Schildklierdisfunctie bij zwangeren

Transcriptie

1 Stad va zake Schildklierdisfuctie bij zwagere Kliische dilemma s Rosa Visseberg, Mariëtte Goddij, Be Willem Mol, Joris A. va der Post, Eric Fliers e Peter H. Bisschop Gerelateerd artikel: Ned Tijdschr Geeeskd. 2012;156:A5094 e A5477 Hyper- e hypothyreoïdie tijdes de zwagerschap houde verbad met materale e eoatale zwagerschapscomplicaties. Hypothyreoïdie diet behadeld te worde met levothyroxie. Hyperthyreoïdie diet behadeld te worde met propylthiouracil of thiamazol. Subkliische hypothyreoïdie e schildklier-autoimmuiteit houde eveees verbad met materale e eoatale zwagerschapscomplicaties. Voor subkliische hypothyreoïdie e schildklier-autoimmuiteit is behadelig met levothyroxie echter iet beweze effectief i het voorkome va zwagerschapscomplicaties. Voor de Nederladse populatie kue als referetiewaarde va TSH i de zwagerschap 0,01-4,00 mu/l worde aagehoude voor het 1e e het 2e trimester. Referetiewaarde voor het 3e trimester zij iet gerapporteerd voor de Nederladse populatie; waarschijlijk zij deze vergelijkbaar met die voor het 2e trimester. Academisch Medisch Cetrum, Amsterdam. Afd. Gyaecologie e Obstetrie: drs. R. Visseberg, arts-oderzoeker; dr. M. Goddij, prof.dr. B.W. Mol e prof.dr. J.A. va der Post, gyaecologe. Afd. Edocriologie e Metabolisme: prof.dr. E. Fliers e dr. P.H. Bisschop, iterist-edocriologe. Cotactpersoo: drs. R. Visseberg (r.visseberg@amc.uva.l). Schildklierfuctiestoorisse kome voor bij 2-3% va alle zwagere vrouwe e kue gepaard gaa met diverse zwagerschapscomplicaties (tabel 1). 1 Hypothyreoïdie wordt zowel bie als buite de zwagerschap altijd behadeld met levothyroxie. Naast het verhelpe va de klachte, vermidert levothyroxie ook de met hypothyreoïdie geassocieerde zwagerschapscomplicaties (tabel 2, te vide op zoek op A5163). 2-5 Hyperthyreoïdie tijdes de zwagerschap diet eveees behadeld te worde, et zo goed als buite de zwagerschap, omdat hyperthyreoïdie klachte geeft e verbad houdt met zwagerschapscomplicaties zoals eoatale hyperthyreoïdie (tabel 3, te vide op Maar meestal gaat het bij schildklierfuctiestoorisse tijdes de zwagerschap om subkliische hypothyreoïdie of subkliische hyperthyreoïdie, waarbij wel de cocetratie va TSH afwijked is, maar iet die va vrij thyroxie (FT 4 ). Er ka ook sprake zij va schildklierautoimmuiteit waarbij de cocetraties TSH e FT 4 gee va beide afwijked zij, maar waarbij wel atistoffe tege thyreoïdperoxidase (TPO) aawezig zij. Deze TPO-atistoffe worde bij 5-15% va de vrouwe i de vruchtbare leeftijd gevode. 11 De meest voorkomede zwagerschapscomplicatie i de algemee bevolkig is ee miskraam, die optreedt bij 10-15% va alle zwagerschappe. Verder eidigt 8% va alle zwagerschappe i ee spotae vroeggeboorte. Pre-eclampsie is zeldzamer, met ee prevaletie va 1-7%, maar zowel pre-eclamspie als vroeggeboorte zij belagrijke oorzake va periatale e materale morbiditeit e sterfte. Het risico op ee miskraam, pre-eclampsie of vroeggeboorte is verhoogd bij vrouwe met subkliische NED TIJDSCHR GENEESKD. 2012;156:A5163 1

