Klimaatatelier Harderwijk Werken aan een klimaatbestendig Drielanden-West. Verslag van de workshop op 14 maart 2012

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Klimaatatelier Harderwijk Werken aan een klimaatbestendig Drielanden-West. Verslag van de workshop op 14 maart 2012"

Transcriptie

1 Klimaatatelier Harderwijk Werken aan een klimaatbestendig Drielanden-West Verslag van de workshop op 14 maart 2012

2 Klimaatatelier Harderwijk Werken aan een klimaatbestendig Drielanden-West Verslag van de workshop op 14 maart 2012

3 Inhoudsopgave Introductie Klimaatverandering in Harderwijk Bodem, blauw en groen Schetsen Regionaal niveau Stadsniveau Niveau Drielanden-West Conclusie en hoe nu verder? Colofon

4 Introductie De Provincie Gelderland wil vanuit haar klimaatprogramma klimaatbestendigheid stimuleren. Naast aandacht voor klimaatverandering in provinciaal beleid wordt ook actief richting regio s en gemeenten gewezen op het belang van klimaatadaptatie. In 2010 is hiertoe een klimaatatelier georganiseerd voor vier Gelderse regio s van samenwerkende gemeenten. Tijdens dit atelier werd door verschillende gemeentes aangegeven dat er behoefte is aan een dergelijke workshop op gemeentelijk niveau. Een atelier op gemeentelijk niveau helpt klimaatverandering breed binnen de organisatie geagendeerd te krijgen en partners en collega s mee te krijgen in het belang van lange termijn adaptatie. Zo worden in de gemeentelijke structuurvisie keuzes gemaakt omtrent ruimtelijke vraagstukken als woningbouw, mobiliteit, waterveiligheid, regionale watersystemen, landbouw, recreatie en natuur. Om deze beslissingen en plannen ook in de toekomst houdbaar te kunnen laten zijn is het belangrijk om klimaatverandering vroeg in het plan proces mee te nemen. In het klimaatatelier is samen met medewerkers van de gemeente besproken hoe het klimaat zich mogelijk zal gaan ontwikkelen in de komende decennia, en wat voor een gevolgen dit heeft voor Harderwijk. De relevante klimaateffecten en de gevolgen hiervan voor de gemeente en haar beleidsplannen zijn onderzocht. Maar, klimaatverandering levert niet alleen problemen, maar zeker ook kansen. Ook deze zijn aan bod gekomen tijdens de discussie. Als volgende stap is er gebrainstormd over een klimaatbestendige toekomst en zijn er ontwerpen gemaakt voor de ontwikkeling van Drielanden-West, ten zuid-westen van Harderwijk. Het woongebied Drielanden is een uitbreidingswijk aan de zuidzijde van Harderwijk en voorziet in een groot deel van de woningbehoefte in de stad. De eerste delen van Drielanden zijn inmiddels gerealiseerd of in ontwikkeling. Samen vormen die ongeveer twee derde van de geplande woonwijk. Dit bestemmingsplan maakt de bouw van het laatste deel van Drielanden mogelijk: Drielanden-west. Daarmee kan voor de komende vijftien jaar het woningbouwprogramma van Harderwijk op peil blijven en kan een logische afronding kan ontstaan van het totale gebied Drielanden. Tijdens de ontwerpsessies wordt gekeken hoe ruimtelijke structuren in de regio, de stad en de woonwijk kunnen worden aangelegd of veranderd, dat ze de robuuste genoeg zijn met betrekking tot klimaatveranderingen en ook kansen kunnen benutten. Dit rapport beschrijft de verschillende stappen die zijn gezet tijdens het atelier: 1. Urgentie van het probleem: welke klimaatseffecten hebben welke gevolgen voor de gemeente Harderwijk? 2. Vervolgens is de ambitie voor de inrichting van de groenblauwe ruimte bepaald. 3. Als laatste stap is met behulp van de gidsmodellen geschetst aan een klimaatbestendige inrichting van Drielanden-West

5 Klimaatverandering in Harderwijk Het klimaat verandert. Stijgende temperaturen zorgen veranderingen in weerspatronen op aarde. Deze verandering heeft gevolgen voor Nederland. Maar wat zijn nou de gevolgen voor een gemeente als Harderwijk? En misschien nog wel belangrijker, wat is er aan te doen? Onderstaande tekst, is een samenvatting van de presentatie over klimaatverandering in Harderwijk gegeven door Hasse Goosen (Alterra/WUR. Gedetailleerde informatie is te vinden op klimaateffectatlas.wur.nl Klimaatscenario s Het KNMI heeft klimaatscenario s ontwikkeld die een verschillend beeld schetsen over het toekomstig klimaat in Nederland. Tijdens het atelier is voornamelijk gewerkt met de scenario s W en W+ W 2 C temperatuurstijging op aarde in 2050 t.o.v Geen verandering in luchstromingspatronen W+ 2 C temperatuurstijging op aarde in 2050 t.o.v Winters zachter en natter door meer westenwind Zomers warmer en droger door meer oostenwind Gevolgen voor Harderwijk: De temperaturen in de zomer- en wintermaanden zullen oplopen: gebied. Ook kan het de energievraag doen stijgen door installatie van airconditioning. Climate Cost EU Naast problemen, bieden warme en droge zomers een unieke kans voor het ontwikkelen van recreatie. Wel moet er aandacht zijn voor de kwaliteit van recreatie- en natuurgebieden. Zo bieden hoge temperaturen en een verhoogde afspoeling van nutrienten door zware neerslag perfecte condities voor de groei van blauwalg. Volgens de scenario s zullen de periodes met droogte toe gaan nemen. Ook zullen de buien die naar beneden komen in heftigheid toe nemen. Toenemende droogte en extreme neerslag heeft natuurlijk gevolgen voor de stedelijke omgeving, landbouw en natuur. Veel gebieden, ook in Harderwijk, hebben bij zware neerslag al te kampen met wateroverlast. Dit toont aan dat veel wateroverlast beperkt kan worden door het voorkomen van verstoppingen, beter ontwerp en het beperken van verharding ten behoeve van infiltratie. 40 Aantal tropische dagen Harderwijk Aantal dagen per jaar Huidig W W+ Klimaateffectatlas Speciale aandacht is er voor de stedelijke omgeving waar het hitte-in-de-stad-effect voor extra opwarming zorgt. Dit heeft gevolgen voor de leefbaarheid en leefomgevingskwaliteit van het Wateroverlast op de Stationslaan (Juli 2011); Harderwiek.nl - 2 -

