VAKOVERLEG LERAREN EERSTE GRAAD A PROCESEVALUATIE

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "VAKOVERLEG LERAREN EERSTE GRAAD A PROCESEVALUATIE"

Transcriptie

1 Secundair Onderwijs WISKUNDE VAKOVERLEG LERAREN EERSTE GRAAD A PROCESEVALUATIE Samenstelling syllabus en leiding Regionale sessies L. DE WILDE 28 en 30 april 2014 G. REYNTJENS Diocesane begeleiders wiskunde

2 Inhoudsopgave 1. Situering Evaluatie Wiskundevorming Krachtlijnen van het leerplan van de eerste graad Waarom meer aandacht voor procesevaluatie? Wat leert onderzoek ons over mogelijkheden om het leerproces bij leerlingen te versterken? Praktijkprincipes die werken om de leerbereidheid van leerlingen aan te wakkeren Strategieën om het leerproces te bevorderen Procesevaluatie gekoppeld aan enkele didactische strategieën met bewezen positieve invloed op leerprestaties Voorkennis activeren met vragen, aanwijzingen en kapstokken Doelen stellen en feedback geven Huiswerk en oefening Samenvatten en notities maken Coöperatief leren, samenwerkend leren Inspanningen bevestigen en erkenning geven Procesevaluatie gekoppeld aan evaluatie van vaardigheden en attitudes Portfolio Persoonlijk werk Remediëring Belang van een professionele vakgroepwerking Bibliografie DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 2

3 1. Situering Evaluatie van leerlingen en wat ermee gebeurt, is verbonden met een schooleigen cultuur. De gehanteerde terminologie in verband met evaluatie, de verschillende opvattingen over de functie, de organisatievorm, de rapportering, is doorgaans niet eensluidend. Denk aan de verschillende betekenissen die in de praktijk worden gegeven aan termen als bijvoorbeeld kleine toets, grote toets, examen, permanente evaluatie, gespreide evaluatie, huiswerk, dagelijks werk, alternatieve evaluatie, Denk ook aan de verhouding tussen punten toegekend aan verschillende vormen van evaluatie Evaluatie Evalueren is een proces waarbij men op systematische wijze informatie verzamelt over leergedragingen en leerresultaten van leerlingen, daaraan een bepaalde waarde toekent en op basis daarvan beslissingen neemt. Deze beslissingen hebben betrekking op de leerling: - ze kunnen van didactische aard zijn en als bedoeling hebben het leerproces van de leerlingen te bevestigen of in de gewenste richting bij te sturen; - ze kunnen ook betrekking hebben op de sanctionering van de studies en als bedoeling hebben de leerling te oriënteren, een advies te formuleren, een attest toe te kennen. Evaluatiegegevens van leerlingen leiden ook tot beslissingen over het eigen onderwijsgedrag, zoals het verloop van het didactisch proces, de keuze van opdrachten, de gehanteerde werkvormen, de opvolging van het leerproces van leerlingen en het gebruik van leermiddelen. De kwaliteit van de beslissingen hangt uiteraard nauw samen met de kwaliteit van de verzamelde evaluatiegegevens, de manier waarop deze geïnterpreteerd en beoordeeld worden en de wijze van rapportering Wiskundevorming Wiskundevorming geven is het nastreven van kennis- en inzichtdoelen, vaardigheidsdoelen én (vakgebonden) attitudedoelen. Vaardigheden - Rekenvaardigheid. - Meet- en tekenvaardigheid. - Wiskundige taalvaardigheid. - Denk- en redeneervaardigheden. - Probleemoplossende vaardigheden. - Leervaardigheden. Vakgebonden attitudes - Zin voor nauwkeurigheid en orde. - Zin voor helderheid, bondigheid, volledigheid, eenvoud en doelmatigheid van de gebruikte wiskundetaal. - Kritische zin. - Zelfvertrouwen, zelfstandigheid, doorzettingsvermogen en doelmatigheid bij het aanpakken van problemen en opdrachten. - Zelfregulatie. - Zin voor samenwerking en overleg. - Waardering voor wiskunde door inzicht in de bijdrage ervan aan de culturele, historische en wetenschappelijke ontwikkeling. Het is de bedoeling dat bij de evaluatie alle aspecten van de wiskundevorming betrokken worden. DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 3

4 1.3. Krachtlijnen van het leerplan van de eerste graad In het leerplan van de eerste graad A vind je volgende krachtlijnen terug: meer aandacht voor de aansluiting met het basisonderwijs, meer aandacht voor het verwerven van rekenvaardigheden, meer aandacht voor het verwerven van probleemoplossende vaardigheden, meer aandacht voor wiskundige taalvaardigheden, de verschillende taalniveaus en taalondersteuning, zinvol en functioneel gebruik van ICT (demonstratie, verwerking,..), meer aandacht voor procesevaluatie, meer aandacht voor de didactische aanpak, zoals meer activerende werkvormen, meer oefenen op grote gehelen, meer aandacht voor de integratie van vlakke meetkunde en ruimtemeetkunde, meer aandacht voor het ontwikkelen van leervaardigheden, het werken met beheersingsniveaus (elementair, basis, verdieping). Op de website van de pedagogische begeleiding vind je bij het vakgebied wiskunde volgende documenten i.v.m. het leerplan van de eerste graad A terug: Doorstromingsdocument basisonderwijs secundair onderwijs Discussietekst parate kennis Peilproeven eerste graad A Index leerplan eerste graad A Aansluiting tweede graad op nieuw leerplan eerste graad Nieuw leerplan eerste graad: werkdocument overleg vakgroep eerste graad vakgroep tweede graad Tijdens dit vakoverleg willen we voornamelijk ingaan op de krachtlijn meer aandacht voor procesevaluatie. Enerzijds willen we stilstaan bij een aantal aandachtspunten en hierover een aantal suggesties aanreiken. Anderzijds willen we de mogelijkheid bieden om ervaringen uit te wisselen met collega s van andere scholen. Ook voorbeelden van good practice kunnen met elkaar gedeeld worden Waarom meer aandacht voor procesevaluatie? Het leerplan is het uitgangspunt voor het werk van de leraar en de vakgroep. Elk leerplan omvat naast de inhoudelijke doelstellingen ook doelstellingen in verband met vaardigheden en attitudes. Ook het verwerven van deze doelstellingen maakt deel uit van de wiskundevorming. Dit betekent dat ook deze doelstellingen geëvalueerd worden. Voor bepaalde vaardigheden en attitudes bieden vormen van procesevaluatie hiertoe mogelijkheden. Procesevaluatie is een thema dat heel wat raakvlakken heeft met andere actuele onderwijsthema s zoals differentiatie, oriëntatie, welbevinden van leerlingen, motivatie, Procesevaluatie is ook onlosmakelijk verbonden met het leerproces van leerlingen en het pedagogisch-didactisch handelen van de leerkracht en dit met expliciete aandacht voor alle aspecten van de wiskundevorming, in het bijzonder de leervaardigheden en de vakgebonden attitudes. Ook in inspectieverslagen wordt verwezen naar het belang van procesevaluatie en wordt procesevaluatie vaak als een aandachtspunt weerhouden. DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 4

5 In recente inspectieverslagen vind je op onder andere het volgende terug: - Men hanteert overwegend een testcultuur en integreert zelden elementen van een evaluatiecultuur, hoewel de eindtermen en de leerplannen naast kennis en vaardigheden ook vakgebonden attitudes benadrukken. De studiemotivatie en het doorzettingsvermogen worden hierdoor onvoldoende geprikkeld. - Rapportcommentaren geven bij zwakkere resultaten meestal wel aan voor welke componenten (meetkunde, getallenleer, functies, statistiek) te zwak gepresteerd is, maar ze geven onvoldoende aan hoe hiervoor geremedieerd kan worden. - De leerlingen (en ouders) krijgen productfeedback (cijfers, vakrapport), maar weinig of geen procesfeedback. Positief is wel dat de leerlingen uitgenodigd worden tot een zelfbeoordeling van de eigen inzet. - Echte leerlijnen (zowel binnen de graad als over de graden heen) zijn nog niet uitgewerkt. Er zijn geen sporen van een reflectie over de gehanteerde evaluatie met het oog op het bijsturen van het onderwijsproces. - De vakgroep is nog op zoek naar een doeltreffende manier om attitudes in de evaluatie op te nemen. De leerlingen en ouders krijgen voornamelijk productfeedback. Het geven van procesfeedback op basis van grondige toetsanalyses en individueel gerichte remediëringsinitiatieven is leraargebonden. Bovendien is evaluatiebeleid één van de prioriteiten in meerdere scholen en zijn er ook vakgroepen zoekende naar vormen van evaluatie die meer omvatten dan de traditionele toetsen en examens. Evaluatie is niet alleen iets wat op het einde van een lessenreeks een plaats krijgt. Het doel van procesevaluatie (= formatieve evaluatie) is zoveel mogelijk leerlingen tot beheersingsleren te brengen zonder de sterkere leerlingen daarbij af te remmen, maar deze leerlingen ook verder uit te dagen. Het gaat doorgaans over evaluatiegegevens die gebruikt worden voor didactische beslissingen. Voor de leraar kan dit betekenen dat sommige aspecten van het onderwijsproces of het didactisch proces bijgestuurd worden. Dit kan zowel ten opzichte van individuele leerlingen als ten opzichte van de klasgroep als geheel. Hoe gaat de leerling te werk om tot bepaalde prestaties te komen? Wat is zijn leerstijl? Welke leeractiviteiten ontwikkelt hij? Welke methoden gebruikt hij? Hoeveel tijd heeft hij nodig? Hoe gaat hij om met zijn leermateriaal? Maken de diverse aspecten van het onderwijsleerproces het mogelijk dat elke leerling op een efficiënte manier kan leren? Is er voldoende rekening gehouden met de beginsituatie? Is de keuze en ordening van de leerinhouden voldoende doordacht? Voldoen de gehanteerde werkvormen? Is er voldoende oefentijd? Zijn de leermiddelen geschikt? Krijgen sterkere leerlingen voldoende uitdaging? Biedt de voorgestelde remediëring effectief de nodige bijkomende leerkansen voor elke leerling?. DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 5

