Commons Naamsvermelding NietCommercieel GeenAfgeleideWerken 2.5 Netherlands License. Bekijk de licentie. (voornaam of voorletters) Peter

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Commons Naamsvermelding NietCommercieel GeenAfgeleideWerken 2.5 Netherlands License. Bekijk de licentie. (voornaam of voorletters) Peter"

Transcriptie

1 Soort document: Artikel SenS ID: Hoofdcategorie Organisatie Format: pdf Rubriek(en) Procesmanagement Trefwo(o)rd(en) Draagvlak, verandering, sturing Niveau Advance Titel: Waarom het aansturen en veranderen van organisaties zo lastig is. Kan procesmanagement een oplossing bieden? Omschrijving: In dit artikel worden enkele belangrijke oorzaken van problemen bij de aansturing van organisaties en veranderingsprocessen aangegeven. Wanneer kan procesmanagement helpen bij het oplossen van deze problemen en waar moet je bij een procesmatige benadering op letten.. Jaar van uitgifte 2006 Tijdschrift n.v.t. Nummer Bladzijden Van tot en met Licentie Auteur(s): Commons Naamsvermelding NietCommercieel GeenAfgeleideWerken 2.5 Netherlands License. Bekijk de licentie. (achternaam) Schenkeveld (voornaam of voorletters) Peter Info auteur(s) Peter Schenkeveld is een bedrijfskundige met een ruime ervaring in veranderingsprocessen bij zowel profit als non profit organisaties. Hij is mede oprichter en eigenaar van organisatie adviesburo SenS. Opslagplaats Knowledge Base Management Verandermanagement Bijlage: artikel 1

2 Waarom is aansturen en veranderen soms zo lastig? kan procesmanagement een oplossing bieden? Aansturing en verandering; een teleurstellende ervaring? In veel organisaties zijn de ervaringen met het aansturen van de organisatie of delen daarvan en het doorvoeren van veranderingen nogal eens teleurstellend. Vaak wordt met goede moed aan een bepaald verbetering of veranderingsproject begonnen of worden initiatieven opgestart, maar veel deze initiatieven en projecten halen de eindstreep niet of er is aan de eindstreep nog maar weinig over van de eens zo fraaie doelstellingen. Waardoor ontstaan deze teleurstellende ervaringen? degene die een verandering initieert en graag wil realiseren functioneert vaak in een netwerk van afhankelijkheden. Hij kan de verandering niet eenzijdig opleggen en is van anderen afhankelijk. soms zijn de problemen zo complex dat er geen eenduidige inhoudelijke oplossing voor bestaat. Hierdoor is degene die de verandering wenst, vaak onvoldoende overtuigend voor andere partijen. Andere partijen hebben andere definities van het probleem, zien andere oplossingen en hebben daarvoor hun eigen argumenten. Nader onderzoek levert in deze situaties vaak weinig op. Ze bevestigen partijen in hun eigen gelijk en de onzekerheid neemt alleen maar toe. veel veranderingen worden sterk projectmatig opgezet: scherpe probleemdefinities, heldere doelen, strakke planningen. In veel gevallen heeft een projectbenadering echter een beperkte betekenis, omdat partijen hiermee niet gedwongen worden om de probleemdefinitie, de doelen en de planningen maar voetstoots te accepteren. In essentie gaat het erom dat de partijen die betrokken zijn bij sturing of verandering zich niet laten overtuigen door uitsluitend inhoudelijke argumenten. Ze hebben eigen opvattingen en oplossingrichtingen, die ze te weinig terug zien in de voorstellen van de initiatiefnemer. Ze voelen zich onvoldoende betrokken. De oplossing ligt in een proces van interactie. Er zal overlegt en onderhandelt moeten worden over het bepalen van de problemen en het kiezen voor bepaalde oplossingen. Procesbenadering Als we sturings of veranderingsvraagstukken op een procesmatige wijze aanpakken betekent dit dat: er vooraf tussen de betrokken partijen afspraken gemaakt worden over de manier waarop het (besluitvormings)proces zal gaan verlopen het accent van de afspraken verschuift van de inhoud naar de wijze van totstandkoming de procesafspraken voldoende ruimte moeten bieden aan de eigen belangen van de betrokken partijen. Kortom bij een inhoudelijke benadering vindt de aansturing plaats door personen met een inhoudelijke oriëntatie, terwijl bij een procesmatige benadering de aansturing plaatsvindt 2

3 door personen met een procesoriëntatie. De deelnemers aan het proces hebben ieder voor zich wel een inhoudelijke orientatie. Een procesmanager zorgt ervoor dat het veranderingsproces goed verloopt: dat partijen zich aan de afspraken houden, dat er goed wordt gecommuniceerd, dat besluiten conform de afgesproken regels worden genomen enz. Belangrijkste voor en nadelen van procesmanagement Als belangrijkste voordelen van procesmanagement kunnen worden genoemd: realisatie van draagvlak reductie van inhoudelijke onzekerheid verrijking van probleemdefinities en oplossingen incorporatie van dynamiek transparantie van besluitvorming depolitisering van de besluitvorming Als belangrijkste risico s van procesmanagement kunnen worden genoemd: procesmanagement als dekmantel uitleggen in plaats van overleggen beheersen in plaats van ruimte geven procesmanagement vervangt de andere managementstijlen volledig risico van trage besluitvorming; andere managementstijlen blijven nodig procesmanagement leidt tot verarming van de besluitvorming een grijs en grauw compromis; veel partijen, vele belangen niet consistent; willekeurige compensatie verliezers geen confrontatie denkbeelden; ontbreken inhoudelijke visie Als deze risico s tijdig onderkent worden, kunnen ze echter goed worden beheerst, zodat de negatieve effecten niet hoeven op te treden. Belangrijkste elementen van het ontwerp van een proces De belangrijkste elementen bij het ontwerpen van processen zijn: openheid core values voortgang inhoud Openheid De initiatiefnemer neemt een open houding aan en neemt niet eenzijdig besluiten. Andere partijen geven mede richting aan besluitvorming en kunnen aangeven welke onderwerpen zij graag op de agenda zien. 3

