Educatie over zwerfvuil. Een analyse van lesmaterialen

Transcriptie

1 Educatie over zwerfvuil Een analyse van lesmaterialen Colofon Educatie over zwerfafvalvuil is een publicatie van Gemeente Schoon. Bij overname van gegevens dient Gemeente Schoon als bron te worden vermeld. Het rapport is opgesteld door Lichte Bries. Gemeente Schoon is een programma van Rijkswaterstaat

2 Aanleiding Wat is goed lesmateriaal en waar is het te krijgen? is een veel gehoorde vraag. Gemeenten die willen investeren in educatie lopen snel tegen die vraag aan. Een snelle inventarisatie leert ons ook dat er enorm veel materiaal is. Het doel en resultaat is echter zeer verschillend. Gemeenten, NME s etc nemen ook vaak de stap om zelf lesmateriaal te ontwikkelen en het samen met scholen in een les aan te bieden. Om het wiel niet opnieuw steeds weer uit t vinden heeft Gemeente Schoon opdracht gegeven een overzicht en analyse van lesmaterialen rond het thema zwerfvuil en zwerfvuil in het water op te stellen. Doel van de analyse was om te komen tot een overzicht van goede lesmaterialen. die kunnen worden aanbevolen. Het overzicht is niet uitputtend. Voortdurend worden door uitgevers en andere organisaties nieuwe lesmaterialen ontwikkeld. Het verdient dan ook aanbeveling om ook zelf op en rond te kijken. Als bronnen voor lesmaterialen is gebruik gemaakt van de websites NME Gids en Groengelinkt. Daarnaast is gezocht in het lesmiddelen overzicht van SLO (leermiddelenplein), klassement en andere sites. Ook is steekproefsgewijs gekeken bij reinigingsdiensten en NME centra. Resultaten Er zijn 130 lesmaterialen gevonden over het thema zwerfvuil. Het meeste lesmateriaal wordt aangeboden door natuur en milieu educatie centra in samenwerking met gemeenten en gemeentelijke reinigingsdiensten. Daarnaast is er divers lesmateriaal van ideële instellingen, artiesten en kunstenaars en lesmethodeontwikkelaars. Het meeste lesmateriaal is samengesteld uit verschillende onderwerpen. Het primaire lesmateriaal is gericht op het werk van de reinigingsdienst; afval, afvalscheiding, afvalverwerking en reiniging. Omdat zwerfvuil ook een taak is van de reinigingsdienst wordt dit behandeld en vaak wordt daaraan een zwerfvuil les gekoppeld. De verwachting bij deze lessen lijkt te zijn dat leerlingen door inzicht in het werk van de reinigingsdienst ook hun gedrag gaan aanpassen. Er is geen onderzoek bekend naar de effectiviteit van deze werkwijze. Conclusies Gesteld kan worden dat gedragsverandering pas optreedt als mensen in staat worden gesteld om zich het probleem eigen te maken. Daartoe worden mensen geconfronteerd met een situatie en uitgenodigd een oplossing te bedenken (Katrien van Poeck, 2013). Daarbij is het voor leerlingen aan te raden om de aangeboden materialen toe te spitsen op de gewenste gedragsverandering om te voorkomen dat leerlingen verdwalen in de onderwerpen. Een les over zwerfvuil moet alleen over zwerfvuil gaan. In overleg met het netwerk NME diensten zijn drie doelen geformuleerd voor lessen over zwerfvuil. Vaak worden de drie door elkaar gebruikt in de les maar het schept helderheid om ze uit elkaar te trekken. In volgorde van korte naar lange termijn doelen; 2

3 1) Vermindering van zwerfvuil rond de school/ in de wijk De hoeveelheid zwerfvuil rond de school moet verminderen zodat de gemeente er minder werk aan heeft en de school/ omgeving er beter uitziet. Om dit te bereiken wordt een afspraak gemaakt met de school met daaraan gekoppeld een beloningssysteem. Leerlingen krijgen uitleg over zwerfvuil, ruimen op en verdienen punten, geld, een afvalbak, een excursie o.i.d. Voorbeelden van deze aanpak: Klassedeals Breda (gemeente Breda) Gouden grijper wedstrijd (Woerden) Knijperestafette (IJsselstein) Zwerfvuil mooi niet! (Nederland Schoon) Opgeruimd st(r)aat netjes (gemeente Den Haag) 2) Bewustwording De leerling begrijpt dat zwerfvuil door anderen als probleem wordt ervaren. Het lesmateriaal is meer filosofisch van insteek. Aan de hand van inhoud worden leerlingen geprikkeld om zelf verbanden te leggen. Ze worden zich bewust van oorzaken en gevolgen van afval. Voorbeelden van deze aanpak: Bikkel van de buurt (gemeente Deventer) Zwerfafval (de Kaardebol, Zutphen) Zwerfafval Game (Nederland Schoon) Zwervend Afval (het Groene Wiel, Wageningen) 3) Gedragsverandering De leerling heeft een mening ontwikkeld ten opzichte van zwerfafval en kan vanuit die mening handelen. Gedragsverandering wordt pas verkregen als een leerling zich het probleem eigen kan maken. Er wordt dus geen oplossing geboden maar slechts een situatie geschetst. Aanvullend kunnen leerlingen worden ondersteund om zelf oplossingen te verkennen. Dan is het helemaal eigen en kan het leiden tot een gedragsverandering. Voorbeelden van deze aanpak: De zwerfvuiladviseurs (Buitenwijs) Zwerfvuil als uitglijder (IVN, Scholen voor Duurzaamheid) 3

