Overeenkomst en derden : een analyse van de relativiteit van de contractswerking du Perron, C.E.

Transcriptie

1 UvA-DARE (Digital Academic Repository) Overeenkomst en derden : een analyse van de relativiteit van de contractswerking du Perron, C.E. Link to publication Citation for published version (APA): du Perron, C. E. (1999). Overeenkomst en derden : een analyse van de relativiteit van de contractswerking Deventer: Kluwer General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam ( Download date: 27 Oct 2017

2 Inhoudsopgave Lijst van afkortingen X1 Woord van dank ^ Inleiding ^ Hoofdstuk 1 Het beginsel van de relativiteit van de contractswerking 9 1 Relativiteit en verbindende kracht van de overeenkomst 9 2 Formulering en gelding van het beginsel 10 3 De plaats van het autonomiebeginsel in het contractenrecht Inleiding Het autonomiebeginsel Het vertrouwensbeginsel Het causa-beginsel Heteronome normen in het contractenrecht 23 4 Autonome normen buiten het contractenrecht 24 5 Conclusie 34 Hoofdstuk 2 De begrippen 'partij' en 'derde' 37 1 Het begrip 'partij' Inleiding Ontstaanspartijen Rechtsopvolgers van ontstaanspartijen Toetredingspartijen Partijen bij verbintenissen uit een overeenkomst 45 2 Het begrip 'derde' 45 3 De uitbreiding van het partijbegrip Inleiding Kan men de middellijk vertegenwoordigde als partij beschouwen? De autonomie van de tussenpersoon (T) 53 De autonomie van de wederpartij (W) 54 De autonomie van de middellijk vertegenwoordigde, of principaal (P) 56 Samenvatting: het economisch moment als toerekeningsgrondslag De wettelijke regeling van de middellijke vertegenwoordiging 59 Artikel 7: De artikelen 7:420 en 421; introductie 61 Artikel 7:420 ' 63 Artikel 7:421 ' 66 De artikelen 7:420 en 421: een onzuiver spiegelbeeld 67 4 Conclusie 70

3 V1 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 3 Grondslagen voor derdenwerking 71 1 Inleiding 71 2 Wettelijke grondslagen voor derdenwerking 74 De wet schrijft uitbreiding van de contractswerking voor 74 De wet veronderstelt uitbreiding van de contractswerking 76 De wet maakt uitbreiding van de contractswerking mogelijk 76 3 Buitenwettelijke grondslagen voor derdenwerking Inleiding De relativering van het begrip 'derde' De uitbreiding van het toepassingsgebied van het ongeschreven recht Wanneer is een derde 'contractueel betrokken'? Betrokkenheidsverhoudingen nader bezien De afwikkeling van betrokkenheidsverhoudingen 96 4 Conclusie 99 Hoofdstuk 4 De tegenwerpelijkheid van verbintenissen Inleiding Relativiteit en tegenwerpelijkheid Tegenwerpelijkheid en bewijs Tegenwerpelijkheid en respectplicht Inleiding IO5 2.2 Het opzettelijk schaden van verbintenisrechtelijke belangen Directe en indirecte schending van een verbintenisrechtelijk belang Benadeling van een partij via haar wederpartij Inleiding Schending van het verhaalsbelang Verhoudingsschade II Inleiding II Persoonsschade II Zaakschade Inleiding Verplaatsing van directe schade Indirecte zaakschade Samenvatting: zaakschade Overige gevallen van verhoudingsschade Het onrechtmatig veroorzaken van niet-nakoming Inleiding I De rechtspraak van I De fundamenten van de rechtspraak van de Hoge Raad 144 Respectplicht en beginsel van de relativiteit van de contractswerking 144 Respectplicht en vrijheid van handel en bedrijf I47

4 INHOUDSOPGAVE Vü Het uitlokken en bevorderen van wanprestatie Wanneer is profiteren van wanprestatie onrechtmatig? Inleiding Bekendheid met de wanprestatie Verzwaarde zorgplichten De omvang van het belang van de wederpartij Het voordeel datjuist de wanprestatie de derde oplevert Benoemde typen van gevallen Inleiding Dubbele verkoop Het doorbreken van een kettingbedmg Het ondermijnen van verkooporganisaties Conclusie 162 Hoofdstuk 5 Kwalitatieve rechten en verplichtingen Inleiding De nemo plus-regel als grondslagvoor de overgang in Inleiding Het arrest inzake de Leidse schouwburg De Romeinsrechtelijke grondslag van de jurisprudentie Inleiding De Romeinsrechtelijke hoofdregel: obligatio non sequiturfundum De lex dicta als uitzondering? Inleiding De in de Leidse schouwburgzaak aangehaalde teksten De door Dullemond behandelde teksten Voorlopige conclusie Excursie: de rechtsgevolgen van de ontbindende voorwaarde Conclusie De receptie van het Romeinse recht en het oud-hollandse recht Art oud-bw als grondslagvoor de overgang Inleiding De geschiedenis van art oud-bw Inleiding Pothiers Traité des obligations uit Nederland: het ontwerp van Farjon (commissie-1798) van Frankrijk: de Code civil van Nederland: het ontwerp-van der Linden (1807) Het Wetboek Napoleon voor het Koningrijk Holland (1809) Nederland: het ontwerp-1816 en het ontwerp Nederland: het BW van 1830 en het BW van Conclusie 205

