Bijlagen. Bijlage 1: Het gevolgenmodel. lichamelijke klachten. betekenis van de lichamelijke klacht. sociale gevolgen. gedragsmatige gevolgen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Bijlagen. Bijlage 1: Het gevolgenmodel. lichamelijke klachten. betekenis van de lichamelijke klacht. sociale gevolgen. gedragsmatige gevolgen"

Transcriptie

1 Bijlagen Bijlage 1: Het gevolgenmodel lichamelijke klachten betekenis van de lichamelijke klacht cognitieve en emotionele gevolgen gedragsmatige gevolgen lichamelijke gevolgen sociale gevolgen S. Visser, M. Reinders, Werkboek omgaan met lichamelijke klachten, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

2 52 omgaan met lichamelijke klachten Bijlage 2: Analyse volgens het gevolgenmodel: hulpvragen en aandachtspunten Klacht: Wat is de aard, locatie, intensiteit en frequentie van de lichamelijke klacht? Hoe is de klacht ontstaan en wat is het beloop? Wat zijn de begeleidende verschijnselen? Hoe verloopt een gewone doordeweekse dag? Ideeën over de klacht Welke ideeën hebt u over de oorzaak van de klacht? Wat zijn automatische gedachten in reactie op de klachten? Wat betekent de klacht voor u? Cognitieve en emotionele gevolgen Welke gevolgen hebben de klachten voor uw stemming (is er sprake van angst, boosheid, somberheid)? Als de klacht optreedt of toeneemt, hoe voelt u zich dan? Zijn er problemen met aandacht, concentratie of geheugen als gevolg van de klachten? (Lukt het een boek te lezen, tv te kijken of huiswerk te maken?) Gedragsmatige gevolgen Wat voor gevolgen hebben de klachten voor uw doen en laten? Wat doet u als de klachten toenemen? Stopt u met activiteiten als de klachten toenemen? (vermijden van activiteiten). Gaat u zo lang mogelijk door tot het echt niet verder gaat? (verzetten tegen beperkingen/overbelasten). Wanneer u veel last hebt van de klachten, wilt u dan bij anderen zijn of juist alleen? Waarom? (Terugtrekken uit sociale situaties). Let u veel op uw lichaam of probeert u de klachten te negeren? Gebruikt u medicijnen of hulpmiddelen? Lichamelijke gevolgen Welke gevolgen hebben de klachten voor uw lichamelijk functioneren? Denk aan: in- en doorslapen, vermoeidheid, verandering van eetpatroon, eetlust en gewicht, verslechtering van conditie, spierspanning (zijn de spieren gespannen in het gebied dat pijn doet?). Hebt u moeite met ademhalen? Wat zijn de gevolgen voor uw seksualiteit? Sociale gevolgen Hebben de klachten gevolgen voor: werk of opleiding, contacten met familie en vrienden en met partner en kinderen, de financiële situatie. Hoe is het contact met de huisarts of behandelend specialist? Bent u verwikkeld in een juridische procedure die samenhangt met de klachten?

3 bijlagen 53 Bijlage 3: Inventarisatie van de vaardigheden die nodig zijn om optimaal met lichamelijke klachten om te gaan Iemand die last heeft van lichamelijke klachten moet daarmee leren omgaan. Dat is niet makkelijk en vraagt veel meer vaardigheden dan wanneer je gezond bent. In de onderstaande lijst noemen we een aantal veelvoorkomende struikelblokken. Bespreek deze met iemand die u goed kent (uw partner, een ander familielid of een vriend). Beschrijf bij elk punt een situatie waarin het goed is gegaan en een situatie waarbij verbetering mogelijk is. 1. Hulp vragen bij praktische zaken die u niet meer zelf kunt doen zonder dat dit tot een verergering van klachten leidt. Te denken valt aan praktische dingen zoals boodschappen of klusjes doen. Een situatie waarin het goed is gegaan: 2. Emotionele steun vragen: emotionele steun maakt het vaak makkelijker om met problemen om te gaan. Vraagt u daar makkelijk om of houdt u liever uw mond, omdat u zichzelf anders een zeurpiet vindt? Of is het juist andersom: vraagt u zo vaak om hulp dat mensen uit uw omgeving daardoor geïrriteerd raken? Een situatie waarin steun vragen goed is gegaan: 3. Grenzen stellen. Kunt u makkelijk grenzen stellen? Denk aan meerdere gebieden. Grenzen stellen kan betekenen: op tijd ophouden met een activiteit wanneer u merkt dat deze u te veel wordt. Grenzen stellen kan ook betekenen dat u niet ingaat op vragen van mensen uit uw omgeving, als iemand u bijvoorbeeld om hulp vraagt of wanneer iemand een hele avond op visite wil komen, terwijl u zoiets maximaal een uurtje volhoudt.

4 54 omgaan met lichamelijke klachten Een situatie waarin het goed is gegaan: 4. Dingen naast u neerleggen. Door de lichamelijke klachten kunnen allerlei dingen niet meer zo goed of zo precies als u misschien gewend was. Een dosis relativeringsvermogen is nodig. Kunt u makkelijk dingen naast u neerleggen of blijft u zich ergeren omdat het niet gaat zoals u gewend was? Een situatie waarin het goed is gegaan: 5. Omgaan met onzekerheid. Wanneer het lichaam klachten vertoont, kunt u niet altijd rekenen op uw lijf. Wanneer u afspraken maakt, is het niet zeker of ze kunnen doorgaan. Kunt u tegen deze onzekerheid? Een situatie waarin u de onzekerheid over uw lijf goed kon verdragen:

5 bijlagen Uzelf belangrijk genoeg vinden. Sommige mensen cijferen zichzelf weg voor anderen. Wanneer u lichamelijke klachten hebt, is het niet altijd handig om uzelf weg te cijferen, maar is het verstandig rekening met uzelf te houden. Hoe goed kunt u dat? Een situatie waarin het lukte rekening met uzelf te houden: 7. Loslaten van het verleden. Sommige mensen blijven treuren over hoe hun leven verslechterd is. Ze zien vooral wat er niet meer kan en hebben weinig oog voor de toekomst. Ze vinden het moeilijk het verleden los te laten en zich aan de huidige situatie aan te passen. Hoe is dat voor u? Een situatie waarin u het verleden met succes los kon laten: 8. Steunende gedachten. Maakt u zichzelf snel zorgen of kunt u makkelijk een lichtpuntje zien? Een situatie waarin het u goed afging om optimistisch te blijven:

6 56 omgaan met lichamelijke klachten 9. Andere punten waarmee u moeilijk kunt omgaan. Tot slot: kies uit de lijst de drie punten die voor u het belangrijkst zijn

7 bijlagen 57 Bijlage 4: Vul een eigen voorbeeld van het schema in lichamelijke verschijnsel lichamelijke reacties: aandacht niet-helpende of rampzalige gedachten doen en niet doen: emotie: invloeden van buitenaf:

8 58 omgaan met lichamelijke klachten Bijlage 5: Eigen voorbeelden uit het schema lichamelijke klachten/verschijnselen voorbeeld niet-helpende of rampzalige gedachten (gedachten waarvan u verder in de put raakt, angstig wordt of waardoor u op een dood spoor terechtkomt) emotionele reacties (bijvoorbeeld: angst, somber, boos, gefrustreerd) aandacht dingen die u extra bent gaan doen of die u laat sinds u de klachten hebt lichamelijke reacties spanningen uit de omgeving

9 bijlagen 59 Bijlage 6: Uitleg invullen van het dagboekformulier Het dagboekformulier is een hulpmiddel om u bewust te maken van uw manier van denken. Tijdens de sessie hebt u uitleg gekregen van uw therapeut over de manier hoe u het dagboekformulier kunt invullen en u hebt daarmee een start gemaakt. We zullen het invullen van het dagboekformulier nog eens voor u op een rij zetten. 1. Nadat u de datum en tijd hebt opgeschreven, vult u het vak in met de situatie. Dit is een concrete beschrijving van de situatie waarin u zich bevond. Het is een beschrijving alsof iemand anders zou beschrijven wat hij gezien heeft. Het gaat niet om een interpretatie of automatische gedachte over de situatie. Deze komen op een andere plek. Het kan zijn dat de situatie is dat u over iets nadenkt. Dan schrijft u op ik zat na te denken. Hetgeen waarover u nadenkt komt in het vak van de automatische gedachten. 2. Vervolgens kruist u aan welke lichamelijke sensaties of symptomen op dat moment een rol speelden. Als de sensaties of symptomen die u had er niet bij staan, dan vult u deze bij de stippellijn in. 3. In het volgende vak beschrijft u het gevoel. Hiermee worden de (negatieve) emoties bedoeld die op dat moment spelen. Een hulpmiddel kan zijn om te denken aan de vier belangrijkste emoties (de vier B s): bang, boos, bedroefd en blij. Maar er kunnen natuurlijk ook andere emoties spelen. U geeft aan hoe sterk deze emotie was op een schaal van 0 tot 100, waarbij 100 het allersterkst is. 4. Vervolgens beschrijft u uw automatische gedachten of beelden. Dat zijn de rampgedachten of soms hele rampscenario s en niet-helpende gedachten. Het is van belang dat de gedachten leiden tot de emotie die u daarboven hebt beschreven. En dat deze gedachten ook de sterkte van de emotie verklaren. Wanneer u noteerde een sterke angst te voelen, dan past daar geen gedachte bij die slechts een beetje bezorgdheid geeft. Waarschijnlijk bent u ervan overtuigd dat het helemaal mis is. Soms zetten mensen ook vragen bij de automatische gedachten neer, terwijl het negatieve antwoord meestal de sterke emotie veroorzaakt. Het is dus beter om dat negatieve antwoord te noteren. Iemand kan zich afvragen: Komt het wel goed?, maar hij wordt gespannen van het antwoord: Het komt niet goed! Het kan zijn dat er geen gedachten zijn, maar dat u overvallen wordt door de emotie, zoals somberheid. Misschien is er wel een beeld, of blijken er toch gedachten te zijn wanneer u zich weer helemaal in de situaties inleeft. Ze worden automatische gedachten genoemd omdat het een automatisme is geworden om op die manier over situaties of lichamelijke klachten te denken. Ten slotte noteert u hoe geloofwaardig de automatische gedachte voor u is. Als u er helemaal van overtuigd bent, is dit 100 en bij twijfel kiest u een lager getal. 5. Als laatste noteert u in het vak gedrag wat u deed in die specifieke situatie. Dat kan bijvoorbeeld zijn geruststelling zoeken of uw lichaam controleren. En als u helemaal niets deed, noteert u dat. De volgende vakken hoeft u nu nog niet in te vullen. Dat gaat u in de volgende sessie samen met uw therapeut doen.

10 60 omgaan met lichamelijke klachten Bijlage 7: Dagboekformulier Dagboekformulier voor het bijhouden van gedachten datum en tijdstip: situatie: symptomen: pijn op de borst hartkloppingen of snelle hartslag kortademigheid duizeligheid benauwdheid misselijkheid gevoel van onwerkelijkheid tintelingen of verdoofd gevoel vlagen van warmte of koude beven of trillen transpireren blozen gevoel: sterkte van het gevoel (0 100) automatische gedachten en beelden: geloofwaardigheid (0 100) gedrag: uitdaging: rationele gedachte: geloofwaardigheid (0 100) nieuw gedrag:

11 bijlagen 61 Bijlage 8: Schema voor redeneerfout en niet helpen van gedachten naam: automatische gedachte redeneerfout waarom is dit een niethelpende gedachte? rationele (helpende) gedachte

12 62 omgaan met lichamelijke klachten Bijlage 9: Inventarisatie van veiligheidsmaatregelen die niet helpen om de problemen de baas te worden De meeste mensen houden niet van angst en spanning en nemen maatregelen om die te voorkomen. Soms gaan mensen dingen uit de weg. Bijvoorbeeld: wanneer iemand bang is dat zijn hart zwak is, kan hij besluiten om inspanning te vermijden. Dit heeft vaak een averechts effect, omdat dan de conditie afneemt en de patiënt bij steeds geringere inspanning hartkloppingen krijgt. Soms gaan mensen juist dingen doen om zichzelf gerust te stellen. Bijvoorbeeld op internet kijken naar symptomen van een ziekte of veelvuldig geruststelling vragen aan hun partner. Ook dit kan een averechts effect hebben, want door de informatie van internet kan de ongerustheid toenemen. Uw partner kan chagrijnig worden van alle vragen, waardoor de spanning toeneemt, en spanning geeft meestal meer klachten. Noteer voor uzelf welke veiligheidsmaatregelen u neemt. Vraag uw partner, een familielid of een vriend u te helpen bij het invullen van de antwoorden. Noem drie dingen die u vanwege de klachten uit de weg gaat: Noem drie extra voorzorgsmaatregelen die u neemt om de angst voor de klachten te bedwingen Beschrijf situaties waarin u deze week deze veiligheidsmaatregelen nam:

13 bijlagen 63 Bijlage 10: Formulier gedragsexperiment datum Welke gedachten gaat u toetsen? Hoe geloofwaardig is deze gedachte (0 100): Wat is uw alternatieve gedachte? Hoe geloofwaardig is dit alternatief? (0 100): Bedenk een experiment om uit te zoeken of de gedachten kloppen. Wat gaat u doen? Waar? Wanneer? Waar gaat u op letten? Zijn er problemen die u kunt tegenkomen? Zo ja, hoe gaat u die oplossen? Resultaat: Wat hebt u ervaren? Tot welke conclusie bent u gekomen? Wat hebt u van het experiment geleerd? Geef opnieuw een cijfer voor de geloofwaardigheid van de alternatieve gedachte (0 100). Is de geloofwaardigheid van uw alternatieve gedachte groter geworden? Zo ja, waarom? Kunt u nog meer experimenten doen? Welke?