4 Overzicht van gevonden zwerfvuilmaterialen Dit overzicht is gesorteerd op NME centrum hierdoor komen er veel dubbelingen van lesmaterialen voor. Veel NME centra hebben lesmaterialen aangevuld, samengevoegd of bewerkt waardoor de materialen soms van elkaar afwijken. In het overzicht staan soms ook materialen zoals knijpers of hesjes als lesmateriaal. Deze zijn bij de telling genegeerd. Als er vanuit wordt gegaan dat de basis van de lesmaterialen ondanks de bewerkingen hetzelfde is gebleven is er sprake van 130 unieke lesmaterialen. Van de organisaties waarvan het lesmateriaal niet is toegelicht kan de organisatie direct worden benaderd. titel omschrijving naam Acadin (SLO) Alles over afval Prikactie met medewerker Beheer en Onderhoud Accres Apeldoorn Zwerfafvalkist Schaduwrooster voor prikactie behorende bij Zwerfafvalkist.. Accres Apeldoorn Zwerfafvalleskist Deze leskist voor groep 7 en 8 gaat over zwerfafval. Leerlingen leren vanuit diverse invalshoeken op actieve en onderzoekende wijze over het thema. Door middel van een simpel gedragsonderzoek, een gebied rond de school schoon prikken, een bezoek aan de supermarkt en een onderzoek over vertering, wordt duidelijk wat zwerfafval en het zwerfafvalprobleem is en hoe we het aan kunnen pakken. Afvalverwerkingsbedrijf Afvallespakket Baetsen Almere knijperestafette ANMEC Afvalvertering ANMEC Een uitgewerkte les over de vertering van afval uit de natuur waarvoor de materialen in een handige rugzak zitten. Wat is vertering, welke organismen zijn erbij betrokken. Leerlingen onderzoeken een aantal bodemdieren en bekijken schimmels onder de meegeleverde stereomicroscoop. Aan het einde van de les wordt er een totaalposter gemaakt van de boven- en ondergrondse voedselkringloop. ANMEC ANMEC ANMEC Module Afvalproject oost- Afval scheiden en recycling Module Afvalproject oost- Anders voeren Module Afvalproject oost- Bezoek aan het afvalpunt Elke groep die meedoet aan het afvalproject krijgt een introductieles over zwerfafval. Aansluitend houdt groep 4 t/m 8 een opruimactie. De les over afval scheiden en recycling sluit daarop aan. Een medewerker van ANMEC laat in de klas filmpjes zien over wat er gebeurt met glas en papier nadat het in de juiste bak is weggegooid en geeft een les over grondstoffen Elke groep die meedoet aan het afvalproject krijgt een introductieles over zwerfafval. Aansluitend houdt groep 4 t/m 8 een opruimactie. De les Anders Voeren sluit hierop aan. Een medewerker van ANMEC komt in de klas en geeft een les over dierplagen en het voeren van dieren. Welk voedsel is gezond voor dieren? Waarom mag je niet alles of teveel voeren? Elke groep die meedoet aan het afvalproject krijgt een introductieles over zwerfafval. Aansluitend houdt groep 4 t/m 8 een opruimactie. Het bezoek aan het Afvalpunt sluit hierop aan. Een medewerker van ANMEC regelt dat uw klas ontvangen wordt bij het Afvalpunt op de Cruquiusweg of Rozenburglaan en daar een rondleiding krijgt van een educatief medewerker 4

5 ANMEC ANMEC ANMEC ANMEC Module Afvalproject oost- De kringloopwinkel Module Afvalproject oost- Het afval Energie bedrijf Module Afvalproject oost- Zwerfvuil speurtocht Opgeruimd het hele jaar door Elke groep die meedoet aan het afvalproject krijgt een introductieles over zwerfafval. Aansluitend houdt groep 4 t/m 8 een opruimactie. De les Kringloopwinkel sluit hierop aan. Een medewerker van ANMEC ontvangt de klas bij het kringloopcentrum en geeft een rondleiding voor en achter de schermen. De leerlingen interviewen een medewerker of klant. Elke groep die meedoet aan het afvalproject krijgt een introductieles over zwerfafval. Aansluitend houdt groep 4 t/m 8 een opruimactie. Wat gebeurt er met dat afval, dat we in de prullenbak doen? De vuilniswagens voeren het af naar het Afval Energiebedrijf (AEB). Een medewerker van ANMEC laat een filmpje zien over het afvalenergiebedrijf en geeft uitleg Elke groep die meedoet aan het afvalproject krijgt een introductieles over zwerfafval. Tijdens de introductieles hebben de leerlingen gezien hoe zwerfvuil eruit ziet en geleerd dat dit in de prullenbak hoort. Een medewerker van ANMEC neemt de klas in groepjes naar buiten. De leerlingen gaan kijken wat voor soorten zwerfvuil ze zien Samen werken aan een leefbare stad, samen de schoolomgeving opruimen. Dit is het project 