4 B+U internationale. kracht van. watermanagement. gezamenlijk innoveren in duurzaam leven op en aan het water

Transcriptie

1 4 B+U De internationale kracht van watermanagement gezamenlijk innoveren in duurzaam leven op en aan het water

2 B+U Nederland is waterland bij uitstek. Klimatologische veranderingen en een beperkt leefoppervlak nood zaken ons tot innovatieve oplossingen zoals wonen, werken, reizen en recreëren in, op en aan het water. Zie hier de basis voor watermanagement: een stroming die haar succes elke dag bewijst. Een stroming ook waarmee Nederland zich wereldwijd ijzersterk profileert. TEKST Stefanie Sormani De plek waar onderwijs, overheid en bedrijfsleven de handen ineen hebben geslagen op het gebied van watermanagement, is de Rotterdamse RDM Campus. Bouw & Uitvoering sprak met een bevlogen Bert Hooijer, directeur van RDM Campus en van het Instituut voor Bouw en Bedrijfskunde van de Hogeschool Rotterdam. Pionier, inspirator, educator en verbinder met een grote passie voor watermanagement. Drijvende dorpen Waterbouwen is niet nieuw. Al honderden jaren wonen primitieve Indianenstammen op en rond het water. Het Thaise eilandje Ko Panyi is een drijvend vissersdorp op palen in zee, compleet met drijvend voetbalveld voor de jeugd. Toch is innovatief hybride bouwen mondiaal gezien sterk in opkomst. Hooijer: Waterbouwen is een sterk opkomende bouwtechnologie, waarbij we rekening houden met de dynamiek van de demografie, economie en ruimtelijke ordening. Er wordt in synergie met het oppervlaktewater gebouwd met een natuurlijke harmonie tussen de afvoer van hemelwater en watervoorziening. Door het invoeren van innovatieve bouwwijzen en bouwelementen in, op, onder en rond het water wordt nieuwe bedrijvigheid gecreëerd en wordt ingespeeld op het veranderende klimaat en het opwekken en benutten van duurzame energie. Innovatief durven denken en doen Denk je aan waterbouwen, dan denk je aan innovatieve scholing en ondernemerschap. Op de uitgestrekte voormalige werf van de Rotterdamse Droogdok Maatschappij, midden in het stadshavengebied, staat de RDM Campus: dé plek voor alles op het gebied van water- en deltatechnologie. Het zijn twee wezenlijke disciplines die nauw met elkaar verwant zijn. Watertechnologie gaat over afvalzuivering: zorgen voor zuiver en voldoende drinkwater, terwijl deltatechnologie zich richt op kust- RDM Campus is een wereld van kennisontwikkeling, samenwerking en uitvoering. De RDM campus huisvest de Innovation Dock, de Dokhaven, Concept House Village en Droogdok, waar het kenniscentrum RDM Aqua Dock onderdeel van is. RDM Innovation Dock is dé plek van het Albeda College en de Hogeschool Rotterdam. Er wordt samengewerkt met universiteiten, het Maintenance College en het Opleidingsbedrijf Metaal, maar ook startende ondernemers, innovatieve maakindustrie (applied tech) en bedrijven met kennisintensieve activiteiten op het gebied van building, moving en powering zitten hier. RDM Dokhaven is de entree over water van RDM Campus. Hier meert de fast ferry Aqualiner af die RDM Campus verbindt met Rotterdam centrum. RDM Dokhaven is een expositie- en onderzoeksruimte in en op het water: Aqua Dock. RDM Concept House Village is een samenwerking tussen RDM Campus en het tuindorp Heijplaat. Een proeftuin voor industriële woonconcepten. Zie Tot slot zit in het voormalige directiegebouw van de RDM Droogdok. Het pand huisvest faciliteiten voor onderwijsinstellingen en hun partnerbedrijven, het Projectbureau Stadshavens Rotterdam, de Academie van Bouwkunst Rotterdam, de Designstudio s van het Instituut Bouw en Bedrijfskunde en Engineering en Applied Science. Ook RDM Aqua Dock, het kenniscentrum voor waterbouw, is hier ondergebracht.