2 TABEL 1 Zwagercomplicaties bij schildklierfuctiestoorisse complicatie subfertiliteit miskraam herhaalde miskraam pre-eclampsie lager geboortegewicht* vroeggeboorte periatale sterfte lagere itelligetiescores* thyreoïditis post partum * I vergelijkig met kidere va euthyreote moeders hypothyreoïdie (tabel 4) e schildklier-autoimmuiteit (tabel 5; beide te vide op 1 Gezie de hoge prevaletie va deze subkliische schildklieraadoeige, maar ook door de hoge prevaletie e de gevolge va de geassocieerde zwagerschapscomplicaties ka ee effectieve behadelig ee grote impact hebbe. De behadelig va hypo- e hyperthyreoïdie bij zwagere vrouwe is imiddels gemeegoed, de behadelig va subkliische hypothyreoïdie e schildklier-autoimmuiteit juist og iet. Rod schildklier e zwagerschap zij amelijk ee aatal vraagstukke. Het betreft (a) referetie- e streefwaarde voor TSH e FT4 i de zwagerschap; daarmee samehaged (b) de defiitie e behadelig va subkliische hypothyreoïdie i de zwagerschap; (c) de keuze va het thyreostaticum bij zwagere vrouwe met hyperthyreoïdie; e (d) behadelmogelijkhede bij euthyreote vrouwe met TPO-atistoffe. Dit artikel geeft ee overzicht va de literatuur e richtlije over schildklieraadoeige i de zwagerschap, met de adruk op geoemde vraagstukke. Daarmee wille we de medicus practicus hadvate aareike voor de behadelig va zwagere met schildklieraadoeige. Literatuuroderzoek I PubMed, Embase e i de Cochrae Library zochte wij met MeSH-terme e trefwoorde gericht op schildklieraadoeige e zwagerschapscomplicaties. Alle artikele werde beoordeeld op relevatie e kwaliteit volges de CONSORT- e STROBE-richtlije ( CON- SORT staat voor Cosolidated stadards of reportig trials, STROBE voor Stregtheig the reportig of observatioal studies i epidemiology ). Voor ee gedetailleerdere beschrijvig va de zoekstrategie verwijze we aar oze eerder gepubliceerde systematische reviews. 1,5 Daaraast maakte wij gebruik va relevate richtlije over schildklier e zwagerschap va de America Thyroid Associatio (ATA), 4 Edocrie Society Cliical Practice Guidelie (ESCPG), 3 de Nederladse Vereigig va Obstetrie e Gyaecologie (NVOG), 2 het Nederlads Huisartse Geootschap (NHG), 17 e de Nederladse Iteriste Vereigig (NIV). 18 Referetiewaarde TSH e vrij T 4 i de zwagerschap Het schildklierhormoometabolisme veradert tijdes de zwagerschap. Door de toeame va de oestrogeecocetratie i het bloed eemt de productie va het thyroxiebided globulie (TBG) toe. Odaks de stijgede TBG-cocetratie daalt de cocetratie ogebode e biologisch beschikbaar FT 4 iet, doordat ook de productie va schildklierhormoo toeeemt. Bij die toeame speelt aast TSH ook de stijgede cocetratie β-humaa choriogoadotrofie (β-hcg) ee rol. β-hcg ka amelijk et als TSH de TSH-receptor i de schildklier activere. De zeer hoge β-hcg-cocetraties die optrede bij hyperemesis gravidarum kue zelfs leide tot ee tijdelijke thyreotoxicose. 19 Door de toeame va de TBG- e β-hcg-cocetraties stijge de cocetraties va totaal T 4 e T 3 i het 1e trimester; gewoolijk blijve deze cocetraties bie de referetiewaarde. Tegelijkertijd daalt de TSH-cocetratie i het serum i gerige mate, mede door toeame va de cocetratie β-hcg; bij 10% va alle zwagere daalt deze cocetratie echter tot < 0,4 mu/l, wat meestal als odergres va de referetiewaarde wordt gehateerd. De dalig i de TSH-cocetratie is meer uitge- TABEL 2 Verbade tusse kliische hypothyreoïdie e miskraam 6 5,78 2, herhaalde miskraam 7 7,6 0, pre-eclampsie 1,52 0,36-6, lager geboortegewicht6 2,6 0,9-7, vroeggeboorte 6 2,6 0,6-6, periatale mortaliteit 6 2,4 0,1-42, lagere itelligetiescores iveau * De gegeves zij gebaseerd op ee systematisch literatuuroderzoek. 