'Opgeruimd het jaar door'. U kunt er op elk moment van het schooljaar mee beginnen en het project zo uitgebreid maken als u zelf wilt. ANMEC Over de pot en de put ANMEC Zwerfafval Mooi Niet Avifauna Afval leskist Het lesmateriaal biedt uitgebreide informatie over zwerfafval. Verder worden de leerlingen tijdens de drie lessen gestimuleerd kritisch na te denken over het eigen gedrag ten aanzien van dit onderwerp. Daarnaast is het ook de bedoeling dat de leerlingen daadwerkelijk hun handen uit de mouwen steken AVRI Afval is goud waard lesmateriaal voor bovenbouw PO gericht op recycling en afvalinzameling Barneveld Groepsstage zwerfvuil Bezoekerscentrum De Grote Rivieren, Heerewaarden Bezoekerscentrum De Grote Rivieren, Heerewaarden Bezoekerscentrum Wolfslaar Breda Maas en Waalse schoonmaakdag Sarahs wereld Afval? Dat gooi je niet zomaar weg! Op de vrijdagmiddag voor de derde zaterdag in maart wordt de Maas en Waalse schoonmaakdag voor de basisscholen georganiseerd. Organisatoren zijn het IVN, gemeente Druten, West Maas en Waal, en Beuningen, de woningbouwverenigingen in beide gemeentes, de politie en de jagersvereniging. Gewapend met plastic zakken en handschoenen ruimen de kinderen het zwerfvuil in de omgeving van de school op. Voor de school kunnen rond de schoonmaakdag de tentoonstelling over afval te reserveren. Door deze tentoonstelling centraal te plaatsen op school lezen en zien leerlingen meer over afvalscheiding en -verwerking. De tentoonstelling bestaat uit vier panelen (119 cm bij 84 cm) en een kijkdoos gemaakt van een container. Op het gemeentelijk inschrijfformulier van de schoonmaakdag kunt u aangeven of u de tentoonstelling wilt reserveren. Meester, hoort shampoo bij het Klein Chemisch Afval? Deze leskist bevat opdrachten over afvalinzameling en zwerfvuil. Leerlingen leren hoe ze huishoudelijk afval moeten scheiden, hoe ze zwerfvuil kunnen voorkomen en bestrijden en over recycling van glas, Groente-, Fruit-, en Tuinafval (GFT) en papier. De leerlingen interviewen de conciërge en maken posters die oproepen tot beter afvalgedrag. De leskist bestaat uit een zoekplaat, afvalbakken, modelafval en kringlooppuzzels. U kunt deze leskist combineren met een schoonmaakactie rond de school. 5

6 Bezoekerscentrum Wolfslaar Breda Bezoekerscentrum Wolfslaar Breda Bezoekerscentrum Wolfslaar Breda Bezoekerscentrum Wolfslaar Breda Bezoekerscentrum Wolfslaar Breda Opgeruimd Breda, Animatie Workshop. Pieter de pier thema-arrangement afval/zwerfvuil Zwerfafval, mooi niet! (Nieuwe versie) Zwerfafval? Mooi niet. ( oude versie ) Binnen Opgeruimd Breda kunnen scholen of klassen een Klassedeal sluiten. Leerlingen onderhouden zelf buurtgroen of ruimen zwerfafval op in ruil voor punten. Deze punten zet de klas in voor leuke en educatieve projecten. Een van deze educatieve projecten is het krijgen van een animatieworkshop! Tijdens deze workshop van de ideeën van de leerlingen een grappig of informatief filmpje gemaakt. De technische zaken worden geregeld, u kunt het bijgevoegde lespakket gebruiken om de leerlingen voor te bereiden op de workshop. Met Pieter de pier, een stokpop, wordt de les ingeleid. Samen met hem leren kinderen de verschillende soorten afval scheiden. Het accent ligt daarbij op het onderscheid tussen GFT-afval en het overige afval. De lessenserie bevat de volgende onderdelen:- startactiviteit: poppenspel met Pieter de Pier.- afval uit de natuur: bodemdiertjes herkennenafval van mensen: herkennen en scheiden- afval rond school: zwerfvuil- afsluiting: Pieter de Pierlied Met deze onderdelen vult uzelf uw afval/zwerfvuil- themadag/week. - groep 1 t/m 4 : PoppentheaterAfval, - groep 1 t/m 8 : Lespakket Troep in Breda met leskist/en leerlingenmaterialen en educatieve website - Groep 1t/m 8: Lesmateriaal Zwerfafval Mooi niet! met leerlingenboekjes,- downloaden via Groep1 t/m 8: Bezoek van de vuilniswagen aan school - groep 5 t/m 8: Bezoek aan milieustation met rondleiding, -groep 5/6: plastic power, te bestellen bij bestelnr. 4020, - diverse leskisten. Voor de beschrijving van de afzonderlijke activiteiten/lessen verwijzen we u naar de beschrijvingen. Met behulp van leerlingenbladen 3 lessen uit een handleiding en een website met achtergrondinformatie kunt u op verschillende manieren aandacht besteden aan het thema zwerfafval. Dit lespakket is voor alle niveaus van de basisschool. Via dit lespakket worden kinderen gestimuleerd om kritisch na te denken over hun eigen gedrag ten aanzien van zwerfafval en mogelijke oplossingen. Het pakket bevat een fleurige poster met daarop voor kinderen herkenbare situaties in hun woonomgeving en handleidingen voor de docenten.