Sargasso zee en oceaan: mysterie aal (bijna) ontrafeld? Vissennetwerk_projectgroep Aalherstel 6 oktober 2011 J. Quak Sportvisserij Nederland
|
|
- Hugo van der Woude
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Sargasso zee en oceaan: mysterie aal (bijna) ontrafeld? Vissennetwerk_projectgroep Aalherstel 6 oktober 2011 J. Quak Sportvisserij Nederland
2 Inleiding Een lange zoektocht. biologisch mysterie Sinds 1979 verschillende expedities, nieuwe informatie Nieuwe DNA_RNA technieken Nieuwe micro-chemische technieken Kennis is van belang (biologie, beleid, beheer, herstel, kunstmatige voortplanting?) Aantal puzzelstukjes ingekleurd Presentatie: stukje puzzel maken
3 Voortplanting, opgroei, migratie Aalachtigen zijn van origine (pelagische) zeevissen larven = Leptocephalus vorm larvale periode zeer lang, lange groeiperiode, groot formaat oeraal afkomstig uit gebied Indonesie (40-70M jaar) verspreiding-soortontwikkeling: migration-loop concept Europese aal: langste migratie, langste larvestadium Van zout naar (facultatief) zoet water 2x migratie > 5000 km; biologisch fenomeen
4 Evolutionaire ontwikkeling Aal Atlantische corridor Zee van Thetys
5 Schmidt : baanbrekend onderzoek Transecten Vangst aallarven Van oost naar west: - aantallen nemen toe - lengte neemt af - kleinste (7mm) in Sargas So-zee - Larven tot continentale plat, metamorfose
6 Vervolgexpedities (Duitsland, VS, Denemarken e.a.) vanaf 1979 verschillende expedities Meest recente informatie Galathea3 expeditie (Deens) Momenteel Duitse expeditie Nieuwe technieken toegepast (DNA/RNA,DNA-barcoding voedsel, microchemie otolieten e.d.)
7 Sargasso Zee scheiding Noord Zuid Sargasso: Subtropische Convergentie Zone (STCZ) = relatief koud water relatief warm water voor bovenste 200 m =front Front vooral prominent in winter - voorjaar Dynamische interacties met omliggende watersystemen (Golfstroom e.a.) via wervelingen, draaikolken en jets Oligotroof systeem (?), met eigen P, S, N, C cycli Voorjaar algenbloei (chlorophyll ), plankton-bloei Diepte m veel hydrografisch en limnologisch onderzoek
8 front Paai- en Paai- en opgroeizone
9 Tweedimensionale weergave front, paai- en opgroei, migratie S-Z T> 21,5C front larven S-N T 19,5 C Plankton> Hoog zoutgehalte Diepte =200m Pre_L ei Larven > Europa > 25 mm schieraal T 18,5 C
10 Functies front Aggregatie van schieraal Aggregatie van voedsel (plankton) vasthouden van kleine larven Larven-pomp, via jetstromen
11 Voortplanting Diepte: m Eieren: zwevend Einde winter- voorjaar Nieuwe maan? Komen binnen 48 uur uit
12 Pre-Leptocephalus (enkele mm) Diepte circa m Dooiermateriaal verteerd na 7-12 dagen
13 Larven - Leptocephalus Circa 40 soorten L. in Sargasso, vooral nabij front L. > 5 mm vertonen dag-nachtmigratie: Nacht m Dag < 300 m Voedsel: grote variatie, vooral gelatineus plankton, ook Copepoden, vangtanden functioneel Mogelijk ook DOM, door huid Actieve visjes, reageren sterk op prikkels (actieve mijding vangtuig) strategie: eten en niet-gegeten worden
