MEDEDELING NR. D. De risico s waarvoor een voorziening voor egalisatie en catastrofen moet

Transcriptie

1 ---CONTROLEDENST VOOR DE VERZEKERNGEF -~~ Olpc4~l~s Brussel, 6 december 1996 MEDEDELNG NR. D. 151, Betreft Voorziening voor egalisatie en catastrofen. 1. Beoogde risico s. De risico s waarvoor een voorziening voor egalisatie en catastrofen moet samengesteld worden zijn bepaald in artikel 11, 9 l.a, 3 van het algemeen controlereglement. 2. Normbedrag, toevoeging en onttrekking. Het normbedrag en de wijze van toevoeging of onttrekking aan de voorziening verschillen naargelang de berekeningsmethode, dewelke afhankelijk is van de aard van de risico s Normbedrag. Het normbedrag is het bedrag dat de voorziening moet bereiken. Zolang dat bedrag niet of niet meer bereikt wordt, is er elk jaar een toevoeging aan de voorziening Dat bedrag wordt vastgesteld als volgt in punt ) (behalve in de gevallen bedoeld - hrediet zie verordening nr. 8 van de Controledienst. - kernrisico s het normbedrag is gelijk aan het laagste van de volgende 2 bedragen * 100 % van het hoogste verzekerde bedrag, netto van overdrachten uit hoofde van herverzekering of retrocessie, per kerninstaliatie ; * 25 % van de som van de verzekerde bedragen, netto van overdrachten uit hoofde van herverzekering of retrocessie, voor het geheel van de kerninstallaties.

2 D. /2.- - andere risico s het normbedrag wordt bepaald door toepassing van e&-r van de volgende twee methodes, naar keuze van de onderneming. Als de Controledienst evenwel van mening is dat de actuariele methode om statistische redenen niet kan weerhouden worden, kan hij de toepassing van de forfaitaire methode opleggen. * Actuariele methode methode ingegeven door de methode nr. 3 van de verordening nr. 8 van de Controledienst, maar aangepaat als volgt - Het normbedrag is gelijk aan het hoogste van de volgende 2 bedragen 4,s x standaardafwijking x netto verworven premies; of 4,5 x standaardafwijking x bruto verworven premies x (netto schaden / bruto schaden) Deze elementen bruto verworven premies verworven premies bruto van overdrachten uit hoofde van herverzekering of retrocessie; - worden gedefinieerd als volgt standaardafwgking standaardafwlijhing van de schadequote van de waarnemingsperiode; netto verworven premies verworven premies netto van overdrachten uit hoofde van herverzekering of retrocessie; netto schaden / bruto schaden gemiddelde verhouding in de loop van de waarnemingsperiode tussen de schadelast netto van overdrachten uit hoofde van herverzekering of retrocessie en de schadelast bruto van overdrachten uit hoofde van herverzekering of retrocessie. Voor de juiste definitie van deze begrippen wordt verwezen naar punt 5 van deze medeo?eling; de bruto schadelast komt er niet in voor maar is gemakkelijk af te leiden uit de netto schadelast door toevoeging of aftrekking van het deel van de herverzekeraar. - De waarnemingsperiode moet minstens 10 jaar bevatten; ze vervolgens aangevuld worden tot 15 jaar. zal

3 D. Het toe te passen percentage beloopt 500 % voor B.A.- milieuverontreiniging en B.A.-produkten en 350 % voor de andere risico s. /3.- - Het normbedrag van de voorziening voor egalisatie en catastrofen mag verlaagd worden, indien uit de vergelijking van de gemiddelde netto schadequote in de waarnemingsperiode met de gemiddelde bruto kostenquote voor de 3 meest recente boekjaren in deze periode blijkt dat in de premies een zekerheidstoeslag vervat is. n dit geval wordt het genoemd bedrag vermenigvuldigd met het omgekeerde van het resultaat dat bekomen wordt door de zekerheidstoeslag met Ben eenheid te verhogen. * Forfaitaire methode Het normbedrag wordt bepaald in percent van het hoogste van de volgende 2 bedragen - netto verworven premies; - bruto verworven premies x (netto schaden / bruto schaden) Voor de definitie van deze begrippen wordt verwezen naa_r de actuariele methode hierboven. De waarnemingsperiode met betrekking tot de schadelast bestaat uit het beschouwde boekjaar en de 9 voorgaande De bepaling van het normbedrag volgt de regels weergegeven in punt niet in de volgende 2 gevallen 2.2. Toevoeging. - stopzetting van de onderschrijving maar afwikkeling van de schadegevallen; - vermindering van de verworven premies met meer dan 30 % over de laatste 3 boekjaren. n deze gevallen is het normbedrag gelijk aan het hoogste van de normbedragen van de vorige boekjaren waarvoor nog een voorziening voor voorgevallen maar nog niet gemelde schadegevallen dient samengesteld te worden. De regels voor de toevoeging die hierna beschreven worden, bepalen een verplichte minimale toevoeging. De ondernemingen mogen een bijkomende toevoeging doen om sneller het normbedrag van de voorziening te bereiken. - krediet zie verordening nr. 8 van de Controledienst.