3 6 B+U verdediging, ontpoldering, sluizen, bruggen, viaducten en gemalen. Het succesvolle concept van Research, Design & Manufacturing (RDM) krijgt momenteel zelfs navolging in New York en wereldwijd wordt er een beroep gedaan op de aanwezige expertise. Deze campus voor onderwijs- en onderzoeksinstellingen en hun partners uit bedrijfsleven en overheid kent vele gezichten en toekomstperspectieven. Niet alleen van belang om specifieke technische kennis in het havengebied te kunnen vasthouden, maar ook omdat we kunnen inspelen op een veranderende wereld. We werken hier intensief samen om mensen op te leiden voor de huidige en toekomstige arbeidsmarkt in stad en haven. Daarnaast zijn we hier daadwerkelijk innovatief. De opgedane kennis wordt niet alleen in Rotterdam toegepast, maar ook vanuit andere steden en in vele andere landen is er grote belangstelling voor wat we hier doen. Krachtenbundeling in kenniscentrum Eén van de prominente onderdelen van de campus is RDM Aqua Dock. In dit kenniscentrum waterbouwen werken onderwijs, bedrijfsleven en het Havenbedrijf Rotterdam samen aan de ontwikkeling van nieuwe economische, duurzame en innovatieve oplossingen op het gebied van bouwen op water. Het gaat dan over het volledige pakket van opleiden, onderzoeken, experimenteren en realiseren. Het initiatief ontstond zeven jaar geleden, mede aangewakkerd door de huidige klimaatdiscussie. Hooijer: We kunnen in Nederland niet langer om de effecten van de mondiale klimaatsveranderingen heen. Door een stijgende zeespiegel wordt ons land vanuit de zee bedreigd en afgelopen jaren kenden we een paar ernstige overstromingen door het overtollige water dat via Europese rivieren ons land in stroomt. Dat brengt weer een heel eigen problematiek met zich mee. Ten vierde kampen we steeds vaker met heftige regenbuien waardoor straten regelmatig volledig blank staan. Tegelijkertijd is er sprake van enorme verdroging. Door een jarenlange te intensieve bebouwing is het grondwaterpeil gezakt, wat weer allerlei risico s met zich mee brengt. Hoe gaan we om met deze klimaatsveranderingen en hoe zorgen we ervoor dat iedereen prettig kan wonen, werken, reizen en recreëren op een relatief klein oppervlak? Watermanagement, en dan heb ik het over alles dat komt kijken bij het bouwen op, in en aan het water, staat dan ook terecht volop in de schijnwerpers. Het gaat om complexe materie die veel know how uit diverse disciplines vereist. Daarom hebben we op de RDM Campus specifiek hiervoor het kenniscentrum opgericht. Watermanagement walhalla Samenwerking. Het is een woord dat veelvuldig terugkomt in Hooijer s betoog. En met een reden. Want juist dankzij een intensieve bundeling van onderwijs, onderzoek en ondernemerschap op RDM kan Aqua Dock kenniscentrum dé locatie zijn voor expertise op het gebied van watermanagement. Diverse disciplines bevinden zich op één locatie. Maar het gaat verder, want Aqua Dock is ook een platform voor het uitwisselen en delen van kennis en ervaring op het gebied van waterbouw. Zo worden er lezingen, tentoonstellingen, presentaties en seminars georganiseerd. De uitgebreide bibliotheek en mediatheek bevatten een schat aan informatie. Het