6 Bodem, Blauw en Groen Bij ruimteljike planprocessen voor bijvoorbeeld een nieuwbouwlocatie komen een veelheid aan aspecten aan bod. Bodem, blauw en groene structuren worden vaak als losstaande - en vaak als volgende - structuren meegenomen in de planvorming. Vincent Grond (Landschapsarchitect, GrondRR) pleit er voor om de drie natuurlijke aspecten van bodem, water en groen ruimtelijk te integreren, en als één gemeenschappelijke pijler aan te bieden. In het begin van een ruimtelijk planproces worden de belangrijkste structuren vastgelegd. Op dat moment kunnen water, groen, bodem en klimaat goed worden geïntegreerd in de ruimtelijke hoofdopzet. Door de ruimtelijke structuur af te stemmen op klimaatverandering is het mogelijk een klimaatsensitief ontwerp te maken. Ondersteuning voor het vaststellen van een ambitie met betrekking tot groenblauwe struc- turen kan gevonden worden in de lagenbenadering. Met behulp van deze methode kan een gemeente een ambitieniveau bepalen voor de inrichting van de groenblauwe ruimte. Als een ambitie niveau is bepaald kunnen gidsmodellen helpen om heel concreet water, groen, bodem en klimaat te integreren in één ruimtelijke structuur van een plangebied. Voor de verschillende landschapstypen van Nederland zijn er gidsmodellen ontwikkeld. Omdat Harderwijk op de overgang ligt tussen de stuwwal en flevoland is met deze twee gidsmodellen gewerkt. Hiermee worden de karakteristieken van dit landschapstype meegenomen. Deze testgidsmodellen reiken tot aan het gebiedssturende ambitieniveau, waaraan enkele klimaatsensitieve onderdelen worden toegevoegd. Het gidsmodel is gebruikt als ondersteuning om de groenblauwe structuur integraal mee te kunnen nemen in de planvorming

7 Schetsen De ochtend van het klimaatatelier ging over de urgentie van de klimaatveranderingen die op stapel staan, en over een handreiking om water, groen, bodem en klimaat in een ruimtelijke structuur te integreren. Tijdens de middag is er in verschillende groepjes geschetst om Drielanden-West klimaatbestendig in te richten. Er is gewerkt op drie schaalniveaus: regio, stad en het plangebied. Regioniveau Harderwijk ligt in een bijzonder landschap, ingeklemd door de Veluwe en de randmeren. Men heeft eerst op regionaal niveau de belangrijkste GBB (groenblauwbodem) structuren en processen in beeld gebracht. Van belang zijn o.a de goede en schone kwelstromen die vanuit de Veluwe richting het gebied stromen. Vanuit de randmeren zijn er slechte kwelstromen aanwezig die vaak een verminderde waterkwaliteit hebben. De invloed van deze stromen is vaker meer lokaal. Ook is aandacht besteed aan de bodem en bodemstructuur, o.a. is een zandige lob ingetekend, waarop Harderwijk zich heeft ontwikkeld

8 Stadsniveau Vervolgens zijn de vondsten en principes die op het regionale niveau zijn geidentificeerd, zijn doorvertaald naar kansen voor een groen-blauwebodem-structuur van Harderwijk als geheel. Hierbij zijn de volgende concepten zijn bedacht: Gerichtheden in GBB patroon, zodat koele winden in het centrum kunnen komen. De waterzuivering wordt benut als leverancier van energie Opvang van kwelwater in bassins aan de rand van de stad, als watervoorraad en recreatief te gebruiken. Ook aandacht voor ecologische verbinding Veluwe en randmeer. Integrerend concept met o.a. zone met flexibel waterpeil, grit van forse bomen voor koeling en schaduw, en zwemlocaties. Ook is een idee getekend voor de wijze waarop de stroming van het water in het randmeer de waterkwaliteit in het nieuwe waterplan kan verbeteren. Verzamelen van al het afstromende water en kwelwater in een nieuwe watergang, die gecombineerd wordt met natuur en recreatie. Deze ideeën zijn ingetekend in de schetsen op stadsniveau

9 Niveau Drielanden-West Als derde stap is de groen-blauwebodem structuur voor de stad als geheel doorvertaald en uitgewerkt voor het plangebied Drielanden West. Hierbij zijn de volgende ideeën zijn naar voren gekomen: Groene zones verbinden de Veluwe met de randmeren en zijn een groene geleding voor Drielanden West. De verkaveling wordt afgestemd op de overheersende windrichtingen. De snelweg wordt op palen gezet, waardoor de barriere werking vervalt. De zone tussen snelweg en randmeer blijft open. De snelweg wordt gezien als storende factor in het gebied. In een van de plannen wordt de weg ondertunneld. Een andere optie is een weg op palen waarbij er worden twee zones voorgesteld: in de kustzone wordt op terpen gebouwd, het gebied stroomt regelmatig onder. Op de hogere gronden wordt de kavelrichting gebruikt voor de verkaveling, met veel water en groen. Ook in het derde idee wordt de snelweg in een tunnel gebracht. De kustzone wordt een groot moeras, voor waterberging. In het hogere deel wordt kasteelachtige bebouwing gerealiseerd in een agrarische omgeving. In alle schetsen wordt een integrale groen-blauwe structuur aangegeven die voor verkoeling moet zorgen en tevens kan dienen voor waterinfiltratie en buffercapaciteit

10 Conclusie en hoe nu verder? Het klimaat verandert, ook in Harderwijk. Hogere temperaturen, extreme neerslag en vaker periodes met droogte zijn klimaatsaspecten waar de stad zich op voor kan bereiden. Naast het bepalen van de urgentie is er een handreiking gedaan om bodem, blauw en groene structuren op een integrale manier aan het begin van het planvormingsproces mee te nemen. Na presentatie van de verschillende schetsen is de balans opgemaakt: wat heeft het klimaatatelier Harderwijk opgeleverd? Door verschillende deelnemers wordt aangegeven dat de ateliers weer schep hebben gezet dat klimaatverandering iets is waar een gemeente iets mee moet èn kan. Er is veel kennis over klimaatverandering binnen de gemeente aanwezig maar de extremen en mogelijke consequenties voor Harderwijk was voor vele nog nieuwe informatie. De werkmethode wordt ook als prettig ervaren. Het komt vaker voor dat verschillende afdelingen bijelkaar komen om aan bepaalde plannen te werken; maar er wordt aangegeven dat dit mogelijk vaker zou kunnen. Ook het maken van een gemeentebreed bodem-blauw-en-groenstructuurplan als optie aangegeven om er voor te zorgen dat deze onderdelen leidend kunnen zijn in het planproces. Op de vraag van de Provincie Gelderland hoe dit onderwerp nu verder aan te pakken worden twee antwoorden gegeven. De gemeente Harderwijk juicht het initiatief van de Provincie om gemeenten op dit vlak te ondersteunen toe. Ook de samenwerking met naburige gemeenten kan (en moet) hierdoor worden versterkt. Want, zoals aangegeven in het atelier, is klimaat ook iets dat op regionale schaal zou moeten worden opgepakt. Ook geeft de gemeente aan behoefte te hebben aan een globaal houvast bij planontwikkeling en een uitwerking van de groen, blauwe bodem pijler op grotere schaal (bijv. structuurvisieniveau) kan daarbij helpen. Daarnaast wordt aangegeven dat het niet verkeer zou zijn om op bestuurlijkniveau aandacht te besteden aan het onderwerp: door het organiseren van een presentatie over klimaatverandering of zelfs het organiseren van een bestuurlijk klimaatatelier