4 D. l4.- - kernrisico s - andere risico s Onttrekking. Een bedrag gelijk aan 30 % van het normbedrag, maar beperkt tot het netto saldo v66r beleggingsopbrengsten en v66r onttrekking of toevoeging aan de voorziening voor egalisatie en catastrofen (*), wordt jaarlij ks aan de voorziening toegevoegd. - Actuariele m ethode m ethode ingegeven door de m ethode nr. 3 van de verordening nr. 8 van de Controledienst, m aar aangepast als volgt Elk boekjaar moet aan de egalisatievoorziening het overschot op het schadebedrag worden toegevoegd, totdat de egalisatievoorziening het normbedrag bereikt of opnieuw bereikt. Er is overschot op het schadebedrag wanneer de netto schadequote van het boekjaar lager ligt dan de gemiddelde netto schadequote van de waarnemingsperiode. Het bedrag van het overschot is gelijk aan het verschil tussen beide quoten, vermenigvuldigd met de in het boekjaar netto verworven premies. Een minimale toevoeging voor een bedrag gelijk aan 3,5 % van het normbedrag is evenwel steeds vereist om het even of het bedrag van het hierboven bedoelde overschot lager is dan deze 3,5 % of dat er een tekort op het schadebedrag zou zijn. - Forfaitaire m ethode De toevoeging is gelijk aan het netto saldo v66r beleggingsopbrengsten en v66r onttrekking of toevoeging aan de voorziening voor egalisatie en catastrofen (*). Een minimale toevoeging voor een bedrag gelijk aan 3,5 % van het normbedrag is evenwel steeds vereist om het even of het hierboven bedoelde saldo lager is dan deze 3,5 % of dat het negatief is. - krediet zie verordening nr. 8 van de Controledienst. (* Dit saldo is gelijk aan de som van een rubriek van de statistieken en het saldo S2, aangepast omwille van de berekening S2. Bruto saldo v66r beleggingsopbrengsten (v66r onttrekking of toevoeging aan de voorziening voor egalisatie en catastrofen) +9. Saldo van de afgestane herverzekering.

5 D. /5.- - kernrisicok Als het netto saldo v&r beleggingsopbrengsten en v66r onttrekking of toevoeging aan de voorziening voor egalisatie en catastrofen (* negatief is, wordt een bedrag gelijk aan dat saldo onttrokken aan de voorziening. Dit bedrag kan niet hoger zijn dan de voorziening samengesteld op het einde van het vorig boekjaar. - andere risico s A ctuaridle m ethode m ethode ingegeven door de m ethode nr. 3 van de verordening nr. 8 van de Con troledienst, m aar aangepast als volgt ndien er zich in een boekjaar een tekort op het schadebedrag heeft voorgedaan, moet het bedrag daarvan aan de egalisatievoorziening worden onttrokken. Het bedrag van de onttrekking aan de voorziening voor egalisatie en catastrofen mag verlaagd worden, indien uit de vergelijking van de gemiddelde netto schadequote in de waarnemingsperiode met de gemiddelde bruto kostenquote voor de 3 meest recente boekjaren in deze periode blijkt dat in de premies een zekerheidstoeslag vervat is. n dit geval wordt het genoemd bedrag vermenigvuldigd met het omgekeerde van het resultaat dat bekomen wordt door de zekerheidstoeslag met &n eenheid te verhogen. Forfaitaire m et hode n geval van negatief netto saldo v&r beleggingsopbrengsten en v66r onttrekking of toevoeging aan de voorziening voor egalisatie en catastrofen ( ), wordt een bedrag gelijk aan dat saldo onttrokken aan de voorziening. Dit bedrag kan niet hoger zijn dan de voorziening samengesteld op het einde van het vorig boekjaar. 3. Praktische berekeningsmodaliteiten De kolommen van de statistieken onderworpen voor egalisatie en catastrofen. aan de voorziening Wat de natuurrampen betreft, worden enkel de takken 8 en 9 onderworpen de samenstelling van een voorziening voor egalisatie en catastrofen. aan De tabel hieronder geeft per risico de beoogde kolommen van de statistiek weer. De nummering van de kolommen is deze weergegeven in de statistiek betreffende de rechtstreekse zaken in Belgie. De hieronder weerhouden risico s of gehelen van risico s met betrekking tot rechtstreekse zaken in het buitenland of in herverzekering aangenomen zaken komen evenzeer in aanmerking voor een voorziening voor egalisatie en catastrofen.