4 B+U RDM s drie pijlers: building, moving en powering Rotterdam wil energiezuinig, duurzaam en milieuvriendelijk produceren, wonen, werken en recreëren. Dit is vastgelegd in het Rotterdam Climate Initiative. Bij de realisatie hiervan is de RDM Campus een grote troefkaart. RDM richt zich immers op drie pijlers: 1 Building: duurzaam bouwen op land en water, bijvoorbeeld door ontwikkeling van lichtgewichtbouw, waterwoningen en een drijvend expositiecentrum en woon/werkeiland. Zo zijn in de Rotterdamse havenbekkens drijvende huizen, kantoorcomplexen en infrastructuur gepland. 2 Moving: slimme mobiliteit en autotechniek, zoals ombouw naar elektrische of hybride voertuigen. Met één van de grootste havens ter wereld is de mobiliteit in Rotterdam enorm; zee- en binnenvaartschepen, goederenvervoer per spoor, vrachtwagens en het dagelijkse personenvervoer zorgen samen voor congestie en vervuiling. Daarom wordt op de RDM Campus gewerkt aan de ontwikkeling van intelligente, duurzame vervoersystemen over water en weg. 3 Tot slot draait alles bij Powering om energietechniek en duurzame energie. Dit sluit naadloos aan bij de huidige positie van Rotterdam als Energy Port. Onder meer door hernieuwbare energievormen en terugwinning wil Rotterdam minder afhankelijk worden van raffinage, opslag en overslag van olie. RDM Campus richt zich op de ontwikkeling van een centrum voor duurzame energietransitie, waarbij het vooral gaat om decentrale opwekking. kenniscentrum is dan ook Luilekkerland voor watermanagementbegeisterden. Studenten van mbo- en hbo werken, leren, onderzoeken en innoveren er in samenwerking met de TU Delft, de gemeente Rotterdam en bedrijven die hier laten zien wat zij in huis hebben. Het is dé plek voor innovaties op het gebied van deltatechnologie en deltadesign. Van vernieuwende stedenbouwkundige en architectonische ontwerpen voor waterberging en waterstedenbouw tot innovatieve, concrete toepassingen als drijvende wegen, drijvende kades en waterwoningen. Van innovaties op het gebied van energie, bouwtechniek en ecologie tot benodigde veranderingen in wet- en regelgeving. Sleutels tot succes Je zou verwachten dat het lastig is om al die verschillende partijen op één lijn te krijgen. Toch merkt Hooijer daar weinig van. Integendeel. Elke partij heeft zijn eigen reden tot samenwerking. Voor onderwijsinstellingen is het dé kans om studenten volwaardig op te leiden en meteen de praktijk te laten zien, onderzoeken en uitvoeren wat er allemaal mogelijk is. Er zijn leerwerkplaatsen, relaties worden gelegd en de soms abstracte kennis wordt concreet als zij rondwandelen over het uitgebreide terrein. Een prachtige plek om de opgedane theorie meteen in de praktijk te brengen! Ook de gemeente Rotterdam heeft belang bij samenwerking. Zij heeft ambitieuze plannen op het gebied van duurzaamheid (zie bovenstaand kader - drie pijlers RDM) en is een van de 40 steden die wereldwijd een duurzaamheidsconvenant hebben getekend. RDM is voor hen een laboratorium waar ze kunnen experimenteren om te komen tot duurzame winning en (her)gebruik van energie en milieuvriendelijk en -bestendig wonen. Niet alleen wordt er geëxperimenteerd en geïnnoveerd, ook krijgen projecten er concreet gestalte. Goed voorbeeld is Stadshavens: een gebied van 1600 hectare dat momenteel getransformeerd wordt. Hooijer: RDM is hier onderdeel van en kan met haar studenten en onderzoeken een rol spelen om dit havengebied opnieuw in te richten voor wonen en werken: wat een kans! Op deze wijze worden waterrijke gebieden benut als nieuwe woongebieden of gebieden die zonder kostbare ophogingen veilig (her)ontwikkeld kunnen worden. De campus lééft echt, hier gebeurt het! Innoveren in eigen achtertuin Ook voor bedrijven die in watertechnologie zijn gespecialiseerd, heeft de campus een overduidelijke meerwaarde. Want de tijden van alleen in je eigen achtertuin experimenteren liggen achter ons. Steeds meer bedrijven beseffen dat elkaar beconcurreren op waterkennisgebied passé is; innovaties kunnen niet langer in het eigen researchlab