont schematisch het verloop van de nieuwe strategische allocatie. Zoals uit de figuur kan worden afgeleid, beleggen de subfondsen in alle getoonde beleggingscategorieën; alleen de gewichten verschillen per subfonds. Eenmaal per jaar worden de wegingen van de subfondsen aangepast naar een nieuwe strategische mix die de afbouw van het risico waarborgt. Daarnaast vindt er op kwartaalbasis een mechanische herbalancering plaats die exact hetzelfde is voor alle subfondsen. Voorheen vond deze herbalancering op maandbasis plaats. Er is voorts geen sprake van tactisch beleid. Als gevolg van de sterke overeenkomsten tussen de verschillende subfondsen alleen de gewichten wijken af gaan we hier verder in op het algemene beleggingsbeleid zoals dat voor alle subfondsen geldt. Herbalancering De doelstelling van het herbalanceringsbeleid is het kostenefficiënt bijsturen van de gewichten, zodat de daadwerkelijke mix niet te ver afwijkt van de doelgewichten volgens de life cycle. Vanaf het begin van 2015 wordt op kwartaalbasis geherbalanceerd. Deze keuze is gemaakt vanwege de kosten die hiermee samenhangen, aangezien daarmee het aantal kleine transacties enigszins wordt beperkt. Voor het beleid maakt het niet uit of er maandelijks dan wel per kwartaal wordt geherbalanceerd. Gewenste rente- en inflatie posities Vastrentende waarden bestaan uit nominale en inflatiegerelateerde staatsobligaties, investment grade bedrijfsobligaties en kas. De duration van deze totale portefeuille in het life cycle fonds wordt kort voor de pensionering gericht op de rentegevoeligheid van de inkoopfactoren bij de verzekeraar. De duration van de pensioeninkoop bedraagt ongeveer 10 jaar. Daarmee is 10 jaar de gewenste duration voor de totale portefeuille vlak voor pensionering. Aan het begin van de life cycle (ver voor pensionering) ligt de nadruk niet op het afdekken van het renterisico, maar op het verlagen van het beleggingsrisico. Hier wordt niet actief gestuurd op het verhogen van de duration van de vastrentende waarden. Tussen de 20 en 6 jaar voor de pensionering wordt het renterisico lineair naar een volledige afdekking opgebouwd. De duration wordt binnen de beleggingsfondsen met renteswaps verhoogd wanneer de reguliere vastrentende waarden beleggingen te weinig duration bieden. Als de vastrentende waarden méér duration leveren, dan wordt de duration niet verlaagd. Afdekking valutarisico Binnen het subfonds worden valutarisico s grotendeels afgedekt. Valuta s uit opkomende landen worden niet afgedekt. Om een kostenefficiënte afdekking te realiseren wordt een ondergrens gehanteerd voor valutatransacties.voor nadere kwantitatieve informatie over het valutarisico wordt verwezen naar de valutaire verdeling in de Spreiding van het vermogen, onderdeel van het hoofdstuk Toelichtingen op pagina 36 tot en met 65. Sustainability investing Sustainability investing in de fondsen bij Robeco wordt met minimale beperkingen aan het beleggingsuniversum uitgevoerd en bestaat uit een combinatie van effectieve instrumenten: uitoefening stemrechten engagement uitsluitingen 11