4 Belangrijkste principes: alle relevante partijen worden bij het proces betrokken bij aanvang worden geen inhoudelijke keuzes maar procesafspraken gemaakt transparantie van proces en procesmanagement Core values Niet alleen de core values van de organisatie verdienen bescherming. Ook de eigen kernwaarden van de betrokken partijen moeten beschermt worden. Partijen die zich committeren aan het proces moeten er zeker van kunnen zijn dat hun kernwaarden voldoende bescherming krijgen. Belangrijkste principes: kernwaarden van zowel de organisatie als de betrokken partijen worden voldoende beschermd commitment aan proces; niet bij voorbaat aan resultaat commitment kan door partijen worden uitgesteld het proces kent exit regels Voortgang Om trage en stroperige besluitvorming te voorkomen is het noodzakelijk om bij het ontwerp van het proces ervoor te zorgen dat het proces voldoende vaart en voortgang kent. Belangrijkste principes: proces kent winstmogelijkheden en prikkels voor coöperatief gedrag proces kent zware personele bezetting omgeving van proces draagt bij aan versnelling van proces conflicten worden zo diep mogelijk in proces weggelegd command and control wordt als aanjager van proces benut Inhoud Er kan inhoudelijk sprake zijn van scherpe belangentegenstellingen. Dit kan leiden tot inconsistente of inhoudelijk zwakke besluiten. Het is dan ook belangrijk om de inhoudelijke kwaliteit te waarborgen. Belangrijkste principes: maak onderscheid tussen experts en belanghebbenden, maar laat ze wel samenwerken; ieder vanuit zijn of haar eigen rol. zorg dat eerst inhoudelijke variëteit ontstaat en daarna gewerkt wordt aan inhoudelijke selectie. Ieder proces dient recht te doen aan alle vier de kernelementen. De procesmanager zal hierover moeten waken. Maar voordat het proces daadwerkelijk van start kan gaan zullen betrokken partijen moeten beseffen dat ze elkaar nodig hebben om een bepaald probleem op te lossen. Overigens kan een procesmanager ook een rol spelen bij dit bewustwordingsproces. 4

5 Bronnen: Bruijn, de J.A., Heuvelhof, ten E.F., Veld, in t R.J. (2002) Procesmanagement, Over procesmanagement en besluitvorming, Schoonhoven, Academic Service. 5

6 6

Besluitvorming in een interconnected wereld Strategieën voor besluitvorming in netwerken het proces

Besluitvorming in een interconnected wereld Strategieën voor besluitvorming in netwerken het proces Inhoud 1 Besluitvorming in een interconnected wereld 11 1.1 Een interconnected wereld 11 1.2 De structuur van een interconnected wereld: drie kenmerken 12 1.2.1 Eerste kenmerk: interdependenties 12 1.2.2

Nadere informatie

Soort document: Samenvatting / Bewerking artikel SenS ID: 06 00 001 Format: docx pdf Titel samenvatting Moe van veranderen Omschrijving samenvatting

Soort document: Samenvatting / Bewerking artikel SenS ID: 06 00 001 Format: docx pdf Titel samenvatting Moe van veranderen Omschrijving samenvatting Soortdocument: Samenvatting / Bewerking artikel SenS ID:06 00 001 Format: docx pdf Titel Moe van veranderen Omschrijving In veel organisaties hebben de vele veranderingen van de afgelopen jaren mensen

Nadere informatie

Interventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen

Interventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen Interventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen Het succesvol doorvoeren van organisatieverandering vraagt nogal wat. De uitdaging is om de beoogde verandering werkbaar te maken en te borgen

Nadere informatie

DEEL I. 5.6 Procesmanagement. 5.6.1 Definitie project. 5.6.2 Kern van de methode. 5.6.3 Historie. 5.6.4 Scope. 5.6.

DEEL I. 5.6 Procesmanagement. 5.6.1 Definitie project. 5.6.2 Kern van de methode. 5.6.3 Historie. 5.6.4 Scope. 5.6. 90 Wegwijzer voor methoden bij projectmanagement - 2de druk 5.6 Procesmanagement Deel I van de beschrijving van Procesmanagement is gereviseerd en geautoriseerd door Jaap Walter, een van de auteurs van

Nadere informatie

Governance. Informatiemanagement. Architectuur. Gemeenschappelijk

Governance. Informatiemanagement. Architectuur. Gemeenschappelijk Beleggen Bewaken Sturen Informatiemanagement Inspireren Verbinden Organiseren Architectuur Verbeelden Structureren Afstemmen Gemeenschappelijk Communiceren Adviseren Beïnvloeden Beleggen: kan taken, verantwoordelijkheden

Nadere informatie

Gespreid leiderschap en zelfsturing Bij Dupont de Nemours

Gespreid leiderschap en zelfsturing Bij Dupont de Nemours Voor een HRM organisatie en werk symposium van betekenis 10-09-2013 Sturen op vertrouwen Leiderschap en HRM voor de nieuwe werkelijkheid Gespreid leiderschap en zelfsturing Bij Dupont de Nemours Over de

Nadere informatie

PROJECTMANAGEMENT 1 SITUATIE

PROJECTMANAGEMENT 1 SITUATIE PROJECTMANAGEMENT George van Houtem 1 SITUATIE Het werken in en het leidinggeven aan projecten is tegenwoordig eerder regel dan uitzondering voor de hedendaagse manager. In elk bedrijf of organisatie komen

Nadere informatie

PRACTICUM PROCESMANAGEMENT. Open inschrijving

PRACTICUM PROCESMANAGEMENT. Open inschrijving PRACTICUM PROCESMANAGEMENT Open inschrijving 1 ONTWIKKELEN VAN IDEEËN TOT DUURZAME UITKOMSTEN edereen stond achter het idee, en enthousiasme overheerste. Er gebeurt nu alleen niets meer. Hoe had ik dit

Nadere informatie

PROCESGERICHT WERKEN ALS

PROCESGERICHT WERKEN ALS PROCESGERICHT WERKEN ALS LEIDRAAD TE BEGINNEN BIJ DE AANSTURING: LUCHT, RUIMTE EN VERBINDING Opdrachtgever: Waterschap Vallei en Veluwe Project: Procesgericht werken Rapport: Aansturing Datum: 29 januari

Nadere informatie

Canvas Omgevingsmanagement

Canvas Omgevingsmanagement Canvas Omgevingsmanagement Samen goed voorbereid richting stakeholders Roelof Benthem Zeist 29 maart 2018 Omgevingsmanagement Wat is het? En een paar principes Twynstra Gudde Canvas Omgevingsmanagement

Nadere informatie

Graag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale.