14 64 omgaan met lichamelijke klachten Bijlage 11: Voorbeeld van het stappenplan van Klaas uw eigen opdrachten om dingen te doen of te laten moeilijkheidsgraad van geen geruststelling meer vragen aan mijn vriendin (als ik het wel doe, geeft zij een standaardantwoord, bijvoorbeeld: Je weet dat ik je niet kan geruststellen. ) 80 buiten geen zonnebril dragen als de zon niet schijnt 70 niet iedere week naar de huisarts gaan voor geruststelling (is met de huisarts besproken) 70 binnen geen zonnebril dragen 50 een wandeling maken van een halfuur overdag 40 een wandeling maken van een kwartier s avonds (weinig licht) 30

15 bijlagen 65 Bijlage 12: Formulier om een stappenplan te maken voor doen en laten uw eigen opdrachten om dingen te doen of te laten moeilijkheidsgraad van 0 100

16 66 omgaan met lichamelijke klachten Bijlage 13: Formulier om successen bij te houden Welke successen hebt u geboekt? datum gelukte opdrachten moeilijkheidsgraad van 0 100

17 bijlagen 67 Bijlage 14: Het noteren van de niet-helpende en helpende gedachten bij de opdrachten de opdrachten uit het stappenplan en de ja-maren opdracht niet-helpende gedachte of de ja-maar helpende gedachte

18 68 omgaan met lichamelijke klachten Bijlage 15: Inventarisatie van de vaardigheden die nodig zijn om optimaal met lichamelijke klachten om te gaan Iemand die last heeft van lichamelijke klachten moet leren daarmee om te gaan. Dat is niet makkelijk en vraagt veel meer vaardigheden dan wanneer je gezond bent. In de onderstaande lijst noemen we een aantal veelvoorkomende struikelblokken. Bespreek deze met iemand die u goed kent (uw partner, een ander familielid of een vriend). Beschrijf bij elk punt een situatie waarin het goed is gegaan en een situatie waarbij verbetering mogelijk is. 1. Hulp vragen bij praktische zaken die u niet meer zelf kunt doen zonder dat dit tot een verergering van klachten leidt. Te denken valt aan praktische dingen zoals boodschappen of klusjes doen. Een situatie waarin het goed is gegaan: 2. Steun vragen: emotionele steun maakt het vaak makkelijker om met problemen om te gaan. Vraagt u daar makkelijk om of houdt u liever uw mond, omdat u zichzelf anders een zeurpiet vindt? Of is het juist andersom: vraagt u zo vaak om hulp dat mensen uit uw omgeving daardoor geïrriteerd raken? Een situatie waarin steun vragen goed is gegaan:

19 bijlagen Grenzen stellen. Kunt u makkelijk grenzen stellen? Denk aan meerdere gebieden. Grenzen stellen kan betekenen: op tijd ophouden met een activiteit wanneer u merkt dat deze u te veel wordt. Grenzen stellen kan ook betekenen dat u niet ingaat op vragen van mensen uit uw omgeving, als iemand u bijvoorbeeld om hulp vraagt of wanneer iemand een hele avond op visite wil komen, terwijl u zoiets maximaal een uurtje volhoudt. Een situatie waarin het goed is gegaan: 4. Dingen naast u neerleggen. Door de lichamelijke klachten kunnen allerlei dingen niet meer zo goed of zo precies als u misschien gewend was. Een dosis relativeringsvermogen is nodig. Kunt u makkelijk dingen naast u neerleggen of blijft u zich ergeren omdat het niet gaat zoals u gewend was? Een situatie waarin het goed is gegaan:

20 70 omgaan met lichamelijke klachten 5. Omgaan met onzekerheid. Wanneer het lichaam klachten vertoont, kunt u niet altijd rekenen op uw lijf. Wanneer u afspraken maakt, is het niet zeker of ze kunnen doorgaan. Kunt u tegen deze onzekerheid? Een situatie waarin het omgaan met onzekerheid goed is gegaan: 6. Jezelf belangrijk genoeg vinden. Sommige mensen cijferen zichzelf weg voor anderen. Wanneer iemand lichamelijke klachten heeft, is het niet altijd handig om jezelf weg te cijferen, maar is het verstandig rekening met jezelf te houden. Hoe goed kunt u dat? Een situatie waarin u zichzelf niet hebt weggecijferd: 7. Loslaten van het verleden. Sommige mensen blijven treuren over hoe hun leven verslechterd is. Ze zien vooral wat er niet meer kan en hebben weinig oog voor de toekomst. Ze vinden het moeilijk het verleden los te laten en zich aan de huidige situatie aan te passen. Hoe is dat voor u? Een situatie waarin u het verleden met succes los kon laten:

21 bijlagen Steunende gedachten. Maakt u zichzelf snel zorgen of kunt u makkelijk een lichtpuntje zien? Een situatie waarin het u goed afging om optimistisch te blijven: 9. Andere punten waarmee u moeilijk kunt omgaan. Tot slot: kies uit de lijst de drie punten die voor u het belangrijkst zijn

22 72 omgaan met lichamelijke klachten Bijlage 16: Checklist bij het uitvoeren van een opdracht Wat wilt u bereiken? Is de vaardigheid duidelijk en positief geformuleerd? Gaat dit u helpen om beter om te gaan met uw lichamelijke klachten? Kunt u dit de komende week voldoende vaak oefenen? Kunt u het zo regelen dat de oefensituatie optreedt? Moet het eerst in de therapiesessie worden geoefend, in een rollenspel? Hebt u hulp nodig om het huiswerk uit te voeren (bijvoorbeeld steun van iemand)? Zijn er hindernissen te verwachten voor de uitvoering van het huiswerk? Hoe groot is de kans dat de opdracht slaagt? Wat te doen als de opdracht toch te moeilijk blijkt? Voorbeelden van een opdracht Hulp vragen: het inschakelen van partner of kinderen bij taken die tot overbelasting leiden en daarmee tot verergering van klachten. Hulp vragen: bij geleidelijke activering iemand vragen om samen te gaan zwemmen. Grenzen aangeven: wanneer iemand op visite komt, aangeven dat u het op prijs stelt dat iemand langskomt, maar dat u het bezoek maar een uurtje volhoudt. Rustpauzes inlassen en niet pas stoppen als u volledig uitgeput bent. Uzelf belangrijk vinden: iets leuks voor uzelf doen terwijl er nog zoveel andere dingen moeten gebeuren. Loslaten en minder puntjes op de i: de kamer stofzuigen in een kwartier in plaats van een uur. De wc kan wellicht twee keer per week schoongemaakt worden in plaats van vier keer. Accepteren van beperkingen: als voetballen met uw zoon niet meer lukt vanwege de lichamelijke klachten, bedenk dan een andere activiteit om met uw zoon te doen. Accepteren van beperkingen: vanwege de klachten kan het zijn dat u de drukte van de kinderen slecht kunt verdragen. Ga voor het slapen voorlezen als de kinderen rustig op bed liggen. Voorbeelden Marijke vulde het volgende in: hulp vragen situatie waarin dat goed gaat situatie die voor verbetering vatbaar is idee voor verbetering Kinderen betrekken bij het huishouden: zelf hun kamer opruimen, het huis stofzuigen De hele middag in het huis van mijn moeder bezig geweest. Met mijn broer en zus gaan praten of zij bepaalde taken kunnen overnemen in de zorg voor moeder. Diederik vulde het volgende in: grenzen stellen situatie waarin dat goed gaat situatie die voor verbetering vatbaar is idee voor verbetering Doe elke dag een beetje aan mijn administratie: één ding per dag. De hele ochtend bezig geweest met het repareren van een lamp. Kon s middags alleen nog maar op bed liggen. Geen tijd voor leuke dingen. Een dag in de week (woensdag) begin ik met mijn hobby (computeren) en laat de nuttige dingen even zitten.