11 Colofon Dit klimaatatelier is tot stand gekomen in nauwe samenwerking tussen de Provincie Gelderland, Alterra/ Wageningen Universiteit en GrondRR. Provincie Gelderland Paul Stein Alterra/WUR Hasse Goosen Alterra/WUR Luuk Masselink GrondRR Vincent Grond

Klimaatatelier Wijchen Werken aan een klimaatbestendig Huurlingsedam. Verslag van de workshop op 3 april 2012

Klimaatatelier Wijchen Werken aan een klimaatbestendig Huurlingsedam. Verslag van de workshop op 3 april 2012 Klimaatatelier Wijchen Werken aan een klimaatbestendig Huurlingsedam Verslag van de workshop op 3 april 2012 Klimaatatelier Wijchen Werken aan een klimaatbestendig Huurlingsedam Verslag van de workshop

Nadere informatie

Schetsen klimaatatelier Doorwerth. april 2013

Schetsen klimaatatelier Doorwerth. april 2013 Schetsen klimaatatelier Doorwerth april 2013 Klimaatatelier Doorwerth Het klimaat verandert, er komen meer hete en droge perioden, de regen zal vaker in heftige, soms stormachtige buien naar beneden komen.

Nadere informatie

Klimaatatelier Ede 1

Klimaatatelier Ede 1 Klimaatatelier Ede 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 1- Introductie... 3 2 - Klimaatverandering in Ede... 4 2.1 Klimaatscenarios... 4 2.2 Stijgende temperaturen... 4 2.2 Wateroverlast en droogte... 5

Nadere informatie

Klimaatatelier Winterswijk

Klimaatatelier Winterswijk Klimaatatelier Winterswijk 1 Inhoudsopgave 1- Introductie... 3 2 - Klimaatverandering in Winterswijk... 4 2.1 Klimaatscenarios... 4 2.2 Stijgende temperaturen... 4 2.2 Wateroverlast en droogte... 5 3 Ambities

Nadere informatie

Klimaatatelier Lingezegen

Klimaatatelier Lingezegen Klimaatatelier Lingezegen 1 Inhoudsopgave 1- Introduction...3 2 Klimaatverandering in de gemeenten Overbetuwe en Lingewaard...3 2.1 Klimaatscenario s...4 2.2 Stijgende temperaturen...4 2.3 Wateroverlast

Nadere informatie

(Regionale) gebiedsinformatie over huidig watersysteem

(Regionale) gebiedsinformatie over huidig watersysteem Memo DM 1013497 Aan: Marktpartijen uitwerking plannen het Burgje, gemeente Bunnik Van: Beke Romp, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Datum: 13 januari 2016 Onderwerp: Notitie gebiedskenmerken (waterthema

Nadere informatie

WAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE?

WAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE? WAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE? 13 november 2018 waarom stedelijke klimaatadaptatie wat verandert er aan ons klimaat meer: wateroverlast hitte droogte toenemende verstedelijking, meer verharding en

Nadere informatie

Gidsmodellensessie Katwijk. Verslag workshop 8 januari 2013

Gidsmodellensessie Katwijk. Verslag workshop 8 januari 2013 Gidsmodellensessie Katwijk Verslag workshop 8 januari 2013 1 Doel... 3 2 Opzet van de workshop... 5 3 Reflectie... 7 Bijlage... 9 Verslag is gemaakt door Vincent Grond (GrondRR) met bijdragen van Jan Elsinga

Nadere informatie

Klimaatverandering & fysieke opgaven

Klimaatverandering & fysieke opgaven Klimaatverandering & fysieke opgaven Klimaatadaptatie en EU-fondsen 15 december 2016 Joke Schalk Weten, willen werken 2 RWS ONGECLASSIFICEERD Inhoud Weten, willen werken klimaatverandering Aspecten Effecten

Nadere informatie

Conferentie Kennis voor Klimaat. WORKSHOP Afwegingskader voor het klimaatbestendig inrichten van Nederland

Conferentie Kennis voor Klimaat. WORKSHOP Afwegingskader voor het klimaatbestendig inrichten van Nederland Conferentie Kennis voor Klimaat WORKSHOP Afwegingskader voor het klimaatbestendig inrichten van Nederland Vz: Cees Moons Organisatie: Aad Sedee & Aalt Leusink 27 november 2008 Context Adaptatieprogramma

Nadere informatie

Bodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer

Bodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Bodem & Klimaat Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Jaartemperaturen en warmterecords in De Bilt sinds het begin van de metingen in 1706 Klimaatverandering KNMI scenarios Zomerse dagen Co de Naam

Nadere informatie

Aanzet ruimtelijke klimaatagenda Zuidelijk Flevoland

Aanzet ruimtelijke klimaatagenda Zuidelijk Flevoland Aanzet ruimtelijke klimaatagenda Zuidelijk Flevoland 1 Colofon Dit rapport is opgesteld door Gemeente Almere, Albert Jong Waterschap Zuiderzeeland, Rob Nieuwenhuis Provincie Flevoland, Martin Griffioen

Nadere informatie

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten?