14 Migratieroutes (?)
15 Op weg. Zo snel mogelijk, zo efficient mogelijk, zo onzichtbaar mogelijk
16 Leptocephalus: klein volume, groot oppervlak
17 Aallarven (jap.) Dag-nacht migratie in oceaan Nacht: m Dag: > 350 m Negatief fototaktisch Groei > 5 mm maand Trek (ook) actief Voedsel? Overleving<0,2 % Orientatie? Duur: dagen
18 Morfologie, anatomie en ecologie L. vooral extra-cellulair opgeslagen energiedragers Polysacchariden-disacchariden (met N-of S) Eigenschappen: Produktie door veel zee-organismen (er is veel) Drukbestendig Maakt daarmee ook actief zwemmen mogelijk (migratie) Binden water (tegen osmose) Transparant (tegen predatie) Energiedragers (migratie, metamorfose) Binding aan groeifactoren (tegen proteolyse) Factor bij cel-specialisatie (metamorfose) Enzymen op celmembraam spinnen P-D tussen cellen Actieve opname bouwstoffen door huid is functioneel
19 Synthese Unieke levenstrategie (-en) ontwikkeld in lang evolutionair proces: respons op fysische, biologische en chemische variatie (dynamiek) in een zeer groot ruimte-tijd venster Strategie aal in gematigde zones: opgroeien in zoet water biedt (bood) voordelen (produktie-recrutering versus mortaliteit) Geografisch zeer groot zoet water habitat vereist aggregatie van voldoende, zeer effectieve paaidieren (functie Sargasso) Voldoende recrutering (overleving op oceaan (migratieroute)) vereist: - tijdelijk vasthouden van en bieden opgroeihabitat aan jonge larven (functie Sargasso) - Efficient voedsel opnemen en benutten ook voor metamorfose (PS) - Vermijding predatie (morfologie, gedrag) - Efficiente migratie (actief zwemmen, gebruik stromingen, orientatie)
20 Bedreigingen Snelheid en accumulatie van bedreigingen: - snelle afname (efficiente) paaidieren, vele factoren in zoet water - klimaatsverandering (impact op processen in Sargasso, recrutering larven lager als gevolg stijging T) - milieuproblemen in Sargasso? [denk aan plastics] Is de aal flexibel en adaptief genoeg? Bijv. klimaatsverandering? Misschien. Maar om levens-strategie bij te stellen is tijd nodig, zijn voldoende paaidieren nodig en is voldoende recrutering nodig.
21 Maximale bescherming is daarom bittere noodzaak
22 Dank voor uw aandacht!
Is er nog een toekomst voor de Europese paling?
Is er nog een toekomst voor de Europese paling? Onderzoeks- en beheersuitdagingen in de 21e eeuw Gregory Maes Dirk Schaerlaekens Laboratory of Animal Diversity & Systematics Katholieke Universiteit Leuven
Nadere informatieHeeft iemand de sleutels gezien? Een zoektocht naar processen, pressoren en vissen. Jaap Quak
Heeft iemand de sleutels gezien? Een zoektocht naar processen, pressoren en vissen Jaap Quak Inhoud De insteek: kijk op ESF vanuit vissen Processen als sleutels Pressoren als sloten Soorten gevoelig/ongevoelig?
Nadere informatieRecente inzichten kwabaal herintroductieproject in Vlaanderen. Lore Vandamme, Inne Vught, Johan Auwerx, Ine Pauwels & Johan Coeck
Recente inzichten kwabaal herintroductieproject in Vlaanderen Lore Vandamme, Inne Vught, Johan Auwerx, Ine Pauwels & Johan Coeck Vissennetwerk 7 september 2017 Indeling Levenscyclus Situatie in Vlaanderen
Nadere informatieWageningen IMARES Harder en zeebaars
Harder en zeebaars Biologie en visserij in Nederland en Europa Tammo Bult, Floor Quirijns, Harriët van Overzee, Stijn Bierman is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO Harder en Zeebaars
Nadere informatieDe Kier, opening van de Haringvlietdam een belangrijke verbetering voor de ecologische status van de Rijn. André Breukelaar.
De Kier, opening van de Haringvlietdam een belangrijke verbetering voor de ecologische status van de Rijn André Breukelaar RWS Kierbesluit juni 2000 Haringvlietsluizen -bij voldoende Rijnafvoerook bij
Nadere informatieDe Noordzee HET ONTSTAAN
De Noordzee De Noordzee is de zee tussen Noorwegen, Groot-Brittannië, Frankrijk, België, Nederland, Duitsland en Denemarken. De Noordzee is een ondiepe (30-200 m) randzee van de Atlantische oceaan met
Nadere informatieWinde. Willie van Emmerik Jochem Koopmans
Winde Willie van Emmerik Jochem Koopmans Vis van het jaar 2006 Belangrijke vissoort Sportvisserij Waterbeheer Visstandbeheer Visserij Zeer gewilde vis voor de sportvisserij Vroeger ook voor de beroepsvisserij
Nadere informatieVAN AAL TOT ZALM TUSSEN ZOUT EN ZOET
VAN AAL TOT ZALM TUSSEN ZOUT EN ZOET EEN BESCHOUWING OVER DE VISSTAND IN HARINGVLIET, HOLLANDS DIEP EN GOEREESCHE GAT TUSSEN 1870-1970 Vissennetwerk 19 mei 2016 J. Quak Opbouw Inleiding Bronnen Data en
Nadere informatieVanuit de zaal werd gevraagd of er geen algeheel vangstverbod moet komen (met compensatie van beroepsvissers)
Verslag bijeenkomst Aalherstel 06-10-2011 Ruim 80 personen hebben aan de bijeenkomst deelgenomen. Presentaties Stand van zaken uitvoering Nederlands Beheerplan Aal (Mirjam Snijdelaar, ministerie van EL&I)
Nadere informatiepaling onderzoek Prosea Eerste leerjaar
paling onderzoek Prosea Eerste leerjaar http://vistikhetmaar.nl/lesprogramma/paling-onderzoek/ Introductie op het lesprogramma Docent: Jerry Lust Contact: jerry@prosea.info PALING ONDERZOEK 2 / 15 Lesmodules
Nadere informatieMOSSELWAD ( ) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee
MOSSELWAD (2009 2014) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek
Nadere informatieNATIONALE AAL MANAGEMENTSPLANNEN BINNEN DE EU
NATIONALE AAL MANAGEMENTSPLANNEN BINNEN DE EU De paling, een mythe waarover nog maar weinig bekend is. Een inventarisatie februari 2011 Pagina 1 van 8 NEDERLAND Door de aanwezigheid van te weinig data,
Nadere informatiev a n b r o n t o t m o n d i n g
V i s m i g r a t i e... v a n b r o n t o t m o n d i n g vrije vismigratie van bron tot monding De Noordzee werd ooit geroemd vanwege zijn rijke visstand. Steden werden gesticht en de visserij floreerde.