6 Sommige leerlingen moeten de kans krijgen tot een inhaalmaneuver (hernemen, fouten verbeteren, bijkomende uitleg krijgen, meer tijd investeren), terwijl anderen kunnen werken aan verdiepende opdrachten. Procesevaluatie hangt dus samen met een vorm van interne differentiatie. Omdat men uit de procesevaluatie nieuwe leerkansen wil creëren, is ze doorgaans sanctievrij. Dit betekent niet dat er geen punten kunnen toegekend worden. Bij procesgerichte evaluatie gaat men ervan uit dat frequente evaluatiemomenten tijdens de normale lestijden gevolgd door een goede analyse en snelle feedback, het leerproces versterken. Procesevaluatie is een geïntegreerd deel van het lesgebeuren en doorbreekt het leerproces niet. Deze formatieve evaluatie is ook de aangewezen weg om leerlingen bewust te maken van hun eigen mogelijkheden. Deze vorm van evaluatie wordt ook wel de zachte evaluatie genoemd: evaluatie om te leren. Met harde evaluatie wordt dan de productevaluatie bedoeld: evaluatie om te meten. Beide vormen kunnen ook samen aan bod komen, bv. een proefwerk (summatieve toets) is een vorm van productevaluatie, maar de feedback op het proefwerk aan de leerling is een vorm van procesevaluatie (toekomstgericht). De leraar kan op basis van het leerlingenwerk dat hij onder ogen krijgt, mogelijk zijn didactische aanpak in de toekomst aanpassen, wat weer een vorm van procesevaluatie is. De evaluatiecultuur is tevens een belangrijke hefboom voor het verhogen van de motivatie bij leerlingen vanuit succeservaringen en het opbouwen van zelfvertrouwen bij de leerlingen. DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 6

7 2. Wat leert onderzoek ons over mogelijkheden om het leerproces bij leerlingen te versterken? 2.1. Praktijkprincipes die werken om de leerbereidheid van leerlingen aan te wakkeren (uit de literatuurstudie: Leerbereidheid van leerlingen aanwakkeren, zie bibliografie). 1. Blijf werken aan een positieve relatie met je leerlingen. 2. Zorg voor een veilig leerklimaat door het bieden van duidelijke grenzen en het werken aan een hechte klasgroep. 3. Kies onderwerpen, methodes en activiteiten die zoveel mogelijk de interesse van je leerlingen prikkelen. 4. Help leerlingen zich te verbinden met (het belang van) onderwerpen en taken, zeker ook als die niet spontaan de interesse van leerlingen prikkelen. 5. Luister (bij het aanbrengen van leerinhouden) oprecht en erkennend naar weerstand bij leerlingen en naar uitingen van negatieve gevoelens. 6. Verkies autonomie ondersteunend boven controlerend taalgebruik. 7. Bied structuur aan in de richting van het leerdoel. 8. Bied gepaste en haalbare uitdagingen: leg de lat net hoog genoeg, niet te hoog en niet te laag. 9. Geef feedback die een verbinding maakt tussen wat leerlingen doen (of niet doen) en het bereiken van het beoogde doel. 10. Houd voeling met je eigen behoeftes, je eigen interesses, je eigen motivatie en zorg voor structurele ondersteuning en inspiratie voor jezelf als leraar. Voor de concretisering van deze praktijkprincipes verwijzen we naar het boek Strategieën om het leerproces te bevorderen In meerdere onderzoeken zijn volgende strategieën om het leerproces te bevorderen terug te vinden: het belang van goede feedback waardoor de leerling een stap verder komt; het stimuleren van de leerling om zijn eigen leerproces vorm te geven; het stimuleren van de leerling om te leren van andere leerlingen; het expliciteren en communiceren van leerdoelen en succescriteria naar de leerling; het organiseren van effectieve activiteiten en taken en het stellen van goede vragen waardoor het leerproces van de leerling zichtbaar gemaakt wordt. In het volgende onderdeel vertrekken we vanuit strategieën zoals geformuleerd in publicaties van Marzano en Hattie (zie bibliografie). Als een leerling een onjuist antwoord geeft dan moet de onderwijzer nagaan of hij den oorsprong der fout kan vinden, en hij moet er zich niet toe bepalen het antwoord af te keuren, maar hij moet de leerling laten inzien dat hij een fout heeft begaan. Daarbij moet zijn streven zijn, de verkeerde opvatting, waarvan het verkeerde antwoord een uitvloeisel is, weg te nemen. In den regel moet men den leerling er toe brengen zelf de fout te vinden. Ook is het beter dat een andere leerling het verkeerde aanwijst, dan dat de leraar het doet. Versluys, Jan (1874), Methoden bij het onderwijs in de wiskunde en bij de wetenschappelijke behandeling van dit vak, p. 92. DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 7

8 3. Procesevaluatie gekoppeld aan enkele didactische strategieën met bewezen positieve invloed op leerprestaties Dr. R. Marzano vermeldt in zijn onderzoek Wat werkt in de klas 9 didactische aanpakken met bewezen positieve invloed op leerprestaties. We hebben er enkele geselecteerd en vertalen ze in dit deel naar mogelijkheden en vormen van procesevaluatie om de wiskundevorming van elke leerling te bevorderen. voorkennis activeren met vragen, aanwijzingen en kapstokken doelen stellen en feedback geven huiswerk en oefening samenvatten en notities maken coöperatief leren, inspanningen bevestigen en erkenning geven 3.1. Voorkennis activeren met vragen, aanwijzingen en kapstokken Parate kennis en vaardigheden. Te onderhouden kennis en vaardigheden. Omdat elk leerjaar een schakel is in de wiskundevorming van de leerlingen moet enerzijds het onderhouden van essentiële verworven (basis)kennis en (basis)vaardigheden en anderzijds het verder werken aan de opbouw van de kennisorganisatie (hun gereedschapskist ) een voortdurende bekommernis zijn in elke lespraktijk. Voorbeelden: - onderhouden van rekenvaardigheden zoals het vaardig rekenen met getallen, het oplossen van een vergelijking van de eerste graad met een onbekende, hoofdrekenen, ontbinden in factoren, Hierbij geldt: vlotheid gaat boven complexiteit. - onderhouden van meet- en tekenvaardigheden zoals het tekenen van een middelloodlijn, het schetsen van een kubus, - onderhouden van elementen i.v.m. metend rekenen (omtrek, oppervlakte, inhoud) - het paraat kennen van bepaalde formules, definities, eigenschappen. Aandacht voor parate kennis en vaardigheden en te onderhouden kennis en vaardigheden zal ook deel uitmaken van de evaluatie in de loop van het schooljaar. Hierbij kan de vraag gesteld of voor sommige aspecten 5/10 volstaat om te besluiten dat de leerling de kennis of vaardigheid echt beheerst. Om dit een kans te geven is continuïteit essentieel. Hier ligt dus een belangrijke taak voor de vakgroep om dit concreet vorm te geven op een haalbare wijze. Diagnose. Voorbereidende taken. Voldoende voorkennis is nodig om nieuwe leerinhouden zinvol te kunnen verwerken. Voorafgaand aan een nieuwe lessenreeks is het dus interessant om een idee te krijgen van de beginsituatie van de leerlingen. Dit kan door bijvoorbeeld een instaptoets te geven over de verwachte voorkennis om zo de behandeling van de lessenreeks vlot te laten verlopen. Deze toets hoeft niet uitgebreid te zijn, maar moet toch een idee geven van wat verworven is en wat niet. Op basis van de resultaten kan een klassikale herhaling wenselijk zijn of kan een doelgerichte taak worden gegeven (gedifferentieerd). Belangrijk hierbij is dat leerlingen, vooraleer een nieuwe lessenreeks start, de nodige tijd krijgen om wat er verwacht wordt en wat ze niet meer voldoende beheersen, te herhalen. Dit kan bijvoorbeeld via een taak. Het kan ook goed zijn om de instaptoets na de opfrissing opnieuw te laten maken om de leerlingen zo hun eigen vorderingen te laten ervaren. DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 8

9 3.2. Doelen stellen en feedback geven Een goede communicatie over wat de leerkracht van de leerlingen verwacht is belangrijk. Bij heel wat leerkrachten start deze communicatie bij de aanvang van het schooljaar met een afsprakenblad waarin verwachtingen, eisen, afspraken worden geformuleerd in verband met de leermiddelen (rekenmachine, geodriehoek, leerboek, ), taken en toetsen (lijsten, verbetering, ). Soms is dit een individueel initiatief, soms is er eenvormigheid binnen de vakgroep voor leerlingen in parallelle leerjaren. Het loont zeker de moeite dit afsprakenblad te evalueren : Worden de afspraken ook opgevolgd in de loop van het schooljaar? Zijn de afspraken realistisch? Welke afspraken kunnen gelinkt worden aan bepaalde vaardigheden of (vakgebonden) attitudes? Kunnen er andere aspecten worden toegevoegd?... Er worden beter een beperkt aantal duidelijke afspraken geformuleerd die dan ook consequent worden opgevolgd. Bij de aanvang van het schooljaar is het ook wenselijk dat er afspraken worden gemaakt i.v.m. de verwachte parate en te onderhouden kennis en vaardigheden en de wijze waarop dit in de evaluatie wordt verwerkt. Ook is het aangewezen om de leerlingen te informeren over de verschillende onderwerpen die aan bod zullen komen (inhoudstafel leerboek). In de loop van het schooljaar is het, zeker in bepaalde studierichtingen, belangrijk dat leerlingen bijvoorbeeld bij het maken van oefeningen duidelijk worden geïnformeerd over het niveau van deze opdrachten. Ze weten best dat de mate waarin ze bepaalde oefeningen al dan niet vlot aankunnen een indicatie geeft voor de verdere oriëntering. Feedback (vaststellingen, tips, ) zoals meer leren, oefeningen hermaken, blijft te vaag. De schriftelijke commentaar op taken en toetsen doorheen het jaar wordt best procesgericht en zo concreet mogelijk geformuleerd zodat de leerling zijn leerproces effectief kan bijsturen waar nodig en ook een betere kijk krijgt op zijn (eventuele) werkpunten of verdere uitdagingen. Uiteraard zal feedback een leerling ook positief bevestigen in zijn kennen en kunnen. Voorbeelden - Bestudeer opnieuw de voorbeelden (handboek p ) over en maak dan de oefeningen p. 128 nrs. 2, 4 en 5. - Je geschrift is onduidelijk en je werkt slordig waardoor je rekenfouten of vergissingen maakt. Maak de analoge oefeningen nrs. 3 en 6 op p. 38 en let op de leesbaarheid. Neem telkens een nieuwe regel. - Gebruik website/cd-rom leerboek, (concrete gegevens) om thuis of op school volgende week elke dag 20 minuten te oefenen. Noteer dit in je portfolio. - Studeer eerst de eigenschappen i.v.m. driehoeken en vierhoeken (samenvatting pagina ) en maak dan de oefeningen opnieuw. - Ik verwacht je voor een persoonlijk gesprek op Een klassikale bespreking van een taak of toets vertrekt vanuit een foutenanalyse. Op basis hiervan wordt best een selectie gemaakt van opgaven waarvoor het aangewezen is dat ze klassikaal worden besproken en waarvoor enkele analoge oefeningen worden gegeven. Het klassikaal verbeteren van een volledige taak of toets zal eerder uitzonderlijk gebeuren. Een schriftelijke foutenanalyse na een taak of toets is meestal te verkiezen boven een correctiesleutel die aan alle leerlingen wordt gegeven. Een correctiesleutel volstaat doorgaans niet voor een doorsnee leerling om te achterhalen wat er precies fout was bij zijn aanpak. Om leerlingen te laten leren, is een adequate foutenanalyse noodzakelijk. Foutenanalyse DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 9