1 Va deze complicatie is gee oddsratio gepubliceerd. Het betreft wel ee statistisch sigificat verschil (p = 0,001). 2 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2012;156:A5163

3 TABEL 3 Verbade tusse kliische hyperthyreoïdie e miskraam 9 1,24 0,6-2, pre-eclampsie 10 1,7 1,1-9, lager geboortegewicht 10 3,91 1,8-8, vroeggeboorte 10 5,93 2,3-15, iveau * De gegeves zij gebaseerd op ee systematisch literatuuroderzoek. 1 sproke bij ee meerligzwagerschap. Ook i het 2e e 3e trimester is de gemiddelde TSH-cocetratie lager da die va iet-zwagere vrouwe. De FT 4 -waarde zij tijdes de zwagerschap ook gemiddeld lager, vooral i het 3e trimester (figuur). 20 De huidige NVOG- e de NIV-richtlije advisere ee bovegres voor de TSH-cocetratie va 4,0 mu/l, ogeacht de zwagerschapsduur; deze waarde is gebaseerd op ee oderzoek bij eeligzwagerschappe. 2,18,21 De NHG-stadaard e de ESCPG-richtlij geve gee referetie-itervalle voor de TSH-cocetratie i de zwagerschap. 3,17 De richtlij va de ATA daaretege adviseert de volgede trimester-specifieke referetiewaarde voor TSH aa te houde: i het 1e trimester 0,1-2,5 mu/l, i het 2e trimester 0,2-3,0 mu/l, e i het 3e trimester 0,3-3,0 mu/l. 22 Deze advieze zij gebaseerd op de resultate va 5 studies uit verschillede dele va de wereld met i totaal 5185 zwagere vrouwe. Recetere gegeves uit de Nederladse Geeratio R -studie late zie dat i ee cohort va 5393 vrouwe met ee zwagerschapsduur va 9-18 weke de 97,5e percetiel voor de TSH-cocetratie 4,04 mu/l bedroeg. 23 Bij toepassig va de ATA-richtlij op dit Nederladse cohort zou 8,6% va de zwagere i het 1e trimester ee verhoogde TSH-cocetratie hebbe (> 2,5 mu/l). De coclusie is dat TSH-cocetraties tijdes de zwagerschap gemiddeld lager zij da i de algemee bevolkig, maar de absolute greze lijke sterk afhakelijk va de oderzochte populatie. De Geeratio R -studie is het best bruikbaar om referetiewaarde voor de Nederladse zwagere vast te stelle, omdat het oderzoek bij ee Nederladse populatie heeft plaatsgevode. Deze studie rapporteert referetiewaarde voor het 1e e 2e trimester va 0,01-4,05 mu/l. Referetiewaarde voor het 3e trimester werde iet gerapporteerd, maar zij waarschijlijk vergelijkbaar met die voor het 2e trimester. Door het hatere va de juiste referetiewaarde ka voorkome worde dat zwagere oodig gemedicaliseerd worde, of dat he oterecht therapie othoude wordt. Subkliische hypothyreoïdie tijdes de zwagerschap Defiitie Subkliische hypothyreoïdie is gedefiieerd als ee verhoogde TSH-waarde bij ee iet-afwijkede FT 4 -cocetratie. Subkliische hypothyreoïdie is uitsluited ee biochemische diagose, die gesteld wordt ogeacht de aa- of afwezigheid va klachte. Hoewel klachte dus gee rol spele bij het stelle va de diagose, kue klachte als vermoeidheid, kouwelijkheid, lethargie, obstipatie of gewichtstoeame wel ee rede zij om behadelig te starte. 