23 bijlagen 73 Bijlage 17: Formulier voor vaardigheden vaardigheid: situatie waarin dat goed gaat situatie die voor verbetering vatbaar is idee voor verbetering

24 Over de auteurs Prof. dr. Sako Visser, klinisch psycholoog, is hoogleraar gezondheidspsychologie aan de Universiteit van Amsterdam en de hoofdopleider voor de GZ-opleidingen te Amsterdam. Daarnaast is hij hoofd somatoforme stoornissen bij Pro Persona GGZ en doet hij onderzoek naar de diagnostiek en behandeling van somatoforme stoornissen en angststoornissen. Dr. M. (Michel) J. Reinders is klinisch psycholoog en psychotherapeut. Momenteel werkt hij op de Polikliniek Psychosomatiek van GGZINGEEST en als praktijkopleider. Hij publiceerde onder meer over psychosomatiek en geeft ook postdoctoraal onderwijs op dit gebied. S. Visser, M. Reinders, Werkboek omgaan met lichamelijke klachten, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

Omgaan met lichamelijke klachten

Omgaan met lichamelijke klachten Omgaan met lichamelijke klachten Dit Werkboek omgaan met lichamelijke klachten is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de

Nadere informatie

prof. dr. Sako Visser dr. Michel Reinders Cognitieve gedragstherapie bij somatisatie

prof. dr. Sako Visser dr. Michel Reinders Cognitieve gedragstherapie bij somatisatie prof. dr. Sako Visser dr. Michel Reinders Cognitieve gedragstherapie bij somatisatie Dit boek, Cognitieve gedragstherapie bij somatisatie, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel

Nadere informatie

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Van DSM IV naar DSM 5 DSM IV - somatisatie stoornis, - somatoforme

Nadere informatie

Benzo de baas. Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen

Benzo de baas. Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen Werkboek van Benzo de baas Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen Dit werkboek helpt u om stap voor stap te stoppen met slaap- en kalmeringsmiddelen. Over zes weken kunt u weer zonder

Nadere informatie

Hoe ontstaat hyperventilatie?

Hoe ontstaat hyperventilatie? Hyperventilatie Wat is hyperventilatie? Ademhalen is een handeling die ieder mens verricht zonder er bij na te denken. Het gaat vanzelf en volkomen onbewust. Ademhaling is de basis van onze gezondheid.

Nadere informatie

Hyperventilatie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Hyperventilatie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Hyperventilatie Wanneer u gespannen bent of angstig, kunnen verschillende lichamelijke klachten ontstaan. Eén van die klachten is hyperventileren. Hyperventileren wil zeggen dat u te snel of te diep ademt.

Nadere informatie

Ik ben BANG. oefenboekje om te leren omgaan met angst. Steef Oskarsson. Copyright Steef Oskarsson

Ik ben BANG. oefenboekje om te leren omgaan met angst. Steef Oskarsson. Copyright Steef Oskarsson Ik ben BANG oefenboekje om te leren omgaan met angst Steef Oskarsson Bang Bang is een emotie. Net als blij, bedroefd en boos. Iedereen is wel eens bang. Sommige mensen zijn vaak bang, sommigen niet. Iedereen

Nadere informatie

SEH Spoedeisende hulp

SEH Spoedeisende hulp Afdeling: Onderwerp: SEH Spoedeisende hulp 1 Wat is hyperventilatie Wanneer u gespannen of angstig bent, kunnen daardoor verschillende lichamelijke klachten ontstaan. is één van die klachten. wil zeggen

Nadere informatie

Adviezen voor thuis na uw aortadissectie type B

Adviezen voor thuis na uw aortadissectie type B CARDIOLOGIE/HART-LONG CHIRURGIE Adviezen voor thuis na uw aortadissectie type B ADVIES Adviezen voor thuis na uw aortadissectie type B Onlangs hebt u een aortadissectie type B doorgemaakt. Uw verblijf

Nadere informatie

VERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1

VERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1 SOCIAAL WERK VERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1 U bent recent betrokken geweest bij een gebeurtenis waarbij u geconfronteerd werd met een aantal ingrijpende ervaringen. Met deze korte informatie

Nadere informatie

Afhankelijk gedrag. Andere factoren zijn wel te beïnvloeden, met andere woorden: daar kun je mogelijk wel iets aan doen:

Afhankelijk gedrag. Andere factoren zijn wel te beïnvloeden, met andere woorden: daar kun je mogelijk wel iets aan doen: Afhankelijk gedrag Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Afhankelijk gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is afhankelijk gedrag? Mensen met dementie die

Nadere informatie

Klachten na een hersenschudding algemene informatie

Klachten na een hersenschudding algemene informatie Een hersenschudding ontstaat door een klap op het hoofd, bijvoorbeeld bij een ongeluk. Je wordt duizelig of raakt bewusteloos. Meestal duurt het enige tijd voor de hersenen hiervan herstellen. Zolang de

Nadere informatie

Ik ben BOOS. oefenboekje om te leren omgaan met boosheid. Steef Oskarsson. Copyright Steef Oskarsson

Ik ben BOOS. oefenboekje om te leren omgaan met boosheid. Steef Oskarsson. Copyright Steef Oskarsson Ik ben BOOS oefenboekje om te leren omgaan met boosheid Steef Oskarsson Boos Boos is een emotie. Net als blij, bedroefd en bang. Iedereen is wel eens boos. Sommige mensen zijn vaak boos, sommigen niet.

Nadere informatie

Onrust in de nacht Samenvatting Dementie Wat is onrustig gedrag in de nacht? Levensloop Jul ie contact verandert Persoonlijkheid

Onrust in de nacht Samenvatting Dementie Wat is onrustig gedrag in de nacht? Levensloop Jul ie contact verandert Persoonlijkheid Onrust in de nacht Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Onrust in de nacht samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is onrustig gedrag in de nacht? Dementie kan

Nadere informatie

Rivierenland Move BEWEGEN TIJDENS DE BEHANDELING VAN KANKER

Rivierenland Move BEWEGEN TIJDENS DE BEHANDELING VAN KANKER Rivierenland Move BEWEGEN TIJDENS DE BEHANDELING VAN KANKER Als gevolg van de medische behandeling van kanker (operatie, chemotherapie of/en radiotherapie) kunt u last krijgen van vermoeidheid en conditieverlies.

