Sociaal-Economische Raad

Transcriptie

1 Sociaal-Economische Raad Commissie Vervoersvraagstukken Advies inzake een wettelijke regeling vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart Uitgebracht aan de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de minister van Verkeer en Waterstaat, d. d. 20 januari 1989 SER

2 Inhouds opqave 1. Inleiding 1 2. Nationale regeling inzake de vaartijden en bemanningsterkte binnenvaart Wetsontwerp vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart Voorstel voor een Besluit vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart 5 3. Standpuntbepaling Algemeen Uitgangspunt: herzien hoofdstuk 14 ROSR Toetsingscriteria ten aanzien van specifieke Nederlandse omstandigheden Uiterlijke verschillen van de Nederlandse vloot ten opzichte van de Rijnvaartvloot Vaartomstandigheden Ontheffingen en vrijstellingen Advisering op hoofdlijnen over het 3. 4 ontheffingen- en vrijstellingenbeleid Aanvullende opmerkingen Rusttijd Definitie volmatroos Zeeschepen Aan te passen titel- en groepsaanduiding Geneeskundige verklaring Slotopmerking 15

3 1. Inleidinq Bij brief van 25 oktober 1988, kenmerk nr. DGA/SAB/88/11973, heeft de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, L. de Graaf, made namens de minister van Verkeer en Waterstaat de Sociaal-Economische Raad verzocht om aanvullend advies met betrekking tot een wettelijke regeling inzake de vaartijden en de bemanningssterkte voor de binnenvaart in Nederland. Deze aanvull-ing moet worden gezien tegen de achtergrond van het op 28 juni 1985 door de Commissie Vervoersvraagstukken van de SER uitgebrachte Advies vaartijden en bemanningssterkte bi nnenvaart ^. Gelet op het verband tussen de onderhavige wettelijke regeling en het destijds uitgebrachte advies heeft de raad deze aanvullende advisering wederom opgedragen aan de Commissie Vervoersvraagstukken. Ter voorbereiding van onderhavig advies heeft de commissie een werkgroep ad hoc ingesteld met de volgende samenstelling: drs. F. L. F. Aarens (voorzitter), drs. P. F. Colon, drs. M. Fernhout, ing. E. A. de Haas^, J.J. Hengst, G. Kester en M. F. Kloosterman. Van de zijde van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zijn de besprekingen bijgewoond door mr. K. W. van Riet Paap en mr. R. C. Bakx. Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat is vertegenwoordigd door drs. H. Meintjes. Het secretariaat is gevoerd door drs. F. A. P. Mulder en mevrouw M. L. Rietbroek-Gerits (notuliste). In de aanbiedingsbrief wordt onder meer opgemerkt dat bij deze wettelijke regeling rekening is gehouden met het op 2 8 juni 1985 aan de toenmalige staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de toenmalige staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat uitgebrachte advies vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart. Daarnaast heeft met name ^ SER, Advies vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart, publikatie 85/15, ' s-gravenhage. 2 Mr. M. J. M. Koning heeft als plaatsvervangend lid de vergaderingen van de werkgroep bijgewoond.

4 hoofdstuk 14 van het gewijzigde Reglement van Onderzoek Schepen op de Rijn (in het vervolg kortheidshalve aan te duiden met ROSR) voor de nationale regeling model gestaan. De adviesaanvraag vloeit rechtstreeks voort uit een naar aanleiding daarvan door de commissie gedaan verzoek in haar advies van juni 1985^. Met name is toen verzocht om een hernieuwde raadpleging indien de nationale regeling zou worden aangepast aan het gewijzigde ROSR, met name aan de bepalingen van hoofdstuk 14 daarvan. Onverminderd de kritiek die kan worden geleverd op de Internationale regeling als zodanig, heeft de commissie vanuit praktische overwegingen gemeend in dit aanvullend advies de Internationale regeling als referentiekader te moeten aanvaarden. Daarbij is er naar gestreefd antwoord te geven op de vraag of en zo ja, in hoeverre de specifieke Nederlandse situatie aanleiding vormt om van de Internationale voorschriften van hoofdstuk 14 ROSR af te wijken. Deze opstelling houdt in dat van een denkbaar andere aanpak bij dit advies, bijvoorbeeld een benadering die ertoe kan leiden het per 1 april 1988 herziene hoofdstuk 14 ROSR open te breken, bewust is afgezien. Gevraagd is het advies binnen drie maanden uit te brengen; Gegeven deze krappe termijn heeft de Commissie Vervoersvraagstukken zich beperkt tot uitspraken over enkele hoofdzaken van de wettelijke regeling. Het advies is als volgt ingedeeld. In hoofdstuk 2 zijn de belangrijkste elementen van de wettelijke regeling weergegeven. Hoofdstuk 3 bevat de beoordeling van de Commissie Vervoersvraagstukken over de aan haar voorgelegde regeling. Daarbij heeft de commissie ook rekening gehouden met een bij brief van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat van 28 november 1988, kenmerk DGV/GB-3/V826845, per separate post toegezonden protocol betreffende zeeschepen. Gebleken is dat dit protocol door de Centrale Commissie voor de Rijnvaart is 3 Zie p. 5 van het in voetnoot 1 aangehaalde advies.