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en

Nadere informatie

Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014

Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek Scheldemondraad: Actieplan Grensoverschrijdende klimaatbeleid, 11 september 2009 Interregproject

Nadere informatie

Rapportage gidsmodellensessie van 26 maart 2013

Rapportage gidsmodellensessie van 26 maart 2013 Rapportage gidsmodellensessie van 26 maart 2013 Colofon Mei 2013 Deze rapportage is geschreven door Anne Helbig, Sander Dijk en Vincent Grond, op basis van de gidsmodellensessie van 26 maart 2013. Op

Nadere informatie

toekomst veenweide Inspiratieboek

toekomst veenweide Inspiratieboek toekomst veenweide Inspiratieboek BOSCH SLABBERS toekomst veenweide Inspiratieboek Opdrachtgever Kennis voor Klimaat In samenwerking met Alterra, DHV, Gemeente Midden-Delfland, Provincie Zuid-Holland,

Nadere informatie

Inleiding. Waarom Ruimtelijke adaptatie? Doel en afbakening van het klimaatatelier. Proces

Inleiding. Waarom Ruimtelijke adaptatie? Doel en afbakening van het klimaatatelier. Proces Betreft Verslag klimaatatelier Goirle Project Klimaatateliers Hart van Brabant Van ORG-ID / HydroLogic Aan Gemeente Goirle Datum 7 juni 2016 Inleiding In opdracht van de werkgroep Afvalwaterketen van de

Nadere informatie

Samen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten)

Samen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten) Samen Duurzaam DOEN! Leuk dat u samen met uw buren na wilt denken over duurzaamheid. Aan de hand van dit stappenplan helpen wij u graag op weg om het gesprek op gang te brengen. Dit stappenplan is bedoeld

Nadere informatie

Klimaatadaptatie. De gemeente Renkum Manon Wille Projectmanager Water

Klimaatadaptatie. De gemeente Renkum Manon Wille Projectmanager Water 31-5-2016 Klimaatadaptatie Manon Wille Projectmanager Water De gemeente Renkum Ligt aan de Rijn, op de zuidflank van de Veluwe Ligt tussen Wageningen en Arnhem 32.000 inwoners 6 dorpen Veel natuur Weinig

Nadere informatie

Klimaatadaptatie. Manon Wille Projectmanager Water

Klimaatadaptatie. Manon Wille Projectmanager Water Klimaatadaptatie Manon Wille Projectmanager Water De gemeente Renkum Ligt aan de Rijn, op de zuidflank van de Veluwe Ligt tussen Wageningen en Arnhem 32.000 inwoners 6 dorpen Veel natuur Weinig landbouw

Nadere informatie

Regionale Klimaateffectatlas

Regionale Klimaateffectatlas Regionale Klimaateffectatlas Projectcode MR12039 Datum Regionale Klimaateffectatlas Versie 1.0 Opdrachtgever stadsregio Rotterdam Opdrachtnemer IGWR Inleiding De stadsregio Rotterdam werkt sinds 2008 aan

Nadere informatie

Westflank Haarlemmermeer

Westflank Haarlemmermeer Nota Ruimte budget 48 miljoen euro Planoppervlak 1500 hectare Trekker Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Westflank Haarlemmermeer Westflank Haarlemmermeer is een Randstad Urgent - project.

Nadere informatie

KLIMAATADAPTATIE IN DE STAD. Proeftuinen Den Haag en Arnhem

KLIMAATADAPTATIE IN DE STAD. Proeftuinen Den Haag en Arnhem KLIMAATADAPTATIE IN DE STAD Proeftuinen Den Haag en Arnhem BOSCH SLABBERS Klimaatadaptatie in de stad Proeftuinen Den Haag en Arnhem Opdrachtgever Ministerie van VROM In samenwerking met Gemeenten Den

Nadere informatie

de natuurlijke alliantie van Groesbeek

de natuurlijke alliantie van Groesbeek de natuurlijke alliantie van Groesbeek Deze rapportage is geschreven door Vincent Grond (GrondRR), Jeroen Haas (waterschap Rivierenland) en Luuk Masselink (WUR/ Alterra) De inhoud is gebaseerd op workshop

Nadere informatie

Klimaatbestendig NL. Een flexibele adaptieve strategie voor het stedelijk gebied. Ruimteconferentie 19 april 2011 Leendert van Bree

Klimaatbestendig NL. Een flexibele adaptieve strategie voor het stedelijk gebied. Ruimteconferentie 19 april 2011 Leendert van Bree Klimaatbestendig NL Een flexibele adaptieve strategie voor het stedelijk gebied 1 Inhoud Context Klimaateffecten Adaptatieopties Strategie / actoren 2 Context algemeen 3 Context Nederland - een zich aanpassende

Nadere informatie

Almere 2.0. studieopdracht 3e jaar T&L (in teamverband)

Almere 2.0. studieopdracht 3e jaar T&L (in teamverband) Almere 2.0 studieopdracht 3e jaar T&L (in teamverband) Voor de derdejaarsopdracht Ecologie van de opleiding TenL stond de woningopgave van Almere centraal. Almere is in korte tijd uitgegroeid tot een stad

Nadere informatie

Klimaatatelier Rheden

Klimaatatelier Rheden Klimaatatelier Rheden Auteurs: Monique van Merrebach (gemeente Rheden), Menno van Bijsterveldt (CAS) en Vincent Grond (GrondRR)/ januari 2014 De volgende personen waren aanwezig bij het klimaatatelier

Nadere informatie

SKB-Duurzame Ontwikkeling Ondergrond Showcase Amersfoort

SKB-Duurzame Ontwikkeling Ondergrond Showcase Amersfoort SKB-Duurzame Ontwikkeling Ondergrond Showcase Amersfoort Water, bodem en groen vormen de groene alliantie. De gemeente Amersfoort borgt de alliantie in drie etalagegebieden én in haar structuurvisie, het

Nadere informatie

Klimaatateliers banen

Klimaatateliers banen Paul Stein Provincie Gelderland Hasse Goosen WUR/ Alterra Vincent Grond GrondRR - landschapsarchitect bnt Het ruimtelijke ordeningsbeleid moet de uiteenlopende wensen en behoeften van inwoners, bedrijven

Nadere informatie

klimaatatelier voor de raad van Rheden

klimaatatelier voor de raad van Rheden klimaatatelier voor de raad van Rheden 11 november 2015 Beeldverslag door GrondRR foto 1 foto 2 foto 3 foto 4 foto 5 foto 6 De gemeente Rheden is bezig met het opstellen van een ruimtelijke klimaatagenda.

Nadere informatie

Regionale Adaptatie Strategie vanwege klimaatverandering. MT 22 maart 2012 Arno Lammers

Regionale Adaptatie Strategie vanwege klimaatverandering. MT 22 maart 2012 Arno Lammers Regionale Adaptatie Strategie vanwege klimaatverandering MT 22 maart 2012 Arno Lammers Voorgeschiedenis RAS - Proces Waterkader Haaglanden gestart febr. 2003 na opdracht AB - Regionaal Bestuursakkoord

Nadere informatie

Klimaatadaptatie. Programmaplan duurzame en gezonde stad

Klimaatadaptatie. Programmaplan duurzame en gezonde stad Klimaatadaptatie Programmaplan duurzame en gezonde stad Inhoud Ons klimaat verandert Wat betekent het voor Nederland? De uitdagingen voor onze regio Wat doen we al in Helmond en waar dragen we aan bij?