Graag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale. 1 Geachte heer/mevrouw Graag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale. Bij verschillende gemeenten en instellingen

Nadere informatie

Hoe beoordeeld u de volgende competenties van de trainee: zeer goed goed voldoende net niet onvoldoende

Hoe beoordeeld u de volgende competenties van de trainee: zeer goed goed voldoende net niet onvoldoende Bijlage 3.4 Beoordelingsformulier studenten tijdens Management Traineeship. Naam Trainee : Bedrijf Traineeship : Traineeship begeleider bedrijf : Traineeship periode : van tot en met Hoe beoordeeld u de

Nadere informatie

Bekijk de Leerdoelen die bij deze casus horen. Beantwoord daarna de vraag.

Bekijk de Leerdoelen die bij deze casus horen. Beantwoord daarna de vraag. Vragen bij Leercasus Leiderschap, management en macht Vraag 1 Bekijk de Leerdoelen die bij deze casus horen. Beantwoord daarna de vraag. Geef per doel aan of je dit al beheerst, waarbij N = nee, O = om

Nadere informatie

Leidraad voor omgaan met initiatieven van inwoners of van de gemeente. Korte versie

Leidraad voor omgaan met initiatieven van inwoners of van de gemeente. Korte versie Leidraad voor omgaan met initiatieven van inwoners of van de gemeente Korte versie Inleiding Oldebroek voor Mekaar is samenwerken aan een sterke en leefbare samenleving. Inwoners, ondernemers, maatschappelijke

Nadere informatie

Vragenlijst Ketens de baas'

Vragenlijst Ketens de baas' Vragenlijst Ketens de baas' Binnen onze organisatie wordt het belang van regelmatig benadrukt in uitingen van bestuurders en C 1 I management C 1 I Bij onze SP wordt het belang van regelmatig benadrukt

Nadere informatie

Management & Organisatie

Management & Organisatie Management & Organisatie Algemeen De Master Leiderschap wordt verzorgd door het Instituut voor Bedrijfskunde, Hanzehogeschool Groningen. Durf uzelf (verder) te ontwikkelen tot de inspirerende leider met

Nadere informatie

Projectmanagement De rol van een stuurgroep

Projectmanagement De rol van een stuurgroep Projectmanagement De rol van een stuurgroep Inleiding Projecten worden veelal gekenmerkt door een relatief standaard projectstructuur van een stuurgroep, projectgroep en enkele werkgroepen. De stuurgroep

Nadere informatie

BESLUITVORMING; HET SPEL OF DE REGELS

BESLUITVORMING; HET SPEL OF DE REGELS BESLUITVORMING; HET SPEL OF DE REGELS Wie ben ik? Tanja van den Akker MBA van Forsa Advies Missie: Nederland beter maken in projecten Door: training, begeleiding, advies en coaching 2 Veranderen is het

Nadere informatie

Zonder partners lukt het niet

Zonder partners lukt het niet Zonder partners lukt het niet Vorm een breedspectrum BOEBS-team. Waarom? Hoe? Het BOEBS-team heeft het meeste kans op slagen als het uit een breed gamma van partners is samengesteld, die elk vanuit een

Nadere informatie

Een project, weet waar je aan begint!

Een project, weet waar je aan begint! Een project, White paper Projectmanagement Auteur: Natascha Leeuwenkuijl Januari 2013 Bedrijfskunde www.avansplus.nl Een project, Je hebt t vast ooit meegemaakt, dat je op een gegeven moment in een project

Nadere informatie

De interne communicatieadviseur

De interne communicatieadviseur De interne communicatieadviseur Dit zijn de kenmerken van een complex Verschillende ideeën Kleine wijzigingen kunnen grote gevolgen hebben Beweeglijke doelen Het pad ontrolt zich met iedere stap??? Geen

Nadere informatie

Proceskunst van één dimensionaal naar multidimensionaal project behoedzaam en in kleine stapjes. Samenwerking levert wat op

Proceskunst van één dimensionaal naar multidimensionaal project behoedzaam en in kleine stapjes. Samenwerking levert wat op Proceskunst van één dimensionaal naar multidimensionaal project behoedzaam en in kleine stapjes Samenwerking levert wat op Er was eens.. 2005, een ambitieus programma, er werd heel wat in beweging gezet

Nadere informatie

J L. Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills. Vaardigheden Gedragsindicatoren. 21st Century Skill - -

J L. Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills. Vaardigheden Gedragsindicatoren. 21st Century Skill - - Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills 21st Century Skill Jouw talent Vaardigheden Gedragsindicatoren J L Ik weet wat ik wil Ik weet wat ik kan Ik ga na waarom iets mij interesseert

Nadere informatie

Middelen Proces Producten / Diensten Klanten

Middelen Proces Producten / Diensten Klanten Systeemdenken De wereld waarin ondernemingen bestaan is bijzonder complex en gecompliceerd en door het gebruik van verschillende concepten kan de werkelijkheid nog enigszins beheersbaar worden gemaakt.

Nadere informatie

Praktijkplein Titel: Toepassing: Koppeling met het Operational Excellence Framework: Implementatiemethodieken: ontwerpen en ontwikkelen.