5 aanvaard. Bij de beoordeling is ook ingegaan op een aantal punten waarvan de commissie verwacht dat daaraan in de thans nog ontbrekende memorie van toelichting bij het wetsontwerp aandacht zal worden bestead. Op grond van de door de raad verleende machtiging heeft de Commissie Vervoersvraagstukken dit advies rechtstreeks uitgebracht. Het advies is vastgesteld in haar vergadering van 20 januari 1989.

6 2. Nationale reqelinq inzake de vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart 2. 1 Wetsontwerp vaartijden en bemanninqssterkte binnenvaart De wettelijke regeling inzake de vaartijden en de bemanningssterkte voor de binnenvaart zal langs twee wegen ten uitvoer worden gebracht: bij wet en bij algemene maatregel van bestuur. Bij wet zijn geregeld definities (artikel 1) en bepalingen die betrekking hebben op werkingssfeer en de uitsluitingen daarvan (met name de artikelen 2 en 4). Wat de uitzonderingsbepaling van artikel 4 onder h. betreft (zeeschepen) was het wetsontwerp op dat punt bij ontvangst van de adviesaanvraag nog niet volledig; het resultaat daarvan zou mede afhankelijk zijn van de beslui.tvorming in het kader van de Centrale Commissie voor de Rijnvaart. Zoals in de inleiding van dit advies is aangegeven, heeft de Centrale Commissie voor de Rijnvaart daarover inmiddels overeenstemming bereikt. Bij de standpuntbepaling in onderhavig advies is de regeling ten aanzien van zeeschepen mede betrokken. In artikel 5 is voorzien in delegatie van wetgeving naar algemene maatregel van bestuur wat de toestand betreft waarin bemanningsleden geen arbeid mogen verrichten, de rusttijden van bemanningsleden en de vaartijden van schepen. Voorts bepaalt dit artikel dat bij algemene maatregel van bestuur wordt voorzien in de samenstelling van de minimumbemanning bij bepaalde scheepstypen en bij verschillende exploitatiewijzen, in de bevoegdheid van ambtenaren tot het stellen van eisen met betrekking tot de samenstelling van de minimumbemanning, en in verplichtingen ten behoeve van het toezicht op de naleving van de krachtens deze wet gegeven voorschriften. Belangrijke onderdelen van het wetsontwerp zijn voorts artikel 6 (vrijstellingen), artikel 7 (ontheffingen), artikel 10 (adviesverplichting) en de bepalingen met betrekking tot het toezicht op de naleving van het bij of krachtens de wet bepaalde (geregeld bij de artikelen 11 tot en met 16). De artikelen 17 tot en met 19 hebben betrekking op strafbepalingen

7 en opsporingsbevoegdheden Voorstel voor een Besluit vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart Zoals in de voorgaande paragraaf is aangegeven, zullen de belangrijkste onderdelen van de wettelijke regeling bij algemene maatregel van bestuur ten uitvoer worden gebracht. Daarbij is gekozen voor een indeling in vijf hoofdstukken, waarvan de hoofdstukken II (Rusttijden en vaartijden) en III (Samenstelling van de bemanning) als de voornaamste kunnen worden aangemerkt. Wat de in hoofdstuk I opgenomen algemene bepalingen betreft, is een in het oog lopend verschil ten opzichte van het voorontwerp van Wet vaartijden en bemanningssterkte binnenvaarf* de beperking van het aantal definities. Volstaan is met een definitie van de rusttijd en daarom is afgezien van een afzonderlijke definitie van de diensttijd. Daarnaast worden drie exploitatiewijzen onderscheiden in plaats van vier. Hoofdstuk IV van de algemene maatregel van bestuur bevat bepalingen met betrekking tot controlemiddelen waaronder verplichtingen ten aanzien van het bezit van een dienstboekje (artikel 25) en het vaartijdenboek (geregeld in de artikelen 26 tot en met 29). Ten slotte resteert nog een aantal overgangsen slotbepalingen (hoofdstuk V). De wettelijke regeling als geheel wordt gecompleteerd met drie bijlagen, die achtereenvolgens betrekking hebben op minimumbemanning van motorschepen, duwboten, duwstellen en passagiersschepen (bijlage I), een model dienstboekje (bijlage II) en een model vaartijdenboek (bijlage III). De minimumbemanning van de niet in de bijlage I genoemde schepen, waaronder sleepboten, sleepschepen, drijvende werktuigen en bunkerboten met een lengte van minder dan 35 meter is niet in dit ontwerp van algemene maatregel van bestuur geregeld. De minimumbemanningsnormen voor die schepen zijn met name * Zie voetnoot 1.