Nadere informatie

Kennisportaal ruimtelijke adaptatie en de relevantie voor de MER

Kennisportaal ruimtelijke adaptatie en de relevantie voor de MER Kennisportaal ruimtelijke adaptatie en de relevantie voor de MER Dr. Hasse Goosen Alterra Wageningen UR Stichting Climate Adaptation Services De urgentie is hoog: zelfs wanneer de opwarming beperkt blijft

Nadere informatie

Droge voeten voor Sint-Oedenerode. Informatieavond 12 december 2018

Droge voeten voor Sint-Oedenerode. Informatieavond 12 december 2018 Droge voeten voor Sint-Oedenerode Informatieavond 12 december 2018 Informatie-avond 19.30u Welkom (Rob van Veen) 19.40u Kansen benutten (wethouder Harry van Rooijen) 19.50u Opgave waterschap (lid DB Jac

Nadere informatie

Kennisagenda NKWK- KBS. Groeidocument versie 0.1

Kennisagenda NKWK- KBS. Groeidocument versie 0.1 Kennisagenda NKWK- KBS Groeidocument versie 0.1 November 2015 Voorwoord Dit is de eerste versie (versie 0.1) van het Groeidocument van de Kennisagenda NKWK- KBS. Dit document is een eerste aanzet voor

Nadere informatie

Inleiding. Waarom Ruimtelijke adaptatie? Doel en afbakening van het klimaatatelier. Proces

Inleiding. Waarom Ruimtelijke adaptatie? Doel en afbakening van het klimaatatelier. Proces Betreft Verslag klimaatatelier Hilvarenbeek Project Klimaatateliers Hart van Brabant Van ORG-ID / HydroLogic Aan Gemeente Hilvarenbeek Datum 9 juni 2016 Inleiding In opdracht van de werkgroep Afvalwaterketen

Nadere informatie

Ruimtelijke Adaptatie in de praktijk

Ruimtelijke Adaptatie in de praktijk Ruimtelijke Adaptatie in de praktijk Robert de Graaff (ORG-ID) Tbv breakoutsessie op Deltacongres 6 november 2014 Gebaseerd op presentatie van Frans van de Ven op Festival ruimtelijke adaptatie 9 oktober

Nadere informatie

(hoofdstuk uit Inspiratiegids Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Provincie Utrecht)

(hoofdstuk uit Inspiratiegids Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Provincie Utrecht) Bijlage: Projecten in de provincie Utrecht (hoofdstuk uit Inspiratiegids Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Provincie Utrecht) Inleiding In de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie 2013-2028 en de Verordening

Nadere informatie

Met vriendelijke groet, Vera Dam directeur Natuur en Milieufederatie Flevoland

Met vriendelijke groet, Vera Dam directeur Natuur en Milieufederatie Flevoland Voor uw programma voor de waterschapsverkiezingen geven wij u graag punten ter inspiratie mee die wij en onze 55 aangesloten organisaties belangrijk vinden, zodat we ook in de toekomst prettig kunnen wonen

Nadere informatie

tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015

tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015 tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015 Voorstellen multifunctionele landbouw functieverandering landschappelijke inpassing gebiedsontwikkeling

Nadere informatie

KLIMAATADAPTATIE LEEFT, MAAR LEIDT NOG NIET

KLIMAATADAPTATIE LEEFT, MAAR LEIDT NOG NIET KLIMAATADAPTATIE LEEFT, MAAR LEIDT NOG NIET www.atosborne.nl Klimaatadaptatie leeft, maar leidt nog niet. Klimaatadaptatie leeft, maar leidt nog niet. Dat is de belangrijkste conclusie die getrokken kan

Nadere informatie

Ruimte om te leven met water

Ruimte om te leven met water Ruimte om te leven met water Het huidige watersysteem is volgens de nieuwe In de toekomst wil het waterschap een zoveel Om de benodigde ruimte aan hectares te verwerven inzichten niet meer op orde. Aanpassingen

Nadere informatie

KNMI 06 klimaatscenario s

KNMI 06 klimaatscenario s KNMI 06 klimaatscenario s Stof tot nadenken? Opzet presentatie Klimaatverandering en het (versterkte) broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering De nieuwe KNMI-klimaatscenario s Mogelijke effecten 1

Nadere informatie

Ruimtelijke ordening. Ruimtelijke Ordening

Ruimtelijke ordening. Ruimtelijke Ordening Ruimtelijke ordening Ruimtelijke Ordening Ruimtelijke ordening (RO) in Nederland Vanuit de geschiedenis is RO al belangrijk in Nederland, denk bijvoorbeeld aan landinrichting en optimaliseren van de waterhuishouding.

Nadere informatie

De klimaatateliers focussen zich in principe op de vier thema s uit de klimaateffectatlas: waterveiligheid, wateroverlast, droogte en hitte.

De klimaatateliers focussen zich in principe op de vier thema s uit de klimaateffectatlas: waterveiligheid, wateroverlast, droogte en hitte. Betreft Verslag klimaatatelier Loon op Zand Project Klimaatateliers Hart van Brabant Van ORG-ID / HydroLogic Aan Gemeente Loon op Zand Datum 2 juni 2016 Inleiding In opdracht van de werkgroep Afvalwaterketen

Nadere informatie

PROJECT SMARTROOF 2.0

PROJECT SMARTROOF 2.0 1 Dr. ir. Gijsbert Cirkel Amsterdam, 8 sept. 2017 PROJECT SMARTROOF 2.0 VOOR EEN KOEL HOOFD EN DROGE VOETEN 2 Marineterrein Amsterdam GRONDLEGGERS Project SMARTROOF 2.0 3 Klimaatverandering: meer extreme

Nadere informatie

Inhoud. 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen. 3. Proces en methode. 4. Uitvoering

Inhoud. 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen. 3. Proces en methode. 4. Uitvoering Inhoud 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen 3. Proces en methode 4. Uitvoering 5. Afsluiting en conclusie 1. Achtergrond Hart van TICD Ontwikkelingen tbv versterken

Nadere informatie

KNMI 06 klimaatscenario s

KNMI 06 klimaatscenario s KNMI 06 klimaatscenario s Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario s Mogelijke

Nadere informatie

Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018

Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018 Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018 In gesprek over het water(peil) in De Haak, Zegveld en alternatieven voor het toekomstig waterpeil Programma Welkom

Nadere informatie

Rapportage workshops gidsmodellen Urk. 12 en 19 maart 2012

Rapportage workshops gidsmodellen Urk. 12 en 19 maart 2012 Rapportage workshops gidsmodellen Urk 12 en 19 maart 2012 1 Waarom de workshops?... 3 2 Context... 4 3 Methode... 5 4 Naar een blauwgroene structuur voor Urk... 7 De workshops zijn gefinancierd door: Waterschap