10 veronderstelt observatie en inzicht in de mogelijke fouten die leerlingen maken. Een adequate foutenanalyse veronderstelt dat men vooraf heeft nagedacht over de format van de oplossing van een oefening. Dit is noodzakelijk voor een goed gebruik van procesevaluatie. Zo kan aan leerlingen systematisch gevraagd worden de verschillende tussenstappen te noteren en te verklaren hoe ze tot een bepaald antwoord komen (= de waarom-vraag ). De nadruk komt zo ook meer te liggen op het oplossingsproces. Het geven van kwaliteitsvolle formatieve feedback betekent niet dat een score (punten geven) totaal overbodig wordt. Het geven van punten bij bepaalde vormen van procesevaluatie kan de leerlingen een indicatie geven over het gewicht van bepaalde fouten in de productevaluatie. Belangrijk is wel dat leerlingen ook oog hebben voor de informatieve feedback van de leerkracht. De leerling moet dus wel de feedback lezen en er gevolg aan geven. Tijdens feedbackmomenten kan de leerkracht de leerlingen laten ervaren dat een wiskundige activiteit voor iedereen een zoekproces is met volgende componenten: een situatie analyseren, er een wiskundig model voor kiezen en technieken (algoritmen) toepassen, en dan nagaan of je het probleem zo kunt oplossen. Feedback is het meest effectief als die op tijd gegeven wordt. Timing is cruciaal voor de effectiviteit. Feedback op een toets mag dus niet te lang uitblijven. Een duidelijke communicatie over de aspecten waarvoor leerlingen goed of minder goed scoren op een grote toets (proefwerk) is belangrijk voor het zelfconcept van de leerling. Wat lukt me wel? Waaraan kan ik nog werken? Wat is nu niet haalbaar voor mij? Bij proefwerken (grote toetsen, examens) worden er in de praktijk verschillende indelingen gehanteerd voor de vragen. Ook hierover moet voldoende duidelijkheid zijn. Wat wordt er bedoeld met theorie? Gaat het dan om louter kennis (reproductie letterlijke weergave) of wordt een geziene eigenschap gevraagd met een andere figuur of andere letters? In dit laatste geval gaat het niet meer over zuivere reproductie maar wordt er naar inzicht gepeild en wordt het dus een vraag die in een andere categorie thuishoort, bv. bij inzichtvragen. Bij bepaalde (beperkte/kleine) toetsen of kleine opdrachten kan de vaardigheid (vaardigheden) en/of attitudes die aan bod komen genoteerd worden, bv. toets over rekenvaardigheden Huiswerk en oefening Het is essentieel dat leerlingen bij het maken van oefeningen voldoende informatie krijgen over het belang van deze oefeningen in hun leerproces. Van welke oefeningen wordt er verwacht dat ze die vlot aankunnen? Welke oefeningen doen beroep op meer inzicht?. In bepaalde studierichtingen is dit belangrijk om zo de leerling bewust te maken van zijn eigen mogelijkheden of beperkingen in functie van het verder verloop van zijn studies. Hier liggen ook kansen om de leerlingen uit te dagen. In plaats van elke leerling dezelfde taken te laten maken, is in vele situaties meer differentiatie mogelijk en wenselijk. Zwakkere leerlingen krijgen of kiezen voor (remediërings)taken van een lager beheersingsniveau, wiskundig sterkere leerlingen krijgen of kiezen voor verdiepingstaken van een hoger beheersingsniveau. Voldoende variatie in de vraagstelling en oefenvormen, het spreiden over een langere periode en voldoende gradatie in de moeilijkheidsgraad is belangrijker dan het laten maken van een groot aantal oefeningen. Het is ook interessant om leerlingen een stuk vrijheid te geven in het kiezen van hun taken. Uiteraard worden wel minima aangegeven. Taken hoeven niet altijd aan te sluiten bij de lessenreeks die wordt behandeld. Deze kunnen ook gegeven worden om bepaalde kennis en vaardigheden te onderhouden of om verwachte kennis en vaardigheden voor een nieuwe lessenreeks op te frissen. Voldoende variatie in de aard van de taken is dus wenselijk. DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 10

11 De leerlingen kunnen hun taken bijhouden in een portfolio. Na een groter leerstofgeheel krijgen de leerlingen best in de klas een reeks opdrachten die slaan op het geheel en waarvoor ze alle wiskunde mogen gebruiken die ze kennen. Deze lessen moeten ook het schuifjes-leren doorbreken. Dergelijke opdrachten zijn best gerangschikt in volgorde van moeilijkheidsgraad. De eerste zijn min of meer "weggevers" om de succeservaring te vergroten. Naast klassieke oefeningen zitten er ook problemen bij die meer uitdagend zijn voor de leerlingen: boeiende contexten, problemen die op verschillende manieren kunnen aangepakt worden, moeilijke problemen,... Zo krijgt een leerling ook informatie over zijn mogelijkheden. De verslagen van dit werk kunnen hun plaats hebben in de portfolio van de leerlingen. Aandachtspunten - De leerlingen moeten voldoende tijd krijgen om de problemen op te lossen. - De leerlingen werken best in eigen tempo aan deze problemen. Er zijn oefeningen die iedereen moet afwerken en bijkomende problemen. - Er zijn allerlei varianten denkbaar: individueel werken, parallel groepswerk, complementair groepswerk, hoekenwerk,... Toch is werken in groepen aangewezen. Zo is er een maximale communicatie: tussen leraar en leerlingen, maar ook tussen leerlingen onderling. - Het belangrijkste is het denkwerk, maar er kan ook aandacht gaan naar een goede verwoording en verslaggeving. Deze verslaggeving kan verdeeld worden over de verschillende groepen. Achteraf krijgt iedereen dan een kopie van deze verslagen. - In de planning wordt best bufferruimte voorzien voor de realisatie van deze lessen. Het is aangewezen dat leerlingen bij elk hoofdstuk een overzicht krijgen van de wijze waarop de oefeningen uit het leerboek zullen behandeld worden. Bedoeling is dat dit overzicht leerlingen begeleidt bij het maken van oefeningen en dat het zijn leerproces kan ondersteunen. Afhankelijk van het leerjaar, de studierichting, de aard van het onderwerp, het gebruikte leerboek, de werkwijze van de leraar, kan dit verschillende vormen aannemen. Informatie die kan worden opgenomen: - de oefeningen die klassikaal zullen behandeld worden - de oefeningen die individueel worden voorbereid en klassikaal besproken - analoge oefeningen die een leerling (individueel thuis) kan maken - oefeningen gerangschikt volgens beheersingsniveau of moeilijkheidsgraad - verdiepende oefeningen (uitbreidingsoefeningen) en de wijze van correctie - remediërende oefeningen - verplichte oefeningen ( moet ) en keuzeoefeningen ( mag ) - verwijzingen naar bijkomende oefeningen in een oefeningenmap, website, -. Met de leerlingen kunnen bepaalde afspraken worden gemaakt over de wijze waarop ze dit document gebruiken om aan te duiden welke oefeningen problemen hebben opgeleverd en welke bijkomende oefeningen ze hebben gemaakt. Zo krijgen ze meer zicht op hun leertraject. Meer en meer kunnen leerlingen via een digitaal leerplatform over bijkomend oefenmateriaal beschikken, vaak ook met bijhorende correctiesleutel. Dit is een gunstige evolutie. Een valkuil is dat leerlingen door het bos de bomen niet meer zien en geen gerichte keuze kunnen maken of dat de leerlingen die nood hebben aan bijkomende oefeningen van het aanbod geen gebruik maken. Dit vraagt dus ook de nodige afspraken en begeleiding. Wil huiswerk een leereffect hebben bij elke leerling dan is een huiswerkbeleid dat rekening houdt met alle leerlingen noodzakelijk. Zowel de sterke als de zwakke leerlingen moeten er beter van worden. De klemtoon moet liggen op leertaken. DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 11

12 3.4. Samenvatten en notities maken Ook hier liggen kansen voor het verder ontwikkelen en verwerven van leervaardigheden en attitudes. Notities zijn een leerinstrument voor de leerling. Aandacht voor zorg, volledigheid (oog voor de tussenstappen, gericht naar het oplossingsproces en niet louter uitkomstgericht), nauwkeurigheid (symbolen, notaties, woordgebruik, ), is dan ook noodzakelijk. Als voorbereiding op een toets of examen is het zinvol om de leerlingen een structuur te laten maken van de geziene leerstof. Zo krijgen ze een beter zicht op het geheel en op de belangrijkste zaken. Leerlingen zelf eens een oefeningenreeks of toets laten opstellen over een bepaald onderwerp helpt hen om de doelstellingen beter te begrijpen Coöperatief leren, samenwerkend leren Discussie en samenwerking is een wezenlijk onderdeel van leren. Principes die men in acht moet nemen opdat het samenwerken effectief verloopt zodat er daadwerkelijk coöperatief wordt geleerd: - Positieve wederzijdse afhankelijkheid: de leerlingen hebben elkaar nodig om de taak met succes uit te voeren. - Directe interactie (face-to-face): leerlingen geven elkaar uitleg, moedigen elkaar aan, wisselen ideeën uit, geven feedback, ondersteunen elkaar in het leren, overleggen en helpen elkaar bij het oplossen van problemen door de aard van de te leren concepten te bespreken, door elkaar hun kennis door te geven en door verbanden tussen bestaande en vroeger opgebouwde kennis en leerresultaten aan elkaar uit te leggen. - Individuele aanspreekbaarheid: iedere leerling is verantwoordelijk zowel voor de eigen inbreng als voor het eindresultaat van de groep. - Sociale vaardigheden: interpersoonlijke en groepsvaardigheden zijn essentieel voor samenwerking in duo of in (kleine) groepen. - Aandacht voor het groepsproces of teamreflectie: Zijn de doelen bereikt?, Hoe heeft ieder daartoe bijgedragen?, Was de werkrelatie efficiënt?, Wat houdt dit in voor een volgende samenwerking?, Samenwerkend leren draagt uiteraard ook bij tot de attitudevorming zin voor samenwerking en overleg en tot de verdere ontwikkeling van wiskundige taalvaardigheden Inspanningen bevestigen en erkenning geven Dit hangt samen met de wijze waarop feedback wordt gegeven aan leerlingen. Het is vooral van belang om stimulerend te evalueren en niet louter diagnosticerend. Goede feedback geeft niet enkel aan dat er een probleem is, maar vertelt ook hoe het probleem kan aangepakt worden. Het taalgebruik van de leraar in de omgang met leerlingen heeft ook een invloed op de motivatie en leerbereidheid van leerlingen (zie ook punt 2.1, praktijkprincipe 6). DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 12