Praktijkplein Titel: Toepassing: Koppeling met het Operational Excellence Framework: Implementatiemethodieken: ontwerpen en ontwikkelen. Praktijkplein Titel: Implementatiemethodieken: ontwerpen en ontwikkelen. Toepassing: Beknopte samenvatting van twee implementatiemethodieken en hun toepassing bij het implementeren van een operational

Nadere informatie

Succesvol Veranderen 1

Succesvol Veranderen 1 Succesvol Veranderen 1 CPO netwerk Utrecht, 22 mei 2017 2 Succesvol veranderen Zonder beweging verandert niets! Succesvol veranderen vraagt om het nemen van de juiste stappen. Succesvol veranderen is in

Nadere informatie

WELKOM Hostmanship Quickscan Gemeente Etten-Leur Hostmanship Quickscan De kracht van de organisatie wordt bepaald door de kwaliteit van de relaties zowel intern als extern Hostmanship Quickscan

Nadere informatie

Welkom. Welkom. Grensoverschrijdend samenwerken

Welkom. Welkom. Grensoverschrijdend samenwerken Welkom Welkom Grensoverschrijdend samenwerken Organiseren tussen organisaties Organiseren tussen organisaties is een vorm van organiseren tussen autonome organisaties op basis van duurzame afspraken met

Nadere informatie

Informatie over het Afstuderen

Informatie over het Afstuderen Informatie over het Afstuderen In dit document ontvangt u een overzicht van het doel, de verwachtingen, eisen en voorbeelden van afstudeeropdrachten van studenten van de Academie voor Algemeen en Financieel

Nadere informatie

Meer verantwoordelijkheid binnen de docententeams. Trots bij docenten versterken Meer professionele ruimte

Meer verantwoordelijkheid binnen de docententeams. Trots bij docenten versterken Meer professionele ruimte FOCUSdag Focus: Leiderschapsdilemma Cris Zomerdijk 11 februari 2016 Meer verantwoordelijkheid binnen de docententeams Trots bij docenten versterken Meer professionele ruimte Vernieuwing creëren Nieuwe

Nadere informatie

Perselectief Interim. Specialistisch Interim Management

Perselectief Interim. Specialistisch Interim Management Perselectief Interim Specialistisch Interim Management Inleiding De laatste economische ontwikkelingen hebben organisaties nieuwe uitdagingen gegeven. Of het nu de sector bouw is of onderwijs & overheid,

Nadere informatie

Brug tussen strategie en realisatie. Herfst 2014

Brug tussen strategie en realisatie. Herfst 2014 Herfst 2014 Waarom is het realiseren van de strategie vaak zo lastig? Het ontwikkelen van een goede strategie is al niet eenvoudig, laat staan de realisatie ervan Het blijkt in de praktijk dat veel organisaties

Nadere informatie

Voorstel voor de Raad

Voorstel voor de Raad Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 10 mei 2012 Agendapuntnummer : VIII, punt 6 Besluitnummer : 389 Portefeuillehouder : Wethouder Mirjam Pauwels Aan de gemeenteraad Onderwerp: Programma Decentralisaties.

Nadere informatie

Communicatieplan CO 2 -reductie. Van Schoonhoven Infra B.V.

Communicatieplan CO 2 -reductie. Van Schoonhoven Infra B.V. Communicatieplan CO 2 -reductie B.V. Leusden, november 2013 Auteurs: G.J. van Schoonhoven D.J. van Boven Geaccordeerd door: D.J. van Boven Directeur eigenaar INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING 1.1 Over dit communicatieplan

Nadere informatie

Procesmanagement. 10 tips. Onafhankelijk. Degelijk. Duidelijk.

Procesmanagement. 10 tips. Onafhankelijk. Degelijk. Duidelijk. Procesmanagement 10 tips Inhoud 1. Is het een proces? 2. Sense of urgency 3. De beste regisseur? 4. Stakeholders 5. Verken de geschiedenis 6. Investeer in relatie 7. Open openbaar 8. BATNA 9. De joker

Nadere informatie

VERANDER DOOR BELANGEN: STAKEHOLDERMANAGEMENT

VERANDER DOOR BELANGEN: STAKEHOLDERMANAGEMENT VERANDER DOOR BELANGEN: STAKEHOLDERMANAGEMENT Joris de Bie U werkt aan een verandering in uw organisatie. Een reis waarbij veel verschillende mensen betrokken zijn die allemaal een eigen belang hebben

Nadere informatie

7S Model (McKinsey) Ondersteuning bij het uitvoeren. van een analyse van een interne organisatie

7S Model (McKinsey) Ondersteuning bij het uitvoeren. van een analyse van een interne organisatie 7S Model (McKinsey) Ondersteuning bij het uitvoeren van een analyse van een interne organisatie 1 7S model McKinsey Het McKinsey 7S model is een managementmodel om een interne analyse te maken. McKinsey

Nadere informatie

Integraal coachen. Meedenken en faciliteren bij ambities, dilemma s of problemen op de werkvloer

Integraal coachen. Meedenken en faciliteren bij ambities, dilemma s of problemen op de werkvloer Integraal coachen Meedenken en faciliteren bij ambities, dilemma s of problemen op de werkvloer DATUM 1 maart 2014 CONTACT Steef de Vries MCC M 06 46 05 55 57 www.copertunity.nl info@copertunity.nl 2 1.

Nadere informatie

Dragon1 EA Tool. Business case webbased EA tool. Een webbased EA tool geschikt voor elke architectuurmethode!

