Beheer Langedijk, Hoogeveen

Transcriptie

1 Beheer en onderhoud poelen Albartsweg/ Langedijk, Hoogeveen Beheer eheer- onderhoudsplan in het kader van het Compensatieplan Poelkikker, inclusief bijbehorende kostenraming

2 COLOFON Titel: Beheer en onderhoud poelen Albartsweg/ / Langedijk, Hoogeveen Subtitel: Beheer- onderhoudsplan in het kader van het Compensatieplan Poelkikker, inclusief bijbehorende kostenraming Projectcode: Status: Definitief rapport Datum: 2 december 2008 Auteur: R.J. Kruise Eindredactie: E. de vries Opdrachtgever: Gemeente Hoogeveen Contactpersoon: Mevr. J.H. de Vries Dhr. A. Wijngaarden... EcoGroen Advies BV Postbus AP Zwolle T: F: I: EcoGroen Advies (2008) Alles uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt mits onder vermelding van de bron: Kruise, R.J. (2008). Beheer en onderhoud poelen Albartsweg/ Langedijk, Hoogeveen; Beheer- onderhoudsplan in het kader van het Compensatieplan Poelkikker, inclusief bijbehorende kostenraming. Rapport EcoGroen Advies, Zwolle. BEHEER EN ONDERHOUDSPLAN POELKIKKERPOELEN HOOGEVEEN

3 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding Aanleiding, doelstelling en situatie Gebiedsbeschrijving Beheer en Onderhoud Creëren en in stand houden van Poelkikker-biotoop Beheer van de poelen Beheer van de oevervegetatie van de poelen Beheer van het grasland rond de poel Beheer van bos en struweel Beheerkosten... 4 Bijlagen I... Plankaart (separaat bijgevoegd) II... Seizoensactiviteit poelkikker III... Beheertabel IV... Kostenraming beheer en onderhoud poelen BEHEER- EN ONDERHOUDSPLAN POELKIKKERPOELEN ALBARTSWEG/ LANGEDIJK

4 1 INLEIDING 1.1 Aanleiding, doelstelling en situatie In opdracht van de gemeente Hoogeveen heeft EcoGroen Advies BV in 2003 het Compensatieplan Poelkikker opgesteld. In het plan worden ter compensatie van de aanleg van een bedrijventerrein maatregelen voorgesteld om het duurzaam voortbestaan van Poelkikker in het gebied te garanderen. Eén van de voorstellen was het omvormen van het WMD terrein (Waterleiding Maatschappij Drenthe), aan de Albartsweg, tot een geschikt voortplantingsbiotoop voor de Poelkikker. Deze maatregel is gerealiseerd in 2004 door middel van het aanleggen van 3 poelen. Eén van de volgende stappen uit het compensatieplan betreft het aanleggen van nog eens twee poelen langs de Albarstweg/ Langedijk - globaal tussen het WMD terrein en de Trekgatenweg - die als stapsteen voor Poelkikker kunnen fungeren tussen deze beide locaties. In deze rapportage zijn de hoofdlijnen van het beheer en onderhoud van beide poelen beschreven en is de keuze voor de meest geschikte methode van beheer en onderhoud onderbouwd. De beheer- en onderhoudswerkzaamheden zijn voor een cyclus van 30 jaar uiteengezet en voorzien van een kostenraming. De kostenraming is gebaseerd op het huidige prijspeil (2008). 1.2 Gebiedsbeschrijving Beide aan te leggen poelen bevinden zich straks aan de beoogde verbindingszone tussen de Trekgatenweg en het WMD-terrein. De keuzes voor de locaties zijn met name tot stand gekomen op basis van de ligging in het landschap, de uitgangssituatie en de gebruiksmogelijkheden en -beperkingen. De ligging van de poelen is aangegeven op de plankaart in Bijlage I. Poel 1 is gelegen op een locatie waar voorheen ook een poel aanwezig was. Deze is in de loop der jaren echter volledig verland en momenteel bijna niet meer in het landschap herkenbaar. De open ruimte, voor zover daar nog sprake van is, wordt momenteel niet voor agrarische doeleinden gebruikt, anders dan het deponeren van gras- en groenafval. De aanwezigheid van het bosje aan de oostzijde en het voorkomen van struweel, wat momenteel rijkelijk aanwezig is, kan bijdragen aan snelle inpassing van de poel in het landschapsbeeld. Poel 2 is gelegen op een nat en laag gelegen perceel. De aanwezigheid van de pitrusbegroeiing geeft aan dat het terrein erg vochtig is en van lage agrarische waarde. Beide locaties worden begrensd door een watervoerende sloot welke niet in open verbinding met de poelen mag worden gesteld. De beoogde maatregelen zullen moeten bijdragen aan een optimale ontwikkelingsmogelijkheden voor de populatie poelkikkers en de overig voorkomende amfibieënsoorten. BEHEER- EN ONDERHOUDSPLAN POELKIKKERPOELEN ALBARTSWEG/ LANGEDIJK 1