8 onderworpen aan het oordeel van de scheepvaartinspectie.

9 3. Standpuntbepalinq 3. 1 Algemeen De Commissie Vervoersvraagstukken stemt in grote lijnen in met het haar ter advisering voorgelegde wetsontwerp en het hiermede samenhangende ontwerp van algemene maatregel van bestuur. Het wetsontwerp voorziet in sen algemeen kader, terwijl de normen -in tegenstelling tot de ontwerp-noodwet, waarover in 1985 is geadviseerd- nu bij algemene maatregel van bestuur zullen worden geregeld. De commissie heeft dan ook tot haar genoegen mogen constateren dat met deze en andere belangrijke elementen uit haar advies van 1985 bij deze wettelijke regeling rekening is gehouden. De commissie acht een nationaal wettelijke regeling inzake de vaartijden en bemanningssterkte vanuit een oogpunt van arbeidsbescherming en veiligheid gewenst. Ook meent zij om dezelfde redenen dat het urgent is de nationaal wettelijke regeling op de kortst mogelijke termijn in te voeren. De commissie vertrouwt er dan ook op dat de adviesvragende bewindslieden nog in 1989 uitvoering zullen geven aan deze beleidsvoornemens. Naar het oordeel van de commissie zou met de indiening hiervan in ieder geval niet moeten worden gewacht tot de totstandkoming van een EG-regeling. 3.2 Uitgangspunt: herzien hoofdstuk 14 ROSR Zoals in de inleiding van dit advies is aangegeven, is bij de beoordeling van het voorliggende wetsontwerp en het ontwerp van algemene maatregel van bestuur uitgegaan van de in bereikte resultaten van de onderhandelingen in het kader van de Centrale Commissie voor de Rijnvaart over de herziening van hoofdstuk 14 ROSR. Met nadruk zij dan ook herhaald dat de inhoud van hoofdstuk 14 ROSR als een gegeven is aanvaard. De commissie acht het van belang dat over de kern van de regelgeving overeenstemming bestaat waarbij met name meet worden gedacht aan de rusttijdbepalingen en de bemanningstabellen, zoals voorgesteld in de bijlage I bij het

10 10 voeren beleid aan de hand van de praktijk moeten worden bepaald. Dit betekent dat dit beleid in hoofdzaak gestalte dient te krijgen door een nadere uitwerking van het ontheffingen- en vrijstellingenbeleid, waartoe de artikelen 6 en 7 van het wetsontwerp het juridisch handvat bieden. Afhankelijk van die nadere uitwerking -welke de commissie niet op voorhand kan aangeven zonder duidelijke overschrijding van de termijn waarbinnen het advies is gevraagd- zal zich bij het ontheffingen- en vrijstellingenbeleid een praktijk moeten ontwikkelen, waarmee overheid en bedrijfsleven te zamen ervaring moeten opdoen. Ten aanzien van een afzonderlijke categorie schepen stelt een deel van de commissie op voorhand dat deze categorie naar haar mening voor een afwijkende regeling met betrekking tot de vereisten inzake de minimumbemanning in aanmerking dient te komen. Daarbij gaat het met name om kleinere motorschepen tot 35 meter alsmede duwstellen en samenstellen met een gezamenlijke lengte van maximaal 86 meter en een maximumbreedte van 15 meter. Dit deel van de commissie merkt op dat het hierbij gaat om een belangrijke categorie schepen in de binnenlandse vaart, waarop de tabel 2 van de bijlage I bij het ontwerp-besluit niet van toepassing kan zijn. Voor deze categorie schepen dient naar het oordeel van dit deel te gelden de bemanningssterkte van tabel.1 van de bijlage, de minimumbemanning van motorschepen en vrijvarende duwboten. Enkele leden van de commissie^ zijn van mening dat voor deze hiervoor genoemde categorie schepen de beperking van de bemanningssterkte niet algemeen gesteld mag worden, doch beoordeeld dient te worden in het kader van het vrijstellingenbeleid voor specifieke omstandigheden. = De werknemersleden benoemd door de FNV.

