Evaluatie en effectmeting van Basket PASS: een kwaliteitsverbeterend project voor jeugdopleidingen in Vlaanderen

Transcriptie

1 Arenberggebouw Arenbergstraat Brussel Tel: Fax: Evaluatie en effectmeting van Basket PASS: een kwaliteitsverbeterend project voor jeugdopleidingen in Vlaanderen AUTEUR(S) BODDIN B., PROF. DR. VAN HOECKE J. REDACTEUR VERBEIREN K. INSTITUUT Vrije Universiteit Brussel, Faculteit Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie ABSTRACT Basket PASS is een project dat de kwaliteit meet van de jeugdopleidingen in Vlaamse basketbalclubs. Dit onderzoek omvat een effectmeting en een evaluatie van het project. Het onderzoeksopzet bestond uit drie onderzoeksgedeelten. Het project wordt door de clubs positief ervaren. Het sportieve gedeelte kreeg in de meeste clubs prioriteit. Bij de verderzetting van het project is er meer ondersteuning nodig, vooral op vlak van administratie en verzekeringen. Verenigingsondersteuners en praktijkgerichte clinics kunnen daarbij een belangrijke rol spelen. De conclusies van dit onderzoek worden in dit artikel besproken, met een aantal aanbevelingen voor VBL, de basketbalclubs en Basket PASS zelf als gevolg. Sleutelwoorden Extra bronnen Contactadres basketbal, Basket PASS, kwaliteit jeugdopleidingen zie bronnenlijst klverbei@vub.ac.be Disclaimer: Het hierna bijgevoegde product mag enkel voor persoonlijk gebruik worden gedupliceerd. Indien men dit wenst te dupliceren of te gebruiken in eigen werk, moet de bovenvermelde contactpersoon steeds verwittigd worden. Verder is een correcte bronvermelding altijd verplicht.

2 Evaluatie en effectmeting van Basket PASS: een kwaliteitsverbeterend project voor jeugdopleidingen in Vlaanderen Boddin B., Prof. dr. Van Hoecke J. Vrije Universiteit Brussel Faculteit Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie INLEIDING De laatste vijftien jaar is er in de sport een toenemende vraag naar kwaliteit, professionaliteit, efficiëntie en effectiviteit. Alle sportaanbieders worden de laatste jaren aangezet tot een systematische verbetering en bewaking van de kwaliteit van het sportaanbod (Van Hoecke et al, 2007). Basket PASS is een kwaliteitsverbeterend project voor jeugdopleidingen dat reeds gedurende drie jaar is toegepast op clubs van de Vlaamse Basketballiga (VBL). In dit onderzoek wordt het effect nagegaan van het project Basket PASS. De voornaamste veranderingen die clubs doorvoerden naar aanleiding van Basket PASS worden in kaart gebracht. Daarnaast wordt ook geschetst op welke manier clubs terugblikken op de deelname aan Basket PASS. Tenslotte onderzoeken we hoe clubs de toekomst van het project zien. De toenemende trend tot professionalisering staat in contrast tot het vrijwillige karakter van Vlaamse sportclubs. Daarom wordt gepeild naar de nood aan extra professionele ondersteuning. Volgens Lucassen & Van Bottenburg (2004) is het publiceren van zogenaamde best cases daarbij van groot belang. De veranderingen die clubs doorvoeren naar aanleiding van Basket PASS worden bekeken vanuit het perspectief van enkele theorieën rond veranderingsmanagement. In het kader van kwaliteitssystemen is de institutionele benadering erg belangrijk. Die stelt dat sportorganisaties zich aanpassen aan een bepaalde manier van organiseren die in een bepaalde sector als de juiste wordt aanvaard (Smith, 2004). Tegenover het institutionalisme staan de metamorfose theorieën die stellen dat organisaties zich van nature verzetten tegen verandering. Ze streven 2