Nadere informatie

Kwaliteit van Leven vragenlijst

Kwaliteit van Leven vragenlijst Patient registration label Kwaliteit van Leven Vragenlijst 3 4 weken na randomisatie In te vullen door geincludeerde patiënt Patient Identification Number Datum van invullen 1 SF-36 GEZONDHEIDSTOESTAND

Nadere informatie

Agressief gedrag. Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Agressief gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken.

Agressief gedrag. Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Agressief gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Agressief gedrag Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Agressief gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is agressief gedrag? Dementie kan ervoor zorgen

Nadere informatie

Onco-Move. Bewegen tijdens chemotherapie

Onco-Move. Bewegen tijdens chemotherapie Onco-Move Bewegen tijdens chemotherapie Introductie De behandeling van kanker, in het bijzonder de chemotherapie en/of radiotherapie, kan aanleiding zijn tot langdurige vermoeidheid en conditieverlies.

Nadere informatie

KALMEER- EN SLAAPMIDDELEN DE AFBOUW

KALMEER- EN SLAAPMIDDELEN DE AFBOUW KALMEER- EN SLAAPMIDDELEN DE AFBOUW Ik wil stoppen met slaapmiddelen In het kort Een goede voorbereiding maakt stoppen met slaapmiddelen makkelijker. Uw huisarts helpt u graag bij het stoppen. Als u stopt,

Nadere informatie

Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging

Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging Als iemand in jouw omgeving zichzelf beschadigt is dat erg ingrijpend. Het kan allerlei emoties oproepen. Je bent misschien erg verdrietig, boos of je voelt

Nadere informatie

Voorlichtingsgesprek

Voorlichtingsgesprek Voorlichtingsgesprek over de behandeling van kanker Binnenkort heeft u een voorlichtingsgesprek met de oncologie verpleegkundige over uw behandeling. Deze folder geeft u een overzicht van hoe dit gesprek

Nadere informatie

De Lastmeter. Hoeveel last heeft u van problemen, klachten en zorgen? Oncologie

De Lastmeter. Hoeveel last heeft u van problemen, klachten en zorgen? Oncologie 00 De Lastmeter Hoeveel last heeft u van problemen, klachten en zorgen? Oncologie 1 Kanker is een ziekte die uw leven ingrijpend kan verstoren. De ziekte en behandeling kunnen niet alleen lichamelijke

Nadere informatie

Hoe ontstaat hyperventilatie? Symptomen

Hoe ontstaat hyperventilatie? Symptomen Hyperventilatie Wanneer u gespannen of angstig bent, kunnen verschillende lichamelijke klachten ontstaan. Die klachten kunnen komen door hyperventilatie. Hyperventilatie wil zeggen dat u te snel of te

Nadere informatie

Hoofdpijn Duizeligheid Vermoeidheid Concentratieproblemen Vergeetachtigheid

Hoofdpijn Duizeligheid Vermoeidheid Concentratieproblemen Vergeetachtigheid Hersenschudding In deze folder vertellen we wat de gevolgen van een hersenschudding kunnen zijn en wat u kunt verwachten tijdens het herstel. Ook geven we adviezen over wat u het beste wel en niet kunt

Nadere informatie

Afdeling revalidatie. Psychosomatische fysiotherapie

Afdeling revalidatie. Psychosomatische fysiotherapie Afdeling revalidatie Psychosomatische fysiotherapie Gespannen??? Pijn??? Vermoeid???? UIT BALANS. IN BALANS In deze folder krijgt u informatie over psychosomatiek, over wat psychosomatische klachten zijn

Nadere informatie

VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND

VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND Verlies lijden en verdriet hebben Verlies lijden is iets dat de meeste van ons op een bepaald moment in hun leven meemaken en

Nadere informatie

Angststoornissen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over angst

Angststoornissen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over angst ggz voor doven & slechthorenden Angststoornissen Als angst en paniek invloed hebben op het dagelijks leven Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over angst Herkent u dit? Iedereen

Nadere informatie

Weet wat je kan. Vooruit komen

Weet wat je kan. Vooruit komen Weet wat je kan Vooruit komen Vind je weg Hoofdstuk 5 beschrijft hoe je vooruit komt in je leven. Onderwerpen in dit hoofdstuk: Stripje: vind je weg. blz 2 Hoe kom je vooruit in je leven? blz 3 Zelfonderzoek:

Nadere informatie

Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen

Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen 1 oktober 2014 Marielle van den Heuvel, Gezondheidszorgpsycholoog Afdeling Medische Psychologie Orbis Medisch Centrum Inhoud

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder

Nadere informatie

Angstige leerlingen in de klas en het Vriendenprogramma. Drs. N.E. de Vries

Angstige leerlingen in de klas en het Vriendenprogramma. Drs. N.E. de Vries Angstige leerlingen in de klas en het Vriendenprogramma. Drs. N.E. de Vries Aandachtspunten in de klas Het Vriendenprogramma Onderdelen Vriendenprogramma in de klas Online programma s voor jongeren Aandachtspunten

Nadere informatie

Pijn bij kanker. Interne Geneeskunde / Oncologie IJsselland Ziekenhuis

Pijn bij kanker. Interne Geneeskunde / Oncologie IJsselland Ziekenhuis Pijn bij kanker Interne Geneeskunde / Oncologie IJsselland Ziekenhuis Wat is pijn? Pijn is een onaangenaam gevoel. Het kan op verschillende manieren ontstaan en het kan op verschillende manieren worden

Nadere informatie

Slaapproblemen? Een aantal feiten. Gezonde slaap. Soorten Slecht Slapen

Slaapproblemen? Een aantal feiten. Gezonde slaap. Soorten Slecht Slapen Niet waar Soms waar Wel waar Slaapproblemen? Een aantal feiten Uit onderzoek blijkt dat èèn op de 10 jongeren zo nu en dan last heeft van slaapproblemen. Dit kan iedereen overkomen en eigenlijk is het

Nadere informatie

Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter)

Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) ndersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) De diagnose kanker kan grote impact op u en uw naaste(n) hebben. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke klachten met zich meebrengen,

Nadere informatie

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk

Nadere informatie

Hoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum

Hoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum Hoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum Inhoud Definitie gezond Biopsychosociaal model Psychische gezondheid Stress

Nadere informatie

DE KERN boz Centrum voor biodynamische osteopathie, bewustwording, ontplooiing, spiritualiteit

DE KERN boz Centrum voor biodynamische osteopathie, bewustwording, ontplooiing, spiritualiteit DE KERN boz Centrum voor biodynamische osteopathie, bewustwording, ontplooiing, spiritualiteit DE KERN boz is lid van: VBAG (Vereniging ter Bevordering van Alternatieve Geneeswijze) Shibumi (International

Nadere informatie

Psychosomatische fysiotherapie

Psychosomatische fysiotherapie Psychosomatische fysiotherapie bij DE KERN boz Praktijk voor Natuurgeneeskunde De Snoostraat 13 4624 VJ Bergen op Zoom Telefoon 0164-210700 Email: info@dekernboz.nl Website: www.dekernboz.nl Kamer van

Nadere informatie

Sessie 0 Slaapanamnese

Sessie 0 Slaapanamnese 7 Sessie 0 Slaapanamnese Samenvatting In deze sessie wordt een uitgebreide slaapanamnese gedaan om zoveel mogelijk informatie te verzamelen over het slaapprobleem en de gevolgen daarvan voor het functioneren

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Vermoeidheid bij kanker

Patiënteninformatie. Vermoeidheid bij kanker Patiënteninformatie Vermoeidheid bij kanker 2 Inhoud Inleiding... 4 Informatie over het ziektebeeld vermoeidheid bij kanker... 4 Tips en adviezen... 5 Wanneer uw arts raadplegen?... 6 Informatiesessies...