Dragon1 EA Tool. Business case webbased EA tool. Een webbased EA tool geschikt voor elke architectuurmethode! Dragon1 EA Tool Business case webbased EA tool Een webbased EA tool geschikt voor elke architectuurmethode! uw organisatie, datum, versie #.#, documentstatus eigenaar/budgetverantwoordelijke: Kies op deze

Nadere informatie

Perselectief Interim. Specialistisch Interim Management

Perselectief Interim. Specialistisch Interim Management Perselectief Interim Specialistisch Interim Management Inleiding De laatste economische ontwikkelingen hebben organisaties nieuwe uitdagingen gegeven. Of het nu de sector bouw is of onderwijs & overheid,

Nadere informatie

Succesvol Veranderingen Realiseren

Succesvol Veranderingen Realiseren Training Succesvol Veranderingen Realiseren Effectief resultaten boeken door de kern aan te pakken. Training Succesvol veranderingen realiseren ph advies Organisaties kunnen niet bloeien zonder verandering,

Nadere informatie

Review(Interne audit) CO2 reductiesysteem. Conform niveau 3 op de CO 2 prestatieladder 2.2

Review(Interne audit) CO2 reductiesysteem. Conform niveau 3 op de CO 2 prestatieladder 2.2 Review(Interne audit) CO2 reductiesysteem Conform niveau 3 op de CO 2 prestatieladder 2.2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Invalshoek A: Inzicht 4 2.1. Footprintberekening 4 2.2. Kwaliteitsmanagement (ISO

Nadere informatie

Gedragscode Talis. Talis thuis in Nijmegen en Wijchen.

Gedragscode Talis. Talis thuis in Nijmegen en Wijchen. Gedragscode Talis De gedragscode Talis bevat informatie over de algemene werkafspraken die gelden in het kader van integriteit. Algemeen: - Het beleid van Talis dragen wij eenduidig uit. - Wij erkennen

Nadere informatie

HOE STUUR JE ALS RAAD OP MAATSCHAPPELIJK VASTGOED? Een leidraad en routeboek voor de juiste informatie

HOE STUUR JE ALS RAAD OP MAATSCHAPPELIJK VASTGOED? Een leidraad en routeboek voor de juiste informatie HOE STUUR JE ALS RAAD OP MAATSCHAPPELIJK VASTGOED? Een leidraad en routeboek voor de juiste informatie Rekenkamercommissie Meierijstad 21 december 2017 AGENDA Leidraad en routeboek voor de juiste informatie

Nadere informatie

Totaalbeeld rekenkameronderzoek naar de positie van de raad bij kaderstelling, sturing en controle van grote projecten Overkoepelende rapportage

Totaalbeeld rekenkameronderzoek naar de positie van de raad bij kaderstelling, sturing en controle van grote projecten Overkoepelende rapportage Totaalbeeld rekenkameronderzoek naar de positie van de raad bij kaderstelling, sturing en controle van grote projecten Overkoepelende rapportage Status: overkoepelende rapportage, vastgesteld door de rekenkamercommissies

Nadere informatie

Zero Based Begroten. De andere kant van de kaasschaafmethode

Zero Based Begroten. De andere kant van de kaasschaafmethode Zero Based Begroten De andere kant van de kaasschaafmethode Je moet de tijd nemen voor Zero Based Begroten, en je moet lef hebben Zero Based begroten legt een duidelijke relatie tussen de doelstellingen,

Nadere informatie

Integraal management en Sturen

Integraal management en Sturen Integraal management en Sturen Inleiding InterimProf werkt continu aan de ontwikkeling van haar interimmers. Daartoe heeft zij een Ontwikkelprogramma opgesteld. In dat kader is op 27 en 28 maart 2013 een

Nadere informatie

Projectmatig 2 - werken voor lokale overheden

Projectmatig 2 - werken voor lokale overheden STUDIEDAG Projectmatig werken in lokale overheden LEUVEN 27 oktober 2011 Projectmatig werken in de lokale sector Katlijn Perneel, Partner, ParFinis Projectmatig 2 - werken voor lokale overheden 1 Inhoud

Nadere informatie

Missionstatement en core values

Missionstatement en core values Missionstatement en core values Inhoud 1 Het formuleren van missionstatement en core values... 1 2 Het maken en uitdragen van missie en kernwaarden... 5 1 Het formuleren van missionstatement en core values

Nadere informatie

Meedoen is het motto

Meedoen is het motto Meedoen is het motto Vrijwilligerscentrale Organisaties voor gehandicapten en mensen met een functiebeperking Adviesorgaan Senioren Cliëntenraden zorgverleners Ouderenbonden gemeente Wooninitiatieven voor

Nadere informatie

Kennisdeling Procesmanagement

Kennisdeling Procesmanagement Kennisdeling Procesmanagement Transparantie in Kwaliteit: succes gegarandeerd op basis van de (Referentie) InformatieArchitectuur André Wessels ROC van Twente Jan Kouwenhoven Mavim/The Weels Inventors

Nadere informatie

Van de macht van management naar de kracht van leiderschap

Van de macht van management naar de kracht van leiderschap Van de macht van management naar de kracht van leiderschap Inez Sales Juni 2011 INHOUDSOPGAVE Leiderschap... 3 1. Leiderschap en management... 4 2. Leiderschapstijl ten behoeve van de klant... 5 3. Leiderschapstijl

Nadere informatie

1 Inleiding 2 Het competentieprofiel voor de OR binnen LNV 3 Omschrijving van de competenties; definities en gedragsindicatoren

1 Inleiding 2 Het competentieprofiel voor de OR binnen LNV 3 Omschrijving van de competenties; definities en gedragsindicatoren OR - competentieprofiel LNV Camiel Schols SBI training & advies Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Het competentieprofiel voor de OR binnen LNV 3 Omschrijving van de competenties; definities en gedragsindicatoren

Nadere informatie

Inzetten op winstgevendheid door beter te plannen

Inzetten op winstgevendheid door beter te plannen Inzetten op winstgevendheid door beter te plannen Over onze visie op planning en hoe een centrale planningsapplicatie organisaties in de professionele dienstverlening kan helpen de kosten te drukken en

Nadere informatie

Managing PBS -gedeeld eigenaarschap of het feestje van de directeur?