11 Adviserinq op hoofdlijnen over het onthef finqen- en vrij stellinqenbeleid 11 De commissie stelt met voldoening vast dat in artikel 10 van het wetsontwerp is voorzien in een verplichting aan de desbetreffende bewindslieden tot nadere advisering over de uitvoering van de wet door representatieve organisaties van werkgevers, werknemers en particulieren in de binnenvaart. Tegen de achtergrond van de in de afgelopen jaren voltrokken algehele herziening van de externe adviesstructuur ten behoeve van de sector verkeer en vervoer, in welk verband mede de Commissie van onderzoek naar de arbeidstoestanden in het binnenscheepvaartbedrijf recentelijk is opgeheven, heeft de Commissie Vervoersvraagstukken zich afgevraagd op welke wijze de in artikel 10 van het wetsontwerp bedoelde bewindslieden aan de genoemde advisering vorm en inhoud denken te geven. Immers, de tekst van artikel 10 spreekt zich daarover niet duidelijk uit. Gedacht kan worden aan een advisering door de in dat artikel genoemde representatieve organisaties afzonderlijk, dan wel aan een advisering door een bepaald forum waarin deze representatieve organisaties gezamenlijk zitting hebben. Indien dit laatste is bedoeld, dan geeft de Commissie Vervoersvraagstukken -gelet op haar samenstelling- de in. artikel 10 bedoelde bewindslieden in overweging haar nader advies te vragen over de hoofdlijnen van het ontheffingen- en vrijstellingenbeleid. Tot die hoofdlijnen behoren naar de mening van de commissie ook te worden gerekend de bemanningsvoorschriften voor sleepboten, sleepschepen, drijvende werktuigen en bunkerboten van minder dan 35 meter, die ingevolge het ontwerp van algemene maatregel van bestuur zijn gedelegeerd aan met name de scheepvaartinspectie. Een belangrijk winstpunt van de tot nu toe ontwikkelde meningsvorming over de wettelijke regeling acht de commissie s Bedoeld is de ontwikkeling die in de adviesstructuur voor het Ministerie van Verkeer en Waterstaat in gang is gezet na de aanbevelingen van de Projectgroep Externe Advisering van augustus 1984.

12 12 dat naar haar oordeel de in gang te zetten procedure, waaronder de indiening van het wetsontwerp aan de Staten-Generaal, niet onnodig wordt vertraagd. Aan de spoedige totstandkoming van een definitieve wetgeving inzake de vaartijden en bemanningssterkte voor de binnenvaart hecht de commissie meer waarde dan aan het nu in detail aangeven welke specifieke omstandigheden afwijkingen van hoofdstuk 14 ROSR zouden rechtvaardigen Aanvullende opmerkingen In de inleiding van dit advies is opgemerkt dat een aantal aspecten van de wettelijke regeling onderwerp is geweest van bijzondere aandacht. De commissie acht het van belang dat met deze aspecten rekening wordt gehouden Rusttijd Met name gaat het hierbij om de in het ontwerp van algemene maatregel van bestuur gegeven definitie van de rusttijd (artikel 1 onder j. ). In de aanbiedingsbrief is aangegeven dat conform het ROSR de diensttijd het complement is van de rusttijd; het begrip diensttijd als zodanig wordt niet genoemd. Derhalve wordt in de Nederlandse regeling ook alleen. de rusttijd geregeld. In de gedachtenvorming over het begrip rusttijd heeft de commissie zich beraden over de vraag in hoeverre de gegeven definitie enerzijds voldoende garanties bevat dat geen werkzaamheden door bemanningsleden in die rusttijd zullen worden uitgevoerd, anderzijds voldoende rekening wordt gehouden met de mogelijkheid dat in sommige gevallen van die rusttijd moet kunnen worden afgeweken. Bepaalde werkzaamheden van bemanningsleden kunnen naar haar oordeel zeker niet tot ' rust' worden gerekend, zoals laden en lossen en schoonmaakwerkzaamheden. In dit verband lijkt het zinvol dat, onder vferwijzing naar de bemanningstabellen bij het ontwerp- Besluit, een nadere uitwerking wordt gegeven van de term ' exploitatie', teneinde de aard van de rusttijd duidelijk af te