18 Bij zwagere vrouwe speelt og ee adere belagrijke factor mee, amelijk het mogelijk egatieve effect va ee subkliische hypothyreoïdie op de zwagerschapsuitkomst e de daarmee samehagede vraag of behadelig de zwagerschapsuitkomst ka verbetere. Het verbad tusse subkliische hypothyreoïdie e egatieve zwagerschapsuitkomste (pre-eclampsie, periatale mortaliteit e lagere itelligetie va het kid) wordt beschreve i meerdere studies (zie tabel 4). 1,12-14 De diagose subkliische hypothyreoïdie werd i deze studies gedefiieerd als ee TSH-waarde > 97,5e percetiel. Zoals besproke i de vorige paragraaf is de absolute TSH-waarde behored bij de 97,5e percetiel i de ee populatie iet per defiitie eve groot als i ee adere TABEL 4 Verbade tusse subkliische hypothyreoïdie e subfertiliteit 12 4,0 1,7-9, miskraam 13 0,69 0,1-5, pre-eclampsie 1 1,7 1,1-2, lager geboortegewicht 1 0,93 0,4-1, vroeggeboorte 1 1,0 0,59-1, periatale sterfte 1 2,7 1,0-4, lagere itelligetiescores , iveau * De gegeves zij gebaseerd op ee systematisch literatuuroderzoek. 1 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2012;156:A5163 3

4 TABEL 5 Verbade tusse schildklier-autoimmuiteit e subfertiliteit 1 1,5 1,1-2, miskraam 1 3,7 1,8-7, herhaalde miskraam 1 2,3 1,5-3, pre-eclampsie 15 1,4 0,42-4, vroeggeboorte 1 1,9 1,1-3, periatale sterfte 16 0,49 0,03-8, lagere itelligetiescores 14 6,7 2, post-partumthyreoïditis 1 12,0 5, iveau * De gegeves zij gebaseerd op ee systematisch literatuuroderzoek. Schildklier-autoimmuiteit is gedefiieerd als atistoffe tege thyreoïdperoxidase. 1 populatie. Op grod va de resultate va de Geeratio R -studie is het verdedigbaar om i Nederlad te spreke va ee subkliische hypothyreoïdie tijdes de zwagerschap bij ee TSH-waarde > 4,0 mu/l, overeekomstig het advies dat gegeve wordt i de NVOG- e NIVrichtlije. 2,18 Behadelig De NVOG- e NIV-richtlije advisere beide om behadelig met levothyroxie te starte bij ee TSHwaarde > 4,0 mu/l, hoewel bij het verschije va de richtlije gee RCT s beschikbaar ware e de bewijskracht voor dit advies dus beperkt is (iveau va bewijskracht 2, dat wil zegge: cohortstudies). I dit advies is meegewoge dat er gee grote adele verbode lijke aa de toedieig va levothyroxie aa zwagere met subkliische hypothyreoïdie. Bij patiëte die al precoceptioeel behadeld werde met levothyroxie diet de doserig meestal met 25-50% verhoogd te worde op geleide va de TSH-waarde. 24 Olags verschee resultate va de Cotrolled Ateatal Screeig (CATS)-trial, de eerste RCT waari het behadeleffect va levothyroxie op itelligetiescores bij het kid werd oderzocht. 25 Aa deze trial ame ogeveer 800 kidere va moeders met ee afwijkede schildklierfuctie deel; zij ware bij deelame 3 jaar oud. Vrouwe met ee TSH-cocetratie > 97,5e percetiel, ee FT 4 -cocetratie < 2,5e percetiel of beide, werde bij ee gemiddelde ameorroeduur va 13 weke behadeld met levothyroxie of placebo. Er werd gee sigificat verschil gevode tusse de 2 groepe kidere. Ee put va kritiek op de CATS-trial is dat behadelig mogelijk te laat werd gestart om og ee positief effect te hebbe op de herseotwikkelig va de foetus. Op dit momet loopt og ee adere studie, de TSH-trial (NCT ). Dit is ee geradomiseerde studie die