12 integratie ESG factoren 1 in beleggingsprocessen Uitoefening stemrechten De beheerder heeft het streven om wereldwijd het stemrecht uit te oefenen op door het fonds gehouden aandelen. De beheerder doet dit vanuit de overtuiging dat good corporate governance op de lange termijn goed is voor de aandeelhouderswaarde. Het corporate governance beleid van de beheerder is gebaseerd op de internationaal geaccepteerde principes van het International Corporate Governance Network (ICGN). De beheerder heeft de opvatting dat lokale wetten en codes voor ondernemingsbestuur, zoals de Corporate Governance Code in Nederland, het leidende kader voor de corporate governance praktijk en het stemgedrag vormen. Deze aanpak is in lijn met de ICGN Global Governance Principles. Engagement Engagement is het actief gebruiken van de rechten van beleggers om invloed uit te oefenen op bedrijven. Robeco treedt in actieve dialoog met ondernemingen over verantwoord ondernemerschap en een maatschappelijk verantwoord ondernemingsbeleid. Dit verhoogt naar onze mening op de langere termijn de aandeelhouderswaarde voor onze klanten. Wij hanteren hierbij een geïntegreerde aanpak waarbij kennis van onze beleggingsanalisten, onze sustainability investing research analisten en onze engagement specialisten wordt gecombineerd. Door financiële materialiteit als uitgangspunt te nemen voor onze dialoog streven we ernaar dat de dialoog waarde toevoegt en resulteert in een beter risico rendement profiel van de aandelen. Hiermee creëren we zowel waarde voor onze klanten als voor de maatschappij. Uitsluitingen Het uitsluitingenbeleid van Robeco bestaat uit drie onderdelen. Ten eerste worden ondernemingen uitgesloten die controversiële wapens of essentiële onderdelen daarvan produceren of omzet realiseren met de verkoop of transport van deze wapens. Sinds 1 januari 2013 is er nieuwe Nederlandse wetgeving in werking getreden rondom het investeren in clustermunitie- bedrijven, en wij baseren ons op deze wet voor wat het niet investeren in deze ondernemingen betreft. Ten tweede is er een beleid voor het uitsluiten van landen. Volgens Robeco is een land controversieel als de regering van het land systematisch de mensenrechten schendt van haar eigen burgers. Deze uitsluitingen hebben betrekking op investeringsgerelateerde sancties die door de VN of de EU worden opgelegd. Ten derde kan een niet-succesvolle dialoog op termijn leiden tot uitsluiting van een onderneming van het beleggingsuniversum. Het gaat hierbij om een dialoog waarbij wij spreken met ondernemingen over ernstige en structurele schendingen van internationaal breed geaccepteerde richtlijnen voor verantwoord ondernemen. In het bijzonder richt Robeco zich hierbij op het United Nations Global Compact. De uiteindelijke bevoegdheid om ondernemingen en landen op de uitsluitingslijst te plaatsen ligt bij de directie van de Robeco Groep. Robeco Institutional Asset Management B.V. in haar hoedanigheid van beheerder past deze uitsluitingslijst toe. Integratie ESG factoren in beleggingsprocessen De subfondsen beleggen hoofdzakelijk in fondsen van de Robeco Groep. Robeco streeft actief naar verantwoord beleggen, waarbij ESG integratie onderdeel uitmaakt van dit beleid en daarom al voltooid is voor een zeer groot deel van de Robecofondsen waarin wordt belegd. Het streven is om ESG integratie voor het totale fondsenpalet door te voeren. Duurzaamheid kan een doorslaggevend selectiecriterium zijn bij de keuze om fondsen op te nemen. De subfondsen kunnen gebruik maken van niet Robeco producten indien voor een beleggingscategorie geen representatief Robeco fonds beschikbaar is. Deze producten vallen in die hoedanigheid buiten het verantwoord beleggen beleid van Robeco. Voor deze producten vindt momenteel geen expliciete duurzaamheidsscreening plaats. Rotterdam, 31 augustus 2015 De beheerder 1 ESG staat voor Environmental, Social and Corporate Governance; in het Nederlands: milieu, maatschappij en goed bestuur. 12

13 Halfjaarcijfers Balans Voor resultaatbestemming, EUR x 1 30/06/15 31/12/14 30/06/15 31/12/14 30/06/15 31/12/14 30/06/15 31/12/14 ACTIVA Beleggingen Financiële beleggingen Aandelen Beleggingen in fondsen van de Robeco Groep Derivaten Som der beleggingen Vorderingen Overige vorderingen Overige activa Liquide middelen PASSIVA Beleggingen Derivaten Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen 6 Overige schulden Vorderingen en overige activa minus kortlopende schulden Fondsvermogen 8,