6 D. /6.- RSCO S of GEHELEN VAN RSCO S NUMMRR VAN DE KOLOM (1) (rechtstreekse zaken in Belgie) 1.1 storm en hagel 34, 40, 46, 52, overstroming (35), (41), (47), (531, (60) 1.3 aardbevingen, aardverschuivingen (35), (41), (47), (53), (60) en grondverzakkingen 1.4 natuurelementen nefast voor de ((65)) oogst 1.5 aanslagen en arbeidsconflicten 37,43,49, 55, 62 2 kernrisico s ((70)) en 82 3 B.A.-milieuverontreiniging 81 4 B.A.-produkten en na levering ((80)) 5 lucht- en ruimtevaartrisico s ((30)) en ((32)) 6 krediet 88 () De kolommen met nummers tussen enkele haakjes bevatten meerdere risico s onderworpen aan egalisatie; de kolommen met nummers tussen dubbele haakjes zijn slechts gedeeltelijk onderworpen aan egalisatie. Deze mededeling wijzigt de mededeling D.95 (bijlage 1) inzake de classificatie van het hagelrisico de cijfers met betrekking tot het hagelrisico zullen voortaan moeten ondergebracht worden in de kolommen storm, om het even of dat risico als hoofdrisico of als een bijkomend risico aan een ander risico van de takken 8 en 9 voorkomt. 3.2, Berekeningen en statistische weergave. De berekeningen (normbedrag, toevoeging of onttrekking) moeten afzonderlijk uitgevoerd worden voor elk van de 6 risico s of gehelen van risico s genummerd van 1 tot 6 in de tabel opgenomen in punt 3.1. (.het geheel van de risico s 1.1. tot 1.5. mag dus het voorwerp uitmaken van een enkele berekening). Ze moeten ook afzonderlijk uitgevoerd worden voor elk type van zaken, meer bepaald rechtstreekse zaken in Belgie, rechtstreekse zaken in het buitenland en in herverzekering aangenomen zaken. De onderneming mag verder gaan dan deze dubbele verplichting en afzonderlijke berekeningen uitvoeren per kolom of geheel van kolommen (zie de tabel onder punt 3.1.) en per land of geheel van landen. Welk niveau van berekening de onderneming ook moge kiezen, ze dient alleszins het bedrag van de voorziening te verdelen tussen de verschillende kolommen van de door de reglementering opgelegde statistiek, naar rata van de bruto of netto verworven premies, als de onderneming deze laatste bepaald heeft.