plaatsvinden. Het is een kostbare aangelegenheid en door de complexe problematiek is een diepgaande know how nodig vanuit diverse disciplines. Een multidisciplinaire aanpak is simpelweg broodnodig om daadwerkelijk innovatief te kunnen zijn. Je ziet dan ook steeds meer consortia in de waterbouwwereld met daarin onder meer architecten, aannemers, mensen met verstand van water en met verstand van regelgeving. In deze netwerken zitten ook gevestigde instituten zoals Deltares, universiteiten, hbo, mbo, adviesbureaus, bouwbedrijven en de overheid. Weer een mooi voorbeeld van intensieve samenwerking, wellicht ontstaan uit noodzaak maar net zo goed vanuit de drive om te vernieuwen, om duurzame projecten te realiseren die er architectonisch ook nog eens fraai uitzien. Het is volgens Hooijer dan ook niet lastig om de neuzen één kant op te laten wijzen. Iedereen ziet de noodzaak in van samenwerking en het succes ervan, zoals op de RDM Campus. Mondiale samenwerking De samenwerking beperkt zich niet tot Nederlandse partners; ook internationaal wordt aansluiting gezocht bij elkaars expertise op het gebied van watertechnologie. Deze uitwisseling van know how en technologie is onontbeerlijk. Want of het nu gaat om overstromingen in Bangladesh en New Orleans, het bestrijden van droogte in Afrikaanse landen of het beschermen van watersteden zoals Rotterdam, Singapore, Londen en New York: het gaat om het samen zoeken naar manieren om tegemoet te komen aan de problematiek rondom een veranderend mondiaal klimaat. Drijvend bouwen is daar een wezenlijk onderdeel van. Het kenniscentrum speelt hierin een cruciale rol. Niet alleen is het een internationale vraagbaak; ook worden studenten uitgewisseld met andere landen, kunnen bedrijven hun expertise inbrengen en kijken hoge officials bij elkaar in de keuken. Een probleem hoeft immers niet uniek voor

5 8 B+U een stad of land te zijn. Kijk naar Rotterdam en New York, beide steden hebben dezelfde problematiek: hoe kunnen ze waterbestendig zijn? Onlangs bracht Bert Hooijer, samen met collega directeur Gabrielle Muris en Piet Dircke van Arcadis, een inspirerend bezoek aan New York waarbij zij een presentatie hielden over RDM Campus Aqua Dock en de ontwikkelingen rondom watermanagement in Nederland. Tijdens een tegenbezoek waren de Amerikaanse watermanagers zeer onder de indruk van de RDM Campus. Resultaat: momenteel wordt een soortgelijke campus gerealiseerd in de Big Apple. Van vijand tot vriend Hooijer: Er is een groot paradigma ontstaan rondom water. We hebben het water altijd bevochten. Wie kent het verhaal van Hansje Brinker niet: het jongetje dat zijn vinger in de dijk stak? We kennen de imposante deltawerken en verhogen onze dijken en duinen om ons te beschermen tegen het wassende water. Toch is zo n tien jaar geleden een kanteling ontstaan. Niet langer bevechten we het water, we leren het water juist ook te zien als een uitdaging. In plaats van te focussen op verdedigen, kijken we nu veel breder. Dat biedt veel perspectief voor ontwikkeling. Verbindend onderwijs Om langdurig en gedegen te kunnen innoveren, heb je goed geschoold personeel nodig. Goed onderwijs ligt dan ook aan de basis van innovatie. Gedegen opleidingen die elkaar aanvullen, zodat vakmensen worden afgeleverd die mee kunnen gaan in veranderende tijden, met nieuwe inzichten, technieken en vakmanschap. Ook daarin is Nederland een inhaalslag aan het maken. Niemand beter dan Bert Hooijer om dit wezenlijke aspect toe te lichten. Met een achtergrond als onderwijskundige en leerpsycholoog en zo n 25 jaar managementervaring in het onderwijs en ontwikkelen van nieuwe