Nadere informatieKlimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed?
Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed? JOHAN ROBBENS Studiedag Landbouw en Klimaat 17 april 2018, Melle Impact van klimaatsverandering op de zee Verzuring van oceanen Verhoging Temperatuur
Nadere informatieA bat friendly colour spectrum? Effecten van klimaatverandering op vleermuizen
A bat friendly colour spectrum? Effecten van klimaatverandering op vleermuizen Herman Limpens en Jasja Dekker Effecten van klimaatverandering op vleermuizen?? Vooral: analyserende speculerende verhalen
Nadere informatieEffectiviteit KRW maatregelen. Halen we met de geplande maatregelen de ecologische doelen?
Effectiviteit KRW maatregelen Halen we met de geplande maatregelen de ecologische doelen? 1 Maatregelen Kaderrichtlijn Water Kwaliteit Doelstelling Beleidstekort Maatregelen 2 Welke maatregelen worden
Nadere informatieEffecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee
Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee Jack Middelburg Universiteit Utrecht Darwin Centrum voor Biogeologie Netherlands Earth System Science Centre 21 Oktober 2014 KNAW Oceaan in hoge
Nadere informatie2. We nu nog levende katachtige is volgens deze stamboom het meest verwant aan de Poema? A de Cheeta B de Europese lynx C de Huiskat D de Jaguar
14 C datering De techniek van werken met het verval van 14 C is afkomstig uit onderzoek naar de ouderdom van bepaalde fossielen. De halfwaardetijd van 14 C is 5730 jaar. Over dit onderzoek worden twee
Nadere informatieSchieraalmigratie vanuit de Zwarte Sluispolder naar de Westerschelde. Johan Coeck, David Buysse, Ans Mouton
Schieraalmigratie vanuit de Zwarte Sluispolder naar de Westerschelde Johan Coeck, David Buysse, Ans Mouton 30 april 2015 Inleiding Inleiding Intrek glasaal: sinds jaren 80 sterke achteruitgang Europese
Nadere informatieWerkstuk Biologie Vissen uit de Noordzee
Werkstuk Biologie Vissen uit de Noordzee Werkstuk door een scholier 1335 woorden 5 juni 2005 6 116 keer beoordeeld Vak Biologie INHOUD HOOFDSTUK 1 INLEIDING HOOFDSTUK 2 PLATVISSEN HOOFDSTUK 3 RONDVISSEN
Nadere informatieParticles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling
Particles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling Zwevende stof vormt een complex mengsel van allerlei verschillende deeltjes, en speelt een belangrijke rol
Nadere informatieMariene virussen. Corina Brussaard NIOZ - Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee & Universiteit van Amsterdam (UvA)
Mariene virussen Corina Brussaard NIOZ - Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee & Universiteit van Amsterdam (UvA) Wat is een biologisch virus? 20-200 nm (miljoenste mm) diameter Bundeltje genetisch
Nadere informatieProeven met paling uit de AO-reeks, 14 okt Door: Dr. C.L. Deelder
Uit den oude doos van de redactie: Proeven met paling uit de AO-reeks, 14 okt. 1960 Door: Dr. C.L. Deelder Plotseling, gehoorgevend aan een vreemd en ons tot nu toe onbekend signaal gaan de palingen in
Nadere informatieAmerikaanse rivierkreeft in veenweidegebied. Onderzoek naar de verspreiding, abundantie en beheer in relatie tot het bereiken van de KRWdoelen
Amerikaanse rivierkreeft in veenweidegebied Onderzoek naar de verspreiding, abundantie en beheer in relatie tot het bereiken van de KRWdoelen Inhoud exotische kreeften in Nederland autecologie geknobbelde
Nadere informatievetreserves worden aangemaakt door de gastheer. Het eerste aspect met betrekking tot deze hypothese berust op het verband tussen deze metabolische
Het verlies van eigenschappen is een belangrijk proces dat bijdraagt aan evolutionaire veranderingen van organismen. Desondanks heeft onderzoek op dit gebied relatief weinig aandacht gekregen en wordt
Nadere informatieEindexamen biologie pilot havo I
Beoordelingsmodel Vraag Antwoord Scores Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden 2 scorepunten toegekend. Bromelia s 1 A 2 C 3 B 4 maximumscore 2 Osmose is diffusie van water door/via een semipermeabele
Nadere informatieEcosysteem voedselrelaties
Ecosysteem ecologie Ecosysteem voedselrelaties Oceanen: voedselweb + energiestromen Ga naar Mypip.nl en open de oefening 3 voedselketen - voedselweb Doe de oefening en maak vervolgens de aangeleverde vragen.