13 4. Procesevaluatie gekoppeld aan evaluatie van vaardigheden en attitudes Bij het behandelen van de inhoudelijke leerplandoelstellingen maakt ook het ontwikkelen van vaardigheden en attitudes deel uit van het normale lesgebeuren. De meeste vragen in proefwerken (productevaluatie) peilen ook naar de mate waarin vaardigheden op een bepaald niveau al dan niet verworven zijn. Om in het leerproces van de leerling een zo ruim mogelijke invulling te geven aan de wiskundevorming (zie punt 1.2) zijn bijkomende initiatieven (opdrachten, activiteiten ) nodig om de ontwikkeling en blijvende beheersing van bepaalde vaardigheden (bv. leervaardigheden) en attitudes (bv. zelfregulatie, zin voor samenwerking) te versterken. Belangrijk is te werken aan een positieve attitudevorming en vooral de evolutie van de leerling te waarderen. In vorig deel zijn al voorbeelden vermeld van procesevaluatie van bepaalde vaardigheden en van bepaalde vakgebonden attitudes. Hoe kan er in de lespraktijk en via vormen van evaluatie meer expliciete aandacht gegeven worden aan bepaalde vaardigheden en (vakgebonden) attitudes? Dit kan door het gericht evalueren van een bepaalde vaardigheid en/of attitude, al dan niet gekoppeld aan het gebruik van evaluatieformulieren (doorgaans procesevaluatie), waardoor de gemaakte vordering naar de leerlingen toe duidelijker gecommuniceerd kan worden. Zo kunnen bepaalde vaardigheden en/of attitudes meer onder de aandacht komen en kan de ontwikkeling ervan met leerlingen bespreekbaar worden. Belangrijk daarbij is het ontwikkelen van de vaardigheid/attitude wordt vertaald naar concreet gedrag. Voorbeelden - evaluatiedocument voor probleemoplossende vaardigheden zodat leerlingen meer gericht de fasen van een oplossingsproces doorlopen; - evaluatiedocument i.v.m. de notities van leerlingen; - evaluatiedocument i.v.m. de samenwerking van leerlingen bij groepswerk (merk op dat afspraken noodzakelijk zijn zodat leerlingen duidelijk weten wat van hen wordt verwacht, bv. groepswerk met wederzijdse afhankelijkheid); - evaluatiedocument voor de leerlingen met een selectie vaardigheden en attitudes tijdens een beperkte periode. Het ontwikkelen en verwerven van wiskundige taalvaardigheden, in combinatie met denk- en redeneervaardigheden, is ook een belangrijk aandachtspunt binnen de wiskundevorming. Het blijft een uitdaging om leerlingen wiskundige begrippen, eigenschappen, oplossingen en redeneringen correct te leren verwoorden en correct te leren neerschrijven. Voorbeelden - Mondeling verslag uitbrengen of de resultaten van een groepsopdracht mondeling presenteren zijn activiteiten die ook deel kunnen uitmaken van procesevaluatie. - Tijdens de les de interactie tussen leerlingen onderling op een gestructureerde manier bevorderen kan hiertoe ook bijdragen, bv. een analyse van goede en minder goede elementen of het vergelijken met betere of volledige antwoorden van andere leerlingen. - Het opzoeken van mogelijke fouten in voorgestelde oplossingen van oefeningen en het antwoord daarbij argumenteren draagt meer bij dan het herhalen van formuleringen uit een leerboek. - Zowel schriftelijk als mondeling is de waarom-vraag essentieel om leerlingen aan te zetten tot wiskundig argumenteren en redeneren en hun argumenten en denkproces te verwoorden. DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 13

14 De concrete invulling van het persoonlijk werk van de leerling kan bijdragen tot het verder ontwikkelen en verwerven van deelaspecten van bepaalde vaardigheden en attitudes door het geven van opdrachten die tijdens de les beperkt aan bod komen of niet altijd haalbaar zijn. Voorbeelden - het nauwkeurig tekenen van de grafiek van een functie; - het schetsen of tekenen van een ruimtelijke situatie; - het trainen (remediëren) van rekenvaardigheden (website, software); - als voorbereiding op een grote toets (of examen) leerlingen zelf een toets laten opstellen en oplossen (leervaardigheden); - Merk op dat de meeste opdrachten doorgaans bijdragen tot het ontwikkelen van meerdere vaardigheden en/of attitudes. Voorbeelden - een constructieopdracht (persoonlijk werk taak) kan bijdragen tot het ontwikkelen van meet- en tekenvaardigheden, probleemoplossende vaardigheden, zin voor nauwkeurigheid; - het bepalen van werkpunten door de leerling na een grote toets of examen kan bijdragen tot het ontwikkelen van leervaardigheden, zelfregulatie, kritische zin. Aangewezen is de werkpunten op te volgen, bv. via portfolio. Het geregeld aandacht geven aan zelfevaluatie door de leerlingen wordt aanbevolen. Kies daarbij voor variatie en afwisseling. Leerlingen kunnen ook uitgenodigd worden om hun eigen leerproces te evalueren. Dit sluit ook aan bij de ontwikkeling van leervaardigheden en van bepaalde attitudes zoals zelfregulatie, doorzetting, Dit kan door leerlingen af en toe: - te laten werken aan opdrachten waarbij ze over correctiesleutels beschikken en zichzelf evalueren; - zelf een foutenanalyse (aard van de fouten, eventuele systematische fouten, ) te laten maken; - enkele reflectieve vragen te laten beantwoorden over hun studiehouding, leervaardigheden en houding t.o.v. wiskunde; - zelf werkpunten te laten formuleren. Voorbeelden - Is dit resultaat in overeenstemming met je verwachtingen? 0 ja 0 neen Waarom?.. 0 omdat ik de opdrachten niet goed begrijp 0 omdat ik vaak niet in orde ben 0 omdat ik het moeilijk heb met plannen door te veel naschoolse activiteiten 0 omdat ik weinig interesse had voor dit hoofdstuk 0 omdat ik mijn studies niet zo ernstig neem Wat ga je de volgende keer anders aanpakken? - Een analyse door de leerling: ik maak veel rekenfouten ik oefen niet voldoende bij het studeren ik lees de opdracht niet voldoende (ik duid de kernwoorden niet aan) ik heb het resultaat niet gecontroleerd ik maak geen verbeteringen van taken en zoek niet waarom ik iets fout heb Het is zeker niet de bedoeling dat aan elke toets of oefeningenreeks ook een zelfevaluatie wordt gekoppeld. De opvolging van zelfevaluatie door de leerlingen moet beheersbaar blijven! DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 14

15 5. Portfolio Persoonlijk werk Een doelgerichte verzameling van materiaal dat de inspanningen, vooruitgang en prestaties van een leerling in een bepaald vak weergeeft, is een portfolio (zie ook leerplan eerste graad A). Werken met een portfolio biedt een werkwijze, waarbij gericht en gedifferentieerd kan ingegaan worden op de individuele noden van de leerling. Het persoonlijk werk van de leerling kan zo worden bijgehouden. Dit is meer dan het verzamelen van zomaar willekeurig gemaakte oefeningen. De oefeningen moeten gericht gekozen zijn in functie van de leerling. In principe moet de leerling zelf mee kunnen beslissen over de samenstelling ervan. Door het werken met een portfolio leert de leerling ook andere vaardigheden. Zo krijgt hij een grote verantwoordelijkheid over het eigen werk en de planning ervan. Het bevordert een actieve inbreng van de leerling, ondermeer door reflectie, zelfevaluatie en door de mogelijkheid om zelf selecties te mogen/moeten maken. Een portfolio bevat een schat aan informatie over het leerproces van de leerling: - Welke persoonlijke doelen heeft de leerling voorop gesteld? (bv. werkpunten die de leerling zelf heeft geformuleerd na een toets of examen; bv. verdiepende oefeningen die de leerling zelf selecteert in functie van de vervolgstudies) - Heeft de leerling deze doelen bereikt? (waarom wel/niet) - Heeft de leerling zicht op zijn eigen ontwikkeling, zijn eigen leerproces? Evaluatie van een portfolio Het is belangrijk om vooraf een aantal criteria op te stellen waarop een portfolio zal geëvalueerd worden. Ook hier is het aan te raden niet teveel criteria te nemen om te evalueren. De leerlingen op de hoogte brengen van deze criteria zal hen helpen bij het samenstellen van hun portfolio. In het kader van procesevaluatie zien we dit eerder als een middel om het leerproces te begeleiden en om bepaalde vaardigheden en attitudes te ontwikkelen en te verwerven. Zo kunnen er attitudes gekoppeld worden aan taken (noteren van de werkwijze, opvolging verbeteringen, rekening gehouden met afspraken, ). DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 15