14 Balans Voor resultaatbestemming, EUR x 1 30/06/15 31/12/14 30/06/15 31/12/14 30/06/15 31/12/14 30/06/15 31/12/14 ACTIVA Beleggingen Financiële beleggingen Aandelen Beleggingen in fondsen van de Robeco Groep Derivaten Som der beleggingen Vorderingen Overige vorderingen Overige activa Liquide middelen PASSIVA Beleggingen Derivaten Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen 6 Overige schulden Vorderingen en overige activa minus kortlopende schulden Fondsvermogen 8,

15 Balans Voor resultaatbestemming, EUR x 1 30/06/15 31/12/14 30/06/15 31/12/14 30/06/15 31/12/14 30/06/15 31/12/14 ACTIVA Beleggingen Financiële beleggingen Aandelen Beleggingen in fondsen van de Robeco Groep Derivaten Som der beleggingen Vorderingen Overige vorderingen Overige activa Liquide middelen PASSIVA Beleggingen Derivaten Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Overige schulden Vorderingen en overige activa minus kortlopende schulden Fondsvermogen 8,

16 Balans Samengevoegd Voor resultaatbestemming, EUR x 1 30/06/15 31/12/14 30/06/15 31/12/14 30/06/15 31/12/14 30/06/15 31/12/14 30/06/15 31/12/14 ACTIVA Beleggingen Financiële beleggingen Aandelen Beleggingen in fondsen van de Robeco Groep Derivaten Som der beleggingen Vorderingen Overige vorderingen Overige activa Liquide middelen PASSIVA Beleggingen Derivaten Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Overige schulden Vorderingen en overige activa minus kortlopende schulden Fondsvermogen 8, De bij de posten vermelde nummers verwijzen naar de desbetreffende nummers in de toelichting. 16

17 Winst- en verliesrekening EUR x 1 Opbrengsten /01-01/01-08/05/15 30/06/ /01-01/ /01-01/ /01-01/01- Dividenden Renteinkomsten Gerealiseerde winsten op beleggingen Ongerealiseerde winsten op beleggingen Gerealiseerde verliezen op beleggingen Ongerealiseerde verliezen op beleggingen Kosten 12 Beheerkosten Service fee Nettoresultaat EUR x 1 Opbrengsten /01-01/ /01-01/ /01-01/ /01-01/01- Dividenden Renteinkomsten Gerealiseerde winsten op beleggingen Ongerealiseerde winsten op beleggingen Gerealiseerde verliezen op beleggingen Ongerealiseerde verliezen op beleggingen Kosten 12 Beheerkosten Service fee Nettoresultaat EUR x 1 Opbrengsten /01-01/ /01-01/ /01-01/ /01-01/01-08/05/15 30/06/14 Dividenden Renteinkomsten Gerealiseerde winsten op beleggingen Ongerealiseerde winsten op beleggingen Gerealiseerde verliezen op beleggingen Ongerealiseerde verliezen op beleggingen Kosten 12 Beheerkosten Service fee Nettoresultaat

18 Winst- en verliesrekening EUR x 1 Opbrengsten /01-01/01-08/05/15 30/06/ /01-30/06/14 01/01-08/05/ /01-30/06/14 01/01-08/05/ /01-01/01-08/05/15 30/06/14 01/01-30/06/15 Samengevoegd 01/01-30/06/14 Dividenden Renteinkomsten Gerealiseerde winsten op beleggingen Ongerealiseerde winsten op beleggingen Gerealiseerde verliezen op beleggingen Ongerealiseerde verliezen op beleggingen Kosten 12 Beheerkosten Service fee Nettoresultaat De bij de posten vermelde nummers verwijzen naar de desbetreffende nummers in de toelichting. 18