kijkt aar het behadeleffect va levothyroxie op de eurologische otwikkelig op 5-jarige leeftijd bij kidere va moeders met subkliische hypothyreoïdie tijdes de zwagerschap. Op dit momet zij er og gee studies va voldoede kwaliteit aar het effect va behadelig va subkliische hypothyreoïdie op adere obstetrische uitkomste. Het is dus og iet beweze dat behadelig va subkliische hypothyreoïdie bij zwagere resulteert i verbeterig va de zwagerschapsuitkomst of ee betere eurologische otwikkelig va het kid. Toch wordt deze behadelig i de praktijk al veelvuldig toegepast. 26 Gezie de verbade tusse subkliische hypothyreoïdie eerzijds e de obstetrische uitkomste e eurologische otwikkelig va het kid aderzijds is het ivoelbaar dat me zo behadelig wil geve,, maar dit ka ook leide tot oodige medicaliserig. Geradomiseerde oderzoeke zulle moete aatoe of behadelig va subkliische hypothyreoïdie gerechtvaardigd is om zwagerschapscomplicaties te vermidere. Zwagere vrouwe met hyperthyreoïdie Subkliische hyperthyreoïdie is iet geassocieerd met zwagerschapscomplicaties e behoeft gee behadelig. 27,28 Kliische hyperthyreoïdie i de zwagerschap wordt bija altijd behadeld met thioamides. Deze middele lijke veilig e kue ook gegeve worde tijdes borstvoedig. Via competitieve remmig va het ezym thyreoïdperoxidase i de schildklier wordt de joderig va tyrosie e daarmee de vormig va schildklierhormoo tegegegaa. Gebruik va thiamazol ka gepaard gaa met ee aatal zeer zeldzame cogeitale afwijkige zoals aplasia cutis, oesofagusatresie of choae-atresie. 5 Propylthiouracil (PTU) lijkt iet geassocieerd te zij met deze kemerkede malformaties, maar wel met erstig leverfale bij volwassee e kidere. 29 Welk thyreostaticum? Zowel de NVOG-, de NIV- als de ESCPG-richtlij geve aa dat behadelig met PTU de voorkeur heeft bove thiamazol om evetuele teratogee effecte va thiamazol te voorkome. 2,3,18 De waarschuwig die de Amerikaase FDA op het label voor PTU heeft toegevoegd lijkt de aaleidig te zij geweest voor de ATA om i haar richtlij het advies op te eme a het 1e trimester over 4 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2012;156:A5163

5 begi foetale productie schildklierhormoo allee materaal schildklierhormoo materaal e foetaal schildklierhormoo foetaal FT 4 materaal FT 4 materaal TSH hcg materaal vrij T 3 coceptie 12/40 24/40 aterm zwagerschapsduur postataal FIGUUR Relatieve veraderige i de materale e foetale schildklierfuctie tijdes de zwagerschap, va de coceptie tot de geboorte (figuur afgedrukt met toestemmig). 20 te stappe op methimazol, om evetuele risico s va PTU te voorkome. 4 De FDA baseerde zij waarschuwig op 32 gerapporteerde patiëte 22 volwassee e 10 kidere met erstige leverschade door PTU sids de itroductie va PTU i de VS i Overiges zij i dezelfde periode ook 5 volwassee met methimazolgeïduceerd leverfale gerapporteerd. Vrouwe met hyperthyreoïdie diee precoceptioeel goed geïformeerd te worde over adere behadelmethode, zoals subtotale thryeoïdectomie of behadelig met radioactief jodium, zodat behadelig tijdes ee zwagerschap met thioamides voorkome ka worde. Ee zwagerschap is overiges pas veilig 6 maade a behadelig met radioactief jodium. De coclusie is dat