5 2 BEHEER EN ONDERHOUD 2.1 Creëren en in stand houden van Poelkikker-biotoop In deze fase van de uitwerking van het Compensatieplan Poelkikker worden o.a. een tweetal poelen ontwikkeld. Daar waar mogelijk zullen de bestaande steile oevers van de verbindingsloten worden vergraven tot een ongedwongen natuurlijk profiel. Hierdoor ontstaat er meer diversiteit. Voor het vergraven van deze oevers zal er nog overleg plaats vinden met Waterschap Reest en Wieden. Vrijkomende grond uit aan te leggen poelen en te vergraven oevers zal, daar waar mogelijk, in de directe nabijheid van de ontgravinglocaties worden verwerkt. Grond uit de poelen zal in ophogingen tot circa 0,50 meter worden verwerkt, waarna deze vervolgens worden ingeplant met bosplantsoen. Voor het nieuwe beheer dat het beste aansluit op het creëren van de ideale leefomgeving van Poelkikker kan het onderhoud in vier verschillende beheergroepen ingedeeld worden: 1. Poelen 2. Oevervegetatie 3. Grasland 4. Bos en struweel 2.2 Beheer van de poelen p Alle poelen zullen na verloop van tijd verlanden als gevolg van voortschrijdende vegetatieontwikkeling en inwaaien van blad. Om te voorkomen dat de poel ongeschikt wordt als voortplantingswater moet de sliblaag gemiddeld eens per 15 jaar verwijderd worden. Deze zeer verstorende maatregel kan het beste gefaseerd uitgevoerd worden door eerst de ene helft van de poel op te schonen en circa 7 jaar later de andere helft. Door niet beide poelen tegelijk op te schonen wordt bovendien de verstoring van de populatie zo veel mogelijk beperkt. Deze maatregel kan het best worden uitgevoerd in de periode dat zich geen dieren in het water bevinden. Voor werken in het watermilieu is het gangbaar de maanden september-oktober aan te houden, met een eventuele uitwijking naar november mits de temperatuur niet lager is dan circa 10 C. De meeste fauna die in deze tijd van het jaar door de baggerwerkzaamheden verstoord wordt - zoals ander soorten kikkers en salamanders - heeft nog de mogelijkheid te ontvluchten. In de wintermaanden en tijdens de voortplantingsperiode (zie ook bijlage II) zijn amfibieën extra kwetsbaar. Vrijkomend materiaal dient meteen afgevoerd te worden. Het gefaseerd baggeren kan bijvoorbeeld als volgt uitgevoerd worden: Poel 1: 50% na 7 jaar, 50% na 14 jaar; Poel 2: 50% na 8 jaar, 50% na 15 jaar. Baggeren is pas nodig als de baggerlaag het ecologisch functioneren van de poel belemmert. Het juiste moment moet daarom ter plaatse door een ter zake kundige bepaald worden, maar zal naar verwachting na 5 à 10 jaar na aanleg voor het eerst moeten gebeuren. Het is aan te bevelen handmatig te baggeren, zodat beschadiging en/of verdichting van de aanliggende vegetatie niet plaatsvindt. Soms is het is mogelijk het baggeren te laten uitvoeren met behulp van vrijwilligers. Het Drents Landschap en Landschapsbeheer Drente begeleiden o.a. voor het uitbaggeren van poelen regelmatig vrijwilligers. In de kostenraming zijn wij vooralsnog uitgegaan van de inzet van machines. BEHEER- EN ONDERHOUDSPLAN POELKIKKERPOELEN ALBARTSWEG/ LANGEDIJK 2