Managing PBS -gedeeld eigenaarschap of het feestje van de directeur? Conferentie SWPBS, Zwolle, 16 november 2012 Managing PBS -gedeeld eigenaarschap of het feestje van de directeur? Hannelore Veltman & Machiel van de Laar Managing PBS; gedeeld eigenaarschap of het feestje

Nadere informatie

SPEELWIJZE LEIDERSCHAPSSPEL

SPEELWIJZE LEIDERSCHAPSSPEL SPEELWIJZE LEIDERSCHAPSSPEL Bij werken, zowel betaald als vrijwillig, hoort leiding krijgen of leiding geven. De vraag wat effectief leiderschap is houdt dan ook veel mensen bezig. De meningen hierover

Nadere informatie

Pallas Advies. Bedrijfsinformatie

Pallas Advies. Bedrijfsinformatie Pallas Advies Bedrijfsinformatie Wat is Pallas Advies? Pallas Advies ondersteunt en adviseert overheidsorganisaties op het gebied van parkeren, mobiliteit en (reis)informatie. De ondersteuning kan op meerdere

Nadere informatie

Subsidieaanvraag. Indienen bij: Gemeente Nuenen, Postbus , 5670 GA Nuenen. A. Algemene gegevens. Naam activiteit : Gevraagd subsidiebedrag :

Subsidieaanvraag. Indienen bij: Gemeente Nuenen, Postbus , 5670 GA Nuenen. A. Algemene gegevens. Naam activiteit : Gevraagd subsidiebedrag : Subsidieaanvraag Indienen bij: Gemeente Nuenen, Postbus 10 000, 5670 GA Nuenen Alleen volledig ingevulde en ondertekende formulieren, worden in behandeling genomen. A. Algemene gegevens Naam activiteit

Nadere informatie

Van Beek Infra Groep BV.

Van Beek Infra Groep BV. 3.C.2_1 Communicatieplan CO 2 -reductie Van Beek Infra Groep BV. Etten-Leur, 6 december 2013 (documentnummer ) Auteur(s): Mireille Teekens, VGMK-coordinator Geaccordeerd door: Peter van Beek, Directie

Nadere informatie

DOELVERVLECHTING IN EEN

DOELVERVLECHTING IN EEN DOELVERVLECHTING IN EEN MULTI-LEVEL NETWERK Een onderzoek naar de zwakke schakel Delflandse kust en de Zandmotor Asmita Babulall Januari 2010 Pagina 1 DOELVERVLECHTING IN EEN MULTI-LEVEL NETWERK Een onderzoek

Nadere informatie

Wel transformatie; meer service

Wel transformatie; meer service Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG) Initiatief toenmalig ministerie van VROM en aantal marktpartijen. In 2013 20 publieke en private partijen plus Kring van Adviseurs. Bevorderen Uitstekend opdrachtgeverschap

Nadere informatie

Opleidingsprofiel MPPM

Opleidingsprofiel MPPM Opleidingsprofiel MPPM De ontwikkelingen in het beroepenveld Fysiek vooruitgangsdenken op basis van een eindontwerp in de ruimtelijke inrichting heeft in de loop van de afgelopen eeuw moeten plaatsmaken

Nadere informatie

LEAN ISO 9001. Mede mogelijk gemaakt door ISO 9001:2015

LEAN ISO 9001. Mede mogelijk gemaakt door ISO 9001:2015 LEAN ISO 9001 Mede mogelijk gemaakt door ISO 9001:2015 Wie is er bekend met: ISO 9001 ISO 9001:2015 LEAN 2 LEAN ISO 9001 ISO 9001 Algemeen toepasbaar bedrijfskundig model om je organisatie adequaat in

Nadere informatie

S&P the online assessment architects premium content innovative technology reliable solutions

S&P the online assessment architects premium content innovative technology reliable solutions S&P the online assessment architects premium content innovative technology reliable solutions ONLINE INBASKET Test Person Competentie Rapport 7-nov-2016 Vertrouwelijk RAPPORT MANAGEMENTSIMULATIE HIGHLIGHT

Nadere informatie

Functieprofiel: Controller Functiecode: 0304

Functieprofiel: Controller Functiecode: 0304 Functieprofiel: Controller Functiecode: 0304 Doel Bijdragen aan de formulering van het strategische en tactische (financieel-)economische beleid van de instelling of onderdelen daarvan, alsmede vorm en

Nadere informatie

In deze vraag wordt om je eigen mening en ervaring gevraagd. Op het antwoord krijg je dan ook geen feedback.

In deze vraag wordt om je eigen mening en ervaring gevraagd. Op het antwoord krijg je dan ook geen feedback. Feedbackvragen De organisatie in verandering Vraag 1 Geef per doel aan of je die al beheerst, waarbij N = nee, O = om verder te ontwikkelen en J = ja. Vul achter de nummers van de doelen in: N, O of J.

Nadere informatie

Datum: Informerend. Datum: Adviserend. 15 februari 10 mei 6 juli 2017

Datum: Informerend. Datum: Adviserend. 15 februari 10 mei 6 juli 2017 Oplegvel 1. Onderwerp Plan van aanpak OV-visie Holland Rijnland Midden Holland en wijze van uitvoering 2. Rol van het Platformtaak volgens gemeente samenwerkingsorgaan Holland Rijnland 3. Regionaal belang

Nadere informatie

VOORSTEL. college van burgemeester en wethouders. Onderwerp: Handboek Openbare Ruimte gemeente Heerlen. Voorstel:

VOORSTEL. college van burgemeester en wethouders. Onderwerp: Handboek Openbare Ruimte gemeente Heerlen. Voorstel: VOORSTEL Datum: 15 april 2015 college van burgemeester en wethouders Reg. nr. Decos: BWV-14000925 Auteur: Dhr. J.G.H. Rosing Afdeling: 34.01.0 Beleid en Bedrijfsvoering Telefoonnummer: 4134 Onderwerp:

Nadere informatie

Manager van nu... maar vooral van morgen

Manager van nu... maar vooral van morgen Manager van nu... maar vooral van morgen Leidinggeven met inhoud en in verbinding, met inspiratie, energie en plezier, en dat binnen je organisatie mogelijk maken Er kan zoveel meer Uitgaan van klanten,

Nadere informatie

Het rondetafeloverleg (i.v.m. 1Gezin1Plan)