Nadere informatieEcologie is de wetenschap die relaties tussen organismen en hun omgeving bestudeert
Ecologie is de wetenschap die relaties tussen organismen en hun omgeving bestudeert Een ecosysteem is bestaat uit alle organismen uit een bepaald gebied en alle omgevingsfactoren die invloed hebben op
Nadere informatieGEZONDHEIDSKUNDE. Het menselijk lichaam
GEZONDHEIDSKUNDE Het menselijk lichaam 1 KENMERKEN VAN HET LEVEN Anatomie à wetenschap die zich bezighoudt met de bouw van het menselijk lichaam (waar ligt wat?). Fysiologie à Wetenschap die zich bezighoudt
Nadere informatieViral Lysis of Marine Microbes in Relation to Vertical Stratification K.D.A. Mojica
Viral Lysis of Marine Microbes in Relation to Vertical Stratification K.D.A. Mojica Mariene micro-organismen vertegenwoordigen het grootste reservoir van organische koolstof in de oceaan en hebben een
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting. Schooljaar havo 5. Chr. College Groevenbeek
Schooljaar 2017-2018 havo 5 Chr. College Groevenbeek Godsdienst 4SE 401 Levensbeschouwing / Hindoeisme S 4 4SE 50 min 4SE 402 Jodendom / Islam S 6 4SE 50 min 4SE 403 Christendom van 0 tot nu S 6 4SE 50
Nadere informatieMOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee
MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (NIOZ)
Nadere informatieComplexiteit Meerdere variaties. Peter van den Hazel
Complexiteit Meerdere variaties Peter van den Hazel Voorbeelden Kunstgras GenX Asbestdaken en asbestdumping PUR slachtoffers Windturbines Bodemverontreiniging EMV Meerdere dimensies Sociaal Cultureel Politiek
Nadere informatie1 Kun je aan planten zien wat je aan moet?
1 Kun je aan planten zien wat je aan moet? Hoofdstuk 1 Les 1 Zoek het op Bij de evenaar staat de zon hoog. Het is er warm en daardoor verdampt het water. Die warme damp stijgt op en koelt af: dan gaat
Nadere informatieHelder water door quaggamossel
Helder water door quaggamossel Kansen en risico s Een nieuwe mosselsoort, de quaggamossel, heeft zich in een deel van de Rijnlandse wateren kunnen vestigen. De mossel filtert algen en zwevend stof uit
Nadere informatieBiobouwers als kustbeschermers: groene fantasie of fantastisch groen? Luca van Duren
Biobouwers als kustbeschermers: groene fantasie of fantastisch groen? Luca van Duren 23 maart 2011 Wat zijn biobouwers? Organismen die direct of indirect hun omgeving zo veranderen dat ze hiermee het habitat
Nadere informatieweek mei 2012 C
Steur terug in Nederland Opgave 1: Ze groeien als kool Steuren zijn vooral bekend om de kaviaar, de met zout behandelde onbevruchte eitjes van het vrouwtje. De Atlantische steur (Acipenser sturio) brengt
Nadere informatie3 Theoretische leerweg
Programma van ing en afsluiting Schooljaar 2017-2018 3 Theoretische leerweg Gomarus College Cohort 2017 Programma van ing en afsluiting periode type duur weging Vak: Nederlandse taal ED01 Lees behandelde
Nadere informatieMitochondriële ziekten
Mitochondriële ziekten Stofwisseling NCMD Het Nijmeegs Centrum voor Mitochondriële Ziekten is een internationaal centrum voor patiëntenzorg, diagnostiek en onderzoek bij mensen met een stoornis in de mitochondriële
Nadere informatie3 Theoretische leerweg
Programma van ing en afsluiting Schooljaar 2017-2018 3 Theoretische leerweg Gomarus College Cohort 2017 Programma van ing en afsluiting Vak:aardrijkskunde ED01 1, 2 Arm en rijk (H) ED02 3 Arm en rijk (H)
Nadere informatieVis in de Waddenzee wat vertelt de monitoring ons (en wat niet)? 6 april, Ingrid Tulp & Loes Bolle
Vis in de Waddenzee wat vertelt de monitoring ons (en wat niet)? 6 april, Ingrid Tulp & Loes Bolle Waddenzee als opgroeigebied Residente (standvis)soorten: hele levenscyclus in Waddenzee Trekvis: op doortrek
Nadere informatieSnoekbaars Sander lucioperca L.
