Het landschap verandert zichtbaar... Bijna vier jaar Groenblauwe diensten in Oost-Brabant

Transcriptie

1 Het landschap verandert zichtbaar... Bijna vier jaar Groenblauwe diensten in Oost-Brabant

2 Oost-Brabant Evaluatie oktober 2013 Veghel Boekel Sint Anthonis Boxmeer Ligging van Veghel, Boekel, Sint Anthonis en Boxmeer binnen de provincie Noord-Brabant. Colofon Tussenevaluatie Oost-Brabant Areal november 2013 ing. Gerald Willemsen Lars van Peij, MSc.

3 Voorwoord Inhoudsopgave Inhoudsopgave Voorwoord Lente van 2010 ging het Groenblauw Stimuleringskader in het gebied Oost- Brabant van start. Nu, na bijna vier jaar stimuleringskader in Oost-Brabant zijn de resultaten duidelijk zichtbaar in het buitengebied. Daarbij neemt de regeling zelf een steeds duidelijkere plaats in bij organisaties in de groene ruimte. Voor de toekomst is het zaak dat iedereen met hart voor natuur en landschap deze eerste successtappen weet uit te bouwen. Tijd voor een 2 e gebiedscontract voor Oost- Brabant waarin de goede stappen van de afgelopen drie jaar kunnen worden voortgezet. Harry Geling, voorzitter ANV Sint Tunnis Het Groenblauw stimuleringskader Oost-Brabant in cijfers Oost-Brabant in de media Oost-Brabant op de kaart Veghel Boekel Sint Anthonis Boxmeer Voorlopige conclusie Vooruitblik

4 Het Groenblauw stimuleringskader beloont particulieren die iets doen voor het landschap

5 de Veldcoördinator Oost-Brabant. Een samenwerking tussen gebiedspartners de provincie Noord- Brabant, waterschap Aa en Maas en gemeenten Boxmeer, Boekel, Veghel en Sint Anthonis. Samen zijn ze gestart met het uitzetten van subsidies voor natuur en landschap. Nu, na bijna vier actieve jaren is het goed de resultaten, het proces en de bevindingen in de vier gemeenten eens tegen het licht te houden. Dit als een soort tussentijdse evaluatie om het laatste projectjaar goed af te ronden en omdat het nu tijd is om voorbereidingen te treffen voor een nieuw contract. En dan het veld in Het initiatief voor het Groenblauw Stimuleringskader kwam van de provincie. Het idee was een stimuleringsregeling in het leven te roepen om kleinschalige natuur, landschap en recreatie te bevorderen in het buitengebied. Door deze regeling moest een fijne dooradering buiten de ecologische hoofdstructuur ontstaan, ter versterking van natuur- en landschapswaarden. Ook de beleving van het landschap wordt versterkt door aanleg en onderhoud van wandelpaden over boerenland. In 2009 hebben de gebiedspartners afgesproken hiermee van start te gaan, begeleid door de provincie Noord-Brabant als kartrekker. De veldcoördinator is er voor de aanvrager. Uniek van het Groenblauw stimuleringskader is dat de veldcoördinator de aanvrager professioneel ondersteunt. Gerald Willemsen is voor dit gebied aangesteld om te adviseren en begeleiden bij het indienen van een aanvraag. Het Groenblauw stimuleringskader vergoedt de kosten van de veldcoördinator. Het Coördinatiepunt Landschapsbeheer coördineert de regeling namens de provincie. Om de regeling bij de grondeigenaars goed weg te zetten, stelde de provincie een veldcoördinator aan. In Oost-Brabant hebben ANV-Groen Boxmeer en ANV-Sint Tunnis handen ineen geslagen om de opdracht voor de veldcoördinatie op zich te nemen. Voor de beide kleine gebiedspartijen was dit een ambitieus plan. Uiteindelijk hebben de beide ANV s de opdracht gekregen. Gesteund door het netwerk van de agrarische natuurverenigingen ging de veldcoördinator op pad. Veel gesprekken in het veld volgden. Samen met de eigenaars maakte de veldcoördinator plannen om landschap te verbeteren en de natuurwaarden te verhogen. Het merendeel van die plannen mondden uit in conceptstimuleringsaanvragen die met name aan de keukentafel bezegeld werden. De aanvragers toonden meer en meer hun enthousiasme en droegen een goed gevoel over aan hun buren en collega s. Direct na de start heeft de veldcoördinator een begin gemaakt om de voordelen van het Groenblauw Stimuleringskader uit te dragen. Aan de hand van een communicatieplan bezocht hij bijeenkomsten van toekomstige deelnemers. Bijna vier jaar Groenblauw Stimuleringskader heeft geleid tot een flinke impuls in het landschap. Oost-Brabant is rijker geworden aan behouden landschap, natuur en recreatie. Het merendeel van de elementen is bestaand, een klein deel is nieuw. De regeling beschermt zowel nieuwe als bestaande elementen op een duurzame manier. 8 9