5 vin INHOUDSOPGAVE 3.3 De commentaren op art Cc en 1354 oud-bw Inleiding Toullier Zachanä en Aubry en Rau Larombière Demolombe Laurent Opzoomer Diephuis Conclusie Art oud-bw in de rechtspraak van de Hoge Raad De verwerping van de leer van de overgang Inleiding Een tegenstroom in de lagere rechtspraak Afwijzende uitspraken in de periode Het einde van de passieve overgang in Blaauboer/Berlips De 19e-eeuwse rechtspraak: conclusie Kwalitatieve rechten en verplichtingen in het nieuwe BW Kwalitatieve rechten Kwalitatieve verplichtingen Conclusie 251 Hoofdstuk 6 Onrechtmatig handelen van partijen jegens derden Inleiding Samenloop van wanprestatie en onrechtmatige daad 'Oneigenlijke' samenloop Inleiding 256 Toevallige ontmoetingen tussen overeenkomst en derde 257 Voorziene ontmoeting maar geen normatief verband 257 Voorziene ontmoeting en normatief verband De verhouding tussen zorgplicht en contractueel relativiteitsbeginsel Inleiding De kwalificatie van de zorgplicht Zorgplichten die ontstaan in de verhouding tussen partij en derde Zorgplichten die berusten op opgewekt vertrouwen 264 Zorgplichten die volgen uit heteronome normen De reflexwerking van het contractuele relativiteitsbeginsel De betrokkenheid van de derde als grondslagvoor de zorgplicht De omstandigheden die een zorgplicht kunnen dragen Inleiding 283

6 INHOUDSOPGAVE 1X 4.2 De aard van het met de overeenkomst verbonden belang 283 Absoluutrechtelijke belangen 283 Niet-absoluutrechtelijke belangen De voorzienbaarheid en de omvang van de schade De ernst van de wanprestatie De overeenkomst ziet mede op het derdenbelang De partij heeft vertrouwen opgewekt of weggenomen De hoedanigheid van de partij De hoedanigheid van de derde De bezwaarlijkheid van de zorgplicht Andere omstandigheden Derdenbelangen ook buiten gevallen van wanprestatie beschermd Conclusie 304 Hoofdstuk 7...en de doorwerking van contractuele verweermiddelen Inleiding Een korte geschiedenis van het doorwerkingsvraagstuk Doorwerking bij zuiver contractuele zorgplichten Doorwerking bij zorgplichten in verband met opgewekt vertrouwen Doorwerking bij heteronome zorgplichten Inleiding Zelfstandige overeenkomsten Inleiding Doorwerking bij bevoegdelijke uitbesteding van derdenbelang 323 Toestemming leidt tot ontbreken onrechtmatigheid 325 Toestemming als grondslag voor doorwerking Doorwerking bij onbevoegdelijke uitbesteding van derdenbelang Vertrouwen leidt tot ontbreken onrechtmatigheid of schuld 332 Vertrouwen als grondslag voor doorwerking Onzelfstandige overeenkomsten Inleiding De positie van ondergeschikten 342 Het wettelijk stelsel 342 Uitbreiding van de bescherming De positie van hulppersonen 346 Het wettelijk stelsel 347 Ontbreken belang: de kringloopgedachte 351 Het beroep van de H op de overeenkomst E-C 352 Het beroep van de H op zijn eigen overeenkomst met C 354 De jurisprudentie van de Hoge Raad 362

7 x INHOUDSOPGAVE 6 De redelijkheid en de aard van het beding Inleiding Een derde beroept zich op een contractueel verweermiddel Een contractueel verweermiddel werkt ten nadele van een derde Wat is (on)redelijk? De aard van het beding Conclusie 373 Samenvatting en conclusies 375 Summary and concluding remarks 387 Résumé et conclusions 399 Lijst van bronnenuitgaven en verkort aangehaalde literatuur 411 Register op Romeinsrechtelijke teksten en op wetsartikelen 427 Jurisprudentieregister 431 Trefwoordenregister 44I