3 naar stabiliteit en zullen zo lang mogelijk vasthouden aan een bestaande manier van werken. Op een bepaald moment zal er toch een plotse of geleidelijke verandering gebeuren (Pettigrew, 1985; Laughlin, 1991; Greenwoord & Hinings, 1996). Volgens beide theorieën leiden veranderingen uiteindelijk tot een meer professionele en bureaucratische manier van werken. Dit is de bedoeling van Basket PASS. De nood aan verandering komt ook bij Basket PASS zowel van binnen de organisatie als van daarbuiten. De mogelijke weerstand tegen verandering, dient niet als iets negatiefs gezien te worden. Weerstand kan managers verplichten om te herevalueren of de voorgestelde acties wel aangewezen zijn (De Jager, 2001; Piderit, 2000; Slack, 1997). De belangrijkste oorzaken voor weerstand tegen verandering zijn eigenbelang, een gebrek aan vertrouwen, een verschil in opvatting over de gevolgen van de verandering en de kost die verandering met zich meebrengt. Door het gebruik van enkele technieken die door Kotter & Schlesinger (2008) gesuggereerd worden, kan men weerstand trachten te voorkomen. De belangrijkste zijn communiceren, participatie en het invoeren van veranderingsteams. METHODOLOGIE Het onderzoeksopzet bestaat uit drie onderzoeksgedeelten. Het eerste onderzoeksgedeelte omvat een analyse van de 55 verslagen die opgemaakt werden op basis van de postaudits die gebeurden bij de clubs die deelnamen aan Basket PASS voor september Enkele maanden na de audits kunnen de clubs deelnemen aan een post-audit. De bedoeling daarvan is nagaan op welke vlakken er acties werden ondernomen op korte termijn na de audit. Ook de mening van de clubs over het vervolg van het project en eventuele minpunten ervan wordt bekeken. Het tweede deel van het onderzoek is de evaluatie van het project en het instrument door de participerende clubs. De 33 basketbalclubs die tijdens het seizoen doorgelicht werden, kregen per een vragenlijst toegestuurd. In deze vragenlijst werd gevraagd om de verschillende onderdelen van het project een kwantitatieve score toe te kennen op een 5- punten Likertschaal, met telkens de mogelijkheid om kwalitatieve opmerkingen te formuleren. Gezien het kleine aantal clubs werd gestreefd naar een zo hoog mogelijke respons. Er werd een responscijfer van 79% procent bekomen. In het laatste, kwalitatieve onderzoeksgedeelte werden 12 clubs die aan de audits deelnamen tijdens de eerste ronde van Basket PASS, tijdens 3

4 het seizoen , benaderd voor een semigestructureerd interview. Door gebruik te maken van deze drie complementaire evaluatievormen, wordt in dit onderzoek getracht een volledig beeld te scheppen van de mening van de deelnemende clubs omtrent het project Basket PASS. Die mening werd bevraagd op drie verschillende termijnen, namelijk enkele maanden na bekendmaking van het resultaat (1), één jaar na bekendmaking van het resultaat (2) en tenslotte twee jaar na bekendmaking van het resultaat (3). Dit wordt weergegeven in Figuur 1. RESULTATEN EN DISCUSSIE Analyse post-audit verslagen De belangrijkste doelstelling van dit onderzoeksgedeelte was een antwoord te bekomen op volgende vragen: Welke actiepunten worden op korte termijn vooral aangepakt door de clubs die deelnamen aan Basket PASS?, Waar hebben clubs nood aan ondersteuning? en Hoe zien ze de toekomst van het project?. Een mogelijke tekortkoming van het onderzoek hangt samen met het feit dat er zich onder de clubs die niet deelnamen aan de post-audits, veel clubs bevinden die minder goed scoorden op Basket PASS. Algemeen vonden de meeste deelnemende clubs dat het resultaat van de audit een correcte weergave is van de werkelijkheid. De zaken die op korte termijn door het grootst aantal clubs werden aangepakt zijn de clubstructuur, de medische begeleiding, functioneringsgesprekken, spelersevaluaties en het sportief opleidingsplan. De kritiek van de clubs op Basket PASS is eerder beperkt. De belangrijkste kritieken zijn dat Basket PASS te veel focust op formaliseren, dat sommige zaken moeilijk haalbaar zijn door een gebrek aan vrijwilligers en dat samenwerking met andere clubs heel delicaat is, maar toch vrij zwaar doorweegt. Clubs hebben vooral nood aan ondersteuning bij het opstellen van een SWOTanalyse en een medisch begeleidingsplan. Een jaarlijkse opvolging van de actiepunten is volgens vele clubs nodig om de dynamiek te behouden. Het zijn vooral landelijke clubs die een financiële motivatie belangrijk vinden. 4