(kerndoel: 21 en 22). Het voorbeeldexemplaar is te leen of u kunt de leerlingeboekjes zelf bestellen via Blokweer MAK Verhalenzee Buitenwijs Afvalluh De leerlingen leren over afval, afvalscheiding en recycling, verpakkingsmateriaal, afvalscheiden en verwerken BuitenWijs Pieter de Pier BuitenWijs - samenwerkingsverband Houten, Nieuwegein, Lopik, IJsselstein BuitenWijs (Nieuwegein, Lopik, IJsselstein en Houten) Opgeruimd houdt netjes Project De Zwerfvuiladviseurs, met opruimactie rond de school! Zomaar de schoolomgeving opruimen is voor leerlingen niet zo interessant. Het wordt pas interessant wanneer zij zelf als onderzoekers, vervolgens als actievoerders en uiteindelijk als adviseurs van de school aan de slag gaan! Het project De Zwerfvuiladviseurs is een onderdeel van de campagne Nieuwegein Schoon, Heel Gewoon!In dit project krijgen de leerlingen veel eigen verantwoordelijkheid. Na een onderzoek en een actie van de leerlingen gaan zij anderen informeren over zwerfvuil. 6

7 Centrum voor Natuur en Milieu 'de Schoolsteeg' Leusden Centrum voor Natuur en Milieu 'de Schoolsteeg' Leusden Centrum voor Natuur en Milieu 'de Schoolsteeg' Leusden Centrum voor Natuur en Milieu 'de Schoolsteeg' Leusden Centrum voor Natuur en Milieu 'de Schoolsteeg' Leusden Centrum voor Natuur en Milieu 'de Schoolsteeg' Leusden Centrum voor Natuur en Milieu 'de Schoolsteeg' Leusden (Zwerf)afval aanpakken! gr 1 en 2 (Zwerf)afval aanpakken! gr 3 en 4 (Zwerf)afval aanpakken! gr 5 en 6 (Zwerf)afval aanpakken! gr 7 en 8 CD Houd het park schoon (Sesamstraat) Pieter de Pier Zwerfafval: mooi niet! CNM de Schoolsteeg Zwerfvuil aanpakken CNME de Zwanebloem / Afval 1-2ieter Pier Omgevingsdienst Midden-Holland Praktisch en zelfontdekkend bezig zijn met zwerfafval en afval. Niet weggooien is toch heel gewoon?op een speelse manier komen verschillende aspecten van (zwerf)afvalt er sprake in de klas en vervolgens zal er een buiten opdracht zijn. Voor de kleuters zal dit waarschijnlijk zijn: op en rond het schoolplein afval verzamelen waarna er een grote vuilnisauto het schoolplein op komt die laat zien hoe het afval verwerkt wordt. Praktisch en zelfontdekkend bezig zijn met zwerfafval en afval. Niet weggooien is toch heel gewoon?op een praktische manier komen verschillende aspecten van (zwerf)afval ter sprake in de klas en vervolgens gaat de groep op excursie naar het bedrijf Kringloopcentrum Leusden. Praktisch en zelfontdekkend bezig zijn met zwerfafval en afval. Niet weggooien is toch heel gewoon?op een praktische manier komen verschillende aspecten van (zwerf)afval ter sprake in de klas en vervolgens gaat de groep op excursie naar het bedrijf Modiform. Praktisch en zelfontdekkend bezig zijn met zwerfafval en afval. Niet wegggooien is toch heel gewoon?in de verschillende groepen komen verschillende aspecten van (zwerf)afval ter sprake gecombineerd met een bezoek aan het t Spiegel. Deze mobiele roadshow staat tijdens uw bezoek opgesteld op het terrein van het afvalstation. In het voertuig zijn allerlei doe- en spelelementen, informatieve en audiovisuele middelen opgebouwd. Liedjes om milieuvervuiling en zwerfafval positief aan te pakken. BRBRU kunt een vraag stellen of een bestelling plaatsen via het vak opmerkingen, dat u te zien krijgt nadat u op reserveren hebt gedrukt. Vergeet niet uw groep in te vullen. Handpop Pieter de Pier speelt de hoofdrol. Pieter is een worm die op zijn zoektocht naar voedsel allerlei afval tegenkomt. Spelenderwijs leren de kinderen afvalscheiden waarbij het accent ligt op GFT-afval.Na het poppenspel bekijken de kinderen bodemdiertjes en wordt er buiten zwerfafval gezocht. Lespakket met docentenhandleidingen en werkbladen om de aandacht te vestigen op en gedrag te veranderen ten aanzien van zwerfafval De leskist bevat allerlei afvalmateriaal en verschillende afvalscheidingsbakjes, handpop Pieter de Pier, loeppotjes, boekjes, houten prikkers, wormenbak, slakkenglas en een klapper met handleiding, verhaal Pieter de Pier, kleurplaten, versjes, liedjes en knutselideeën. Het lesmateriaal bestaat uit 3 thema s: afval in de natuur, afval van mensen, afval rond school. Deze thema s worden ingeleid door een verhaal en afgesloten met een lied van Pieter de Pier. Bij de uitvoering van de thema s gaan de kinderen op zoek naar, bekijken en onderscheiden verschillende bodemdieren, leren ze afval te herkennen (ook door te voelen) en te scheiden, maken ze een puzzel en spelen enkele eenvoudige spellen rondom afval. Rondom school maken ze een wandeling met houten prikpieren waarbij de rode prikpieren bij zwerfvuil in de grond worden geprikt en de groene prikpieren bij natuurlijk afval. 7