Snoekbaars Sander lucioperca L. Toine Aarts Kennis & Informatie Vis van het jaar 2007 Belangrijke vissoort Sportvisserij Beroepsvisserij VBC s en visplannen Stroperij KRW Inhoud Wettelijke status Taxonomie
Nadere informatieDe onderwaterwereld Watervlooien: anatomie en voortplanting
Inleiding De watervlo is een klein, met het blote oog nauwelijks zichtbaar beestje, dat in het water leeft. Waarom wordt zo n onooglijk beestje voor onderzoek gebruikt? Een van de redenen daarvoor is,
Nadere informatieSlib van Afbraakprodukt tot Grondstof en van Voedingsstof tot Brandstof. Piet Hoekstra Geowetenschappen Waddenacademie
MUDWELL Slib van Afbraakprodukt tot Grondstof en van Voedingsstof tot Brandstof Piet Hoekstra Geowetenschappen Waddenacademie Oerol College 19 juni 2019 - Aanvang 13.30 u. MUDWELL - Teresa van Dongen Leeuwarden,
Nadere informatieBIJLAGE. bij. Richtlijn van de Commissie
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 17.5.2017 C(2017) 2842 final ANNEX 1 BIJLAGE bij Richtlijn van de Commissie tot wijziging van Richtlijn 2008/56/EG van het Europees Parlement en de Raad wat betreft de indicatieve
Nadere informatieNOORDZEE SYMPOSIUM 2007
NOORDZEE SYMPOSIUM 2007 Wat leren de oceanen ons over klimaatsverandering? Dr Wouter Rommens UNESCO/IOC Project Office for IODE VLIZ Inhoud Inleiding: IOC, IODE, databeheer en klimaatverandering Veranderende
Nadere informatieinhoud 1. Vogels op reis 3 2. Vogeltrek 4 3. Zomervogels 4. Wintergasten 5. Standvogels 6. Deeltrekkers 7. Op reis
Vogels op reis inhoud 1. Vogels op reis 3 2. Vogeltrek 4 3. Zomervogels 5 4. Wintergasten 6 5. Standvogels 7 6. Deeltrekkers 8 7. Op reis 9 8. Het ontstaan van de trek 12 9. De goede richting 13 10. Een
Nadere informatie1. Biotische factoren (zijn afkomstig van andere organismen) - voedsel - soortgenoten - ziekteverwekkers - vijanden
Ecologie De wetenschap die bestudeert waarom bepaalde planten en dieren ergens in een bepaalde leefomgeving (milieu) voorkomen en wat de relaties zijn tussen organisme en hun milieu 1. Biotische factoren
Nadere informatieEVALUATIE KRW-VISMAATLATTEN : zienswijze Sportvisserij Nederland. J. Quak Hoofd cluster Kennis en informatie
EVALUATIE KRW-VISMAATLATTEN : zienswijze Sportvisserij Nederland J. Quak Hoofd cluster Kennis en informatie Opbouw Belang KRW sportvisserij Sportvisserij Nederland Onderzoek TAUW Uitkomsten discussiebijeenkomst
Nadere informatieBiologische respons op klimaatsverandering
Biologische respons op klimaatsverandering - maakt evolutie een verschil? Luc De Meester Impact klimaatsverandering op organismen Soortniveau Fysiologie Seizoenaliteit Verspreiding Evolutie Gemeenschappen
Nadere informatie157 De ontdekking van de natuurlijke aanwezigheid van antisense oligonucleotiden in eukaryote cellen, die de expressie van specifieke eiwitten kunnen reguleren, heeft in de afgelopen tientallen jaren gezorgd
Nadere informatieDE BLAUWE AARDE. College 1 Water als leven brengend molecuul
DE BLAUWE AARDE College 1 Water als leven brengend molecuul BLAUWE AARDE Uw docent Kees Boele PROGRAMMA 1. Water als leven brengend molecuul 2. Leven in zee 3. Leven in sloot en plas 4. Water in een rugzak,
Nadere informatie1. Algemene meteorologische situatie
Koninklijk Meteorologisch Instituut Wetenschappelijke Dienst meteorologische en klimatologische Inlichtingen Ringlaan, 3 B-1180 Brussel Tél.: +32 (0)2 373 0520 Fax : +32 (0)2 373 0528 Vlaamse Overheid
Nadere informatiee-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade
Chris Oxlade Chris Oxlade Anita Ganeri Anita Ganeri Boeken in deze serie e-book: 978-94-6175-825-5 gebonden versie: 978-90-5566-931-8 e-book: 978-94-6175-822-4 gebonden versie: 978-94-6175-285-7 e-book:
Nadere informatie3 Theoretische leerweg
Programma van ing en afsluiting Schooljaar 2015-2016 3 Theoretische leerweg Gomarus College Cohort 2015 Programma van ing en afsluiting Vak:aardrijkskunde periode type duur weging ED01 1, 2 Arm en rijk
Nadere informatie4 Theoretische leerweg
Programma van ing en afsluiting Schooljaar 2015-2016 4 Theoretische leerweg Gomarus College Cohort 2014 Programma van ing en afsluiting Vak:aardrijkskunde periode type duur weging ED01 1, 2 Arm en rijk
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Archaea en hyperthermofielen De levende organismen op onze aarde kunnen verdeeld worden in twee groepen, de prokaryoten en de eukaryoten. Eukaryote cellen hebben een celkern, een