5 Vragenlijsten In dit onderzoeksgedeelte werd gezocht naar een antwoord op de vraag: Hoe beoordelen de clubs het project Basket PASS?. De clubs beoordelen bijna alle onderdelen van Basket PASS positief. De resultaten zijn in zeer grote mate gelijklopend met de resultaten van het gelijkaardig onderzoek dat in 2007 door Smekens werd uitgevoerd. Basket PASS wordt gezien als een goed evaluatie- en managementinstrument. De informatieverspreiding van de VBL wordt als minder goed gezien dan de informatieverspreiding van Basket PASS. De manier waarop Basket PASS werkt, wordt algemeen goed beoordeeld. De objectiviteit van de criteria krijgt een lagere score. De voorbereiding op de audit en de audit zelf worden goed bevonden door de clubs. Vooral het contact met de auditoren krijgt een hoge score. Ook de rapportering van de resultaten wordt algemeen goed beoordeeld. Alle respondenten vinden Basket PASS een waardevol project dat moet worden verder gezet. In 69% van de clubs heeft Basket PASS voor een nieuwe dynamiek gezorgd. 65% van de clubs ondernam al concrete acties. In 73% van de clubs zal Basket PASS in de toekomst als referentiekader gebruikt worden. De meeste clubs zijn voorstander van een kwaliteitslabel en een koppeling van het jeugdfonds aan de resultaten van Basket PASS. Drie vierde van de clubs vindt dat er nood is aan professionele verenigingsondersteuners. (een volledige vragenlijst vind je achteraan) Interviews Tijdens de interviews werden de clubs bevraagd naar acht verschillende dimensies: Beleid en strategie Organisatie Kernproduct: basketbalopleiding Ondersteuning Interne marketing en HRM Externe relaties en rekrutering Accommodatie en materieel Effectiviteit jeugdopleiding Uit de resultaten blijkt dat de clubs die twee jaar geleden deelnamen aan Basket PASS, allemaal een positieve evolutie hebben doorgemaakt. Indien deze clubs opnieuw zouden worden doorgelicht, zouden ze allen een betere score behalen dan voordien. In dat opzicht zou Basket PASS het gewenste kwaliteitsverbeterende effect hebben. We mogen echter niet stellen dat de vooruitgang van de clubs uit de steekproef volledig te wijten is aan de deelname aan Basket PASS. In de clubs was er immers ook vóór de deelname aan Basket PASS al een intrinsieke motivatie aanwezig om de jeugdopleiding te verbeteren. De meest voorkomende doelstelling om aan Basket PASS deel te nemen was dan ook het verbeteren van de jeugdwerking en het opdoen van nieuwe ideeën. Die doelstelling werd doorgaans bereikt. De meeste clubs hebben prioriteit gegeven aan het uitwerken van een sportief opleidingsplan. 5