8 CNME de Zwanebloem / Omgevingsdienst Midden-Holland CNME de Zwanebloem / Omgevingsdienst Midden-Holland CNME de Zwanebloem / Omgevingsdienst Midden-Holland CNME de Zwanebloem / Omgevingsdienst Midden-Holland Afval 3-4 Afval 5-6 Afval 7-8 (te combineren met de zwanebloemles: Afval Bestaat Niet) Afval verhalen schrijven CNME de Zwanebloem / Sarahs wereld Omgevingsdienst Midden-Holland CNME Dierendorp Sarahs wereld CNME Gemeente Pieter de Pier Hengelo CNME Maastricht en Regio Afval de wereld rond Het thema van dit lespakket is zwerfafval: afval dat door mensen is weggegooid op een plek waar het niet hoort. Op de basisschool is het thema zwerfafval een dankbaar onderwerp: het is dicht bij huis en school te vinden en het thema sluit aan bij diverse lessen. Het belangrijkste uitgangspunt van dit lespakket is leerlingen bewustmaken van hun eigen weggooigedrag. Bovendien is er voldoende mogelijkheid om met de leerlingen aan de slag te gaan en de handen uit de mouwen te steken. Een leuk project over weggooien, hergebruik en zwerfafval. Los bij de leskist zitten 10 papierknijpers om de schoolomgeving schoon te maken en veiligheidshesjes om de leerlingen te beschermen bij de opruimactiviteit. Ook de map Zwerfafval mooi niet zit bij het materiaal in de kist. Hierin leuke werkbladen en lesideeën..met de loepjes en zoekkaarten Kleine Beestjes kunt u buiten de natuurrommel en hun opruimers bekijken. Aan de hand van een filmpje over het opruimen van de stad Utrecht na Koninginnedag ontdekken leerlingen hoeveel werk het is om zwerfafval op te ruimen. Zouden de leerlingen hierna nog een blikje zomaar op straat gooien? En is afval eigenlijk wel afval? Meester, hoort shampoo bij het Klein Chemisch Afval? Deze leskist bevat opdrachten over afvalinzameling en zwerfvuil. Leerlingen leren hoe ze huishoudelijk afval moeten scheiden, hoe ze zwerfvuil kunnen voorkomen en bestrijden en over recycling van glas, GFT-afval, papier en plastic. De leerlingen interviewen de conciërge en maken posters die oproepen tot beter afvalgedrag. Die worden in de school opgehangen. Het lespakket bestaat uit een zoekplaat, afvalbakken, modelafval en kringlooppuzzels. U kunt deze leskist combineren met een schoonmaakactie rond de school of een bezoek aan de Afval Bestaat Niet. We schrijven een kort verhaal/gedicht/elfje of versje aan de hand van foto s die gemaakt zijn van zwerfafval. De leerlingen gaan na een korte presentatie van het Blog met de docente en de leerkracht op zoek naar zwerfafval. Dit wordt gefotografeerd en vervolgens weggegooid. Na 30 minuten gaan we terug naar de klas om daar aan de hand van voorbeelden een verhaal/gedicht te schrijven over het gevonden afval. Dit kan in groepjes of individueel. De leerkracht stuurt later de foto en het geschrevene naar de docente die het op de website plaatst. Spelenderwijs leren kinderen de verschillende soorten afval scheiden. Het accent ligt daarbij op het onderscheid tussen composteerbaar en niet-composteerbaar afval, of wel tussen GFT-afval en het overige afval. De lessenserie bevat de volgende onderdelen:- Startactiviteit: poppenspel Pieter de Pier- Afval van de natuur: bekijken van bodemdieren- Aval van mensen: afval herkennen en leren scheiden - afval rond school: wandeling met aandacht voor zwerfvuil In deze kist is een aantal materialen en suggesties voor de midden- en bovenbouw gebundeld om natuur- en milieueducatie en ontwikkelingseducatie in samenhang te behandelen. Zo vindt u in deze leskist speelgoed uit de derde wereld (gemaakt van afval) en een video over dit onderwerp. Verder behandelt de kist een aantal productieprocessen rondom de grondstoffen katoen, rubber en bauxiet. 8

9 CNME Maastricht en Regio CNME Maastricht en Regio Codename Future/ Nederland Schoon De Hortus, Centrum voor Natuur en Milieu De Hortus, Centrum voor Natuur en Milieu Ogen van het OOR: t;o had ik maar een bootjet; Zwerfafval, weg ermee...!!! Young reporters Lespakket Zwerfafval: mooi niet! Pieter de Pier Het project Had ik maar een bootje is een. samenwerkingsproject tussen Ogen van het Oor en het CNME waarbij van afval muziek wordt gemaakt. De kern van dit project is dat alle gebruikte materialen na hun leven in het ene product, nuttig kunnen worden ingezet in een ander product. Het project begint met een inleiding over deze principes door een medewerker van het CNME met aansluitend een zwerfafvalopruimactie. De kinderen gaan met lege melkpakken aan de slag. De melkpakken krijgen