Het rondetafeloverleg (i.v.m. 1Gezin1Plan) Het rondetafeloverleg (i.v.m. 1Gezin1Plan) Inleiding Tijdens een rondetafeloverleg of -bijeenkomst overlegt een gezin met personen uit het sociale netwerk en betrokken zorg- en dienstverleners over het

Nadere informatie

Routeplanner Right to Challenge

Routeplanner Right to Challenge Routeplanner Right to Challenge Netwerk Right to Challenge www.righttochallenge.nl Voor bewoners, maatschappelijke initiatiefnemers, gemeentebestuurders en ambtenaren Een praktische aanpak om als gemeente,

Nadere informatie

Het uur van de waarheid

Het uur van de waarheid BDO ONDERZOEK VERANDERCAPACITEIT GEMEENTEN Het uur van de waarheid Integrale uitvoering Participatiewet bij SW/SD; hoe vergroot je de verandercapaciteit? Saar Spanjaard, algemeen directeur Avres Anton

Nadere informatie

PROTOCOL GESCHEIDEN OUDERS. Openbaar Onderwijs Graafstroom 2012

PROTOCOL GESCHEIDEN OUDERS. Openbaar Onderwijs Graafstroom 2012 PROTOCOL GESCHEIDEN OUDERS Openbaar Onderwijs Graafstroom 2012 Vooraf Dit protocol is belangrijk voor alle gescheiden ouders, opdat zij weten hoe school omgaat met de afspraken omtrent informatieverstrekking

Nadere informatie

De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan

De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan 1. Globaal lezen a. Lees eerst altijd een tekst globaal. Dus: titel, inleiding, tussenkopjes, slot en bron. b. Denk na over het onderwerp,

Nadere informatie

Door prof. dr. J.A. de Bruijn, drs. ir. Marcel Hertogh en drs. N. Kastelein i

Door prof. dr. J.A. de Bruijn, drs. ir. Marcel Hertogh en drs. N. Kastelein i TOPMANAGERS OVER PROCESMANAGEMENT Door prof. dr. J.A. de Bruijn, drs. ir. Marcel Hertogh en drs. N. Kastelein i Procesmanagement kennen we inmiddels een jaar of 10 als een manier om met grote projecten

Nadere informatie

Hoe kan het versnellen van investeringsprojecten bijdragen tot een breder maatschappelijk draagvlak?

Hoe kan het versnellen van investeringsprojecten bijdragen tot een breder maatschappelijk draagvlak? Hoe kan het versnellen van investeringsprojecten bijdragen tot een breder maatschappelijk draagvlak? Havens en omwonenden Inspiratiedag 11 oktober 2011 Vaststellingen Commissies Berx en Sauwens Lange duurtijd

Nadere informatie

Vlaanderen. is samenwerking COMPLEXE PROJECTEN. Een nieuwe procesaanpak. www.complexeprojecten.be

Vlaanderen. is samenwerking COMPLEXE PROJECTEN. Een nieuwe procesaanpak. www.complexeprojecten.be Vlaanderen is samenwerking COMPLEXE PROJECTEN Een nieuwe procesaanpak www.complexeprojecten.be U heeft het als bestuur of als private initiatiefnemer wellicht reeds meegemaakt. De opstart en uitvoering

Nadere informatie

Communicatieplan CO 2 -reductie

Communicatieplan CO 2 -reductie Communicatieplan CO 2 -reductie Heerenveen, 8 februari 2012 Auteur(s): G. Schoemaker Geaccordeerd door: Directeur C O L O F O N Het format voor dit communicatieplan is opgesteld door Stichting Stimular.

Nadere informatie

Van Beek Infra Groep BV.

Van Beek Infra Groep BV. Communicatieplan CO 2 -reductie Van Beek Infra Groep BV. Etten-Leur, 28 april 2015 (documentnummer 50101.03) Auteur(s): VGMK-coordinator Geaccordeerd door: Peter van Beek, Directie C O L O F O N Het format

Nadere informatie

2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST

2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST 2: vergaderen Als je lid bent van een studentenraad, vergader je vaak. Je hebt vergaderen met de studentenraad, maar ook vergaderingen met het College van Bestuur en de Ondernemingsraad (OR). Gemiddeld

Nadere informatie

Motiverende Gespreksvoering

Motiverende Gespreksvoering Motiverende Gespreksvoering Gert Jan van der Burg Kinderarts - MI trainer Wie ben ik en wat doe ik? Sinds 1988 Kinderarts (Amsterdam, Blaricum, Ede) Driedaagse MI cursus in 2005 Toepassen in de praktijk

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Deel I Het belang van oefenen 15. Deel II De context van het oefenen 21. Deel III Competenties bij het oefenen 29

Inhoudsopgave. Deel I Het belang van oefenen 15. Deel II De context van het oefenen 21. Deel III Competenties bij het oefenen 29 Inhoudsopgave Voorwoord 11 Inleidend katern 13 Deel I Het belang van oefenen 15 Deel II De context van het oefenen 21 Deel III Competenties bij het oefenen 29 Katern 1 Planning en voorbereiding van het

Nadere informatie

Werkdocument Montessori voor een nieuwe tijd

Werkdocument Montessori voor een nieuwe tijd Werkdocument Montessori voor een nieuwe tijd 1 oktober 2013 (revisie) Versie 2.3 1e Amstelveense Montessorischool Michelina Hoogeveen, Irene Simonis, Frank Versloot Inhoudsopgave Inleiding, doelen en uitgangspunten

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Bewust willen en kunnen 4. Performance Support 5. Informele organisatie 5. Waarom is het zo moeilijk? 6

Inhoudsopgave. Bewust willen en kunnen 4. Performance Support 5. Informele organisatie 5. Waarom is het zo moeilijk? 6 Inleiding De afgelopen vijftien jaar hebben we veel ervaring opgedaan met het doorvoeren van operationele efficiencyverbeteringen in combinatie met ITtrajecten. Vaak waren organisaties hiertoe gedwongen

Nadere informatie

W H I T E P A P E R. Wat is capaciteitsmanagement, waar liggen de uitdagingen en wat zijn de succesfactoren?