7 D. / Berekeningsschema s. De berekeningsschema s met betrekking tot de actuariele methode (bijlage A), de forfaitaire methode (bijlage B) en de methode van toepassing op de kernrisico s (bijlage C) zijn bijgevoegd aan deze mededeling. Zij moeten gebruikt worden voor de berekening van de voorziening voor egalisatie en catastrofen betreffende elk risico of geheel van risico s. De ondernemingen die het kredietrisico beoefenen berekenen de voorziening volgens hun eigen schema. Dit moet zo klaar en duidelijk mogelijk zijn. 4. Documenten over te maken aan de Controledienst. De documenten bedoeld in de punten 4.1. en 4.2. hieronder worden via informatiedrager aan de Controledienst overgemaakt, samen met de statistieken bedoeld in artikel llbis van het algemeen reglement betreffende de controle van de verzekeringsondernemingen. De vorm van de schema s in bijlage kan gewijzigd worden in functie van wat de informatica gebiedt Voor de berekening van de voorziening. De ondernemingen moeten de berekeningsschema s bedoeld in punt 3.3. invullen overeenkomstig de bepalingen van punt Voor statistische doeleinden. Om een statistische basis samen te stellen, dienen de ondernemingen bijkomende gegevens mee te delen voor de andere risico s dan het krediet- en het kernrisico welke methode ook weerhouden wordt (actuarieel of forfaitair), de verplichte vermeldingen in elk van de schema s (bijlagen A en B) moeten alleszins afzonderlijk ingevuld worden voor elk van de risico s (namelijk 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 3, 4, en 5) en in elk geval (dus zelfs als in de actuariele methode de waarnemingsperiode geen 10 jaar beslaat of maar pas komt te beginnen). 5. nterpretatie van de actuariele methode. Enkele begrippen die in het berekeningsschema in bijlage A aan bod komen, verdienen enige uitleg ( deze begrippen dienen op dezelfde wijze geinterpreteerd te worden in de methode nr. 3 van de verordening nr. 8 van de Controledienst) - waarnemingsperiode deze periode bevat niet het laatste boekjaar, dit is het boekjaar voor hetwelk de berekeningen gemaakt worden; - actuarieel verlies er is actuarieel verlies als het actuarieel resultaat, namelijk de som van de bruto kostenquote en de netto schadequote van een boekjaar hoger is dan 100 % ;

8 D. /8.- - bruto kostenquote verhouding tussen de koaten, bruto van herverzekering, de ver worven pre m ies, bruto van herverzekering. en De bruto kostenquote speelt mee in de bepaling van zowel het actuarieel verlies als de zekerheidstoeslag. De berekening ervan is facultatief en geefi de onderneming de mogelijkheid aan te tonen _ enerzijds, dat zij in de waarnemingsperiode geen enkel actuarieel verlies geleden heeft en bijgevolg mag afzien van de samenstelling van een egalisatievoorziening (alleen toepasbaar voor het kredietrisico) ; _ anderzijds, dat in de premies een zekerheidstoeslag vervat is, wat haar toelaat het normbedrag van de voorziening en de onttrekking aan de voorziening te verlagen. D e ver worven pre m ies, bruto van herverzekering en de kosten, bruto van hervenekering worden aan de hand van de rubrieken van de statistieken als volgt gedefinieerd - ver worven pre m ies, bruto van herverzekering. Premies en bijkomende kosten A. Voorziening voor niet-verdiende premies en lopende risico s op 31/12/(X-l) Voorziening voor niet-verdiende premies en lopende risico s op 3 1/12/(X) T.a. Overgedragen voorziening voor niet-verdiende premies en lopende risico s, ontvangen 3.1.T.b. Overgedragen voorziening voor niet-verdiende premies en lopende risico s, afgestaan - hosten, bruto van herverzekering 2.3. nterne beheerskosten van de schadegevallen A.3. Voorziening voor interne beheerskosten van de schadegevallen op 31/12/(X-l) Voorziening voor interne beheerskosten van de schadegevallen op 3 1/12/(X) + V. Overige technische lasten en opbrengsten + V. Winstdeling en restorno s + V. Acquisitiekosten en commissielonen + V. Administratiekosten - netto schadequote verhouding tussen de schadelast, netto van herverzekering, en de ver worven pre m ies, netto van herverzekering; deze twee elementen worden eveneens aan de hand van de rubrieken van de statistieken gedefinieerd, behalve voor de rubrieken betreffende de herverzekering, waarvoor verwezen wordt naar de jaarrekening (cursief). De ondernemingen hebben evenwel de mogelijkheid statistieken per voorvals- of onderschrijvingsjaar te gebruiken om de schadelast weer te geven. n dat geval wordt deze schadelast op een analoge manier als hierboven gedefinieerd.