steeds een ander leven. We gebruiken het melkpak eerst als muziekinstrument. Daarna worden kinderen aangemoedigd beeldend met afvalmateriaal te gaan werken. Weer gebruiken ze dezelfde lege melkpakken. Maar nu wordt er een zeilschip van gemaakt. Het CNME heeft ervaring in het organiseren van een project dat uitmond in een opschoonactie in de schoolomgeving, waarbij alle kinderen en een aantal ouders betrokken worden. Samen met de gemeente, de buurtraad en eventueel het jeugdwerk wordt dit gerealiseerd. Het project wordt voorbereid door een projectgroep en bestaat uit 3 lessen over zwerfafval voor iedere groep. Eind van het project is een grootscheepse opruimactie in de schoolomgeving en in de buurt waar de kinderen wonen. Als afsluiting wordt er een sprankelende Afvalshow opgevoerd. We maken hierbij gebruik van het lesmateriaal van Nederland Schoon ( kunnen met dit project aansluiten op het lopende gemeentelijk beleid. Een schone, veilige leefomgeving heb je zelf in de hand. Het belangrijkste uitgangspunt van dit lespakket voor het basisonderwijs is het bewerkstelligen van gedragsverandering en het versterken van gewenst weggooigedrag van de leerlingen. We willen een schonere, veiligere en meer leefbare woon- en leefomgeving creëren. Het lesmateriaal biedt u en uw leerlingen voor elke groep uitgebreide informatie over zwerfafval. Verder worden de leerlingen tijdens de drie lessen gestimuleerd kritisch na te denken over het eigen gedrag ten aanzien van dit onderwerp. Bovendien is er voldoende mogelijkheid om met de leerlingen aan de slag te gaan en de handen uit de mouwen te steken. Er is een handleiding voor groep 1/2, 3/4, 5/6, 7/8. In de eerste les acute rondslingerende rommelacute leren de kinderen wat zwerfafval is. Zwerfafval is afval dat door de mens is weggeworpen of achtergelaten op een plek waar het niet hoort. Verder kunnen zij het in hun eigen omgeving herkennen. Les 2 Waar komt die rotzooi toch vandaan? gaat over de oorzaken en gevolg van zwerfafval. Ook wordt benadrukt dat afval niet altijd vervelend hoeft te zijn. Zo gaan de leerlingen tijdens de les knutselen met afvalproducten. In de derde en laatste les In de prullenbak ermee! denken de leerlingen mee over oplossingen voor het zwerfafvalprobleem. Met de leskist Pieter de Pier leren de leerlingen spelenderwijs de verschillende soorten afval scheiden. Pieter leeft van afval in de natuur. Daar maakt hij goede grond van voor de planten. Pieter woont in het park, waar hij rondzwerft op zoek naar afval om te eten. Hij komt op zijn rondkruiptocht op school terecht. Daar komt hij allerlei afval tegen dat hij niet kent: mensenafval. Het is afval (blikjes, plastic e.d.) dat hij niet kan eten en verteren. Het gaat niet goed met Pieter. De kinderen kunnen Pieter in het verhaal helpen, zodat zowel zij als Pieter goed onderscheid leren maken tussen verteerbaar afval (GFT, afval van de natuur) en onverteerbaar afval (plastic, blik, etc, afval van mensen). 9

10 De Kaardebol - Zutphen Opruimers (één of twee lessen) Tijdens deze les(sen) leren de kinderen aan de hand van gevarieerde, speels een uitdagende activiteiten alles over de thema s natuurkringloop, afvalverwerking en zwerfafval. Leerlingen worden aangesproken op hun eigen verantwoordelijkheid. Er kan gekozen worden voor de praktijkles op De Kaardebol en/of een aansluitende tweede (verwerkings)les op school, bestaande uit een zwerfvuilopruimactie in de buurt van de school en een verwerkingsles in de klas. Bij de les op De Kaardebol rouleren kleine groepjes langs verschillende onderdelen die handelen over het hoe en waarom van afval scheiden, hergebruik, recycling en het composteren van gft-afval. De kinderen graven in een composthoop, nemen compost(beestjes) onder de loep, doen een spannende kliko-race, een computer-afvalkwartetspel en een electrospel. Er wordt afgesloten met een filmpje. Bij de aansluitende les op school: een medewerker van De Kaardebol bezoekt samen met medewerkers van Buurtservice uw groep voor een zwerfafvalactie rond de school. De Kaardebol - Zutphen Pieter de pier Samen met Pieter de Pier, leren de kinderen alles over bodemdieren en het verwerken van GFT-afval en andere soorten afval, met name zwerfafval. Sorteren en spelenderwijs ontdekken staan centraal. De kinderen leren de regenworm en andere diertjes ook in levende lijve (her)kennen. In de klas en buiten. De Kaardebol - Zutphen Pieter de Pier voor de BSO Samen met Pieter de Pier,de sokpop, leren de kinderen alles over het leven van pieren en andere bodemdieren. En over het verwerken van allerlei soorten afval. Ook