opleidingen, stond hij, samen met lector Piet Dircke, een paar jaar geleden aan de wieg van de opleiding Watermanagement aan de Hogeschool Rotterdam. Droge voeten Deze opleiding is vrij revolutionair. Het richt zich namelijk vanuit het perspectief van water op gebiedsontwikkeling én op wegen- én op waterbouw (dijken, bruggen, sluizen, gemalen). En dat is nieuw. Watermanagement was er niet en techniekopleidingen stonden nauwelijks op het netvlies bij studenten. Bezig zijn met inpoldering en dijken had een wat suffig imago. Dat is nu wel veranderd! We beseften dat er veel goede watermanagers nodig zijn om Nederland droge voeten te laten houden. Als we nú niet investeren in het verbeteren van de opleidingen, meer studenten, in meer samenwerking tussen hbo s en universiteit en in samenwerking met bedrijfsleven en overheid, missen we de boot en is er over een paar jaar een behoorlijk tekort aan goed personeel. Met alle problemen van dien. Blijven vissen in dezelfde vijver van potentiële studenten was dan ook niet zinvol, we hadden een andere doelgroep studenten nodig voor een watergerichte opleiding. Hooijer vertelt dat er uitgebreide research is gedaan naar wat de beste opleiding zou zijn. Wat bleek: je hebt niet alleen mensen nodig vanuit de civiele techniek, maar juist ook mensen met

6 B+U Grootste lab van Nederland Wellicht is de grootste kracht van de RDM Campus juist dat er zo veel relevante spelers op één plek zitten. Studenten leren er praktijk en theorie, in de hal zitten innovatieve bedrijven zoals Dura Vermeer, Gemeentewerken, Flexbase en Domain Architecten. Allen houden zich bezig met deltatechnologie, met wonen, werken en vervoer op en rond het water en met het opwekken van energie. Het uitgekiende is niet alleen een bundeling va expertise op een locatie, maar ook dat vervolgens op dezelfde locatie volop geëxperimenteerd kan worden. Vernieuwende dromen en ideeën die op de campus worden bedacht, worden er ook getest en uitgevoerd. We hebben hier 5000 m 2 beschikbaar havengebied: het grootste lab van Nederland. Een voorbeeld van dit multi-level ontwikkelen, testen en ontwikkelen van prototypen zijn de praktijkgerichte onderzoeken naar de ontwikkeling van groene daken, drijvende kades en waterpleinen. Ook hier bedacht en ontwikkeld: het Werkeiland: een drijvend pontoneiland bedoeld voor creatieve bedrijvigheid in de Heijsehaven. Maar paradepaardje is toch wel het Drijvend Paviljoen. Het Drijvend Paviljoen: visitekaartje van RDM en internationaal icoon Meest spraakmakende voorbeeld van toegepaste innovatie is het Drijvend Paviljoen, vorig jaar geopend op de RDM Campus. De drie drijvende bollen zijn het eerste concrete resultaat dat voortvloeit uit het convenant Rotterdam Climate Proof om klimaatbestendig te bouwen in buitendijkse gebieden. Doordat het paviljoen drijft, stijgt het automatisch mee met de waterspiegel. Het vernieuwende, innovatieve en duurzame paviljoen verenigt de Rotterdamse doelen om de uitstoot van het broeikasgas CO 2 te halveren en om de stad ook in de toekomst klimaatbestendig te houden. Om het Drijvend Paviljoen te realiseren, is een Innovatieteam opgericht, bestaande uit een mix van aannemers, onderaannemers, ingenieurs, bedrijven zoals Dura Vermeer en Prinsen Waterbouw en studenten vanuit diverse studierichtingen van het Albeda College en de Hogeschool Rotterdam. Regelmatig informeerde het innovatieteam elkaar, werden ervaringen uitgewisseld en kennis gedeeld. Voor studenten én bedrijven een unieke ervaring om betrokken te zijn bij een bouwproject met een dergelijk hoge ambitie. Rotterdam is een van de meest innovatieve steden