het risico op cogeitale malformaties bij behadelig va hyperthyreoïdie met thiamazol hoger lijkt da bij PTU, maar dat PTU ee verhoogd risico op leverfale geeft. De absolute risico s op cogeitale afwijkige e leverfale zij echter extreem laag. Het advies va de ATA-richtlij ka gevolgd worde, maar cotiuere va PTU hoeft iet per se otrade te worde, aagezie het risico op erstige leverschade zeer beperkt is. TPO-atistoffe e de mogelijkhede voor behadelig Ook schildklier-autoimmuiteit, i dit artikel gedefiieerd als de aawezigheid va TPO-atistoffe bij ee iet-afwijkede schildklierfuctie, wordt i verbad gebracht met zwagerschapscomplicaties. De aawezigheid va TPO-atistoffe geeft ee verhoogd risico op overklaarde subfertiliteit, miskraam, herhaalde miskraam, vroeggeboorte e post-partumthyreoïditis (zie tabel 5) 1. Zoals gezegd is echter oduidelijk wat de TSHreferetiewaarde moet zij bij zwagere vrouwe. Bij 5-15% va de vrouwe va vruchtbare leeftijd worde TPO-atistoffe aagetood. 11 Ee va de hypothese voor ee verhoogd risico op zwagerschapscomplicaties bij schildklier-autoimmuiteit is dat TPO-atistoffe mogelijk leide tot ee vermiderde capaciteit va de schildklier om zich tijdes de zwagerschap aa te passe aa de toegeome behoefte aa schildklierhormoo. Het effect va behadelig va schildklier-autoimmuiteit met levothyroxie werd i 2 kleie geradomiseerde studies oderzocht. Meta-aalyse va deze 2 studies laat ee halverig zie va de kas op ee de miskraam, waarbij de sigificatie va dit effect wel afhakelijk blijkt va het type statistische aalyse ( radom effects - model of fixed effects -model). 5,30 Ee va de studies toode ook ee relatieve risicoreductie va 69% op vroeggeboorte. Seleium speelt ee rol i de omzettig va T 4 aar T 3 e heeft belagrijke effecte op het immuusysteem. I 2 studies was de behadelig met seleium oderzocht. Gee va beide studies liet ee sigificate afame zie va de kas op post-partumthyreoïditis (relatief risico: NED TIJDSCHR GENEESKD. 2012;156:A5163 5

6 Leerpute Schildklierdisfuctie bij zwagere vrouwe ka gepaard gaa met diverse complicaties bij moeder e kid, va miskraam tot lagere itelligetie bij het kid. Hypothyreoïdie tijdes de zwagerschap diet behadeld te worde met levothyroxie. Kliisch maifeste hyperthyreoïdie tijdes de zwagerschap ka behadeld worde met propylthiouracil of thiamazol. Het is verdedigbaar om te spreke va ee subkliische hypothyreoïdie tijdes de zwagerschap bij ee TSH-waarde > 4,0 mu/l. Er is og ovoldoede bewijs dat behadelig va subkliische hypothyreoïdie of schildklier-autoimmuiteit tijdes de zwagerschap effect heeft op het otstaa va complicaties. 0,85; 95%-BI: 0,39-1,85). 5 I de NVOG-richtlij e de NHG-stadaard wordt schildklier-autoimmuiteit iet geoemd. 2,17 Screeig op TPO-atistoffe is volges de NIV- e ESCPG-richtlij iet geïdiceerd, omdat de uitslag gee cosequeties voor de behadelig heeft. 3,18 Allee de ATA-richtlij adviseert bij vrouwe met TPOatistoffe ee TSH-cotrole iedere 4-6 weke i de 1e helft va de zwagerschap e temiste 1 keer tusse 26 e 32 weke ameorroeduur, omdat er ee verhoogd risico is op het otwikkele va ee hypothyreoïdie tijdes de zwagerschap. 