zwerfafval. Bodemdiertjes zijn erg nuttig bij het verwerken van GFT-afval en ander natuurlijk afval. Maar wat moeten ze nou met zwerfafval?sorteren en spelenderwijs ontdekken staan centraal. De kinderen leren de regenworm en andere diertjes ook in levende lijve (her)kennen. Op de locatieen buiten.p De Kaardebol - Zutphen Zwerfafval De leerlingen gaan op een actieve manier aan de slag met het thema zwerfafval. Ze kijken welke problemen er spelen rond zwerfafval en wat er aan te doen is. Ze voeren een eenvoudig gedragsonderzoek uit en kijken naar hun eigen houding t.a.v. zwerfafval. Ze nemen het nut van verpakkingsmateriaal onder de loep en onderzoeken de vertering van verschillende soorten materialen. Welke materialen verteren wel, welke slecht en welke helemaal niet? Doormiddel van een winkelspel ontdekken ze hoe je bij de aankoop van producten kunt letten op verpakkingen en afval. De Ulebelt Pieter de Pier Doetinchem e.o. Pieter de Pier Duurzaam Helmond Zwerfafval projectkoffer Het project zwerfafval bestaat uit 5 koffers en is geschikt voor groep 5 t/m 8 van het basisonderwijs. De koffers zijn ook los van elkaar te leen. Duurzaamheidscentrum Vlaardingen Duurzaamheidscentrum Vlaardingen De Week van Nederland Schoon Schoolomgeving 7/8 Een schone school, vrij van zwerfafval? Leerlingen die geen zwerfafval veroorzaken? Kosteloos praktische middelen aangereikt krijgen om dit te bereiken? Doe mee! Een schone school is de basis voor een goede leefomgeving. Wanneer kinderen op jonge leeftijd bewust worden gemaakt van t.a.v. goed gedrag t.a.v. zwerfafval, zullen ze later minder zwerfafval veroorzaken. Bij dit project gaan de kinderen eind maart 2014 in het kader van de week van Nederland schoon aan de slag met het onderwerp zwerfafval rondom de school. Zie Een leskist vol praktische ideeën en materialen om de schoolomgeving te onderzoeken. hierbij wordt gekeken naar veiligheid, vandalisme, flora, fauna, en zwerfafval. 10

11 Duurzaamheidscentrum Vlaardingen Gemeente Barneveld Gemeente Den Haag (milieudienst) Gemeente Den Haag (milieudienst) Gemeente Den Haag (milieudienst) Gemeente Den Haag (milieudienst) Gemeente Den Haag (milieudienst) Gemeente Den Haag (milieudienst) Spelen in een Schonere Wijk (Theatergroep t;lawinet;) Draaiboek maatschappelijke stage zwerfvuil De Klienders Afvalbakfiets De straat van mijn school (leskist) Keuzekist: 2 de hands Leskist: De Klieners 1-2 Leskist: De Klieners 3-4 Leskist: Ton met water Stichting Lawine komt op visite met Spelen in een Schonere Wijk met een openingsshow voor groepen 1 t/m 6. Groepen 7 en 8 krijgen een klassenbezoek. Er is een USB stick met lessen en projecten met het thema afvalvermindering en recycling waar de leerkrachten zelf mee aan de slag kunnen gaan. Twee afvalspellen komen mee met het project: Afval Memorie kaartenspel en Vuil Spel bordspel. Er worden genoeg spellen uitgeleend zodat een hele klas tegelijk mee kan spelen. De Lawine huisfotograaf komt een paar keer op bezoek om foto s van leerlingen te maken terwijl zij bezig zijn met het thema. Een selectie hiervan wordt aan de school gegeven. OPTIONEEL: De leerlingen van groep 7 spelen Het Afval Journaal als projectafsluiter. Juf Kettie helpt met de regie van dit toneelstuk dat in 10 dagdelen wordt ingestudeerd. Daarnaast geeft Lawine, indien gewenst, advies over hoe de school zijn (zwerf)afval en recyclingacties kan verbeteren en richtlijnen hoe Spelen in een Schonere Wijk gebruikt kan worden in publiciteitsactiviteiten van de school. Tot slot heeft Lawine tips en ideeën voor opruimacties in de buitenruimte. Introductie bij het team: Vooraf aan het project wordt er een presentatie gegeven over het thema afval waarbij al het projectmateriaal de revue passeert. Tijdsduur: ongeveer 2 weken leerlingen zijn gemiddeld 10 uur bezig met lessen rondom het thema afval en recycling. Met een plof komt de bakfiets tot stilstand op het schoolplein. De Klieners staat erop. Op de fiets zitten twee robotjes, ze kijken verbaasd om zich heen. Ruim het op, maak het schoon klinkt er ineens uit de luidsprekers! Er zitten zwaailichten aan de fiets en kokers met afbeeldingen erop: papier, fruit, plastic Laat Den Haag stralen klinkt het weer. Wie zijn die robotjes en wat komen ze doen in Den Haag? En hoe zit het met de kokers? Bekijk alvast de website klieners. Speelgoed waar je niet meer mee speelt kun je weggooien. Zijn er andere manieren om van je oude spullen af te komen? Zou je op een vrijmarkt gaan staan? Dit is het dilemma van deze keuzekist. De leerlingen vormen een eigen mening hierover en presenteren dat aan de