ter wereld op dit gebied en kent een groot ambitieniveau. Zo wil deze waterstad het epicentrum zijn voor de wereld als het gaat om watertechnologie. Het Drijvend Paviljoen is hier een perfect voorbeeld van. Niet alleen is het een expositie- en demonstratieruimte, maar ook een internationaal loket waar mensen uit de hele wereld hun vragen stellen op het gebied van bouwen en watertechnologie. Hooijer: Het is een ware internationale Hub op het gebied van watertechnologie. een spinfunctie. Mensen met kennis van meerdere disciplines, zoals gebiedsontwikkeling, planologie en watergerichte opleiding en wetenschap. Zie hier de geboorte van een nieuwe studierichting. Watermanagement is hot Die onderzoeken en het ontwikkelen van de opleiding watermanagement hebben hun vruchten afgeworpen: in een paar jaar tijd is er veel ten goede veranderd. Nederland kent een aantal opleidingen en disciplines die zich hier op richten. Zo volgen nu zo n 150 studenten de opleiding watermanagement en Hooijer vermoedt dat dit aantal zal stijgen. Er zal steeds meer vraag ontstaan naar mensen met know how over water in de ruimtelijke samenhang omdat er veel mensen nodig zijn om de klimaatsveranderingen mondiaal aan te kunnen pakken. Er is dan ook een groeiende belangstelling voor de studie en de huidige lichting studenten is zeer enthousiast over de opleiding. Niet voor niets, want het onderwerp is veelzijdig, diepgaand, en breed. Het Instituut Bouw & Bedrijfskunde kent nu acht bachelor opleidingen met zo n 2500 studenten, plus masteropleidingen. Tevens zitten op de RDM Campus de techniekopleidingen van de Hogeschool Rotterdam met hun practica en innovatieteams. Ook stimuleert RDM studenten om in het buitenland ervaring op te doen. Onze studenten zitten echt overal: van ontwikkelingslanden tot Amerika, waardoor een leuke wisselwerking ontstaat. Zij brengen immers kennis mee terug die wij weer goed kunnen gebruiken en vice versa. Zo kunnen buitenlandse studenten tijdens onze Summer school een tijdje proeven aan de Nederlandse expertise en onderwijs. Ook het lectoraat Stad & Water van Piet Dircke aan de Hogeschool verheugt zich in een goede belangstelling. Via dit lectoraat wordt het effect van water onderzocht in Deltasteden zoals Rotterdam, Amsterdam, Londen en New York. Watermanagement mag dan ook gerust hot worden genoemd - mede dankzij prins Willem Alexander die hier het nationale en internationale symbool voor is geworden en veel draagvlak creëert voor deze sector waarin miljoenen euro s omgaan. Een sector waarin een aantal Nederlandse bedrijven internationaal stevig voet aan de grond heeft dankzij gedegen expertise op het gebied van water. Complementair in plaats van concurrentie Ook op het gebied van onderwijs is Hooijer een felle voorstander van samenwerking. Studies kunnen elkaar juist aanvullen, bekrachtigen om de zo gewenste innovaties te realiseren. Mede dankzij zijn inzet hebben het mbo (Albeda College), hbo (Instituut voor Bouw en Bedrijfskunde Hogeschool Rotterdam) en de TU Delft elkaar gevonden in Aqua Dock. RDM Campus heeft een wezenlijke rol in het kenniscentrum. We hebben niet de ambitie om op kennisvlak te concurreren met universiteiten, maar willen juist aanvullend zijn op hun werk. Zo leren studenten van onze mbo-opleiding universitaire studenten hoe te lassen. Mooi toch! En het gaat verder, want we willen verbindingen tot stand brengen tussen praktijkgericht onderzoek en innovatie en ondernemerschap. Dat betekent dat de studenten niet alleen met elkaar, maar ook met overheid en bedrijfsleven onderzoeken, experimenteren en vernieuwende concepten realiseren.