Nadere informatie

Structuurvisie Noord-Holland. Achtergrondinformatie

Structuurvisie Noord-Holland. Achtergrondinformatie Structuurvisie Noord-Holland Achtergrondinformatie Structuurvisie: waarom en wat? - Inwerkingtreding Wro 1 juli 2008 - elke overheidslaag stelt eigen structuurvisie op (thema of gebied) - structuurvisies

Nadere informatie

Bodem en Water, de basis

Bodem en Water, de basis Bodem en Water, de basis Mogelijkheden voor verbeteringen 5 febr 2018 Aequator Groen & Ruimte bv Het jaar 2017 April tot 30 juni April tot sept Aequator Groen & Ruimte bv 2 Jaar 2017 2017 Zomer warmer

Nadere informatie

Klimaatopgave landelijk gebied

Klimaatopgave landelijk gebied Klimaatopgave in beeld 13 oktober 2016, Hoogeveen Algemene info Klimaatopgave landelijk gebied Bert Hendriks Beleidsadviseur hydrologie 275.500 ha 580.000 inwoners 543 medewerkers 22 gemeenten 4.479 km

Nadere informatie

Duurzaam ontwerpen instrument Rijnenburg. Jaap Kortman IVAM Sjoerd Verhagen Mapsup Dymph Hoffmans, gemeente Utrecht

Duurzaam ontwerpen instrument Rijnenburg. Jaap Kortman IVAM Sjoerd Verhagen Mapsup Dymph Hoffmans, gemeente Utrecht Duurzaam ontwerpen instrument Rijnenburg Jaap Kortman IVAM Sjoerd Verhagen Mapsup Dymph Hoffmans, gemeente Utrecht Motivatie Duurzame gebiedsontwikkeling Veel kansen voor duurzame gebiedsontwikkeling Gemeenten

Nadere informatie

De klimaatateliers focussen zich in principe op de vier thema s uit de klimaateffectatlas: waterveiligheid, wateroverlast, droogte en hitte.

De klimaatateliers focussen zich in principe op de vier thema s uit de klimaateffectatlas: waterveiligheid, wateroverlast, droogte en hitte. Betreft Verslag klimaatatelier Waalwijk Project Klimaatateliers Hart van Brabant Van ORG-ID / HydroLogic Aan Gemeente Waalwijk Datum 30 mei 2016 Inleiding In opdracht van de werkgroep Afvalwaterketen van

Nadere informatie

Functie volgt peil. maaiveldverloop. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Huiskavel en gebouwen

Functie volgt peil. maaiveldverloop. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Huiskavel en gebouwen zones Functie volgt peil 70-50 cm 50-30 cm 0-30 cm 50-30 cm 70-50 cm maaiveldverloop gebruik waterpeil Huiskavel en gebouwen Gemiddeld 50 cm Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari Natte Natuur, Piekberging

Nadere informatie

De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling

De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling Prof. dr. Patrick Meire Universiteit Antwerpen Ecosystem management research group De polders, tussen de kust en zandig/zandlemig

Nadere informatie

Ruimtelijke klimaatscenario s voor Vlaanderen. & Impact op overstromingen en droogte

Ruimtelijke klimaatscenario s voor Vlaanderen. & Impact op overstromingen en droogte Ruimtelijke klimaatscenario s voor Vlaanderen & Impact op overstromingen en droogte Prof. dr. ir. Patrick WILLEMS KU Leuven - Afdeling Hydraulica Klimaateffecten & -impacten Klimaateffecten & -impacten

Nadere informatie

Klimaatadaptatiestrategie Hellendoorn

Klimaatadaptatiestrategie Hellendoorn Klimaatadaptatiestrategie Hellendoorn Actueel: wateroverlast in Limburg Bron vermelding: NOS Klimaatadaptatiestrategie Hellendoorn Toelichting Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) Wat doet Hellendoorn

Nadere informatie

Klimaat in de 21 e eeuw

Klimaat in de 21 e eeuw Klimaat in de 21 e eeuw Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd en voor Nederland Mogelijke

Nadere informatie

Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta)

Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta) Agenda Stad Concernstaf CSADV Stadhuis Grote Kerkplein 15 Postbus 538 8000 AM Zwolle Telefoon (038) 498 2092 www.zwolle.nl Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta) Hoe houden we onze delta leefbaar

Nadere informatie

Klimaatverandering, kansen voor agrarische ondernemers

Klimaatverandering, kansen voor agrarische ondernemers Klimaatverandering, kansen voor agrarische ondernemers Nationale Najaarsconferentie POP 3 Workshop Klimaatverandering en Landbouw Utrecht, 17 Nov. 2016 door Pier Vellinga Wetenschappelijk directeur Kennis

Nadere informatie

Bijlage 3 Duurzame gebiedssjablonen verder uitgewerkt

Bijlage 3 Duurzame gebiedssjablonen verder uitgewerkt Bijlage 3 Duurzame gebiedssjablonen verder uitgewerkt De volgende sjablonen voor duurzame gebiedsontwikkeling zijn te onderscheiden: gezonde wijk Klimaatvriendelijke wijk / gebied Prachtig compacte wijk

Nadere informatie

Van harte welkom op de bewonersavond. WaardeVOL Brummen. 26, 27 en 28 november 2018

Van harte welkom op de bewonersavond. WaardeVOL Brummen. 26, 27 en 28 november 2018 Van harte welkom op de bewonersavond WaardeVOL Brummen 26, 27 en 28 november 2018 Doel Dit project gaat over een toekomstbestendige inrichting en beheer van uw leefomgeving. Samen met u willen wij voorwaarden

Nadere informatie

Duurzaamheid loont Financiering van duurzame gebiedsontwikkeling. Knooppunt Klimaat

Duurzaamheid loont Financiering van duurzame gebiedsontwikkeling. Knooppunt Klimaat Duurzaamheid loont Financiering van duurzame gebiedsontwikkeling Knooppunt Klimaat december 2011 Jaap Kortman IVAM Enrico Moens Grontmij Jaap de Kroes (Mapsup) Hasse Goosen Wageningen Alterra Vincenyt

Nadere informatie

Limburg Waterproof Klimaat, water en landbouw

Limburg Waterproof Klimaat, water en landbouw Limburg Waterproof Klimaat, water en landbouw Provincie Limburg Maastricht, 14 september 216 Joris Schaap, Profiel 214 heden Zelfstandig hydroloog en bodemkundige 28-214 Adviseur water in het landelijk

Nadere informatie

-Klimaatverandering, klimaatscenario s en gevolgen voor beleid en beheer-

-Klimaatverandering, klimaatscenario s en gevolgen voor beleid en beheer- Klimaatverandering; wat komt er op ons af? -Klimaatverandering, klimaatscenario s en gevolgen voor beleid en beheer- Het klimaat in Nederland gaat veranderen. Op dit moment is dat nog niet te merken. De