Nadere informatieKarper in Nederland; geliefd en verguisd
Karper in Nederland; geliefd en verguisd Inhoud Historie en verspreiding Kweken en uitzetten van karper Waterkwaliteit en karper Sportvisserij en karper Beheer van karper Historie en verspreiding Europese
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 9, 'Fast Food Island' en Hoofdstuk 10, 'Ecologie'
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9, 'Fast Food Island' en Hoofdstuk 10, 'Ecologie' Samenvatting door een scholier 1412 woorden 29 juni 2007 6,4 39 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Fast Food Island!
Nadere informatieBewoners van de Noordzee
Bewoners van de Noordzee Doel Materialen Vak Niveau Duur Werkwijze De leerlingen kunnen: verschillende groepen dieren noemen die in de Noordzee leven (vissen, anemonen, kwallen,kreeftachtigen); uitleggen
Nadere informatieFactsheet Paling. Factsheet, december 2015. www.goedevis.nl
De levenscyclus van de paling De paling is een trekvis die zich voortplant in de Sargasso zee, aan de andere kant van de Atlantische Oceaan. De palinglarfjes zwemmen met de warme golfstroom terug naar
Nadere informatieKlimaatverandering Wat kunnen we verwachten?
Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Introductie Wat zijn T cellen? T cellen zijn witte bloedcellen die een cruciale rol spelen bij het beschermen tegen ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën. Dit doen zij door middel van
Nadere informatie5. Hoe komt het dat de brulkikker niet meer in Nederland voorkomt?
Lesbrief Help, een brulkikker! Wat weet je al? 1. Welke namen zijn genoemd voor deze kikker? 2. Wat eet deze kikker? 3. Waar komt deze kikker van oorsprong vandaan? 4. Hoe is deze kikker in Nederland gekomen?
Nadere informatieSamenvatting de Wit :25 Pagina Optima Grafische Communicatie. Nederlandse Samenvatting
de Wit 30-01-2001 12:25 Pagina 121 - Optima Grafische Communicatie Nederlandse de Wit 30-01-2001 12:25 Pagina 122 - Optima Grafische Communicatie Onze atmosfeer bestaat voor 21% uit zuurstof en dit maakt
Nadere informatieVertroebeling en (verarming van) de visstand in het Julianakanaal. Jasper Arntz 6 juni 2013
Vertroebeling en (verarming van) de visstand in het Julianakanaal Jasper Arntz 6 juni 2013 Inhoud Karakteristieken Julianakanaal Grensmaasproject Effecten van vertroebeling Abiotische monitoring Biotische
Nadere informatie4 Theoretische leerweg
Programma van ing en afsluiting Schooljaar 2015-2016 4 Theoretische leerweg Gomarus College Cohort 2014 Programma van ing en afsluiting periode type duur weging Vak: Nederlandse taal ED01 Lees H 1 & 2
Nadere informatienederlandse naam Franse naam manchot du Cap Engelse naam African penguin wetenschappelijke naam Spheniscus demersus Klasse vogels Verspreidingsgebied
nederlandse naam Klasse vogels Franse naam manchot du Cap Engelse naam African penguin Orde Familie grootte 60-70 cm wetenschappelijke naam Spheniscus demersus In ZOO en Planckendael vind je vier verschillende
Nadere informatieVissen in het IJsselmeer. Romke Kats
Vissen in het IJsselmeer Romke Kats Functies IJsselmeer Water Transport Recreatie Visserij Natuur Vissen in het IJsselmeer Historie Ecologie Voedselketen IJsselmeer algen, vissen, mosselen, waterplanten,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Om te kunnen overleven moeten micro-organismen voedingsstoffen opnemen uit hun omgeving en afvalstoffen uitscheiden. Het inwendige van een cel is gescheiden
Nadere informatieBiobouwers en habitat-overstijgende interacties in kustecosystemen. Tjisse van der Heide
Biobouwers en habitat-overstijgende interacties in kustecosystemen Tjisse van der Heide Een biobouwer is een organisme dat zijn omgeving sterk verandert Jones et al., 1994 Biobouwers in kustecosystemen
Nadere informatieMitochondriële ziekten Stofwisseling
Mitochondriële ziekten Stofwisseling Deze folder maakt deel uit van een serie over mitochondriële aandoeningen. In deze folder leest u meer over de stofwisseling. De stofwisseling is niet eenvoudig daarom
Nadere informatieMarketing. De natuur maakt verpakkingen. die de mens inspireren
Marketing In Madagascar kan alleen de Xhantopan morganii praedicta, een nachtvlinder die een voldoende lange roltong heeft, de nectar opzuigen die zich binnenin de orchidee Angraecum sesquipedale bevindt.