9 D. /9.- - ver worven pre m ies, netto van herverzekering. Premies en bijkomende kosten U itgaande herverzekeringspre m ies (710.2) A. Voorziening voor niet-verdiende premies en lopende risico s op 31/12/(X-l) Voorziening voor met-verdiende premies en lopende risico s op 31/12/(X) T.a. Overgedragen voorziening voor niet-verdiende premies en lopende risico s, ontvangen T.b. Overgedragen voorziening voor niet-verdiende premies en lopende risico s, afgestaan +/- W ijziging van de voorziening voor niet-verdiende pre en lopende risico s, deel van de herverzekeraars (710.4). m ies - schadelast, netto van herverzekering 6. nwerkingtreding Uitkeringen Externe beheerskosten van de schadegevallen U itkeringen en externe beheerskosten, deel van de herverzekeraars ( ) 2.4. Teruggewonnen technische lasten + T erugge wonnen techn lasten, ische deel van de hervenekeraars ( ) A.l. Voorziening voor aangegeven schadegevallen op 31/12/(X-l) A.2. Voorziening voor schadegevallen BNR op 31/12/(X-l) Voorziening voor aangegeven schadegevallen op 31/12/(X) Voorziening voor schadegevallen BNR op 31/12/(X) T.a. Overgedragen voorziening voor te betalen schaden, ontvangen T.b. Overgedragen voorziening voor te betalen schaden, afgestaan +- W ijziging van de voorziening voor te betalen schaden, deel van de herverzekeraars ( , , ) A. Terug te vorderen technische lasten op 31/12/(X-l) _ Terug te vorderen technische lasten op 31/12/(X) +/- W ijziging in de terug te vorderen technische lasten, deel van de herverzekeraars ( ) Deze mededeling treedt in werking vanaf het boekjaar Het spreekt vanzelf dat de ondernemingen de hierboven uiteengezette methodes mogen toepassen vanaf het boekjaar 1996.

10 BOEKJAAR 1996 BJLAGE A/l VOORZENNG VOOR EGALSATE EN CATASTROFEN actuariqle methode All8 bedragen in duizenden franken. VERPLCHTE VERMELDNGEN 1. Premles 1.l. Uitgegeven premies brute van herverzekering 1.2. Verworven premies brute van herverzekering 1.3. Verworven premies netto van herverzekering 2. Schadelast, schadequote en kostenquote 2.. Eeschouwd boekjaar netto schadequote bruto kostenquote 2.2. Waarnemingsperiode Kwadraat Brute knsten Standaardafwijking 3. Verlagingsquoti6nt (de berekeningvan bet ver/agingsquotiont is facultofief) 3.1. Zekerheidstoeslag l- (gemiddelde netto schadequote (3) + gemiddelde bruto kostenquote l- (,,.,.,...,.,_,..,,.,,,,,.,,.,..,,, +,,,,,,,.,...,,,.,.,...~... 1 = (5)) 3.2. Verlagingsquoti@nt l/( 1 + zekerheidstoeslag) l/(1+.,...,..,.,...) =

11 BOEKJAAR 1996 BJLAGE A/2 4. Normbedrag van de voorziening Het hoogste van de bedragen (6) et (7). berekend ais volgf 4.1.Op basis van de netto premies zonder ver/agingsquof/~nt 4.5 x standaardafwijking x netto vetworven premies 4.5 x x... = 1 (6) met verlagingsquot/&v 4.5 x standaardafwijking x verlagingsquotietnt x netto verworven premies 4,5 x x x = (6) Op basis van de bruto premies zonder verlagingsquoti&t 4.5 x standaardafwljking x bruto verworven premies x gemlddelde verhouding tussen net-to en 4.5x. t..... x x = brute schadelast (2) (7) met veftaglngsquoti8nt 4.5 x standaardafwijking x verlagingsquotient x bruto verworven premies x gemlddeide verhouding tussen netto en bruto schadeiast (2) 4.5 x x...,..,,,,,,,. x..,., ~...,,,...,,...,...x. t = 1 (7) ii. ENKEL N TE VULLEN BJ GEBRUK VAN DEZE METHODE 5. Toevoeging aan de voorziening (gemiddelde netto schadequote (3) G- netto schadequote van bet boekjaar) (gemiddeide netto schadequote - netto schadequote van het boekjaar) x (...,,..., -,,,...,,,..,..,,...,) x,,,,,...,.,.,,,,...,...,.. = netto verworven premies ] (8) 6. Onttrekking aon de voorziening (netto schadequote van het boekjaar > gemiddelde netto schadequote (3)) 6.1. zonder verfagingsquoti&nt (netto schadequote van het boekjaar - gemlddeide netto schadequote) x ( ) x ,...,.,.,...,. = netto verworven premles 6.2. met verlagingsquot/mt (netto schadequote van het boekjaar - gemiddeide netto schadequote) x netto verworven premies (..., ) x x = verlagingsquotl&nt x Mlnimaie toevoeging aan de voorriening (onafhankelijk van de eventuele onttrekking) toevoeging gelijk aan 3.5 % van het normbedrag 3.5 % x..... = l (9 ) 8. Bedrag van de voorziening Voorziening einde vorig boekjaar Toevoeging het hoogste van de bedragen (8) en (9) Onttrekking (maximum = voorrienlng einde vorlg boekjaar) Voofziening op het einde van het boekjaar =-H +