6 Clubs hebben het vooral moeilijk om tegemoet te komen aan de verwachtingen inzake medische begeleiding van spelers. Uit de resultaten blijkt dat er in Vlaanderen een tekort is aan gediplomeerde trainers. De slechte timing van trainersopleidingen en de te overbruggen afstanden zouden daarvan oorzaken zijn. Eén van de moeilijkste punten voor clubs is samenwerken met andere clubs. Dit houdt meestal grotere veranderingen in dan andere dimensies van Basket PASS en zorgt dan ook vaak voor weerstand, zowel intern als extern. Algemeen is de samenwerking tussen clubs en de lokale overheid zeer beperkt. De weerstand tegen de door te voeren veranderingen is over het algemeen beperkt. De Vlaamse Basketballiga heeft duidelijk een imagoprobleem. Clubs stellen zich vragen bij de huidige werking van de VBL en willen vooral meer steun op vlak van administratie, verzekeringen en vzw-formaliteiten. Ook een sportieve visie van de VBL wordt gemist. De beste vorm van ondersteuning is het geven van praktijkgerichte clinics. De meeste clubs zijn voorstander van verenigingsondersteuners, maar zijn niet in staat grote bedragen te betalen voor professionele hulp. Het merendeel van de clubs, zeker zij die goed scoorden, is voorstander van een koppeling aan het jeugdfonds. Een actievere opvolging van Basket PASS is volgens de clubs nodig om de dynamiek te behouden. ALGEMEEN BESLUIT EN AANBEVELINGEN Algemeen kan besloten worden dat Basket PASS een succesvol kwaliteitsverbeterend project is dat zeker en vast een vervolg verdient. De clubs die deelnamen zijn over het algemeen zeer positief, maar geven aan dat extra ondersteuning nodig is om tot een betere jeugdopleiding te komen. Clubs dienen constant gestimuleerd te worden om het beter te doen (Lucassen et al., 2004). Een jaarlijkse opvolging van de door Basket PASS geformuleerde actiepunten lijkt noodzakelijk. Professionele verenigingsondersteuners kunnen daarbij een rol spelen. Clubs hebben ook nood aan meer praktische tips om bepaalde domeinen uit te werken. Er dient dus werk gemaakt te worden van de verspreiding van goede voorbeelden, zoals reeds aangegeven door Lucassen et al. (2004). Vooral inzake administratie en verzekeringen kunnen clubs extra informatie gebruiken. De criteria inzake medische begeleiding en samenwerking met andere clubs zijn moeilijk haalbaar voor de clubs. De bedoeling van Basket PASS is echter om alle aspecten te evalueren die een meerwaarde kunnen bieden voor een jeugdopleiding. Clubs dienen dus te beseffen dat de lat bij Basket PASS zeer hoog ligt. Het is waarschijnlijk een utopie om te denken dat een club perfect aan alle eisen kan voldoen. De prioriteiten op korte termijn waren divers. Vooral de clubstructuur, spelersevaluaties, 6

7 medische begeleiding en het sportieve opleidingsplan werden aangepakt. De inspanningen op lange termijn werden vooral gewijd aan het uitwerken van het sportieve opleidingsplan. Er dient nagedacht te worden over een vorm van subsidiëring waarbij het huidige systeem achter het jeugdfonds kan blijven bestaan. Algemeen wordt er weinig weerstand geboden tegen de door Basket PASS gesuggereerde veranderingen. Mogelijk heeft dit te maken met het feit dat een aantal technieken gebruikt werden om weerstand te voorkomen (Kotter & Schlesinger 2008). We besluiten dat de clubs zich over het algemeen vlot aanpassen aan de meest aanvaarde manier van organiseren. De institutionele benadering van verandering is dus het meest toepasselijk (Slack, 1997). verbetering ervan actief ondersteunt. Het lijkt ook aangewezen om na drie jaar de inhoud van het instrument te evalueren. Om meer clubs te bereiken tijdens de infosessies is het aangewezen om verschillende lokale infosessies te organiseren op een locatie die centraal gelegen is voor een aantal clubs in een bepaalde regio. Aanbevelingen voor verder onderzoek Indien er een doorlichting en hervorming zouden komen van de VBL, zou het zeer interessant zijn om de veranderingen daarbij en het effect ervan nader te bekijken. Internationaal is er reeds veel gelijkaardig onderzoek gebeurd (Kikulis, 2000; Slack, 1992, 2005; Papadimitriou, 2000). Aanbevelingen naar de federatie De VBL moet in de toekomst werk maken van het promoten van de basketbalsport en het actief rekruteren van coaches. Er is een grote nood aan communicatie over de sportieve visie van de VBL. Een doorlichting van de federatie lijkt aangewezen. Dit zou het imago van de federatie ten goede komen. Aanbevelingen naar het project Basket PASS Basket PASS dient in de toekomst uit te groeien tot een project dat de kwaliteit van jeugdopleidingen meet en daarnaast ook de 7