Nadere informatieBewoners. Noordzee. Introductie. Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien:
Gemiddelde: diepte 94 meter Oppervlak: 572.000 km2 Bodem: hoofdzakelijk zand Bewoners van de Noordzee Introductie Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien: De Noordzee is natuurlijk
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 9 en 10
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9 en 10 Samenvatting door een scholier 96 woorden 2 juni 2007 7,7 9 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Paragraaf 9.1 Gist: Eencellige schimmelsoort die in gedroogde
Nadere informatieResultaten bodemonderzoek. Wederik Heerenveen. Creating with the power of nature. Subtitel. Marloes Luitwieler, Heerenveen, 26 nov.
Resultaten bodemonderzoek Subtitel Wederik Heerenveen Marloes Luitwieler, Heerenveen, 26 nov. 2015 Creating with the power of nature Even voorstellen Marloes Luitwieler, adviseur bodem en water bij Bioclear
Nadere informatieImkervereniging de korenbloem. Bart Bakker Jan Breembroek
Wees erbij! Imkervereniging de korenbloem Bart Bakker Jan Breembroek 1 Imkervereniging de korenbloem Gemeente Renkum plus stukje Betuwe 50 leden 102 jaar oud Bestuur: Bart Bakker Jan-Joris van Kampen Jan
Nadere informatie1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken van energie. Kortom alle processen in organismen.
THEMA 1 1 Stoffen worden omgezet 2 Fotosynthese 3 Glucose als grondstof 4 Verbranding 5 Fotosynthese en verbranding 1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken
Nadere informatieHerintroductie vissen : van plannen naar uitvoering Vissennetwerk 25 november J. Quak
Herintroductie vissen : van plannen naar uitvoering Vissennetwerk 25 november 2010 J. Quak Inhoud Historie, korte terugblik: herintroductie op agenda (beken, riviertjes) Kaders: beleid, ecologie en beheer
Nadere informatieVervolgens wordt ook ingegaan op de hypothese dat patronen in fenotypische plasticiteit adaptief kunnen zijn. De eerste vraag was of natuurlijke
Variatie in abiotische factoren komt voor in alle natuurlijke omgevingen, zoals variatie in ruimte en tijd in temperatuur, licht en vochtigheid. Deze factoren kunnen vervolgens bijvoorbeeld voedselaanbod
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35942 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35942 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Ent, Wietske van der Title: In vivo modelling of Ewing sarcoma in zebrafish Issue
Nadere informatiedocentenhandleiding Lars en Liz en het mysterie van de paling
docentenhandleiding Lars en Liz en het mysterie van de paling Inhoudsopgave Doelstellingen Inleiding Doelgroep Doelstellingen Achtergrondinformatie Productschap Vis 3 en stichting DUPAN Opbouw en tijdsduur
Nadere informatieHet leven duurt niet eeuwig
Het leven duurt niet eeuwig Alle levende wezens verouderen en vroeg of laat sterven ze. Sterven kan door een natuurlijke dood, opgegeten worden of een andere gebeurtenis. Doorheen de evolutie hebben alle
Nadere informatieSVR PROJECTIES VAN DE BEVOLKING EN DE HUISHOUDENS VOOR VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN
SVR PROJECTIES VAN DE BEVOLKING EN DE HUISHOUDENS VOOR VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN 2015-2030 Doel van de presentatie 1. Voorstellen van de eerste resultaten uit de bevolkingsprojecties voor Vlaamse steden
Nadere informatieDoor bundeling van krachten naar een duurzame palingstand in Nederland. Han Walder Combinatie van Beroepsvissers / Stichting DUPAN
Door bundeling van krachten naar een duurzame palingstand in Nederland Han Walder Combinatie van Beroepsvissers / Stichting DUPAN Registered landings (t) Vangst van paling 1950-2000 5,000 Silver eel
Nadere informatieExamentrainer. Vragen. De iep. De medicinale bloedzuiger
Examentrainer Vragen De iep De iep is een boomsoort die goed tegen luchtverontreiniging kan. De iep is dan ook in veel steden aangeplant. De boom komt ook veel in de kuststreken voor, omdat hij goed bestand