19 Kasstroomoverzicht Indirecte methode, EUR x /01-08/05/15 01/01-30/06/ /01-30/06/15 01/01-30/06/ /01-30/06/15 01/01-30/06/ /01-30/06/15 01/01-30/06/14 Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Netto kasstroom Koers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen Toename(+)/afname(-) geldmiddelen* 5, Indirecte methode, EUR x /01-30/06/15 01/01-30/06/ /01-30/06/15 01/01-30/06/ /01-30/06/15 01/01-30/06/ /01-30/06/15 01/01-30/06/14 Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Netto kasstroom Koers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen Toename(+)/afname(-) geldmiddelen* 5, Indirecte methode, EUR x /01 30/06/15 01/01 30/06/ /01 30/06/15 01/01 30/06/ /01 30/06/15 01/01 30/06/ /01 08/05/15 01/01 30/06/14 Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Netto kasstroom Koers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen Toename(+)/afname(-) geldmiddelen* 5, Indirecte methode, EUR x /01 08/05/15 01/01 30/06/ /01 08/05/15 01/01 30/06/ /01 08/05/15 01/01 30/06/ /01 08/05/15 01/01 30/06/14 Samengevoegd 01/01 30/06/15 01/01 30/06/14 Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Netto kasstroom Koers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen Toename(+)/afname(-) geldmiddelen* 5, De bij de posten vermelde nummers verwijzen naar de desbetreffende nummers in de toelichting. * De geldmiddelen betreffen de liquide middelen en de schulden aan kredietinstellingen. 19

20 Toelichtingen Algemeen De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met Titel 9 van Boek 2 van het Nederlands Burgerlijk Wetboek en de Wft. Het boekjaar is gelijk aan het kalenderjaar. Per balansdatum waren de volgende participaties uitgegeven: Risico s financiële instrumenten Beleggingsrisico De waarde van beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde rendementen bieden geen garantie voor de toekomst. De intrinsieke waarde van het fonds is afhankelijk van ontwikkelingen op de financiële markten en kan zowel stijgen als dalen. Aandeelhouders lopen het risico dat zij minder of niets terugkrijgen van hetgeen zij hebben ingelegd. Het algemeen beleggingsrisico kan ook worden gekenmerkt als marktrisico. Marktrisico Binnen marktrisico wordt er een onderscheid gemaakt tussen renterisico, kredietrisico, prijsrisico, concentratierisico en valutarisico. Marktrisico s worden begrensd door middel van limieten op kwantitatieve risicomaatstaven zoals tracking error, volatiliteit of value at risk. Indirect worden hierdoor ook, afhankelijk van het type risicomaatstaf, één, meerdere of alle van de onderliggende risicotypes (renterisico, kredietrisico, prijsrisico, concentratierisico en valutarisico) begrensd. Renterisico Schommelingen in interestvoeten kunnen van invloed zijn op de waarde van de vastrentende beleggingen. Renterisico kan worden afgedekt door middel van futures. Kredietrisico Een uitgever van een obligatie of ander vastrentend financieel instrument kan tekortschieten in de nakoming van haar financiële verplichtingen. Op grond van zijn beleggingsbeleid kan het fonds beleggen in instrumenten die blootgesteld zijn aan dit zogenaamde kredietrisico. Kredietrisico s kunnen worden begrensd door middel van (relatieve) concentratielimieten op bijvoorbeeld landenconcentraties of (credit) ratingconcentraties. Prijsrisico De intrinsieke waarde van het fonds is gevoelig voor marktbewegingen. Daarnaast dienen beleggers zich bewust te zijn van de mogelijkheid dat de waarde van beleggingen kan variëren als gevolg van wijziging in politieke, economische of marktomstandigheden, alsmede door een veranderde individuele bedrijfssituatie. Concentratierisico Op grond van zijn beleggingsbeleid kan het fonds beleggen in financiële instrumenten van uitgevende instellingen die (hoofdzakelijk) opereren binnen dezelfde sector, regio, of op dezelfde markt. Bij geconcentreerde beleggingsportefeuilles hebben gebeurtenissen binnen de sectoren, regio s of markten waarin wordt belegd een sterkere invloed op het fondsvermogen dan bij minder geconcentreerde beleggingsportefeuilles. Concentratierisico s kunnen worden begrensd door middel van relatieve of absolute landen of sectorconcentratielimieten. Voor nadere kwantitatieve informatie over het concentratierisico wordt verwezen naar de geografische verdeling en de sectorverdeling in de Spreiding van het vermogen, onderdeel van het hoofdstuk Toelichtingen op pagina 36 tot en met 65. Valutarisico De gehele of een deel van de effectenportefeuille van het fonds kan worden belegd in (financiële instrumenten luidende in) andere valuta s dan de euro. Valutakoersschommelingen kunnen daardoor zowel een negatieve als een positieve invloed hebben op het beleggingsresultaat van het fonds. Valutarisico s kunnen worden afgedekt door middel van valutatermijncontracten en valutaopties. Valutarisico s kunnen worden begrensd door middel van relatieve of 20