16 6. Remediëring Het uitgangspunt is een preventiebeleid. We moeten ervoor zorgen dat er niet of amper geremedieerd moet worden buiten de lessen door initiatieven te nemen op het vlak van planning, gebruik van leermiddelen en evaluatie die het leerproces van de leerling tijdens de les bevorderen en optimaliseren. Remediërend werken tijdens de lessen (zie ook hoger) - via procesgerichte evaluatie (diagnostische toets, tussentijdse sanctievrije evaluatie, evaluatie van parate kennis en vaardigheden, feedback vanuit foutenanalyse, zelfevaluatie, portfolio,...); - via het goed gebruik van leermiddelen (notities, handboek, werkboek, synthesedocumenten, vademecum, ); - via de keuze van werkvormen en de aandacht voor didactische strategieën die de leerprestaties kunnen verhogen (synthesemomenten, expliciteren van de doelstellingen, afwisseling van werkvormen, geregeld oefenen op grotere gehelen, samenwerkend leren, ). Remediëring buiten de normale lesuren Dit kan gebeuren via inhaallessen of aparte remediëringslessen op school. Het is aangewezen om te vertrekken vanuit de individuele problemen van de leerling, die concreet aangegeven worden door de vakleraar en/of de leerling zelf (bij voorkeur vanuit een leervraag van de leerling). Het kan dus niet de bedoeling zijn om zomaar voor een groep leerlingen een onderwerp opnieuw aan te pakken en in te oefenen. Het rendement moet bewaakt en opgevolgd worden. Dit kan bijvoorbeeld ook door mondeling overleg met de leerling of door het werken met een individuele portfolio. We moeten beseffen dat sommige leerlingen ondanks remediëring bepaalde verwachtingen (van hun ouders) niet kunnen inlossen. Betaalde bijlessen buiten de school. Een advies geven om betaalde bijlessen te volgen buiten de school moet beperkt blijven tot uitzonderlijke situaties. Het overvloedig volgen van bijlessen draagt niet bij tot het zelfbeeld en het zelfvertrouwen van de leerling. Bijlessen kunnen ook wantoestanden in stand houden. Opmerkingen - Bij het remediëren kan uiteraard ook ICT ingeschakeld worden. - Het gaat hier over vakgerichte remediëring. Sommige leerlingen zullen ook begeleiding nodig hebben op het vlak van studiemethode of kunnen verwezen worden naar een begeleide studie. 7. Belang van een professionele vakgroepwerking Meer aandacht voor procesevaluatie is niet enkel een uitdaging voor elke individuele leraar. Het moet een prioriteit zijn van elke vakgroep om zo de continuïteit te waarborgen met het doel de leerkansen van elke leerling te verhogen, zijn wiskundevorming te bevorderen, de oriëntering en het advies degelijk te onderbouwen en de leerling op een positieve wijze bewust te maken van zijn mogelijkheden en zijn grenzen. Goed evalueren is een kunst! DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 16

17 Bibliografie Algemene Pedagogische Reglementering nr. 1: Het persoonlijk werk van de leerling, M-VVKSO Diocesane Mededelingen wiskunde, november 2010, DPB Gent. Hattie J., Visible Learning: A Synthesis of over 800 Meta-Analysis relating to Achievement, Hattie J., Timperley H., The Power of Feedback, Review of Educational Research, March 2007 Leerplan eerste graad A, D/ 2009/7841/003, deel evaluatie Marzano R., Project Wat werkt in de klas, Project van Bazalt, Fontys, HCO en Onderwijsadvies. Marzano R., The Case for and against homework, Onderzoek Wiskunde in de secundaire schoolloopbaan, K.U.Leuven, Vanhoof J., Van De Broek M., Penninckx M., Donche V., Van Petegem P., Leerbereidheid van Leerlingen aanwakkeren. Principes die motiveren, inspireren én werken, Acco, Leuven, William D., Does assessment hinder learning?, DPB GENT WISKUNDE Vakoverleg eerste graad A Procesevaluatie pagina 17

PROCESEVALUATIE IN WISKUNDE

PROCESEVALUATIE IN WISKUNDE SECUNDAIR ONDERWIJS PROCESEVALUATIE IN WISKUNDE Vakoverleg met leraren tweede en derde graad so Samenstelling syllabus en leiding Hilde De Maesschalck Luc De Wilde Diocesane begeleiding wiskunde november

Nadere informatie

Pagina 1 van 5 EVALUEREN. 1 Procesevaluatie versus productevaluatie

Pagina 1 van 5 EVALUEREN. 1 Procesevaluatie versus productevaluatie Pagina 1 van 5 1 Procesevaluatie versus productevaluatie Procesevaluatie: richt zich op de kwaliteit van het leerproces en probeert dus het leerproces van de leerlingen en het onderwijsproces (het didactisch

Nadere informatie

LEERPLANSTUDIE Tweede graad TSO/KSO leerplan d

LEERPLANSTUDIE Tweede graad TSO/KSO leerplan d LEERPLANSTUDIE Tweede graad TSO/KSO leerplan d 1 Leerplannen Eerste graad A-stroom (D/2009/7841/003) In voege sinds 1 september 2009 Tweede graad KSO/TSO (D/2002/0279/048) In voege sinds 1 september 2002

Nadere informatie

PEILPROEVEN WISKUNDE TWEEDE GRAAD ASO. 1 De resultaten

PEILPROEVEN WISKUNDE TWEEDE GRAAD ASO. 1 De resultaten PEILPROEVEN WISKUNDE TWEEDE GRAAD ASO 1 De resultaten Op 9 mei 2012 werden door de overheid de resultaten meegedeeld van de peilproeven over (een deel van) de eindtermen wiskunde van de tweede graad aso

Nadere informatie

BINNENKLASDIFFERENTIATIE IN WISKUNDELESSEN

BINNENKLASDIFFERENTIATIE IN WISKUNDELESSEN BINNENKLASDIFFERENTIATIE IN WISKUNDELESSEN - Situering - Lkr over binnenklasdifferentiatie - Binnenklasdifferentiatie? - Leerplannen - Binnenklasdifferentiatie in wiskunde Hilde De Maesschalck 8 oktober

Nadere informatie

VOET EN WISKUNDE. 1 Inleiding: Wiskundevorming

VOET EN WISKUNDE. 1 Inleiding: Wiskundevorming Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat, 00 Brussel VOET EN WISKUNDE Inleiding: vorming Een actuele denkwijze over wiskundevorming gaat uit van competenties. Het gaat om een

Nadere informatie

WISKUNDIGE TAALVAARDIGHEDEN

WISKUNDIGE TAALVAARDIGHEDEN WISKUNDIGE TLVRDIGHEDEN Derde graad 1 Het begrijpen van wiskundige uitdrukkingen in eenvoudige situaties (zowel mondeling als 1V4 2V3 3V3 (a-b-c) schriftelijk) 2 het begrijpen van figuren, tekeningen,

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep Nederlands

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep Nederlands Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep Nederlands In kolom 1 vind je 66 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep Nederlands. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën. Duid in kolom 2 aan met

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep geschiedenis en/of esthetica

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep geschiedenis en/of esthetica Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep geschiedenis en/of esthetica In kolom 1 vind je 69 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep geschiedenis/esthetica. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën.

Nadere informatie

PROCESEVALUATIE 6/11/2012 ILLUSTRATIE UIT 1874

PROCESEVALUATIE 6/11/2012 ILLUSTRATIE UIT 1874 PROCESEVALUATIE 2012-11-17 Maggy Van Hoof DPB Hasselt ILLUSTRATIE UIT 1874 Als een leerling een onjuist antwoord geeft dan moet de onderwijzer nagaan of hij den oorsprong der fout kan vinden, en hij moet

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep geschiedenis en/of esthetica

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep geschiedenis en/of esthetica Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep geschiedenis en/of esthetica In kolom 1 vind je 69 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep geschiedenis/esthetica. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën.

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep economie en handelsvakken

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep economie en handelsvakken Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep economie en handelsvakken In kolom 1 vind je 70 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep economie en handelsvakken. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën.

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep mode

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep mode Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep mode In kolom 1 vind je 68 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep mode. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën. Duid in kolom 2 aan welke items je reeds

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep technologische opvoeding.

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep technologische opvoeding. Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep technologische opvoeding. In kolom 1 vind je 61 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep TO. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën. Duid in kolom 2 aan

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep informatica

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep informatica Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep informatica In kolom 1 vind je 66 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep informatica. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën. Duid in kolom 2 aan welke

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep personenzorg (component huishoudkunde)

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep personenzorg (component huishoudkunde) Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep personenzorg (component huishoudkunde) In kolom 1 vind je 71 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep wiskunde. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën.

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep muzikale opvoeding

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep muzikale opvoeding Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep muzikale opvoeding In kolom 1 vind je 69 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep muzikale opvoeding. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën. Duid in

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep aardrijkskunde

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep aardrijkskunde Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep aardrijkskunde In kolom 1 vind je 67 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep aardrijkskunde. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën. De items komen onder

Nadere informatie

Jan Coppieters. PVOC Oost-Vlaanderen

Jan Coppieters. PVOC Oost-Vlaanderen Jan Coppieters PVOC Oost-Vlaanderen Ik weet hoe ik leerbereidheid van leerlingen kan beïnvloeden Ik kan de verwachtingen van leerlingen over het eigen presteren gunstig beïnvloeden Ik kan een gunstige

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep wetenschappen

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep wetenschappen Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep wetenschappen In kolom 1 vind je 73 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep wetenschappen. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën. Duid in kolom 2 aan

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep Moderne Vreemde Talen

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep Moderne Vreemde Talen Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep Moderne Vreemde Talen In kolom 1 vind je 49 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep MVT (Frans, Engels, Duits). Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën.

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakgroep techniek.