6 Boeren aan de slag met nieuwe natuur

7 Oost-Brabant in cijfers Op deze kaart is te zien welke landschapselementen er in Oost-Brabant met behulp van het Groenblauw stimuleringskader zijn beheerd of aangelegd tussen 2010 en Veghel Boekel Sint Anthonis Boxmeer Veghel Boekel Sint Anthonis Boxmeer De actuele kaart met de meest recente uitbreidingen is te bekijken op: veldloket.nl gebruiker: wachtwoord: GBkijker Stika

8 106 aanvragen beschikt Het Groenblauw stimuleringskader loopt nu bijna vier jaar in de regio Oost-Brabant. Tijd om de gegevens tot september 2013 tegen het licht te houden. Percentage van totaal aantal beschikte aanvragen dat wordt besteedt aan bestaande of nieuwe natuur. Het aantal subsidieaanvragen per gemeente, verdeeld in reeds beschikt door Dienst Regelingen of nog in voorbereiding Deze grafiek geeft weer hoeveel aanvragen er zijn ingediend in de vier gemeentes van Oost- Brabant. Een groot aantal is reeds beschikt en er is per gemeente nog een aantal in voorbereiding. Het budget van het waterschap Aa en Maas is beschikbaar voor de inrichting van natte ecologische verbindingszones (EVZ), of wanneer een nat element, zoals een amfibieënpoel of natuuroever, wordt ingericht binnen 25 meter van een waterschapssloot. Er zijn meer aanvragen voor reeds bestaande natuur dan aanvragen voor de aanleg van nieuwe natuur ingediend en beschikt. Dit komt omdat het aanvragen van een vergoeding voor bestaande natuur laagdrempeliger is. Wel is het zo dat met de aanleg van nieuwe natuur grotere bedragen gemoeid zijn. Per gebied wordt er aangegeven welke budgetten er beschikbaar zijn voor bestaand en nieuw en in welke gebieden dit mogelijk is. Het stimuleringskader bereikt een gelijk aantal agrariërs als burgers. Percentage van totaal aantal beschikte aanvragen dat wordt besteedt aan agrariërs of burgers

9 Wat is er aangelegd? Nieuw Bestaand Amfibieënpoel Amfibieënpoel * 1 are = 100m 2 * 1 are = 100m 2 Het Groenblauw stimuleringskader geeft subsidie voor de aanleg van landschapselementen. In deze tabel staat per gemeente aangegeven hoeveel er is aangelegd per pakket. Ook zijn er vergoedingen voor reeds bestaande landschapselementen. Hier is te zien hoe dit is verdeeld over de verschillende pakketten. Dit is uitgesplitst per gemeente

10 Budget nog niet uitgeput Beschikbaar budget Het totale budget (in euro) dat per gemeente beschikbaar is gesteld voor nieuwe en bestaande natuur Rechtsboven is te zien hoe de budgetten per jaar verdeeld zijn. Sint Anthonis, Boekel en Boxmeer leggen elk jaar een ongeveer gelijk bedrag in. Bij de gemeente Veghel is het gehele budget in 2011 al ingezet, vanwege het overweldigend aantal reacties bij de start van het project. Elke gemeente bepaalt voor zichzelf hoeveel geld ze in het stimuleringskader investeert. De provincie verdubbelt dit bedrag. Rechtsonder is te zien welk gedeelte van het totaalbudget is ingezet en hoeveel er in voorbereiding is. Ook is te zien hoeveel er nog te besteden is per gemeente. Het aantal subsidieaanvragen voor het Groenblauw stimuleringskader per gemeente, verdeeld per status van de aanvraag 18 19

11 Oost-Brabant in de media Goed contact met de pers werpt zijn vruchten af. Het Groenblauw stimuleringskader is vaak te zien in de verschillende regionale bladen. Hieronder een paar voorbeelden. Kliknieuws Maasdriehoek, 15 augustus 2013 Sint De Maas Anthonis Driehoek, 27 november 2012 Boxmeer 20 21

12 Feestelijke opening van een nieuw wandelpad in Rijkevoort Dit nieuwe wandelpad in Rijkevoort werd feestelijk geopend. Twee agrariërs legden een deel hiervan aan op hun landbouwgrond. Linksonder is de locatie van het wandelpad zichtbaar. Rechtsonder is te zien welke vergoeding er tegenover staat voor aanleg en onderhoud.