Nadere informatieEuropa 14 juni 1993: hygiënerichtlijn 93/94/EEG. België 7 februari 1997: KB inzake de algemene voedingsmiddelenhygiëne
WAAROM? Voor VEILIGHEID van de consument Jaarlijks 1.5 miljoen vergiftigingen in Nederland 1993 Duitsland: > 1000 mensen ziek na eten van chips (salmonella) 1996 15- jarige jongen sterft door botulisme
Nadere informatieMulti-Omics Analyses of the Molecular Physiology and Biotechnology of Escherichia Coli and Synechocystis sp. PCC6803 O. Borirak
Multi-Omics Analyses of the Molecular Physiology and Biotechnology of Escherichia Coli and Synechocystis sp. PCC6803 O. Borirak Samenvatting O. BORIRAK Het hoofddoel van het onderzoek beschreven in dit
Nadere informatietitel Opbouw Vis, exoten en KRW Visexoten en achtergrond MWTL 2008 Visexoten in Nederland Oorzaken
Opbouw Vis, exoten en KRW visexoten- achtergrond en ecologie KRW-maatlatten en visexoten andere exoten (rivierkreeften) en vis signalering nieuwe visexoten Themadag exoten en de KRW 10 dec 09 Willie van
Nadere informatieVerzilting van zoete wateren: Verlies of winst voor de aquatische natuur?
Verzilting van zoete wateren: Verlies of winst voor de aquatische natuur? Ralf Verdonschot 26 juni 2014 ralf.verdonschot@wur.nl Inhoud 1. Wat maakt de levensgemeenschap van brakke wateren waardevol? 2.
Nadere informatieEen netwerk voor vleermuizen
Een netwerk voor vleermuizen Herman Limpens Foto: Erik Korsten mmv Eric Jansen & Marcel Schillemans Een netwerk van leefgebieden met verschillende functies verblijfplaatsen + vliegroutes + jachtgebieden
Nadere informatieExamenprogramma biologie havo
Examenprogramma biologie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A1 Vaardigheden Domein A2 Analyse
Nadere informatieAfdeling Medische Fysiologie
Afdeling Medische Fysiologie Medische Fysiologie De afdeling Medische Fysiologie vormt samen met de afdelingen Cardiologie, Experimentele Cardiologie, Cardiothoracale Chirurgie en Longziekten de divisie
Nadere informatieCellen aan de basis.
Cellen aan de basis. Cellen aan de basis In het thema cellen aan de basis vinden we twee belangrijke thema s uit biologie voor jou terug. 1. Organen en cellen (thema 1 leerjaar 3) 2. Stofwisseling (thema
Nadere informatieOptimalisatie van glasaalmigratie vanuit de Noordzee naar de IJzer in de Ganzepoot te Nieuwpoort
Optimalisatie van glasaalmigratie vanuit de Noordzee naar de IJzer in de Ganzepoot te Nieuwpoort Film Ijzer Situering Situering Vroeger? Vroeger? Slag bij Nieuwpoort (2 juli 1600) Vroeger? Slag bij Nieuwpoort
Nadere informatieStructuur, vorm en dynamica van biologische membranen
SAMENVATTING Structuur, vorm en dynamica van biologische membranen Biofysica is de studie van de natuurkunde achter biologische processen. Haar werkterrein is voornamelijk de individuele cel. Cellen zijn
Nadere informatieEcologie van zoet-zoutovergangen
Ecologie van zoet-zoutovergangen Tim van Oijen Foto: www.hollandgroen.nl Opzet De Waddenacademie Paleogeografie waddengebied Typen zoet-zoutovergangen Abiotiek estuaria Ecologische waarde estuaria (habitat,
Nadere informatieEindexamen biologie havo I
Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden 2 scorepunten toegekend. Kreeft verovert Zeeuwse meren en restaurants 1 maximumscore 1 mutatie(s) 2 maximumscore 3 Uit het antwoord
Nadere informatieNederland leeft met vismigratie Naar een gestroomlijnde aanpak van de vismigratieproblemen. Tom Buijse
Nederland leeft met vismigratie Naar een gestroomlijnde aanpak van de vismigratieproblemen Tom Buijse 1 Aanleiding Aanleiding Decembernota 2006 Kaderrichtlijn Water Om vismigratie naar ecologisch waardevolle
Nadere informatiee-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade
Chris Oxlade Chris Oxlade Anita Ganeri Anita Ganeri Boeken in deze serie e-book: 978-94-6175-825-5 gebonden versie: 978-90-5566-931-8 e-book: 978-94-6175-822-4 gebonden versie: 978-94-6175-285-7 e-book:
Nadere informatie