12 BOEKJAAR 1996 BLJLAGE B VOORZENNG VOOR EGALSATE EN CATASROFEN tortaitatre methode A//e bedragen in dubenden ranken 1 /. VERPUCHTE VERMELDNGEN 1. Premles 1.1. Ullgegeven premier brute van hetvenokering 1.2. Vemowen premios brufo van hewenekortng 1.3. Verworven premles netto van hewenekering 2. Netto soldo voor beleggingsopbrengsten ( v66r onttrokklng en toeveeglng aon do voonionlng voor egollsatio on cdastrofen ) 3. Normbedrag van de voonlonlng Hot hoogste van de bedragon (2) en (4) 3.1. Op basis van de netto premier 350 %of 500% vm de dto v4 r wowprcnies m 350% Y,...,...,...,.. = 5c0% x.,...,... = 3.2. Op basis van do brute premier GemMdolde verhouding tussen do netto schadelost en do brute schadehst ( 1 boekjxr voonvdsjon / ondenchrifvirlysjoa (bet overbcxige docihden) Borekening 350% of 5G0% vm de verwowen premisr vermeniywlrdgd met de gemidd&le verhotting ttnsal de r&to en cte bfrtio rchrtekrst (3) SC% x,,,,..,...,.,,.,,...,, x,,,... = 5cc% x..... x. = lli. ENKEL N TE VULLEN BJ GEBRUK VAN DEZE METHODE A. Toovooging aan do voonlening (netto sddo voor beleg@ngropbren@enc J) > 0) toevoeging bedrag cpti,& am ( 1) = j--j (5) 5. Onttrekking oan de voonlonlng (netto sddo voor belegginqropbrengste(1) ( 0) onttrekklng bedfog gelift m ( 1) = 6. Minimale toovoeging clan do vooniening 3.5 % vn~ bet nofmmrig 3.5% x,.,,...,,,.,.,... = 7. Bodrog van de vooniening r---- (6) j

13 BOEKJAAR 1996 BJLAGE C VOORZENNG VOOR EGALSATE EN CATASTROFEN methode voor de kernrisico s Al/e bedragen in duizenden franken 1. Statistische gegevens 1.1. Uitgegeven premies bruto van herverzekering 1.2. Verworven premies bruto van herverzekering 1.3. Verworven premies netto van herverzekering 1.4. Schadeiast ( 7 boekjaar / voorrvaisjaar / onderschrijvingsjaar (het overbodige doorhaien) 2. Berekening van de voorziening 2.1. Hoogste eigen behoud per kerninstaiiatie (1) % van hef eigen behoud voor aiie keminstallaties 25% x = r----- (2) y 2.3. Netfo saido voor beleggingsopbrengsfen ( v66 onffrekking en toevoeging aan de voorziening voor egaiisatie en cafastrofen ) r-----l (3 ) 2.4. Normbedrag van de voorziening het laagste van de bedragen (1) en (2) = r-----j (4) 2.5. Toevoeging aan de voorziening (netto saldo voor beleggingsopbrengsten (31> 01 bedrag geiijk aan 30% van (4) = toevoeging iaagste bedrag van (3) en (5) = l (5) J 2.6. Onftrekking aan de voorziening [netto so/do voor beleggingsopbrengsten (3) < onttrekking bedrag geiijk aan (3) = Bedrag van de voorziening Voorziening einde vorig boekjaar Toevoeging Onttrekking (maximum = voorziening einde vorig boekjaar) Vootziening einde boekjaar =El +