13 13 bakenen met het oog op een juiste controle op de naleving van deze wettelijke regeling. Hoewel de term ' exploitatie' als zodanig niet onder de definities van de wettelijke regeling zelf behoeft te worden opgenomen, is de commissie wel van mening dat de onderlinge relatie tussen rusttijd, vaartijd en exploitatie in de nog te verschijnen maar bij deze adviesaanvraag nog ontbrekende memorie van toelichting op de wettelijke regeling verduidelijking behoeft Definitie volmatroos De commissie heeft zich eveneens beraden over de nadere functie-inhoud van de aan de 'volmatroos' in deze wettelijke regeling te stellen eisen. In dit verband mag worden verwezen naar artikel 19 onder d. van het ontwerp van algemene maatregel van bestuur. Het is duidelijk dat bij de definitie van het begrip ' volmatroos' ernaar is gestreefd een equivalent te vinden voor de in de Rijnvaartregeling bestaande -overigens ook daarvoor nieuw gecreeerde- functie. Wat de Rijnvaartregeling betreft, moet worden aangetoond dat de betrokkene ten minste een jaar vaarervaring heeft op de Rijnvaart als matroos. Om zoveel mogelijk aan te sluiten bij de Rijnvaartregeling geeft de commissie in overweging de in het ontwerp van algemene maatregel van bestuur in artikel 19 onder d. genoemde woorden ' als zodanig' te schrappen Zeeschepen Onder verwijzing naar artikel 4 onder h. van het wetsontwerp zij het volgende opgemerkt. Ten aanzien van zeeschepen ligt het voor de hand om in de nationale regeling met betrekking tot de bemanningssterkte, de vaartijden en de rusttijden aan te sluiten bij de Rijnvaartregeling. Indien deze gedragslijn zou worden gevolgd, dan zou dit voor zeeschepen inhouden dat hetzij de nationale regeling daarop wordt toegepast, hetzij dat voor die schepen

14 14 het aantal bemanningsleden ten minste gelijk zal moeten zijn aan het voor de continuvaart benodigde aantal. Voorts zou naar de mening van de commissie een lid van de bemanning in het bezit moeten zijn van een vaarbewijs, welke na ten hoogste veertien uur vaartijd vervangen moet worden door een andere bezitter van een vaarbewijs. Het werkingsgebied van de Wet vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart omvat voor de zeeschepen het vaargebied van de Nederlandse vaarwegen exclusief de in de Scheepvaartverkeerswef^ genoemde loodsplichtige vaarwegen Aan te passen tifel- en groepsaanduiding Teneinde misverstanden te voorkomen, dient als afzonderlijk punt te worden vermeld dat de titels van en de aanduiding van de onderscheiden groepen van de tabellen 1 en 2 van de bijlage I bij het Besluit niet geheel in overeenstemming zijn met de vergelijkbare titels en aanduidingen in hoofdstuk 14 ROSR. Het verdient aanbeveling aan dat punt aandacht te schenken Geneeskundige verklaring De commissie geeft in overweging om de eisen met betrekking tot het bezit van de geneeskundige verklaring, zoals genoemd in artikel 20 van het ontwerp van algemene maatregel van bestuur, te verbinden aan het groot vaarbewijs voor de binnenlandse vaart. De nu aangelegde koppeling van de geneeskundige verklaring aan het ROSR komt erop neer dat wijzigingen van het ROSR op dat punt automatisch doorwerken in de binnenlandse vaart. 7 Zie met name de bijlage bij de Scheepvaartverkeerswet, bedoeld in artikel 10 lid 1 van deze wet. Wet van 7 juli 1988 houdende algemene regeling met betrekking tot het scheepvaartverkeer op de binnenwateren en op zee (Scheepvaartverkeerswet), Stb. 1988, 352.

15 Slotopmerking Ten slotte adviseert de commissie om in overeenstemming met artikel onder 2 van het ROSR (schepen met slaapruimten) de voetnoot 1 van tabel 3 b van de bijlage I bij het ontwerp- Besluit in die zin aan te passen, dat de matroos-motordrijver kan worden vervangen door een matroos.., ' s-gravenhage, 20 j anuari J. B. Polak, voorzitter. F. A. P. Mulder, secretaris.