21 absolute valuta concentratielimieten. Voor nadere kwantitatieve informatie over het valutarisico wordt verwezen naar de valutaire verdeling in de Spreiding van het vermogen, onderdeel van het hoofdstuk Toelichtingen op pagina 36 tot en met 65. Tegenpartijrisico Tegenpartijrisico is een onopzettelijke vorm van risico, dat een consequentie is van het gevoerde beleggingsbeleid. Tegenpartijrisico manifesteert zich als een tegenpartij van het fonds tekortschiet in de nakoming van zijn financiële verplichtingen uit hoofde van financiële transacties jegens het fonds. Het tegenpartijrisico wordt zoveel mogelijk beperkt door het in acht nemen van de nodige voorzichtigheid bij de selectie van tegenpartijen. Bij de selectie van tegenpartijen wordt rekening gehouden met het oordeel van onafhankelijke rating bureaus en andere relevante indicatoren. Daar waar het in de markt gebruikelijk is, worden door het fonds zekerheden gevraagd en verkregen om het tegenpartijrisico te beperken. In onderstaande tabel staat het bedrag dat het beste het maximale kredietrisico weergeeft dat wordt gelopen. Tegenpartijrisico Subfonds 30/06/ /12/2014 Ongerealiseerde Ongerealiseerde Vorderingen Liquide middelen winst op derivaten winst op derivaten Vorderingen Liquide middelen In EUR In % van het vermogen In EUR In % van het vermogen In EUR In % van het vermogen In EUR In % van het vermogen In EUR In % van het vermogen In EUR In % van het vermogen , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 25 0, , , , , ,0 26 0, , , , , ,6 26 0, , , , , ,9 26 0, , , , , , , , , , , , , ,1 Bij de berekening van het maximale kredietrisico is geen rekening gehouden met eventuele ontvangen onderpanden. Tegenpartijrisico s worden begrensd door middel van limieten op de blootstelling per tegenpartij uitgedrukt als percentage van het fondsvermogen. Er zijn geen tegenpartijen met een blootstelling van meer dan 5% van het fondsvermogen. Liquiditeitsrisico Liquiditeitsrisico is een onopzettelijke vorm van risico, dat een consequentie is van het gevoerde beleggingsbeleid. Liquiditeitsrisico manifesteert zich als financiële instrumenten niet tijdig verkocht kunnen worden zonder daarvoor additionele kosten te maken. Liquiditeitsrisico laat zich in twee categorieën opsplitsen: toe en uittredingsrisico en liquiditeitsrisico van financiële instrumenten. Toe en uittredingsrisico Toe en uittredingsrisco s materialiseren zich wanneer door het toe of uittreden van één of meerdere klanten de waardering van het fonds negatief beïnvloed wordt, waardoor bestaande klanten worden benadeeld. De mate waarin de waardering van het fonds negatief beïnvloed kan worden is afhankelijk van de liquiditeit van de financiële instrumenten in de portefeuille, alsmede de concentratie van klanten. Toe en uittredingsrisico s worden beheerst door middel van het meten van klantconcentraties in het fondsvermogen. Liquiditeitsrisico van financiële instrumenten 21