Nadere informatie

Inleiding. Waarom Ruimtelijke adaptatie? Doel en afbakening van het klimaatatelier. Proces

Inleiding. Waarom Ruimtelijke adaptatie? Doel en afbakening van het klimaatatelier. Proces Betreft Verslag klimaatatelier Gilze en Rijen Project Klimaatateliers Hart van Brabant Van ORG-ID / HydroLogic Aan Gemeente Gilze en Rijen Datum 2 juni 2016 Inleiding In opdracht van de werkgroep Afvalwaterketen

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Welke extremen kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario

Nadere informatie

DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK. Hittestress in de stad: Over urgentie, metingen en maatregelen

DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK. Hittestress in de stad: Over urgentie, metingen en maatregelen DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Hittestress in de stad: Over urgentie, metingen en maatregelen Dr. Ir. Lisette Klok november 2015 1 HITTEGOLF 30 JUNI 5 JULI, 2015 2 TOUR DE FRANCE,

Nadere informatie

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Voorstellen Waterschap Hollandse Delta John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Waterschap Hollandse Delta Dynamiek in de Delta [2] Inhoud De taken van het waterschap De dynamiek in de tijd Een dynamische

Nadere informatie

Werksessie. Duurzaamheidsvisie Pijler Klimaatadaptatie. Indicatoren en Ambities

Werksessie. Duurzaamheidsvisie Pijler Klimaatadaptatie. Indicatoren en Ambities Werksessie Duurzaamheidsvisie Pijler Klimaatadaptatie Indicatoren en Ambities 7 februari 2019 Mahatma Geerdink en Corinne Daemen 1 Terugkoppeling Klimaatadaptatie EFFECTEN VAN KLIMAATONTWIKKELING De extremen

Nadere informatie

Gevolgen van klimaatverandering voor Nederland

Gevolgen van klimaatverandering voor Nederland Gastcollege door Sander Brinkman Haagse Hogeschool Climate & Environment 4 september 2008 Introductie Studie Bodem, Water en Atmosfeer, Wageningen Universiteit Beroepsvoorbereidendblok UNFCCC CoP 6, Den

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Wat kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in

Nadere informatie

Stand van zaken samenwerking omgevingsvisie

Stand van zaken samenwerking omgevingsvisie Stand van zaken samenwerking omgevingsvisie Landschap, water en ondergrond Meer informatie: https://www.regiogv.nl/gemeenteraden/ruimtemobiliteit/samenwerking-omgevingsvisie/ 1 Inhoud 1. Proces samenwerking

Nadere informatie

Oproep: Actieprogramma klimaatadaptieve bouwprojecten in stedelijk gebied

Oproep: Actieprogramma klimaatadaptieve bouwprojecten in stedelijk gebied Oproep: Actieprogramma klimaatadaptieve bouwprojecten in stedelijk gebied Meld nu uw bouwproject aan voor het Actieprogramma klimaatadaptieve bouwprojecten in stedelijk gebied. Daarin bundelen overheden,

Nadere informatie

Wat kunnen we leren van de droogte van 1976 in relatie tot gevolgen van klimaatverandering? Casus Loenderveense plas

Wat kunnen we leren van de droogte van 1976 in relatie tot gevolgen van klimaatverandering? Casus Loenderveense plas Wat kunnen we leren van de droogte van 1976 in relatie tot gevolgen van klimaatverandering? Casus Loenderveense plas Sebastiaan Schep sebastiaan.schep@witteveenbos.com Aanleiding voor mijn verhaal Ik maak

Nadere informatie

Nieuwe KNMIklimaatscenario s. Janette Bessembinder e.v.a.

Nieuwe KNMIklimaatscenario s. Janette Bessembinder e.v.a. Nieuwe KNMI klimaatscenario s Nieuwe KNMIklimaatscenario s 2006 2006 Janette Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Klimaatverandering Waargenomen veranderingen Wat zijn klimaatscenario s? Huidige en nieuwe

Nadere informatie

Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie. Bouw mee aan de stad van de toekomst

Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie. Bouw mee aan de stad van de toekomst Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie Bouw mee aan de stad van de toekomst Wateroverlast Wateroverlast is waarschijnlijk het meest zichtbare probleem. Steeds vaker staan winkels en kelders vol water. Zo

Nadere informatie

Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Bouw nú aan de stad van de toekomst

Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Bouw nú aan de stad van de toekomst Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Bouw nú aan de stad van de toekomst Wateroverlast Wateroverlast is waarschijnlijk het meest zichtbare probleem. Steeds vaker staan winkels en kelders vol water.

Nadere informatie

Methode Waterschalen helpt april Methode Waterschalen. Helpt bij de integratie van water en RO

Methode Waterschalen helpt april Methode Waterschalen. Helpt bij de integratie van water en RO Methode Waterschalen Helpt bij de integratie van water en RO 1 Waarom een nieuwe methode? Het beleid van de overheden heeft een belangrijke rol om ruimtelijke ontwikkelingen te sturen en bestaande waarden

Nadere informatie

Klimaatatelier Breda 1

Klimaatatelier Breda 1 Klimaatatelier Breda 1 Auteurs: Vincent Kuiphuis (gemeente Breda), Gilbert Maas(Alterra) en Vincent Grond (GrondRR)/ april 2015 De volgende personen waren aanwezig bij het klimaatatelier van Breda: Gemeente

Nadere informatie

Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Intentieverklaring Ruimtelijke Adaptatie

Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Intentieverklaring Ruimtelijke Adaptatie Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Intentieverklaring Ruimtelijke Adaptatie Wateroverlast Wateroverlast is waarschijnlijk het meest zichtbare probleem. Steeds vaker staan winkels en kelders vol

Nadere informatie

KLIMAATADAPTATIE ZICHTBAAR EN VOELBAAR MAKEN 5 FEBRUARI 2019

KLIMAATADAPTATIE ZICHTBAAR EN VOELBAAR MAKEN 5 FEBRUARI 2019 KLIMAATADAPTATIE ZICHTBAAR EN VOELBAAR MAKEN 5 FEBRUARI 2019 WIE BEN IK HARRY VAN DUIJNHOVEN directeur/bestuurder Kragten ADVISEUR WIE BEN IK COMPLEX? WIE BEN IK KLIMAATDOELSTELLING OBAMA: KLIMAATVERANDERING

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Wat kunnen we in Nederland verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering) en het broeikaseffect? Waargenomen klimaatverandering KNMI 06 klimaatscenario

Nadere informatie

Format Ruimtelijke Onderbouwing (versie 1, aug 2014) INHOUDSOPGAVE

Format Ruimtelijke Onderbouwing (versie 1, aug 2014) INHOUDSOPGAVE Format Ruimtelijke Onderbouwing (versie 1, aug 2014) INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 1.1. Algemeen 1.2. Aanleiding en doel 1.3. Plangebied 1.4. Leeswijzer 2. PLANBESCHRIJVING 2.1. Bestaande situatie 2.2. Gewenste

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Mondiaal en in Nederland J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in Europa

Nadere informatie

Demonstrator Gidsmodellen Nederlandse steden.