13 Oost-Brabant op de kaart per gemeente Veghel Om goed van start te gaan organiseerde gemeente Veghel samen met de veldcoördinator een informatiebijeenkomst. De opkomst van die bijeenkomst was enorm. Bijna driehonderd toehoorders wilden in aanmerking komen voor aanleg en onderhoud van natuur en landschapselementen. Het totale beschikte budget is door de veldcoördinator feitelijk in amper twee jaar weggezet. Na 2011 was het Veghelse budget uitgeput, waardoor de aandacht voor de regeling wat wegebde. Halfweg 2011 was er in totaal een bedrag van ,- van het Veghelse budget beschikt. Dat is 89%. Vanuit het waterschapsbudget is nog een bedrag van 6.168,- extra beschikt voor aanleg van een deel natte EVZ. Sinds het voorjaar van 2010 heeft Dienst Regelingen 29 aanvragen op Veghels grondgebied positief beschikt. 1km Veghel Blijvend grasland Bloemrijke rand Elzensingel Griendje Hakhoutbosje Hakhoutsingel/ bossingel Hoogstamfruit Klein bosje Knip-en scheerheg Knotboom Kruidenrijke zoom Landschapsboom Natuuroever nat grasland Natuuroever riet Weg met bloemrijke berm Stuweelhaag Wandelpad over boerenland Weidevogelpoel 25

14 In Eerde is deze nieuwe amfibieënpoel aangelegd. Ernaast ligt een hakhoutbosje, waar af en toe hout uit verwijderd mag worden. Dit geheel is omsloten door een openbaar wandelpad naar het Duits Lijntje. Voor een poel is het van belang dat de zon de poel goed verwarmt. Daarvoor moet de poel aan de noordkant langzaam aflopen (met een talud van minimaal 1 op 3). Ook is het beter dat er geen bomen staan die het zonlicht kunnen tegenhouden. Wel is de aanwezigheid van een bosje in de buurt van de amfibieënpoel een pré voor de amfibieën.

15 Een ecologische verbindindszone (EVZ) is een cruciale verbinding voor flora en fauna. Een EVZ verbindt belangrijke stukken natuur met elkaar, zodat een populatie zich kan uitbreiden. Deze is aangelegd op particuliere grond in Zijtaart. In Mariaheide is deze amfibieënpoel aangelegd, omringd door knotbomen en een houtopstand.

16 Boekel Sinds het voorjaar van 2010 heeft Dienst Regelingen acht aanvragen op Boekels grondgebied positief beschikt. Boekel In totaal is in Boekel 92% van het budget beschikt. Er is meer geïnvesteerd in nieuwe natuur dan in bestaande natuur. Er zijn in boekel twee nieuwe poelen aangelegd, 40 are houtwal, meer dan 100 bomen en 32 knotbomen. Boekel is verrijkt met 25 are bloemrijke rand, 15 are natuuroever en 200 meter wandelpad over boerenland. Ook is er een vergoeding voor beheer verleend voor een bestaande poel, 11 hoogstamfruitbomen, 65 bomen en 40 meter knip- en scheerheg. 1km Blijvend grasland Bloemrijke rand Elzensingel Griendje Hakhoutbosje Hakhoutsingel/ bossingel Hoogstamfruit Klein bosje Knip-en scheerheg Knotboom Kruidenrijke zoom Landschapsboom Natuuroever nat grasland Natuuroever riet Weg met bloemrijke berm Stuweelhaag Wandelpad over boerenland Weidevogelpoel 31

17 In Venhorst is deze natuurrijke hoek aangelegd. Het omvat een poel, een prachtige bloemrijke rand en het geheel is openbaar gesteld voor wandelaars.

18 Sint Anthonis Sinds het voorjaar van 2010 heeft Dienst Regelingen 33 aanvragen op Sint Anthonis grondgebied positief beschikt. Doordat de veldcoördinator in goed overleg met het de provincie, Coördinatiepunt Landschapsbeheer, ANV s en Dienst Regelingen samenwerkte is er vrijwel geen aanvraag afgekeurd. In gezamenlijkheid is het proces van intakegesprek tot beschikking van de aanvraag telkens bijgeschaafd en verbeterd. De veldcoördinator van ANV Sint Tunnis is meer en meer het aanspreekpunt voor grondeigenaren op het gebied van natuur en landschap. Sint Anthonis Blijvend grasland Bloemrijke rand Elzensingel Griendje Hakhoutbosje Hakhoutsingel/ bossingel Hoogstamfruit Na het derde kwartaal van 2013 was er in totaal een budget van ,40,- van het Sint Anthonisse budget beschikt. Dat is 72%. De uitputting loopt voor wat Sint Anthonis goed in de pas met de tijd. Klein bosje Knip-en scheerheg Knotboom Kruidenrijke zoom Landschapsboom Natuuroever nat grasland Een aandachtspunt in Sint Anthonis is dat de pakketten niet overal aansluiten bij het budget. Ook is er scepsis vanuit de landbouw in enkele gebieden. De kaart met mogelijkheden voor Sint Anthonis is aangepast voor km Natuuroever riet Weg met bloemrijke berm Stuweelhaag Wandelpad over boerenland Weidevogelpoel 35