Mogelijke opdrachten voor een vakgroep techniek. Mogelijke opdrachten voor een vakgroep techniek. In kolom 1 vind je 61 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep Techniek. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën. Duid in kolom 2 aan welke items

Nadere informatie

WISKUNDIGE TAALVAARDIGHEDEN. De leerlingen ontwikkelen (binnen het gekende wiskundig instrumentarium) Derde graad kso/tso. Tweede graad kso/tso

WISKUNDIGE TAALVAARDIGHEDEN. De leerlingen ontwikkelen (binnen het gekende wiskundig instrumentarium) Derde graad kso/tso. Tweede graad kso/tso WISKUNDIGE TLVRDIGHEDEN 1 Het begrijpen van wiskundige uitdrukkingen in eenvoudige situaties (zowel mondeling als 1V4 2V3 3V3(a-bschriftelijk) eenvoudige 2 het begrijpen (lezen) van figuren, tekeningen,

Nadere informatie

Het nieuwe leerplan wiskunde voor de eerste graad A-stroom

Het nieuwe leerplan wiskunde voor de eerste graad A-stroom Het nieuwe leerplan wiskunde voor de eerste graad A-stroom Aansluiting van de tweede graad Vakbegeleiding wiskunde DPB-Brugge 2 Wiskundevorming - rode draad Leefwereld Werkelijkheidsgebied Probleem Model

Nadere informatie

Pedagogische begeleiding wiskunde oktober 2016 Pagina 1

Pedagogische begeleiding wiskunde oktober 2016 Pagina 1 Pedagogische begeleiding SO Vakbegeleiding wiskunde ONDERZOEKSCOMPETENTIES WISKUNDE DERDE GRAAD AS0 Specifieke eindtermen i.v.m. onderzoekscompetenties (SETOC) Wat? Leerplan a derde graad aso VVKSO De

Nadere informatie

DAG VAN DE WISKUNDE. 20 november 2010 DE ACTUALITEIT VAN ONS WISKUNDEONDERWIJS GEVARIEERD AANBOD WISKUNDE-IMPULSDAG

DAG VAN DE WISKUNDE. 20 november 2010 DE ACTUALITEIT VAN ONS WISKUNDEONDERWIJS GEVARIEERD AANBOD WISKUNDE-IMPULSDAG DAG VAN DE WISKUNDE 20 november 2010 DE ACTUALITEIT VAN ONS WISKUNDEONDERWIJS 1 GEVARIEERD AANBOD 1. Hoogbegaafdheid: achtergronden - aanpak 2. Digitaal bord: didactisch gebruik 3. Statistiek met GeoGebra

Nadere informatie

Actualisering leerplan eerste graad - Deel getallenleer: vraagstukken Bijlage p. 1. Bijlagen

Actualisering leerplan eerste graad - Deel getallenleer: vraagstukken Bijlage p. 1. Bijlagen Bijlage p. 1 Bijlagen Bijlage p. 2 Bijlage 1 Domeinoverschrijdende doelen - Leerplan BaO (p. 83-85) 5.2 Doelen en leerinhouden 5.2.1 Wiskundige problemen leren oplossen DO1 Een algemene strategie voor

Nadere informatie

VAKOVERSCHRIJDEND: ACTIEF LEREN

VAKOVERSCHRIJDEND: ACTIEF LEREN VAKOVERSCHRIJDEND: ACTIEF LEREN Kernteam actief leren voor alle leraren 1 Actief Leren Bij de start van dit nieuwe schooljaar leggen we met ons kernteam het accent op Actief Leren. Actief leren omvat zeer

Nadere informatie

Leerdoelen en succescriteria in de wiskundelessen.

Leerdoelen en succescriteria in de wiskundelessen. Leerdoelen en succescriteria in de wiskundelessen tom.robijns@ucll.be marieke.vandersmissen@ucll.be Aanleiding Integreren van relevante nieuwe inzichten over wat werkt in onderwijs in een nieuw ontwikkeld

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan

Opbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Opbrengstgericht werken bij andere vakken Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Doel Leerkrachten kunnen een les tekenen of geschiedenis ontwerpen volgens de uitgangspunten van OGW die ze direct

Nadere informatie

Realiseren van VOET in Geschiedenis: leren leren I II III Leren leren

Realiseren van VOET in Geschiedenis: leren leren I II III Leren leren Realiseren van VOET in Geschiedenis: leren leren I II III Leren leren Welke afspraken worden gemaakt om geschiedenis te studeren? Wordt dit opgevolgd per graad en van graad tot graad? Leren leren blijft

Nadere informatie

Zinvol realiseren van competenties in de derde graad Visie en werkvormen

Zinvol realiseren van competenties in de derde graad Visie en werkvormen Zinvol realiseren van competenties in de derde graad Visie en werkvormen T 3 Symposium, Oostende Onze-Lieve-Vrouwecollege Brugge dinsdag 19 augustus 2014 Voorwoord What is teaching? http:/vimeo.com/48768091

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep wiskunde

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep wiskunde Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep wiskunde In kolom 1 vind je items waaraan je kan werken in de vakgroep wiskunde. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën: 1 Vakgroep en vakgroepwerking 2 Leerplanrealisatie

Nadere informatie

Didactische competentie algemeen (DCA) A. Algemeen. Theorie X Praktijk Semester 1 X Semester 2 Semester 3 Semester 4

Didactische competentie algemeen (DCA) A. Algemeen. Theorie X Praktijk Semester 1 X Semester 2 Semester 3 Semester 4 ECTS-FICHE MODULE Didactische competentie algemeen (DCA) A. Algemeen Situering binnen het programma Periode binnen het tweejarige modeltraject Theorie X Praktijk Semester 1 X Semester 2 Semester 3 Semester

Nadere informatie

VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT

VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN CHRISTEL WOLTERINCK C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL CHRISTEL C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL

Nadere informatie

Didactische competentie algemeen (DCA) A. Algemeen. Theorie X Praktijk Semester 1 X Semester 2 Semester 3 Semester 4

Didactische competentie algemeen (DCA) A. Algemeen. Theorie X Praktijk Semester 1 X Semester 2 Semester 3 Semester 4 ALGEMENE INFORMATIE MODULE Didactische competentie algemeen (DCA) A. Algemeen Situering binnen het programma Periode binnen het tweejarige modeltraject Theorie X Praktijk Semester 1 X Semester 2 Semester

Nadere informatie

Huiswerkbeleid Basisschool ATHENEUM DENDERMONDE

Huiswerkbeleid Basisschool ATHENEUM DENDERMONDE Huiswerkbeleid Basisschool ATHENEUM DENDERMONDE Inleiding Huiswerk ligt in het verlengde van het leerproces wat in de klas is gestart. Het vormt de brug tussen de school en de ouders. Via ons huiswerkbeleid

Nadere informatie

Het practicum wiskunde: coöperatief aanleren van vaardigheden en attitudes

Het practicum wiskunde: coöperatief aanleren van vaardigheden en attitudes Het practicum wiskunde: coöperatief aanleren van vaardigheden en attitudes Centrum Nascholing Onderwijs, Wilrijk Koen De Naeghel Onze-Lieve-Vrouwecollege, Brugge woensdag 12 februari 2014 Inhoud Inleiding

Nadere informatie

Appendix A Checklist voor visible learning inside *

Appendix A Checklist voor visible learning inside * Appendix A Checklist voor visible learning inside * * Op www.bazalt.nl/lerenzichtbaarmaken kunt u dit formulier downloaden en vervolgens printen. Het is belangrijk dat de medewerkers van de school deze

Nadere informatie

Huistakenbeleid. 1. Visie op huistaken/lessen. 2. Concrete afspraken binnen de school. Samengesteld door WG Leren Leren, in samenwerking met het team.

Huistakenbeleid. 1. Visie op huistaken/lessen. 2. Concrete afspraken binnen de school. Samengesteld door WG Leren Leren, in samenwerking met het team. Huistakenbeleid Samengesteld door WG Leren Leren, in samenwerking met het team. 1. Visie op huistaken/lessen Wij streven naar een zinvol huiswerkbeleid. Dit wordt op een kwaliteitsvolle en didactisch verantwoorde

Nadere informatie

Bijeenkomst vakcoördinatoren november 2016

Bijeenkomst vakcoördinatoren november 2016 Bijeenkomst vakcoördinatoren november 2016 2 3 4 Naam van de spreker of dienst 1 Doelstellingen en verloop Zuurstof voor de vakcoördinator Informatie ontvangen/delen over het vak Nederlands Een visie op

Nadere informatie

Richtlijn Het Activerende Directe Instructie Model

Richtlijn Het Activerende Directe Instructie Model Richtlijn Het Activerende Directe Instructie Model Omschrijving Verwijzing naar Doelgroep Opsteller Intern document die uitleg geeft over het activerende directe instructiemodel. Vaardigheidsmeter Betrokken

Nadere informatie

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS WISKUNDE. Derde graad BSO Derde leerjaar: 1 of 2 uur/week

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS WISKUNDE. Derde graad BSO Derde leerjaar: 1 of 2 uur/week VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS WISKUNDE Derde graad BSO Derde leerjaar: 1 of 2 uur/week Licap - Brussel - september 1995 INHOUD 1 BEGINSITUATIE... 5 2

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor de vakwerkgroep Personenzorg (component verzorgende vakken)

Mogelijke opdrachten voor de vakwerkgroep Personenzorg (component verzorgende vakken) Mogelijke opdrachten voor de vakwerkgroep Personenzorg (component verzorgende vakken) De vakgroep kan bestaan uit : 1 leraren die vak geven vanuit dezelfde discipline (vb. gezondheidsopvoeding, verzorging,

Nadere informatie

Documenten van de leraar

Documenten van de leraar DIOCESANE PEDAGOGISCHE BEGELEIDINGSDIENST BISDOM BRUGGE Documenten van de leraar SECUNDAIR ONDERWIJS Tijdens je opleiding tot leraar werd je geïnformeerd over o.a. de leerplannen die voor je vak(gebied)

Nadere informatie

Quickies. Meetkundeleerstof van de tweede graad kort, snel en leuk inoefenen en herhalen. 22 november 2014 Heleen Van Maldeghem Kortrijk

Quickies. Meetkundeleerstof van de tweede graad kort, snel en leuk inoefenen en herhalen. 22 november 2014 Heleen Van Maldeghem Kortrijk Quickies Meetkundeleerstof van de tweede graad kort, snel en leuk inoefenen en herhalen. Dag van de wiskunde Dominque La Grange 22 november 2014 Heleen Van Maldeghem Kortrijk Inleiding Sommige leerlingen

Nadere informatie

BEOORDELING STAGE DOOR DE VAKMENTOR

BEOORDELING STAGE DOOR DE VAKMENTOR Opleidingsinstelling Adres Telefoon fax BEOORDELING STAGE DOOR DE VAKMENTOR Identificatie Naam student/cursist: Opleidingsonderdeel/module: Stageplaats: Vakmentoren: naam en contactgegevens Periode: O

Nadere informatie

KIJKWIJZER DOORLICHTING HUMANE WETENSCHAPPEN

KIJKWIJZER DOORLICHTING HUMANE WETENSCHAPPEN Katholiek Onderwijs Vlaanderen Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs KIJKWIJZER DOORLICHTING HUMANE WETENSCHAPPEN 1. ONDERWIJSAANBOD - LEERPLANREALISATIE + -? OPMERKINGEN Leerplandoelstellingen

Nadere informatie

19/12/2010. Vakconcept LO. Soorten ET/OD. Vakgebonden ET/OD LO. Vakconcept LO. Eindtermen/Ontwikkelingsdoelen. Regiovergaderingen LO

19/12/2010. Vakconcept LO. Soorten ET/OD. Vakgebonden ET/OD LO. Vakconcept LO. Eindtermen/Ontwikkelingsdoelen. Regiovergaderingen LO Eindtermen/Ontwikkelingsdoelen In 1993 door overheid ingevoerd Algemene, kwalitatieve doelen die aangeven wat leerlingen van een bepaalde leeftijd en onderwijsvorm moeten bereiken (ET) of nastreven (OD)

Nadere informatie

Hoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd.

Hoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd. VRAAG 7 Hoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd. We beschouwen attitudes als voedingsbodem voor het leren leren. - Eerste graad: expliciteren : binnencirkel

Nadere informatie

LiNk! Nederlands 2. Evalueren om te leren LINK! NEDERLANDS 2. LiNk! Nederlands

LiNk! Nederlands 2. Evalueren om te leren LINK! NEDERLANDS 2. LiNk! Nederlands LiNk! Nederlands 2 Evalueren om te leren LiNk! Nederlands 1 Agenda LiNk! Nederlands Krachtlijnen Leerwaaier Structuur Reflecteren en evalueren Waarom? Hoe? In de praktijk Vragen? 3 Krachtlijnen LiNk! Nederlands

Nadere informatie

Taalvaardigheid Preventie en remediëring. -betrokkenheid verhogende werkvormen creëren -een maximale -herformuleren de lln het probleem

Taalvaardigheid Preventie en remediëring. -betrokkenheid verhogende werkvormen creëren -een maximale -herformuleren de lln het probleem Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET LEREN LEREN EN GOK Voet@2010 leren leren en thema s gelijke onderwijskansen Socio-emotionele ontwikkeling (1ste graad)

Nadere informatie

Portfolio wiskunde. zelfstandig en gedifferentieerd maken van oefeningen

Portfolio wiskunde. zelfstandig en gedifferentieerd maken van oefeningen Het portfolio wiskunde: zelfstandig en gedifferentieerd maken van oefeningen Dag van de wiskunde - Werkwinkel 8 Onze-Lieve-Vrouwecollege Brugge zaterdag 14 november 2015 Deze werkwinkel... gaat over didactiek

Nadere informatie

Verslag over de opvolgingsdoorlichting van Vrij Instituut voor Secundair Onderwijs te Gent

Verslag over de opvolgingsdoorlichting van Vrij Instituut voor Secundair Onderwijs te Gent Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Onderwijsinspectie Hendrik Consciencegebouw Koning Albert II-laan 15 1210 BRUSSEL doorlichtingssecretariaat@ond.vlaanderen.be www.onderwijsinspectie.be Verslag

Nadere informatie

ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK

ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK JK BUITENGEWOON ONDERWIJS 1.1 Beginsituatiebepaling 1.1.1 H1. Gegevensverzameling 1.1.1.1 Ontwikkelingsschaal H1 Het multidisciplinaire team verzamelt geen of

Nadere informatie

* schrappen wat niet past

* schrappen wat niet past SPECIFIEKE LERARENOPLEIDING LESEVALUATIEDOCUMENT Gelieve deze tabel in te vullen Naam cursist (lio /stagiair*): Naam vakmentor /stagebegeleider /liobegeleider*: Naam Stageschool/Lioschool*: Graad en leerjaar:

Nadere informatie

ACTIVERENDE WERKVORMEN. Pedagogische dag COLOMAplus Johan Fouquaert

ACTIVERENDE WERKVORMEN. Pedagogische dag COLOMAplus Johan Fouquaert ACTIVERENDE WERKVORMEN Pedagogische dag COLOMAplus 2013-03-01 LEERPLANREALISATIE Het handboek. is de bijbel voor vele leraars ik krijg mijn handboek niet uit Nochtans. Activerend onderwijs Wat? Ll verwerkt

Nadere informatie

luisteren: ET 4, 6 spreken: ET 15, 18, 23 lezen: ET 10, 12 schrijven: ET 28, 30, 31, 34 mondelinge interactie: 24, 27

luisteren: ET 4, 6 spreken: ET 15, 18, 23 lezen: ET 10, 12 schrijven: ET 28, 30, 31, 34 mondelinge interactie: 24, 27 TABASCO Oriëntatie + voorbereiden Leercoach Leerlingen Iemand voorstellen (schriftelijk en mondeling) Leerplandoelstellingen kiezen functionele kennis: - woordvelden: 35.1.1 en 35.1.2 en 35.1.3 - grammatica:

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor de vakwerkgroep Personenzorg (*)

Mogelijke opdrachten voor de vakwerkgroep Personenzorg (*) Mogelijke opdrachten voor de vakwerkgroep Personenzorg (*) In kolom 1 vind je verschillende items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep. Ze zijn ingedeeld in 9 categorieën. Duid in kolom 2 aan

Nadere informatie

Christel Wolterinck (Marianum en Universiteit Twente), Kim Schildkamp (Universiteit Twente), Wilma Kippers (Universiteit Twente)

Christel Wolterinck (Marianum en Universiteit Twente), Kim Schildkamp (Universiteit Twente), Wilma Kippers (Universiteit Twente) Vragenlijst formatief toetsen - Docent Deze vragenlijst is ontwikkeld door de Universiteit Twente op basis van bestaande vragenlijsten* en heeft als doel te onderzoeken in welke mate de docenten en leerlingen

Nadere informatie

HOUT EN BOUW. Activerende werkvormen? De leraar doet er toe.

HOUT EN BOUW. Activerende werkvormen? De leraar doet er toe. HOUT EN BOUW Activerende werkvormen? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we na 14 dagen gemiddeld slechts 10 % hebben onthouden van datgene wat we gelezen hebben en 20 % van wat we hebben gehoord.

Nadere informatie

Bekwaamheidseisen leraar primair onderwijs

Bekwaamheidseisen leraar primair onderwijs Bekwaamheidseisen leraar primair onderwijs Uit: Besluit van 16 maart 2017 tot wijziging van het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel en het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel BES in verband

Nadere informatie

~ 1 ~ selecteren. (LPD 1,8,27) (LPD 13,22,23,27)

~ 1 ~ selecteren. (LPD 1,8,27) (LPD 13,22,23,27) ~ 1 ~ Functionele taalvaardigheid/ tekstgeletterdheid Eindtermen (P)AV voor 2 de graad SO 3 de graad SO 3 de jaar 3 de graad SO DBSO niveau 2 de graad DBSO niveau 3 de graad DBSO niveau 3 de jaar 3 de

Nadere informatie

Evalueren Inleiding projectdoelstelling Evalueren is geen doel op zich TIPS! vakgroep leerlijn leerlingen en ouder(s)

Evalueren Inleiding projectdoelstelling Evalueren is geen doel op zich TIPS! vakgroep leerlijn leerlingen en ouder(s) Evalueren Inleiding In het leerplan techniek 1b en A-stroom vind je info i.v.m. evalueren. Het is belangrijk dat je vooraf deze tekst even doorneemt. Aanvullend willen we je met dit document extra informatie

Nadere informatie

ECTS-fiche. 1. Identificatie. Opleiding Didactische Competentie algemeen. Lestijden 80 Studiepunten 6 Ingeschatte totale

ECTS-fiche. 1. Identificatie. Opleiding Didactische Competentie algemeen. Lestijden 80 Studiepunten 6 Ingeschatte totale ECTS-fiche 1. Identificatie Opleiding SLO Module Didactische Competentie algemeen Code E1 DCa Lestijden 80 Studiepunten 6 Ingeschatte totale 150 studiebelasting (in uren) 1 Mogelijkheid tot JA aanvragen

Nadere informatie

BZL-groeipad BEGELEID ZELFSTANDIG LEREN. Algemeen. Diocesane Pedagogische Begeleiding Bisdom Gent Werkgroep BZL

BZL-groeipad BEGELEID ZELFSTANDIG LEREN. Algemeen. Diocesane Pedagogische Begeleiding Bisdom Gent Werkgroep BZL BEGELEID ZELFSTANDIG LEREN Diocesane Pedagogische Begeleiding Bisdom Gent Werkgroep BZL 2005-2006 BZL-groeipad Algemeen Er is veel beweging in de opvattingen over leren. De accentverschuiving van kennisverwerving

Nadere informatie

Doorstroming en oriëntering

Doorstroming en oriëntering Doorstroming en oriëntering Wat? De school wil aan alle leerlingen de kans bieden op een succesvolle loopbaan. Succesvol zijn in het onderwijs betekent dat de leerling, bij voorkeur op de leeftijd van

Nadere informatie

Beoordelingsfiche bij een open opdracht: een eenvoudig model

Beoordelingsfiche bij een open opdracht: een eenvoudig model Beoordelingsfiche bij een open opdracht: een eenvoudig model 1 Het begrijpen van het probleem: 2 Oplossingsplan: 3 Formulering antwoord: 0: Het probleem werd volledig verkeerd begrepen. 1: Een deel van

Nadere informatie

Hoe kan je breed en permanent evalueren?