7 B+U Onmisbare overheid De overheid is een belangrijke speler in waterbouwland. Innoveren is kostbaar en je hebt te maken met complexe wet- en regelgeving. Hoe goed de ambities van bedrijfsleven en onderwijs ook zijn, zonder een ondersteunende en stimulerende overheid kom je er niet. Om mee te kunnen doen in de vaart der volkeren, moet je focussen op water. Ook de overheid ziet dit in: het kabinet heeft watermanagement uitgeroepen tot één van de tien nationale topgebieden, met als goed voorbeeld de crisisherstelwet. Niet voor niets, want er spelen grote economische belangen: dankzij onze internationaal sterke reputatie zorgt een aantal grote spelers zoals Boscalis en Dura Vermeer voor maar liefst 17% van onze nationale export. Watermanagement houdt de economie bloeiend: het zorgt voor werkgelegenheid én is financieel zeer lucratief. Nederland gidsland De gemeente Rotterdam is een echte voortrekker rondom watermanagement en duurzaamheid. Daarbij bemiddelt zij tussen het RDM kenniscentrum en de landelijke overheid. Het gaat dan niet alleen om subsidies, maar ook om het in overeenstemming brengen van regelgeving met betrekking tot veiligheid en milieubelasting, zodat met deze nieuwe bouwwijze uiteindelijk een betere milieubalans kan worden behaald. Want met name het milieu vormt een grote uitdaging bij het waterbouwen. De milieu- en ecologische effecten van bouwen op en rond het water zijn complex. Dit blijkt ook uit de MER-procedures waarbij de plannen van bedrijven worden getoetst op de gevolgen voor het milieu. En vergeet het esthetische aspect niet: het moet er allemaal ook fraai uitzien. Ondanks de complexe problematiek is Hooijer overtuigd van de kracht van waterbouwen. Niet alleen door de aanwezige kennis en wil om te innoveren, maar ook dankzij de rol van de Nederlandse overheid. Water- en deltatechnologie is een zeer grote sector in Nederland. Ik geloof er in dat Nederland gidsland kan worden voor de wereld. Een ondersteunende en stimulerende overheid is daarbij onmisbaar. Betaalbaar wonen op het water In de grootste proeftuin van Nederland valt er nog veel te onderzoeken en dat is ook hard nodig, willen we het goed blijven doen op het gebied van watermanagement. Gelukkig is daar is in letterlijke en figuurlijke zin alle ruimte voor. Er zullen op de beschikbare 5000 vierkante meter nog heel wat experimenten plaatsvinden rondom het opwekken en gebruiken van energie en duurzaam bouwen rondom het water. Het mooie is dat die resultaten vervolgens in de praktijk worden toegepast. Aqua Dock past namelijk perfect in het grotere geheel van stedelijke ontwikkelingsplannen van de gemeente Rotterdam. De havenstad heeft de ambitie uitgesproken om het overgebleven gebied van de Merwedehaven te ontwikkelen en in te zetten voor verstedelijking. Nu al worden de eerste 30 drijvende woningen gebouwd, maar uiteindelijk worden zo n woningen in gerealiseerd: een volledig nieuw en drij-

8 B+U vend stadsdeel. Het is niet alleen een slimme benutting van open gebied, maar ook financieel aantrekkelijk. Wist je dat bouwen op het water goedkoper is dan op het land? Zo heb je voor zo n 1,5 ton al een waterwoning die stabiel en duurzaam is en fraai oogt. Hiervoor hebben bedrijven zoals Dura Vermeer en Flexbase de techniek van drijvende lichamen ontwikkeld en uitgewerkt, mede door de onderzoeken en experimenten op Aqua Dock. Op een raster in het water wordt een houten frame gebouwd, waarop beton wordt gegoten met piepschuin. Het bouwen van hybride woningen klinkt simpel, is complex, maar doeltreffend en perfect om ruimte te creëren op het water. Toekomstplannen Niet alleen de campus, maar ook het kennislab heeft grootste plannen. Hooijer: We zien een groeiende markt, waarbij steden zoals Rotterdam, Amsterdam en Almere veel goede initiatieven laten zien, en ook mondiaal gezien is een andere manier van bebouwing meer dan gewenst. In principe is the sky the limit, denk bijvoorbeeld aan drijvende wegen, stadions en zelfs zwembaden die ook nog eens verplaatst kunnen worden. Toch is het van vitaal belang dat we ons goed bezinnen op wat we op het water doen en wat op het land. Er is nog veel onderzoek nodig qua kosten, functionaliteit en milieuaspecten. Aqua Dock speelt daarbij een relevante rol. We hebben de hele beroepskolom die hier wordt opgeleid en die hier samenwerkt, in de toekomst keihard nodig. Van bedenkers tot ontwikkelaars, van wetenschappers tot uitvoerders, van mbo tot hbo en universiteit. Van innovatieve bedrijven tot een meedenkende overheid. Dát is het leuke en wezenlijke van de RDM campus. Voor de toekomst van watermanagement ziet Hooijer drie succesfactoren: openheid, innovatie en co-makership tussen private sector, onderwijs en overheid. Drie elementen die nadrukkelijk en succesvol samensmelten in het RDM kenniscentrum. Voor meer infor matie