6 Naast baggeren is het nodig de zoninval op het water en de oeverzone maximaal te houden. Dit wordt door de loop van de tijd vaak belemmerd door bosopslag op de randen van de poel. Vooral aan de zuidzijde dient bosvorming te worden tegengegaan of, indien toch ontstaan, te worden verwijderd. Een frequentie van 1/3 per jaar is voldoende. Bij een goed ontwikkelde amfibieënpoel is een groot deel van de oeverzone en het achterliggende grasland vrij van opslag. Lokaal draagt enige ontwikkeling van struweel echter wel bij aan de diversiteit (ze foto als voorbeeld). 2.3 Beheer van de oevervegetatie van van de poelen Ook de oevers van de te ontwikkelen poelen en de eventueel te vergraven watergangen moeten beheerd worden. De Poelkikker gebruikt deze vegetatie als foerageergebied en om in te zonnen. Om de continuïteit van het voedselaanbod te garanderen is het aan te bevelen gefaseerd maaibeheer toe te passen. Ieder jaar zal er een ander deel van de oevervegetatie gemaaid worden, zodat er te allen tijde vegetatie in verschillende ontwikkelingsstadia aanwezig is. Dit type beheer is ook aan te bevelen voor de oevers van de watergangen. Afhankelijk van eigendom en het nog te bepalen beleid, inzake het beheer en onderhoud van deze watergangen, zullen deze oevers door respectievelijk het waterschap of de eigenaar van het aangrenzende perceel uitgevoerd worden Het beste kan gebruik gemaakt worden van een driejaarlijkse cyclus. Het eerste jaar wordt 33% van de oevervegetatie van een poel gemaaid, in stroken of blokken. Uitgangspunt hierbij is dat hoe kleinschaliger gemaaid wordt hoe beter dit is. Een voorbeeld van het eerste jaar maaien staat in de figuur hiernaast. Met rood is aangegeven welke delen gemaaid zouden kunnen worden. In jaar 2 een andere 33% etc. BEHEER- EN ONDERHOUDSPLAN POELKIKKERPOELEN ALBARTSWEG/ LANGEDIJK 3

7 2.4 Beheer van het grasland rond de poel Tot op heden werd het grasland, ter plaatse van de aan te leggen poelen, niet of nauwelijks gemaaid, alleen de beoogde locatie voor poel 2 werd begraasd. Er was dus geen sprake van maaisel verzamelen en afvoeren. Eén keer per jaar maaien, in de aanvangsjaren twee keer, zou een juiste maatregel voor dit type grasland zijn. Voor Poelkikker is het echter wel belangrijk dat er rondom de poel laat in het seizoen gemaaid wordt, zo rond half oktober. In augustus en september zullen veel exemplaren in het grasland te vinden zijn of zoeken zij een geschikte overwinteringsplek. Maaien in deze periode is schadelijk. Na half oktober zullen de meeste exemplaren ingegraven zijn op plekken met struweel, bosbodem of een ruige begroeiing. Na aanleg van de poelen is het de eerste twee à drie jaren aan te raden, afhankelijk van de ontwikkeling van de vegetatie, twee keer per jaar te maaien. De grond is dan dusdanig verstoord dat er op sommige plaatsen een te ruige vegetatie zal ontstaan met typerende verstoringsoorten als brandnetel, akkerdistel en ridderzuring. Deze extra maaibeurt kan het beste in mei plaatsvinden. Poelkikker zit dan in het water of in de oeverzone. Na deze beginperiode kan worden over gegaan op éénmaal per jaar maaien en afvoeren zodra de vegetatie in oktober niet te hoog blijkt. Op den duur zal mogelijk een soortenrijke dotterbloemvegetatie kunnen ontstaan (zie foto). 2.5 Beheer van bos en struweel Tot nu toe wordt het aanwezige bos en struweel niet of nauwelijks beheerd. Voor Poelkikker is dit ook niet direct noodzakelijk. Als er maar voldoende humeuze ondergrond en dood hout aanwezig is om te overwinteren zijn er geen problemen te verwachten. De locaties inzake de aanplant van bosplantsoen en struweel zullen zodanig gekozen worden dat dit geen extra beheermaatregelen oplevert. Er zou hier op termijn een keer gedund kunnen worden, maar dit wordt niet als noodzakelijk gezien. 2.6 Beheerkosten In de tabel in bijlage IV is een budgetraming weergegeven. Het is een kosteninschatting voor het beheer per jaar voor een cyclus van 25 jaar. BEHEER- EN ONDERHOUDSPLAN POELKIKKERPOELEN ALBARTSWEG/ LANGEDIJK 4

8 BIJLAGEN I II III IV PLANKAART los bijgeleverd SEIZOENSACTIVITEIT POELKIKKER BEHEERTABEL KOSTENRAMING BEHEER EN ONDERHOUD POELEN BEHEER EN ONDERHOUDSPLAN POELKIKKERPOELEN HOOGEVEEN