19 Deze houtwal (links) en knotbomen (rechts) in Sint Anthonis zijn veiliggesteld met behulp van een jaarlijkse vergoeding voor onderhoud.

20 38 De Zandkant van Sint Anthonis is verfraaid met de aanleg van twee amfibieënpoelen. Deze zijn aangekleed met een bloemrijke rand en verschillende knotbomen. De poel is vrij te bewandelen middels een pad.

21 Boxmeer Sinds het voorjaar van 2010 heeft Dienst Regelingen 27 aanvragen op Boxmeers grondgebied positief beschikt. Boxmeer Na het derde kwartaal van 2013 was er in totaal een budget van ,- van het Boxmeerse budget beschikt. Dat is 22%. Omdat het budget van Boxmeer een fors aandeel voor bestaande elementen is gereserveerd, loopt de budgetuitputting procentueel achter bij de andere gebiedspartners. In absolute cijfers loopt Boxmeer goed in de pas. Blijvend grasland Bloemrijke rand Elzensingel Griendje Hakhoutbosje Drie jaar Groenblauw Stimuleringskader in Boxmeer heeft geleid tot een flinke impuls in het landschap. Boxmeer is rijker geworden aan behouden landschap, natuur en recreatie. Het merendeel van de elementen is bestaand, een klein deel is nieuw. De regeling beschermt zowel nieuwe als bestaande elementen op een duurzame manier. Hakhoutsingel/ bossingel Hoogstamfruit Klein bosje Knip-en scheerheg Knotboom Kruidenrijke zoom Landschapsboom Natuuroever nat grasland Natuuroever riet Weg met bloemrijke berm Stuweelhaag Voor 2014 staat een pilotgebied in het Maasheggengebied op stapel. 1km Wandelpad over boerenland Weidevogelpoel 41

22 Deze unieke oude pitgaard in Vierlingsbeek behoudt zeldzame soorten hoogstamfruitbomen voor het nageslacht.

23 In Oeffelt is een amfibieënpoel aangelegd. Ook legt deze agrariër een akker flora- en faunrand aan.

24 Deze oude fruitgaard aan de Waranda in Sambeek kan voortleven door het Groenblauw stimuleringskader.

25 Van Groeningen naar Vortum loopt dit wandelpad over boerenland

26 Voorlopige conclusie Vooruitblik 2013 Aan het begin van de opdracht stopten de ANV s en de veldcoördinator veel energie in het bouwen van een netwerk, het leren samenwerken met de partners en het toepasbaar maken van de regeling. Die investering in tijd en energie wierp later pas zijn vruchten af. Het animo bleef alleen maar stijgen. Voor wat betreft de mogelijkheden voor het wegzetten van budget is daarom 2012 en 2013 een goede referentieperiode. Succesfactoren van de veldcoördinatie in Oost-Brabant zijn: - de betrokkenheid van de Agrarische Natuur Verenigingen (ANV s); - de financiële aantrekkelijkheid van de regeling; - het enthousiasme van de deelnemers. naar een nieuw gebiedscontract Zoals in de conclusie van de evaluatie duidelijk werd, biedt een doorstart van de regeling goede kansen voor natuur en landschap. De oogst van de eerste drie jaar zaaien is nog lang niet binnengehaald. De regeling is steeds meer duidelijk voor grondeigenaars en haar beïnvloeders. En nu na drie jaar zijn de resultaten écht zichtbaar. Een nieuw gebiedscontract tussen de vier gemeenten, het waterschap en de provincie Noord-Brabant is nodig om de ingeslagen weg voort te zetten. Gebleken is dat het Groenblauw stimuleringskader perspectief biedt voor Oost-Brabant. -Een start is gemaakt met een fijne dooradering met nieuwe landschapselementen -Beheer van veel bestaand groen, ook voor de minder snelle beslissers -Betrouwbare overheid die bestaande en nieuwe elementen duurzaam in stand houdt 51

27 ANV Groen Boxmeer ANV Sint Tunnis