Demonstrator Gidsmodellen Nederlandse steden. Demonstrator Gidsmodellen Nederlandse steden. Wim Timmermans, Giilbert Maas, Vincent Grond Probleem 1. Steden staan niet los van hun omgeving. Als je een kuststad als Haarlem vergelijkt met Apeldoorn op

Nadere informatie

Thema 3: Klimaat en water

Thema 3: Klimaat en water Thema 3: Klimaat en water Opwarming van de steden en de mogelijkheden van gras Karen Huijsmans Sweco Praktijk van waterberging op sportparken Jan Coppens Smits 25 september 2018 ConGRAS 1 inhoud Karen

Nadere informatie

Integraal Waterplan Haarlem. Erhard Föllmi afd. OGV/SZ 17 sept. 2014

Integraal Waterplan Haarlem. Erhard Föllmi afd. OGV/SZ 17 sept. 2014 Integraal Waterplan Haarlem Erhard Föllmi afd. OGV/SZ 17 sept. 2014 Inhoud presentatie 1. Enkele begrippen 2. Waterplan Haarlem Aanleiding en doel Gerealiseerde maatregelen Actualisatie Geplande maatregelen

Nadere informatie

Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland. Is het rijk aan zet? Willem Ligtvoet, 19 april 2011

Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland. Is het rijk aan zet? Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland Is het rijk aan zet? 1 Voorstudie PBL (2009) Speerpunten klimaatbestendige ruimtelijke ontwikkeling: 1. Waterveiligheid 2. Zoetwatervoorziening 3. Klimaatbestendige

Nadere informatie

Rotterdamse adaptatiestrategie. John Jacobs Afdeling Water Rotterdam Climate Proof

Rotterdamse adaptatiestrategie. John Jacobs Afdeling Water Rotterdam Climate Proof John Jacobs Afdeling Water Rotterdam Climate Proof Adaptatie is niet nieuw! Effecten klimaatverandering Rotterdam: er is urgentie om te handelen Strategie gericht op functioneren van de stad Bebouwing

Nadere informatie

OPLEGNOTIITIE GRONDWATER EFFECTEN ONDERZOEK ZANDWINNING BEUNINGSE PLAS 2014

OPLEGNOTIITIE GRONDWATER EFFECTEN ONDERZOEK ZANDWINNING BEUNINGSE PLAS 2014 OPLEGNOTIITIE GRONDWATER EFFECTEN ONDERZOEK ZANDWINNING BEUNINGSE PLAS 2014 GEMEENTE BEUNINGEN 28 november 2014 078139811:B - Definitief D03061.000032.0300/GF Inhoud Inleiding... 3 Het effect van de vaarverbinding...

Nadere informatie

Hitte in de stad. Klimaatverandering en gezondheid. Laura Kleerekoper en Sebas Veldhuisen Delft, 14-05-2009

Hitte in de stad. Klimaatverandering en gezondheid. Laura Kleerekoper en Sebas Veldhuisen Delft, 14-05-2009 Hitte in de stad Klimaatverandering en gezondheid Delft, 14-05-2009 2 Delft, 14-05-2009 Profiel BuildDesk 60 medewerkers; Gevestigd in Delft en Arnhem; Onderdeel van BuildDesk International, gevestigd

Nadere informatie

De KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen

De KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen De KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen Geert Lenderink KNMI 26 mei 2014: presentatie KNMI14 scenario s De Basis: het 5de IPCC rapport van WG1 (2013) 1. Kennis m.b.t. globale klimaatverandering

Nadere informatie

- Op de terugweg hiervan kwamen ze op één punt bijeen, Utrecht. ( auto s)

- Op de terugweg hiervan kwamen ze op één punt bijeen, Utrecht. ( auto s) Samenvatting door Saskia 1046 woorden 8 april 2014 7,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo 2.4 Files oplossen Files 29 mei 1955 was er in Nederland de eerste file. Duizenden inwoners van

Nadere informatie

Inhoud. Achtergrond. De drietrapsbenadering: 1. Lagenbenadering 2. Kwetsbaarheden. Case Rijswijk-Zuid. De drietrapsbenadering van Waterrobuust bouwen

Inhoud. Achtergrond. De drietrapsbenadering: 1. Lagenbenadering 2. Kwetsbaarheden. Case Rijswijk-Zuid. De drietrapsbenadering van Waterrobuust bouwen De drietrapsbenadering van Waterrobuust bouwen ir. L.A. Valkenburg ir. M.W. van Dongen Inhoud De drietrapsbenadering: 1. Lagenbenadering 2. Kwetsbaarheden 3. Waterrobuuste maatregelen Case Rijswijk-Zuid

Nadere informatie

Naar een klimaatbestendig Eindhoven. Luuk Postmes 19 mei 2015

Naar een klimaatbestendig Eindhoven. Luuk Postmes 19 mei 2015 Naar een klimaatbestendig Eindhoven Luuk Postmes Speerpunten Eindhoven op watergebied Klimaatverandering Wateroverlast zomerse buien Hittestress Droogtestress Duurzame stad: Energie neutraal Grondstoffen

Nadere informatie

Zonnevelden: hoe zorg je voor een goede ruimtelijke inpassing. Rik Olde Loohuis (Rom3D) Tim de Weerd (Provincie Overijssel)

Zonnevelden: hoe zorg je voor een goede ruimtelijke inpassing. Rik Olde Loohuis (Rom3D) Tim de Weerd (Provincie Overijssel) Zonnevelden: hoe zorg je voor een goede ruimtelijke inpassing Rik Olde Loohuis (Rom3D) Tim de Weerd (Provincie Overijssel) 1 kort voorstelrondje en wat hoop je hier op te halen? ambities en getallen inpassen

Nadere informatie

Waterkwartier duurzaam in pilotstudie voor een wijkgerichte aanpak

Waterkwartier duurzaam in pilotstudie voor een wijkgerichte aanpak Waterkwartier duurzaam in 2050 pilotstudie voor een wijkgerichte aanpak 2 Inhoud 1 Doel en methode... 5 2 Kwaliteiten en knelpunten... 9 2.1. Natuurlijke alliantie/ klimaat... 9 2.2. Mens en maatschappij...

Nadere informatie