22 Het is dus og iet beweze dat behadelig va schildklier-autoimmuiteit effectief is bij het voorkóme va zwagerschapscomplicaties. Biekort zal i Nederlad ee RCT va start gaa die zal oderzoeke of behadelig met levothyroxie precoceptioeel gestart effectief is voor vrouwe met herhaalde miskraam e schildklier-autoimmuiteit; dit is de T4-LIFE - trial (NTR3364). I Egelad is recet de Thyroid atibodies ad levothyroxie (TABLET)-trial gestart, ee RCT die vrouwe met 1 of meer miskrame e schildklier-autoimmuiteit radomiseert tusse behadelig met levothyroxie of met placebo (ISRCTN ). De resultate va de bovegeoemde studies zulle meer bewijskracht kue verschaffe. Coclusie Kliische hyper- e hypothyreoïdie diee altijd behadeld te worde tijdes de zwagerschap. De meeste richtlije advisere behadelig va subkliische hypothyreoïdie i de zwagerschap, maar ee eeduidige defiitie va subkliische hypothyreoïdie wordt bemoeilijkt doordat populatiespecifieke referetiewaarde voor TSH i de zwagerschap otbreke; de betekeis va subkliische hypothyreoïdie voor de uitkomst va de zwagerschap is bovedie oduidelijk. Ook otbreekt bewijs dat behadelig met levothyroxie resulteert i betere zwagerschapsuitkomste. Er is behoefte aa geradomiseerde prospectieve itervetiestudies met kliisch relevate uitkomstmate voor zowel subkliische hypothyreoïdie als schildklierautoimmuiteit i de zwagerschap. De olags gepubliceerde resultate uit de CATS-studie zij ee eerste aazet hiertoe. I de komede jare zulle de resultate va recet gestarte trials belagrijke ieuwe iformatie verschaffe. 25 Belagecoflict: gee gemeld. Fiaciële odersteuig: gee gemeld. Aavaard op 30 oktober 2012 Citeer als: Ned Tijdschr Geeeskd. 2012;156:A5163 > Meer op Literatuur 1 Va de Boogaard E, Visseberg R, Lad JA, et al. Sigificace of (sub) cliical thyroid dysfuctio ad thyroid autoimmuity before coceptio ad i early pregacy: a systematic review. Hum Reprod Update. 2011;17: Nederladse Vereigig voor Obstetrie e Gyaecologie. Richtlij Schildklier e Zwagerschap. Utrecht: NVOG; Abalovich M, Amio N, Barbour LA, et al. Maagemet of thyroid dysfuctio durig pregacy ad postpartum: a Edocrie Society Cliical Practice Guidelie. J Cli Edocriol Metab. 2007;92(Suppl):s Stagaro-Gree A, Abalovich M, Alexader E, et al. Guidelies of the America Thyroid Associatio for the diagosis ad maagemet of thyroid disease durig pregacy ad postpartum. Thyroid. 2011;21: Visseberg R, va de Boogaard E, va WM et al. Treatmet of thyroid disorders before coceptio ad i early pregacy: a systematic review. Hum Reprod Update. 2012;18: Negro R, Schwartz A, Gismodi R, Tielli A, Magieri T, Stagaro-Gree A. Uiversal screeig versus case fidig for detectio ad treatmet of thyroid hormoal dysfuctio durig pregacy. J Cli Edocriol Metab. 2010;95: Rao VR, Lakshmi A, Sadhai MD. Prevalece of hypothyroidism i recurret pregacy loss i first trimester. Idia J Med Sci. 2008;62: Haddow JE, Palomaki GE, Alla WC, et al. Materal thyroid deficiecy durig pregacy ad subsequet europsychological developmet of the child. N Egl J Med. 1999;341: NED TIJDSCHR GENEESKD. 2012;156:A5163