Nadere informatie

Revalidatiebehandeling kinderen en jongeren met chronische pijn. Bianca Knoester, revalidatiearts Maria Stelma, GZ-psycholoog

Revalidatiebehandeling kinderen en jongeren met chronische pijn. Bianca Knoester, revalidatiearts Maria Stelma, GZ-psycholoog Revalidatiebehandeling kinderen en jongeren met chronische pijn Bianca Knoester, revalidatiearts Maria Stelma, GZ-psycholoog Inhoud aanbod Reade voorlichtingsmodule samenwerken?!? Doelgroep pijn die langer

Nadere informatie

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Uw spreekuur Moeheid Pijnklachten Buikpijn Hoofdpijn

Nadere informatie

Lastmeter Radboud universitair medisch centrum

Lastmeter Radboud universitair medisch centrum Lastmeter Kanker is een ziekte die uw leven ingrijpend kan verstoren. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke klachten met zich meebrengen, maar ook psychische, praktische of sociale.

Nadere informatie

Urologie Lastmeter Inleiding Hulpverleningsmogelijkheden

Urologie Lastmeter Inleiding Hulpverleningsmogelijkheden 1/5 Urologie Lastmeter Inleiding Tijdens of na uw ziekte kunt u te maken krijgen met situaties waar u geen raad mee weet, ook wanneer de behandeling al langer geleden is. U kunt problemen ondervinden op

Nadere informatie

Bewegen tijdens de behandeling van kanker

Bewegen tijdens de behandeling van kanker 1/7 Oncologie / Fysiotherapie Bewegen tijdens de behandeling van kanker Inleiding Veel patiënten met kanker die behandeld worden, hebben last van vermoeidheid en conditieverlies. Patiënten hebben vaak

Nadere informatie

Een dierbare verliezen

Een dierbare verliezen Patiënteninformatie Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en de gevoelens die u daarover kunt hebben Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en

Nadere informatie

Het verlies van een dierbare

Het verlies van een dierbare Het verlies van een dierbare Het Zorgpad Stervensfase is gebaseerd op de Liverpool Care Pathway for the dying patient (LCP). De LCP is door het Erasmus MC Rotterdam en het IKNL locatie Rotterdam integraal

Nadere informatie

BEWEGEN BIJ KANKER 17041

BEWEGEN BIJ KANKER 17041 BEWEGEN BIJ KANKER 17041 Inleiding De ziekte kanker, maar ook de behandeling, zoals chemotherapie, operatie, bestraling en hormonale therapie, kunnen aanleiding geven tot langdurige vermoeidheid en conditieverlies.

Nadere informatie

Hospital ABCD studie Pinnummer: P 2. 2 maanden na ontslag (telefonisch)

Hospital ABCD studie Pinnummer: P 2. 2 maanden na ontslag (telefonisch) P 2 2 maanden na ontslag (telefonisch) 1 Uw ervaringen zijn waardevol In dit interview gaan we het hebben over uw dagelijkse bezigheden en hoe u zich voelt. Uw ervaringen zijn waardevol en zullen worden

Nadere informatie

Onco-move. Instructies voor bewegen tijdens behandeling van kanker. Waarom bewegen tijdens chemotherapie?

Onco-move. Instructies voor bewegen tijdens behandeling van kanker. Waarom bewegen tijdens chemotherapie? Onco-move Instructies voor bewegen tijdens behandeling van kanker De behandeling van kanker, in het bijzonder de chemotherapie en/of radiotherapie, kan aanleiding zijn tot langdurige vermoeidheid en conditieverlies.

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

OncoMove: bewegen tijdens de behandeling van kanker

OncoMove: bewegen tijdens de behandeling van kanker Supplement informatiewijzer oncologie OncoMove: bewegen tijdens de behandeling van kanker Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Bewegen tijdens de behandeling van kanker 2.1 Instructie 2.2 Doel 2.3 Bespreking

Nadere informatie

BEWEGEN BIJ KANKER VOOR PATIËNTEN DIE BEHANDELD WORDEN MET CHEMOTHERAPIE

BEWEGEN BIJ KANKER VOOR PATIËNTEN DIE BEHANDELD WORDEN MET CHEMOTHERAPIE BEWEGEN BIJ KANKER VOOR PATIËNTEN DIE BEHANDELD WORDEN MET CHEMOTHERAPIE Inleiding De behandeling van kanker, in het bijzonder chemotherapie en/of radiotherapie, kan aanleiding zijn tot langdurige vermoeidheid

Nadere informatie

Het gevolgenmodel. SOLK Carolien Kruyff, GZ-psycholoog Praktijk Kruyff, Den Haag

Het gevolgenmodel. SOLK Carolien Kruyff, GZ-psycholoog Praktijk Kruyff, Den Haag Het gevolgenmodel Behandeling van kinderen en jongeren met Somatisch On-(voldoende) verklaarde Lichamelijke Klachten: SOLK Carolien Kruyff, GZ-psycholoog Praktijk Kruyff, Den Haag 6 november 2014 Lichamelijke

Nadere informatie

Inhoud. Hallo!...5. Wie is wie? Even voorstellen...7. Wat is mijn PrOP? PrOP opstellen Doelen voor mijn PrOP...19

Inhoud. Hallo!...5. Wie is wie? Even voorstellen...7. Wat is mijn PrOP? PrOP opstellen Doelen voor mijn PrOP...19 Inhoud Hallo!...5 Wie is wie? Even voorstellen...7 Wat is mijn PrOP?...9 1 PrOP opstellen...11 2 Doelen voor mijn PrOP...19 Ik verander mijn P!...23 3 Leren van anderen: het sociogram...25 4 Omgaan met

Nadere informatie

Oncologie. Lastmeter

Oncologie. Lastmeter 1/5 Oncologie Lastmeter Inleiding Bij u is kanker geconstateerd. Tijdens of na uw ziekte kunt u te maken krijgen met situaties waar u geen raad mee weet, ook wanneer de behandeling al langer geleden is.

Nadere informatie

Minder angstig in sociale situaties

Minder angstig in sociale situaties Minder angstig in sociale situaties Dit boek, Minder angstig in sociale situaties, Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in

Nadere informatie

Online Psychologische Hulp Angst & Paniek

Online Psychologische Hulp Angst & Paniek Online Psychologische Hulp Angst & Paniek 2 Therapieland Therapieland Online Psychologische Hulp In deze brochure maak je kennis met de online behandeling Angst & Paniek van Therapieland. Je krijgt uitleg

Nadere informatie

HELP, I need somebody Hèèèèlp!!