9 BIJLAGE II: SEIZOENSACTIVITEIT POELKIKKER Figuur 1: 1 Schema van de seizoensactiviteit van Poelkikker Periode 1: overwinteren Van midden oktober tot begin maart is de Poelkikker aan het overwinteren. Ingegraven in de rulle bosbodem wacht de Poelkikker totdat de voorjaarszon de grond weer opwarmt. De periodes als aangegeven in figuur 1 zijn natuurlijk niet hard. Dit is sterk afhankelijk van temperatuur en vochtigheid. Periode 2: de trek Begin maart verlaat de Poelkikker zijn overwinteringsplaats om vervolgens naar het voortplantingsgebied te trekken. Dit zijn meestal poelen of watergangen. De trek vindt plaats langs bosschages en over grazige vegetaties. In deze periode zijn ze kwetsbaar voor menselijk verkeer en onderhoudswerkzaamheden. Eenmaal aangekomen in het voortplantingswater blijft de poelkikker hier zitten tot midden augustus. In de periode maart - april vindt er ook een trek tussen verschillende populaties plaats. Jonge mannetjes vertrekken naar andere wateren om daar te paren met nieuwe vrouwtjes. Hierdoor wordt de genenpoel gezond gehouden. De tweede trek (15 augustus 15 oktober) vindt plaats van het voortplantingsgebied naar het overwinteringsgebied. Het begint rond half augustus en duurt tot midden oktober. Periode 3: voortplantingsseizoen Aangekomen in het voortplantingswater beginnen de mannetjes met roepkoren om met soortgenoten te kunnen paren. Dit ritueel kan enkele weken duren. Na het paren worden eitjes gelegd, welke in begin mei uitkomen. Periode 4: aanwezigheid van larven De eitjes zijn uitgekomen en de larven zwemmen druk rond om zo veel mogelijk te eten. De larven zijn zeer kwetsbaar en een prooi voor verschillende rovers. Vissen, vogels en zelfs volwassen Poelkikkers eten de larven. Aan het eind van deze periode zal de larf een metamorfose ondergaan en uitgroeien tot het eindstadium van de Poelkikker. Als de metamorfose voltooid is begint de trek naar het overwinteringsgebied. BEHEER EN ONDERHOUDSPLAN POELKIKKERPOELEN HOOGEVEEN

10 BIJLAGE III: BEHEERSCHEMA BEHEERSCHEMA POELKIKKERPOELEN ALBARTSWEG HOOGEVEEN Maaien en afvoeren grasland / kruidenvegetatie 2009 t/m 2011 mei & half oktober >>> half oktober Maaien en afvoeren oevervegetatie * 2009 half oktober eerste 33% van poelen 1 en half oktober tweede 33% van poelen 1 en half oktober laatste 33% van poelen 1 en 2 cyclus herhalen ->>> * indien mogelijk ook alle oevers van watergangen langs verbindingssloten op deze wijze beheren Opschonen poelen 2016 poel 1 eerste 50% opschonen 2017 poel 2 eerste 50% opschonen 2024 poel 1 laatste 50% opschonen 2025 poel 2 laatste 50% opschonen cyclus herhalen na 15 jaar->>> BEHEER EN ONDERHOUDSPLAN POELKIKKERPOELEN HOOGEVEEN

11 BIJLAGE IV: KOSTENRAMING BEHEER EN ONDERHOUD POELEN (CYCLUS 30 JAAR) Jaarlijkse kosten POEL 1 POEL 2 Hoeveelheid Eenheid Prijs/ eenheid Totaal Hoeveelheid Eenheid Prijs/ eenheid Totaal Maaien grasland 1x per jaar 21 are 8,00 168,00 14 are 8,00 112,00 Afvoeren en storten vrijkomend maaisel 4 ton 50,00 200,00 3 ton 50,00 150,00 Maaien en afvoeren oevervegetatie( 1/3 per jaar) 70 m1 5,00 350,00 60 m1 5,00 300,00 718,00 562,00 Opstartkosten POEL 1 POEL 2 Hoeveelheid Eenheid Prijs/ eenheid Totaal Hoeveelheid Eenheid Prijs/ eenheid Totaal Maaien grasland 2e ronde per jaar (alleen 1e drie jaar) 21 are 8,00 168,00 14 are 8,00 112,00 Afvoeren en storten vrijkomend maaisel (alleen 1e drie jaar 4 ton 50,00 200,00 4 ton 50,00 200,00 368,00 312,00 Totaal extra kosten 1e drie jaar: 1.104,00 936,00 Meerjaarlijkse kosten POEL 1 POEL 2 Hoeveelheid Eenheid Prijs/ eenheid Totaal Hoeveelheid Eenheid Prijs/ eenheid Totaal Opschonen poel (om de 7 jaar 50% uitbaggeren), kraan 8 uren 70,00 560,00 8 uren 70,00 560,00 Afvoeren bagger met dumper (afhankelijk van afstand) 8 uren 70,00 560,00 8 uren 70,00 560,00 Afvoeren vrijgegekomen bagger 50 ton 25, ,00 50 ton 25, , , ,00 Kosten teruggerekend per jaar: 338,57 338,57 Totalen Totale kosten per poel over de eerste 30 jaar: , ,14 Gemiddelde kosten per poel per jaar: 1.093,37 931,77 BEHEER EN ONDERHOUDSPLAN POELKIKKERPOELEN HOOGEVEEN

12 BEHEER EN ONDERHOUDSPLAN POELKIKKERPOELEN HOOGEVEEN