7 9 Rosefeld H, Oroy A, Shechtma S, Diav-Citri O. Pregacy outcome, thyroid dysfuctio ad fetal goitre after i utero exposure to propylthiouracil: a cotrolled cohort study. Br J Cli Pharmacol. 2009;68: Millar LK, Wig DA, Leug AS, Kooigs PP, Motoro MN, Mestma JH. Low birth weight ad preeclampsia i pregacies complicated by hyperthyroidism. Obstet Gyecol. 1994;84: Krassas GE, Poppe K, Glioer D. Thyroid fuctio ad huma reproductive health. Edocr Rev. 2010;31: Abalovich M, Mitelberg L, Allami C, et al. Subcliical hypothyroidism ad thyroid autoimmuity i wome with ifertility. Gyecol Edocriol. 2007;23: Cleary-Goldma J, Maloe FD, Lambert-Messerlia G, et al. Materal thyroid hypofuctio ad pregacy outcome. Obstet Gyecol. 2008;112: Li Y, Sha Z, Teg W, et al. Abormalities of materal thyroid fuctio durig pregacy affect europsychological developmet of their childre at moths. Cli Edocriol (Oxf). 2010;72: Negro R, Formoso G, Magieri T, Pezzarossa A, Dazzi D, Hassa H. Levothyroxie treatmet i euthyroid pregat wome with autoimmue thyroid disease: effects o obstetrical complicatios. J Cli Edocriol Metab. 2006;91: Behadi N, Wiersiga WM, Reitsma JB, Vrijkotte TG, Bosel GJ. Higher materal TSH levels i pregacy are associated with icreased risk for miscarriage, fetal or eoatal death. Eur J Edocriol. 2009;160: Nederlads Huisartse Geootschap. NHG stadaard schildklieraadoeige. Huisarts Wet. 2006;49: Nederladsche Iteriste Vereeigig. Schildklierfuctiestoorisse. Utrecht: NIV; Rodie P, Jorda N, Lefevre A, et al. Abormal stimulatio of the thyrotrophi receptor durig gestatio. Hum Reprod Update. 2004;10: Patel J, Laders K, Li H, Mortimer RH, Richard K. Delivery of materal thyroid hormoes to the fetus. Treds Edocriol Metab. 2011;22: Dashe JS, Casey BM, Wells CE, et al. Thyroid-stimulatig hormoe i sigleto ad twi pregacy: importace of gestatioal age-specific referece rages. Obstet Gyecol. 2005;106: Stagaro-Gree A, Schwartz A, Gismodi R, Tielli A, Magieri T, Negro R. High rate of persistet hypothyroidism i a large-scale prospective study of postpartum thyroiditis i souther Italy. J Cli Edocriol Metab. 2011;96: Medici M, de Rijke YB, Peeters RP, et al. Materal early pregacy ad ewbor thyroid hormoe parameters: the Geeratio R study. J Cli Edocriol Metab. 2012;97: Alexader EK, Marqusee E, Lawrece J, Jarolim P, Fischer GA, Larse PR. Timig ad magitude of icreases i levothyroxie requiremets durig pregacy i wome with hypothyroidism. N Egl J Med. 2004;351: Lazarus JH, Bestwick JP, Chao S, et al. Ateatal thyroid screeig ad childhood cogitive fuctio. N Egl J Med. 2012;366: Vaidya B, Hubalewska-Dydejczyk A, Laurberg P, Negro R, Vermiglio F, Poppe K. Treatmet ad screeig of hypothyroidism i pregacy: results of a Europea survey. Eur J Edocriol. 2012;166: Earl R, Crowther CA, Middleto P. Itervetios for prevetig ad treatig hyperthyroidism i pregacy. Cochrae Database Syst Rev. 2010;(9):CD Wiersiga WM. Subcliical hypothyroidism ad hyperthyroidism. I. Prevalece ad cliical relevace. Neth J Med. 1995;46: Rivkees SA, Mattiso DR. Propylthiouracil (PTU) Hepatoxicity i Childre ad Recommedatios for Discotiuatio of Use. It J Pediatr Edocriol. 2009;2009: Thagaratiam S, Ta A, Kox E, Kilby MD, Frakly J, Coomarasamy A. Associatio betwee thyroid autoatibodies ad miscarriage ad preterm birth: meta-aalysis of evidece. BMJ. 2011;342:d2616. NED TIJDSCHR GENEESKD. 2012;156:A5163 7