Hoe kan je breed en permanent evalueren? Ronde 2 Martien Berben & Marleen Colpin Centrum voor Taal en Onderwijs - K.U.Leuven Contact: Martien.berben@arts.kuleuven.be Marleen.colpin@arts.kuleuven.be Hoe kan je breed en permanent evalueren? De

Nadere informatie

TABASCO. Oriëntatie + voorbereiden

TABASCO. Oriëntatie + voorbereiden TABASCO Oriëntatie + voorbereiden Leercoach Leerlingen Een bestelling doen in een restaurant (mondeling) Leerplandoelstellingen kiezen functionele kennis: - woordvelden: 35.1.3 en 35.1.4 - grammatica:

Nadere informatie

Standpunt rapport in het basisonderwijs PBD Basisonderwijs (september 2015)

Standpunt rapport in het basisonderwijs PBD Basisonderwijs (september 2015) Standpunt rapport in het basisonderwijs PBD Basisonderwijs (september 2015) Pedagogische begeleidingsdienst Huis van het GO! Willebroekkaai 36 1000 Brussel Situering, probleemstelling en uitgangspunten

Nadere informatie

Voorscholingstraject: visie op leren. Sessie 2

Voorscholingstraject: visie op leren. Sessie 2 Voorscholingstraject: visie op leren Sessie 2 Dagindeling Visie op leren: uiteenzetting Inoefenen m.b.t. visie op leren Opdracht: Uitwisseling praktijkvoorbeelden in functie van nieuw leerplan (reeds vertrouwde

Nadere informatie

EEN BEETJE NEUROWETENSCHAP. 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 1

EEN BEETJE NEUROWETENSCHAP. 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 1 EEN BEETJE NEUROWETENSCHAP 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 1 3 GEINTEGREERDE NETWERKEN Het affectieve netwerk Het herkenningsnetwerk Het strategisch netwerk 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 2 DE UDL-RICHTLIJNEN:

Nadere informatie

Positieve houding. Hoge verwachtingen. Flexibele planning

Positieve houding. Hoge verwachtingen. Flexibele planning Visie Aanpassingen in de gedragingen van de leerkracht Het vertalen van een politiek besluit zoals het M- decreet in de dagelijkse praktijk is geen gemakkelijke opgave. Als leerlingen met een beperking

Nadere informatie

2013-2017. Huiswerkbeleid

2013-2017. Huiswerkbeleid 01-017 Huiswerkbeleid Inhoudsopgave Beschrijving doelgroep Visie op onderwijs Basisvisie Leerinhouden/Activiteiten De voor- en nadelen van het geven van huiswerk Voordelen Nadelen Richtlijnen voor het

Nadere informatie

PBD BASISONDERWIJS. Seminarie VIRBO Evaluatie in het basisonderwijs 20 maart 2014 La Roche-en-Ardenne

PBD BASISONDERWIJS. Seminarie VIRBO Evaluatie in het basisonderwijs 20 maart 2014 La Roche-en-Ardenne PBD BASISONDERWIJS Seminarie VIRBO Evaluatie in het basisonderwijs 20 maart 2014 La Roche-en-Ardenne Verloop Evalueren in de basisschool- het kader Bespreken van enkele aspecten inzake evaluatiebeleid

Nadere informatie

Welke soorten huistaken geven we aan onze leerlingen?

Welke soorten huistaken geven we aan onze leerlingen? Huistakenbeleid Waarom huistaken zinvol zijn! Oefenen en afwerken Door huistaken te geven willen wij ervoor zorgen dat leerstof verder kan ingeoefend en geautomatiseerd worden. Vaardigheden en attitudes

Nadere informatie

10/05/2012. Project evalueren studenten in het UZA. Hoe is dit gegroeid?? Wat is de achtergrond en het doel van evalueren

10/05/2012. Project evalueren studenten in het UZA. Hoe is dit gegroeid?? Wat is de achtergrond en het doel van evalueren Project evalueren studenten in het UZA Nancy Van Genechten Katrien Van den Sande Yvonne Gilissen Werkgroep mentoren en Hogescholen Hoe is dit gegroeid?? Mentorendag 2010 Hoe verder na vraag Mentoren hadden

Nadere informatie

NIEUWE WISKUNDE-IMPULSEN VANAF HET SCHOOLJAAR 2012-2013

NIEUWE WISKUNDE-IMPULSEN VANAF HET SCHOOLJAAR 2012-2013 WISKUNDE NIEUWE WISKUNDE-IMPULSEN VANAF HET SCHOOLJAAR 2012-2013 Tijdens de voorbije twee schooljaren hebben we vanuit de vakbegeleiding wiskunde per scholengemeenschap een Impulsdag wiskunde georganiseerd.

Nadere informatie

Onderzoekscompetenties. Schooljaar 2015-2016. GO! atheneum Campus Kompas Noordlaan 10 9230 Wetteren 09 365 60 60

Onderzoekscompetenties. Schooljaar 2015-2016. GO! atheneum Campus Kompas Noordlaan 10 9230 Wetteren 09 365 60 60 GO! atheneum Campus Kompas Noordlaan 10 9230 Wetteren 09 365 60 60 Schooljaar 2015-2016 E-mail: ka.wetteren@g-o.be atheneum@campuskompas.be Website: www.campuskompas.be/atheneum Scholengroep Schelde Dender

Nadere informatie

Thema 1: Getallen. 1. Leerplandoelen die in dit thema aanbod komen:

Thema 1: Getallen. 1. Leerplandoelen die in dit thema aanbod komen: Naam: Klas: 1A Klas: Datum: Permanente - / Procesevaluatie bundel Vak: Wiskunde Thema 1: Getallen 1. Leerplandoelen die in dit thema aanbod komen: Opdracht: Zelfevaluatie - Kruis de gepaste smiley aan.

Nadere informatie

Leerplanstudie leerplan b en c. tweede graad kso-tso

Leerplanstudie leerplan b en c. tweede graad kso-tso Marialand 31, Gent Leerplanstudie leerplan b en c tweede graad kso-tso Samengesteld en gegeven door Guy Reyntjens en Luc De Wilde Pedagogisch begeleiders wiskunde DPB Gent Inhoud 1 Aansluiting op het leerplan

Nadere informatie

Onderwijsbehoeften: - Korte instructie - Afhankelijk van de resultaten Test jezelf toevoegen Toepassing en Verdieping

Onderwijsbehoeften: - Korte instructie - Afhankelijk van de resultaten Test jezelf toevoegen Toepassing en Verdieping Verdiepend Basisarrange ment Naam leerlingen Groep BBL 1 Wiskunde Leertijd; 5 keer per week 45 minuten werken aan de basisdoelen. - 5 keer per week 45 minuten basisdoelen toepassen in verdiepende contexten.

Nadere informatie

1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren. Leerlijn ICT DERDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch 1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken

Nadere informatie

Latijn-wiskunde Latijn-moderne talen wetenschappen economie-wiskunde economie-moderne talen humane wetenschappen

Latijn-wiskunde Latijn-moderne talen wetenschappen economie-wiskunde economie-moderne talen humane wetenschappen Tweede graad aso In de tweede graad aso kies je voor een bepaalde richting. Ongeacht je keuze, blijft er een groot gemeenschappelijk basispakket van 26 lesuren algemene vakken. Het niveau van deze vakken,

Nadere informatie

Zelfgestuurd leren met Acadin

Zelfgestuurd leren met Acadin Zelfgestuurd leren met Acadin 1. Wat is zelfgestuurd leren? Zelfgestuurd leren wordt opgevat als leren waarbij men zelfstandig en met zin voor verantwoordelijkheid de sturing voor de eigen leerprocessen

Nadere informatie

Kies Actief Rapportage van Femke Peeters

Kies Actief Rapportage van Femke Peeters Kies Actief Rapportage van Femke Peeters De huidige school van Femke Peeters Summa College Eindhoven Eindhoven Huidige opleiding: MBO, klas 3, richting Economie Kies Actief Geef richting aan je loopbaan!

Nadere informatie

Bijlage: Mogelijke evaluatiecriteria voor leraren secundair onderwijs

Bijlage: Mogelijke evaluatiecriteria voor leraren secundair onderwijs 1 Bijlage: Mogelijke evaluatiecriteria voor leraren secundair onderwijs Met voorliggend document willen we alle aspecten van de functie van leraar in de evaluatie betrekken. Met deze brede evaluatie willen

Nadere informatie

WISKUNDE. Jef De Langhe, Hilde De Maesschalck, Luc De Wilde. voor alle leraren

WISKUNDE. Jef De Langhe, Hilde De Maesschalck, Luc De Wilde. voor alle leraren WISKUNDE Jef De Langhe, Hilde De Maesschalck, Luc De Wilde voor alle leraren Didactiek van de wiskunde Dit is de titel van een boek geschreven door G. Janssens en F. Stoffelen en dat in 1956 (!) werd uitgegeven

Nadere informatie

Bijlage 1: het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs 1

Bijlage 1: het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs 1 Bijlage 1: het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs 1 Bijlage 1: Het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs: Stadium van het instructie model Oriëntatiefase

Nadere informatie

Basisinformatie maatschappelijke opdracht

Basisinformatie maatschappelijke opdracht Nastreven van leergebiedoverschrijdende eindtermen Een kader om met het schoolteam aan de slag te gaan Basisinformatie maatschappelijke opdracht In dit deel wordt het wettelijk kader geschetst dat voor

Nadere informatie

Verslag over de opvolgingsdoorlichting van het Don Bosco-Instituut ASO/TSO/BSO te Dilbeek

Verslag over de opvolgingsdoorlichting van het Don Bosco-Instituut ASO/TSO/BSO te Dilbeek Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Onderwijsinspectie Hendrik Consciencegebouw Koning Albert II-laan 15 1210 BRUSSEL doorlichtingssecretariaat@ond.vlaanderen.be www.onderwijsinspectie.be Verslag

Nadere informatie

de zin en onzin van huiswerk

de zin en onzin van huiswerk Aartsbisdom Mechelen-Brussel Vicariaat Onderwijs Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst SO de zin en onzin van huiswerk Pedagogische studiedag COLOMAplus 01/03/3013 Wat werkt? Wat werkt voor leerlingen?

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89

Inhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89 Inhoud Inleiding 9 1 Zelfsturend leren 13 1.1 Zelfsturing 13 1.2 Leren 16 1.3 Leeractiviteiten 19 1.4 Sturingsactiviteiten 22 1.5 Aspecten van zelfsturing 25 1.6 Leerproces vastleggen 30 2 Oriëntatie op

Nadere informatie

Slim organiseren is samen differentiëren voor elk kind

Slim organiseren is samen differentiëren voor elk kind Dag van de slimme school Slim organiseren is samen differentiëren voor elk kind Praktijkgetuigenis Mijn School op de Hei Even afspreken Om de andere workshop niet te storen, wees stil. Wil je graag iets

Nadere informatie

GWT: Gemeenschappelijke werktijd

GWT: Gemeenschappelijke werktijd GWT: Gemeenschappelijke werktijd Benaming (actie) Beginsituatie en/ of weergave van de problematiek Link met de basisprincipes Gemeenschappelijke werktijd 2 e graad. Op onze school is elke klas enorm divers:

Nadere informatie

Wat stelt de doorlichting vast? Enkele voorbeelden:

Wat stelt de doorlichting vast? Enkele voorbeelden: Werken aan leerlijnen De nieuwe leerplannen zijn nu van kracht in het basisonderwijs, in de eerste en de tweede graad. Dit is een geschikt moment om leerlijnen opnieuw te bekijken of uit te werken. Wat

Nadere informatie

Leerlijn ICT VIJFDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch herhalen - verdiepen - verbreden -

Leerlijn ICT VIJFDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch herhalen - verdiepen - verbreden - Leerlijn ICT VIJFDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch herhalen - verdiepen - verbreden - 1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover

Nadere informatie