22 De hoogte van feitelijke aan en verkoopkoersen van financiële instrumenten waarin het fonds belegt, is mede afhankelijk van de liquiditeit van de betreffende financiële instrumenten. Het is mogelijk dat een ten behoeve van het fonds ingenomen positie niet tijdig tegen een redelijke prijs kan worden geliquideerd vanwege gebrek aan liquiditeit in de markt in het kader van vraag en aanbod. Om dit risico te beperken, belegt het fonds voornamelijk in dagelijks verhandelbare financiële instrumenten. Bovendien worden liquiditeitsrisico s van financiële instrumenten begrensd door middel van limieten op het niet liquide deel van de effectenportefeuille. Risico beleggen in andere beleggingsinstellingen Bij beleggen in andere beleggingsinstellingen wordt het fonds mede afhankelijk van de kwaliteit van dienstverlening en het risicoprofiel van de beleggingsinstellingen waarin het fonds belegt. Dit risico wordt beperkt door zorgvuldige selectie van de beleggingsinstellingen waarin het fonds zal beleggen. Paraplurisico Het fonds is een juridische entiteit met een ongedeeld vermogen. Dit brengt met zich mee dat een negatief subfondsvermogen van invloed kan zijn op de andere subfondsvermogens. Indien vereffening van een subfonds of het doen van uitkeringen resulteert in een negatief vermogenssaldo van een subfonds, zal het tekort worden omgeslagen over de andere subfondsen. Beheerder Robeco Institutional Asset Management B.V. ( RIAM ) is de beheerder van het fonds. RIAM neemt in die hoedanigheid het vermogensbeheer, de administratie en de marketing en distributie van het fonds voor haar rekening. RIAM beschikt over een AIFMD- vergunning als bedoeld in artikel 2:65 Wft. Daarnaast beschikt RIAM over een vergunning als bedoeld in artikel 2:69b Wft en staat onder toezicht van de Stichting Autoriteit Financiële Markten ( AFM ). Het fonds is door de beheerder geregistreerd bij de AFM. RIAM is een 100%-dochteronderneming van Robeco Groep N.V. Robeco Groep N.V. is onderdeel van ORIX Corporation. ORIX Corporation bezit 90,01% van de aandelen van Robeco Groep N.V. Rabobank Groep bezit 9,99% van de aandelen. Gelieerde maatschappijen Het fonds en de beheerder kunnen gebruik maken van de diensten van en transacties verrichten met aan het fonds gelieerde maatschappijen als bedoeld in het BGfo, zoals onder meer Robeco Institutional Asset Management B.V., Robeco Nederland B.V en ORIX Corporation. De diensten betreffen het uitvoeren van aan deze maatschappijen uitbestede werkzaamheden, zoals (1) het uitlenen van effecten, (2) het inlenen van personeel en (3) plaatsing en opname van aandelen in het fonds. Onder andere de volgende transacties kunnen worden verricht met gelieerde maatschappijen: treasury management, derivatentransacties, bewaring van financiële instrumenten, uitlenen van financiële instrumenten, kredietverstrekking en het aan- en verkopen van financiële instrumenten op een gereglementeerde markt of multilaterale handelsfaciliteit. Alle diensten en transacties vinden plaats tegen marktconforme tarieven. Grondslagen voor waardering en bepaling van het resultaat Algemeen De grondslagen voor de waardering van activa, passiva en resultaatbepaling zijn ongewijzigd en derhalve conform de weergave in de meest recente jaarrekening. Tenzij anders vermeld, zijn de in het halfjaarbericht opgenomen posten gewaardeerd op nominale waarde en luiden de bedragen in duizenden euro s. 22