8 VERWEZENLIJKINGEN Tot slot nog even dit stukje van op de site van de VBL: De resultaten van het kwaliteitsevaluerend systeem Basketpass toonden aan dat er nood was aan een sportief programma voor de jeugdopleiding binnen de clubs. Met behulp van onze VBL-Give&Go-tool merken we dat er nog clubs zijn die geen leidraad hebben voor de opleiding van jeugdspelers. VBL heeft in 2009 het initiatief genomen en EEN leerlijn (*) ontwikkeld. De inzichten van de leerlijn kunnen helpen bij het vastleggen van de sportieve visie binnen de club, zodat je als club niet telkens van richting moet veranderen bij het aanstellen van een nieuwe jeugdcoördinator, maar dat de jeugdcoördinator werkt in functie van de visie van de club. competentie gericht leren, spelgericht, speler gestuurd en procesgericht. (*) Leerlijn: een Leerlijn is een didactische term die verwijst naar de opbouw van de trainingen- of leerstofonderdelen volgens bepaalde criteria die kunnen variëren en worden gekoppeld aan doelen. Een leerlijn is chronologisch, weerspiegelt een traject (bv. van gemakkelijk naar moeilijk) en bestaat uit stappen. De bedoeling is structuur te brengen in de jeugdopleiding aan de hand van een leidraad. De visie op hoe een jeugdspeler dient opgeleid te worden, bepaalt de keuzes die men maakt om de leerlijn op te bouwen. Deze visie is 8