HELP, I need somebody Hèèèèlp!! HELP, I need somebody Hèèèèlp!! Paniek in de huisartsenpraktijk. Wat is het verschil tussen angst en paniek? Wat is angst? Angst = universeel Angst = functioneel Angst = ons lichaam maakt zich klaar om

Nadere informatie

Gesprekshulp Palliatieve Zorg

Gesprekshulp Palliatieve Zorg Gesprekshulp Palliatieve Zorg Deze vragenlijst voor het gesprek met het Palliatief Advies Team bestaat uit twee delen. Het invullen kost tussen de 5 en 20 minuten. Pagina 1: Lijst met veel voorkomende

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Depressies

Praktische opdracht ANW Depressies Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben

Nadere informatie

We voelen ons allemaal wel eens ongerust, angstig, gespannen of gestresst. Daar is vaak een reden voor.

We voelen ons allemaal wel eens ongerust, angstig, gespannen of gestresst. Daar is vaak een reden voor. 220 denk goed voel je goed Angst de baas worden We voelen ons allemaal wel eens ongerust, angstig, gespannen of gestresst. Daar is vaak een reden voor. Iets nieuws of iets moeilijks doen, bijvoorbeeld

Nadere informatie

Denken + Doen = Durven

Denken + Doen = Durven 1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor ouders Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor ouders, is onderdeel

Nadere informatie

Stap 6. Stap 6: Deel 1. Changes only take place through action Dalai Lama. Wat ga je doen?

Stap 6. Stap 6: Deel 1. Changes only take place through action Dalai Lama. Wat ga je doen? Stap 6. Changes only take place through action Dalai Lama Wat ga je doen? Jullie hebben een ACTiePlan voor het experiment gemaakt. Dat betekent dat je een nieuwe rol en andere ACTies gaat uitproberen dan

Nadere informatie

BEWEGEN BIJ PROSTAATKANKER

BEWEGEN BIJ PROSTAATKANKER BEWEGEN BIJ PROSTAATKANKER 1014 Inleiding De ziekte prostaatkanker, maar ook de behandeling, zoals een operatie, bestraling, hormonale therapie en chemotherapie, kunnen aanleiding geven tot langdurige

Nadere informatie

Terugvalpreventieplan

Terugvalpreventieplan Terugvalpreventieplan Voor wie? Wanneer je een ernstige psychische crisis mee hebt gemaakt, is een terugval preventieplan de moeite waard. Samen met je behandelaar en eventueel familie of vrienden maak

Nadere informatie

Slaapproblemen? Gezonde slaap

Slaapproblemen? Gezonde slaap Dit is een folder van www.orthoconsult.nl geschreven door dhr. drs. Ard Nieuwenbroek, trainer/ therapeut bij Ortho Consult. Deze folder is op een aantal punten aangepast en aangevuld door de stressbegeleiders

Nadere informatie

Paranormaal begaafden: wat kunnen psychologen van hen leren? Dr. M.J. Reinders, klinisch psycholoog Polikliniek Psychosomatiek GGZinGeest, Amsterdam

Paranormaal begaafden: wat kunnen psychologen van hen leren? Dr. M.J. Reinders, klinisch psycholoog Polikliniek Psychosomatiek GGZinGeest, Amsterdam Paranormaal begaafden: wat kunnen psychologen van hen leren? Dr. M.J. Reinders, klinisch psycholoog Polikliniek Psychosomatiek GGZinGeest, Amsterdam Programma Eerst wat oefenen Dan wat theorie en achtergrond

Nadere informatie

Lusteloos gedrag. Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Lusteloos gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken.

Lusteloos gedrag. Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Lusteloos gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Lusteloos gedrag Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Lusteloos gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is lusteloos gedrag? Dementie kan ervoor zorgen

Nadere informatie

Dit doe je zelf tegen stress. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress

Dit doe je zelf tegen stress. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress Dit doe je zelf tegen stress Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress 1 Inhoud Inleiding 3 A Pak stress op tijd aan 4 - Herken eerst wanneer stress ongezond wordt - Tips

Nadere informatie

Terugval preventie plan

Terugval preventie plan Terugval preventie plan Dit formulier kan u helpen op een later moment in uw leven te voorkomen dat de problemen terug komen of verergeren. Terugval, weer last krijgen van iets waar je eerder last van

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is

Nadere informatie

...de draad weer oppakken

...de draad weer oppakken ...de draad weer oppakken Na de schok... Volwassenen Informatie voor volwassenen die betrokken zijn geweest bij een schokkende gebeurtenis Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis, dat laat niemand

Nadere informatie

Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners

Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Afdeling revalidatie mca.nl Inhoudsopgave Wat is chronische pijn en vermoeidheid? 3 Chronische pijn en vermoeidheid bij tieners 4 Rustig aan of toch

Nadere informatie

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden 00 Een dierbare verliezen Informatie voor nabestaanden Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren, en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt

Nadere informatie

Hospital ABCD studie Pinnummer: P 3. 3 maanden na ontslag (telefonisch)

Hospital ABCD studie Pinnummer: P 3. 3 maanden na ontslag (telefonisch) P 3 3 maanden na ontslag (telefonisch) 1 Uw ervaringen zijn waardevol In dit interview gaan we het hebben over uw dagelijkse bezigheden en hoe u zich voelt. Uw ervaringen zijn waardevol en zullen worden

Nadere informatie

Beter omgaan met STRESS. E-book

Beter omgaan met STRESS. E-book Beter omgaan met STRESS E-book In het kort - - - - - X 1. Bij stress helpt het om op een rij te zetten wat bij u spanning geeft en wat u juist energie geeft. 2. Praat er met iemand over die u vertrouwt.

Nadere informatie

Inleiding... 1. Ademhaling... 1. Hyperventilatie... 1. Oorzaak van hyperventilatie... 2. Klachten bij hyperventilatie... 3. Wat kunt u zelf doen...