W H I T E P A P E R. Wat is capaciteitsmanagement, waar liggen de uitdagingen en wat zijn de succesfactoren? W H I T E P A P E R Wat is capaciteitsmanagement, waar liggen de uitdagingen en wat zijn de succesfactoren? Met deze vragen gingen Studelta-pioniers werkzaam in zeven verschillende ziekenhuizen op pad.

Nadere informatie

Samenvatting Projectmatig creëren 2.0

Samenvatting Projectmatig creëren 2.0 1 Samenvatting Projectmatig creëren 2.0 En Toepassingen Hoofdstuk 4 Projectdefinitie Duidelijk zijn voor het hele team wat het doel is van het project. Vaak worden verschillende doelen in gedachten genomen

Nadere informatie

Leren Samenwerken 17 maart 2016

Leren Samenwerken 17 maart 2016 Leren Samenwerken 17 maart 2016 Even voorstellen. Leon van Hoof en Sanne van Deursen 160127sdejbu01 2 Expeditie Ruimte Etappe 2 2 ROUTES 180 DEELNEMERS 3 ROUTES 200 DEELNEMERS 160127sdejbu01 3 Dag 1: Leren

Nadere informatie

Aan de slag met de Omgevingswet. Hart van Brabant 28 juni 2017

Aan de slag met de Omgevingswet. Hart van Brabant 28 juni 2017 Aan de slag met de Omgevingswet Hart van Brabant 28 juni 2017 Waar gaan wij het over hebben? Omgevingswet in het kort Betekenis wet voor raad en samenleving Ambitie, veranderopgave en invoeringsstrategieën

Nadere informatie

Werkbladen Workshop zelfonderzoek project Hybride Leeromgevingen in het Beroepsonderwijs (14 Oktober 2010)

Werkbladen Workshop zelfonderzoek project Hybride Leeromgevingen in het Beroepsonderwijs (14 Oktober 2010) Werkbladen Workshop zelfonderzoek project Hybride Leeromgevingen in het Beroepsonderwijs (14 Oktober 010) Ilya Zitter & Aimée Hoeve Versie 5 oktober 010 Vooraf Vertrekpunt voor de monitor & audit van de

Nadere informatie

Spreken - Probleem oplossen vmbo-kgt34

Spreken - Probleem oplossen vmbo-kgt34 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 12 juli 2017 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/74571 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs

Nadere informatie

KWALITEIT 1 SITUATIE 2 TEST

KWALITEIT 1 SITUATIE 2 TEST KWALITEIT drs. D. Dresens & drs. S. van den Eshof 1 SITUATIE Managers spreken tegenwoordig steeds vaker over kwaliteit. 'De organisatie moet maximale kwaliteit leveren.' Maar wat is kwaliteit? Alhoewel

Nadere informatie

GEHOORD GEZIEN GEHOLPEN

GEHOORD GEZIEN GEHOLPEN GEHOORD GEZIEN GEHOLPEN WAT IS REISREGIE? Het komt bijna dagelijks voor: verstoringen. Ondanks het feit dat we ons best doen om alles zo snel en goed mogelijk op te lossen, kunnen onze klanten toch last

Nadere informatie

Info-avond De Vreedzame School. Yorick Saeijs onderwijsadviseur Onderwijs Maak Je Samen

Info-avond De Vreedzame School. Yorick Saeijs onderwijsadviseur Onderwijs Maak Je Samen Info-avond De Vreedzame School Yorick Saeijs onderwijsadviseur Onderwijs Maak Je Samen Binnenkomer Food, Family, Fun. Agenda Binnenkomer Kernwaarden de Hoeksteen De Vreedzame School Voorbeelden uit de

Nadere informatie

Gereedschapskist co-creatie

Gereedschapskist co-creatie Gereedschapskist co-creatie Samen werken aan een betere samenleving Mei 2018 Mayke ten Bos Carine Kleine Haar Kate Snellens Beste collega, Heel goed dat je erover denkt om een project in co-creatie te

Nadere informatie

Procesmanagement is de zus van projectmanagement

Procesmanagement is de zus van projectmanagement Procesmanagement is de zus van projectmanagement Sinds 1989 legt NIMO zich exclusief toe op de ontwikkeling van project- en programmamanagement. NIMO hanteert daarvoor twee invalshoeken. Enerzijds werkt

Nadere informatie

DE IDENTITEITSKAART EN MICROSOFT OUTLOOK E-MAIL

DE IDENTITEITSKAART EN MICROSOFT OUTLOOK E-MAIL DE IDENTITEITSKAART EN MICROSOFT OUTLOOK E-MAIL Deze handleiding is bedoeld voor iedereen die in Microsoft Outlook e-mails wil ondertekenen met een elektronische identiteitskaart. In deze handleiding leggen

Nadere informatie

Rapport opvolging bevindingen burgervisitatiecommissie 14ini03177

Rapport opvolging bevindingen burgervisitatiecommissie 14ini03177 Rapport opvolging bevindingen burgervisitatiecommissie 14ini03177 Inleiding De burgervisitatiecommissie heeft haar bevindingen gedeeld over hoe wij onze visie over onze veranderende rol van de gemeente

Nadere informatie

Het ontwikkelen van de vastgestelde Competenties van Crisis Management Teamleden: wat is trainable?

Het ontwikkelen van de vastgestelde Competenties van Crisis Management Teamleden: wat is trainable? Het ontwikkelen van de vastgestelde Competenties van Crisis Management Teamleden: wat is trainable? Niet alle competenties zijn even gemakkelijk te trainen. Ook zijn ze niet allemaal op dezelfde wijze

Nadere informatie

Qmus 11februari 2010. = veranderenverbeteren. Context en balans

Qmus 11februari 2010. = veranderenverbeteren. Context en balans Qmus 11februari 2010 = veranderenverbeteren Context en balans HET INK MODEL Management van medewerkers Medewerkers Leiderschap Strategie en beleid Management van processen Klanten en Partners Bestuur en

Nadere informatie