9 Vragenlijst Basket PASS 1. Inleiding: verklaren van bedoeling interview, kaderen binnen basket PASS. 2. Wie is er aanwezig tijdens dit gesprek? Functies? 3. Jullie hebben in 2006 deelgenomen aan basket PASS. Er is dan later ook een post-audit geweest. Wat heeft dit voor de club en de jeugdopleiding (JO) in het bijzonder betekend? Hoe kijken jullie daarop terug? 4. Heeft basket PASS een (positieve) invloed gehad op de werking van de club, en vooral op de JO? Aan welke concrete dingen denk je? 5. Na de post-audit zijn er geen contacten meer geweest. Is alles stilgevallen of zijn er ondertussen nog zaken gerealiseerd? 6. In het rapport werd een aantal concrete actiepunten naar voor geschoven om de JO in de club te verbeteren. Zijn jullie hiermee aan de slag gegaan en hoe hebben jullie dit aangepakt? Is er iemand aangeduid om dit op te volgen of is er een werkgroep gecreëerd? Hoe ging dat? 7. Waar heeft de club haar prioriteiten gelegd? Wie heeft die prioriteiten bepaald? Zijn het vooral de actiepunten die vanuit PASS werden gegeven die voorrang kregen? 8. Zijn er zaken waaraan jullie niet wensen tegemoet te komen of die volgens jullie minder evident zijn? Wat is de reden daarvoor? Wat waren de moeilijkheden? 9. Hebben jullie weerstand ondervonden om bepaalde zaken aan te pakken en vanuit welke hoek hebben jullie deze tegenwind eventueel gekregen? 10. Hebben jullie als club behoefte aan externe ondersteuning? Aan wie denken jullie hierbij in eerste instantie? (VBL, basket PASS, gemeente/stad, ). Onder welke vorm is die steun volgens jullie het meest bruikbaar? (handboek, clinics, praktijkvoorbeelden, ) 11. In Nederland is men de laatste jaren gestart met verenigingsondersteuning. Clubs krijgen in dat geval ondersteuning van de lokale overheid of van de federatie. Die steun kan zich situeren op verschillende vlakken: van organisatorisch tot medisch of zelfs naar rekrutering toe. Hoe staat jullie club daar tegenover? Is daar nood aan? Zou zo n systeem werken? 12. Hebben jullie basket PASS en het rapport ook gebruikt om steun of verbeteringen af te dwingen (buiten de club)? Heeft de club steun gekregen van externen (bv. Lokale overheid)? 13. In welke mate hecht de lokale overheid belang aan de resultaten van basket PASS? 14. Overlopen van de aanbevelingen die gedaan werden per dimensie ahv individuele vragenlijsten per club. telkens bekijken wat er intussen gebeurd is, op welke manier, door wie Beleid en strategie: hebben jullie de intentie om een beleidsplan met korte- en langetermijndoelstellingen op te maken op basis van een grondige analyse van de JO? Organisatiestructuur: zijn er veranderingen qua organisatiestructruur? Is er bv een apart jeugdbestuur? Basketbalopleiding: zijn er zaken veranderd aangaande de basketbalopleiding (mentaal, tactisch, )? - Werden de spelers geëvalueerd? Door wie? Hoe? Hoe vaak? Worden daarbij concrete adviezen geformuleerd (kwalitatief)? - Hoe staat het met het portfoliosysteem? - Beschikken de trainers over het volledige opleidingsplan?

10 Ondersteuning: zijn er sinds basket PASS verbeteringen gebeurd qua ondersteuning van jeugdspelers? - Is er al werk gemaakt van een medisch begeleidingsplan? Wie stelde dit op? - Is er een vaste blessurebehandelingsprocedure opgesteld? - Heeft de club nog steeds een overeenkomst met een kiné? Maken de jeugdspelers gebruik van deze mogelijkheid? Interne marketing en HRM: is er iets veranderd aan de communicatie binnen de club? - Wordt de clubvisie; het visitekaartje van de club, duidelijk gecommuniceerd, intern en extern? - Worden er functioneringsgesprekken gedaan? Geformaliseerd? - Hoe staat het met het spelersportfolio? - Zijn er bij ook functioneringsgesprekken ook mensen van de technische staff? - Hoe zit het met het vrijwilligersbeleid in de club? Zijn er genoeg vrijwilligers? - Onderneemt de club speciale acties naar ouderbinding n dergelijke? - Schriftelijk document ivm beloningssysteem medewerkers? Externe relaties en rekrutering: is er samenwerking met de lokale overheid? Accommodatie: zijn er nog aanpassingen geweest inzake accommodatie? Effectiviteit: is er de afgelopen twee seizoenen een evolutie geweest inde doorstroming naar de seniorsploegen? Juniorploeg? Zijne r bijscholingen voor trainers? 15. Dieper ingaan op bepaalde dimensies indien nodig. 16. Wat is de belangrijkste motivatie geweest om deel te nemen aan basket PASS? Is deze doelstelling gerealiseerd? 17. Hoe staat de club tegenover een eventuele koppeling van basket PASS aan het jeugdfonds? 18. Hoe staat het met het engagement van de clubleden? Wie helpt er (spelers, ouders, ) bij evenementen en dagelijkse werking? Welke zijn eventuele problemen daaromtrent? Slaagt de club erin voldoende mensen te mobiliseren? Zijn daar al mogelijke oplossingen voor gevonden? 19. Hoe wordt, na twee jaar, de algemene impact van basket PASS ervaren? 20. Afsluiten, bedanken voor medewerking.