Inleiding... 1. Ademhaling... 1. Hyperventilatie... 1. Oorzaak van hyperventilatie... 2. Klachten bij hyperventilatie... 3. Wat kunt u zelf doen... Hyperventilatie Inhoudsopgave Inleiding... 1 Ademhaling... 1 Hyperventilatie... 1 Oorzaak van hyperventilatie... 2 Klachten bij hyperventilatie... 3 Wat kunt u zelf doen... 4 Tot slot... 5 Inleiding Deze

Nadere informatie

Bewegen tijdens chemotherapie

Bewegen tijdens chemotherapie Bewegen tijdens chemotherapie (Onco-move) mca.nl Inhoudsopgave Voordelen van bewegen Welke vorm van beweging? Opbouw lichamelijke activiteit Intensiteit van bewegen Borgschaal Dagboekje Adviezen: starten

Nadere informatie

Dagelijkse Vermelding van de Ernst van Problemen bij Premenstruele Dysfore Stoornis

Dagelijkse Vermelding van de Ernst van Problemen bij Premenstruele Dysfore Stoornis PATIËNTENDAGBOEKKAART Dagelijkse Vermelding van de Ernst van Problemen bij Premenstruele Dysfore Stoornis Geef aan in welke mate u last heeft gehad van de hieronder genoemde klachten. Noteer elke avond

Nadere informatie

Telefoon / Privé : Werk: 1. Wat verstaat u onder duizeligheid en/of evenwichtsstoornis? (max. 2 aankruisen)

Telefoon / Privé : Werk: 1. Wat verstaat u onder duizeligheid en/of evenwichtsstoornis? (max. 2 aankruisen) Vragenlijst 1 sticker Telefoon / Privé : Werk: VRAGENLIJST DUIZELIGHEID / EVENWICHTSSTOORNISSEN (* doorhalen wat niet van toepassing is en de overige vragen zo kort mogelijk beantwoorden) 1. Wat verstaat

Nadere informatie

1Wat is examenvrees eigenlijk?

1Wat is examenvrees eigenlijk? 8 1Wat is examenvrees eigenlijk? Lars is bang voor spinnen. Toen hij de foto op dit werkboek zag, kreeg hij kippenvel en ging hij anders ademhalen. Toen we Lars vroegen of de spin hem kon bijten, riep

Nadere informatie

Thuiszorgcafé. Depressie. Astrid Petiet, verpleegkundig specialist GGZ Heleen Steunenberg, Coördinator deskundigheidsbevordering

Thuiszorgcafé. Depressie. Astrid Petiet, verpleegkundig specialist GGZ Heleen Steunenberg, Coördinator deskundigheidsbevordering Thuiszorgcafé Depressie Astrid Petiet, verpleegkundig specialist GGZ Heleen Steunenberg, Coördinator deskundigheidsbevordering 9 november 2016 Depressie Mevrouw Van Veen Depressie Wat is het? Herkenning

Nadere informatie

Hartelijk dank voor uw deelname aan de TULYP-studie en de TULYP-studie patiënten vragenlijst.

Hartelijk dank voor uw deelname aan de TULYP-studie en de TULYP-studie patiënten vragenlijst. Vragenlijst TULYP studie Hartelijk dank voor uw deelname aan de TULYP-studie en de TULYP-studie patiënten vragenlijst. U ontvangt deze vragenlijst omdat u recent op controle bent geweest of omdat u recent

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

Datum: VRAGENLIJSTEN (1) Naam: Geboortedatum: www.upckuleuven.be info@upckuleuven.be

Datum: VRAGENLIJSTEN (1) Naam: Geboortedatum: www.upckuleuven.be info@upckuleuven.be Datum: VRAGENLIJSTEN (1) Naam: Geboortedatum: www.upckuleuven.be info@upckuleuven.be campus Kortenberg Leuvensesteenweg 517 3070 Kortenberg T +32 2 758 05 11 campus Gasthuisberg Herestraat 49 3000 Leuven

Nadere informatie

Psychosociale problemen bij kanker

Psychosociale problemen bij kanker INTERNE GENEESKUNDE Psychosociale problemen bij kanker Mogelijkheden voor begeleiding in het Laurentius ziekenhuis Deze brochure is bedoeld voor mensen waarbij de diagnose kanker is gesteld en voor hun

Nadere informatie

Achterdochtig gedrag. Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Achterdochtig gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken.

Achterdochtig gedrag. Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Achterdochtig gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Achterdochtig gedrag Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Achterdochtig gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is achterdochtig gedrag? Dementie kan ervoor zorgen dat

Nadere informatie

Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505

Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505 Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505 Lichamelijk: pijn, fysieke beperkingen, afweging behandeling vs bijwerkingen Angst en onzekerheid: verloop ziekte,

Nadere informatie

Presentatie praktijk E-movere en Academie Moderne MassageTherapie. e-movere stressmanagement en ontspanning

Presentatie praktijk E-movere en Academie Moderne MassageTherapie. e-movere stressmanagement en ontspanning Presentatie praktijk E-movere en Academie Moderne MassageTherapie We zijn mensen van de multi-tasking tijd We denken en we doen veel Er wordt veel van ons gevraagd Bijna alles en iedereen staat onder druk

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Klachten na het CVA

Patiënteninformatie. Klachten na het CVA Patiënteninformatie Klachten na het CVA Deze folder geeft u informatie over de (mogelijke) lichamelijke en geestelijke gevolgen na het CVA. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de situatie

Nadere informatie

Wat is de oorzaak van hyperventilatie?

Wat is de oorzaak van hyperventilatie? Hyperventilatie 2 Wat is hyperventilatie? Hyperventilatie betekent overmatige ademhaling. Iemand die hyperventileert haalt te snel en te diep adem. Het lichaam reageert hierop. Dit geeft verschillende

Nadere informatie

Denken + Doen = Durven

Denken + Doen = Durven 1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor jezelf Dit werkboek is van: Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor

Nadere informatie

PIJN BIJ KANKER SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE

PIJN BIJ KANKER SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE PIJN BIJ KANKER Pijn is een onaangenaam gevoel en kan grote invloed hebben op uw dagelijks leven. Pijn kan verschillende oorzaken hebben. Bij patiënten met kanker

Nadere informatie

Gezond thema: DE HUISARTS

Gezond thema: DE HUISARTS Gezond thema: DE HUISARTS 1. Wat gaan we doen? Praten over de huisarts en wat de huisarts doet. Nieuwe woorden leren over de huisarts. Het gesprek met de huisarts oefenen. 2. Wat vind ik van? Als je een-op-een

Nadere informatie

Angststoornissen. Een folder voor patiënten van GCM GCM. GezondheidsCentra Maarssenbroek Samen vooraan in zorg

Angststoornissen. Een folder voor patiënten van GCM GCM. GezondheidsCentra Maarssenbroek Samen vooraan in zorg Angststoornissen Een folder voor patiënten van GCM GCM GezondheidsCentra Maarssenbroek Samen vooraan in zorg GCM, samen vooraan in zorg Deze folder is een samenwerkingsverband tussen Stichting Gezondheidscentra

Nadere informatie

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Psychotherapeutische Deeltijdbehandeling. rkz.nl

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Psychotherapeutische Deeltijdbehandeling. rkz.nl Patiënteninformatie Psychotherapeutische Deeltijdbehandeling rkz.nl Inleiding U bent voor deeltijdbehandeling verwezen door de huisarts of door een specialistische behandelaar. Het kan ook een passend

Nadere informatie

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de

Nadere informatie

Deel 4 De toekomst. Evaluatie van de therapie Hoe verder na de therapie? Wat te doen bij terugval?

Deel 4 De toekomst. Evaluatie van de therapie Hoe verder na de therapie? Wat te doen bij terugval? Deel 4 De toekomst Evaluatie van de therapie Hoe verder na de therapie? Wat te doen bij terugval? Evaluatie van de therapie U bent aan het einde van de behandeling gekomen. De afgelopen sessies heeft u

Nadere informatie