klasgenoten. De poppen Rubbi en Weestie maken duidelijk dat we samen moeten zorgen dat alles om ons heen schoon blijft. Weestie laat zien dat je van afval weer nieuwe producten kan maken. Deze leskist is onderdeel van het project Klieners, over afval en afvalscheiding. Hierin worden bestaande en nieuwe lesmaterialen gecombineerd met een verhalend ontwerp rond twee afvalrobotjes Rubbi en Weestie van de planeet Klien! De robotjes Rubbi en Weestie komen terecht bij meneer Smeerkees. Ze hebben gezien dat er mensen zijn die papier en plastic op straat gooien. De meeste mensen stoppen afval in een vuilniszak, meneer Smeerkees spaart afval, maar wat doet hij daarmee? De onderwerpen van de acht opdrachten zijn watergeluiden, eigen watergebruik, watergebruikers, afvalwater, waterbesparing, waterdoorlaatbaarheid bij verschillende grondsoorten, afvoer van regenwater. Ieder groepje krijgt zijn eigen watermeter met 200 liter water ofwel 20 stapeldoosjes. Het doel is om verstandig met water om te gaan. 11

12 Gemeente Den Haag (milieudienst) zwerfvuilset Wilt u een schoonmaakactie organiseren om zwerfvuil op te ruimen? Leen dan bij Milieueducatie Den Haag de Zwerfvuilset met bezems, handschoenen, vuilknijpers en vuilniszakringen. Gemeente IJsselstein Knijperestafette Dit is een kar van de gemeente die langs alle aan de actie deelnemende scholen trekt om daar met de scholieren de omgeving op te ruimen. De kinderen krijgen allemaal een vuilknijper en een oranje hesje en gaan aan het knijpen. De opbrengst wordt gewogen en de gemeente keert aan een door de school gekozen goed doel een bedrag van 0,50 per kg uit. Het afval wordt direct meegenomen door de gemeentereiniging. Op deze manier maken de kinderen niet alleen hun eigen omgeving schoon, maar doen ze ook nog iets voor een goed doel! Alle scholen hebben van de gemeente een lespakket over zwerfafval ontvangen. Dit kunt u gebruiken als voorbereiding op de les. Gemeente IJsselstein Gemeente Utrecht, Natuur- en Milieucommunicatie Zwerfafval: mooi niet. Lespakket Zwerfafval - Doe ff gewoon, houd je buurt schoon (groep 5 t/m 8) Een lespakket met het thema zwerfafval. De belangrijkste doelen van dit lespakket zijn: -Leerlingen bewust maken van hun eigen weggooigedrag. -Het bewerkstelligen van gedragsverandering bij leerlingen. -Het versterken van gewenst gedrag van de leerlingen, zodat een schonere, veiligere en meer leefbare woon- en leefomgeving gecreëerd wordt. Het lespakket bevat per groep drie lessen van elk één tot twee uur. Aan de hand van een filmpje over het opruimen van de stad Utrecht na Koninginnedag ontdekken leerlingen hoeveel werk het is om zwerfafval op te ruimen. Zouden de leerlingen hierna nog zomaar een blikje op straat gooien? En is afval eigenlijk wel afval? Gemeente Veldhoven Greenkids Gijsbers milieueducatie Afval scheiden in huis greenpeace gastles Greenpeace Informeren, maar vooral inspireren. Dat is wat we willen bereiken door voorlichting te geven over het werk van Greenpeace. Een van onze getrainde en enthousiaste vrijwilligers komt naar uw klas toe om leerlingen te vertellen wat Greenpeace is, hoe we werken en welke campagne we voeren. Aan u de keuze waar de nadruk op ligt. Misschien wilt u specifiek aan de slag met het thema 'Klimaat en energie', met duurzame landbouw en de bijen of aandacht besteden aan het kappen van regenwoud en de invloed van ons handelen op de dieren mensen die daar leven. De voorlichters laten de leerlingen inzien dat een duurzaam evenwicht tussen mens en milieu nódig is, maar ook dat het kan, dat er oplossingen zijn: schone energie, zeereservaten, duurzaam bosbeheer, elektronica zonder gif en gentechvrij veevoer. En de leerlingen bedenken wat zij zelf kunnen doen om bij te dragen aan deze oplossingen. Het Groene Wiel, Wageningen Zwervend Afval Dit project draait van -- t/m-- maart tijdens De Week van Wageningen Schoon. Leerlingen gaan met grijpers en afvalzakken het zwerfafval in de buurtrond de school opruimen. Ze filosoferen over Wat is (zwerf)afval en denken na over wat ze zelf kunnen doen. Voor de hogere groepen zijn extra werkvormen rondom het thema uitgewerkt zoals een onderzoek naar de afbraaksnelheid van diverse soorten afval. Het Groene Wiel/ Afvalluh (origineel) De leerlingen leren over afval, afvalscheiding en recycling, verpakkingsmateriaal, afvalscheiden en verwerken, zwerfvuil Veldwerk Nederland Ijsselstein Knijperstafette IVN Zwerfvuil als uitglijder IVN Flevoland Zwerfafval? Mooi niet! Met dit lespakket gaat de hele school aan de slag tegen zwerfafval. Er wordt veel aandacht besteed aan kritisch nadenken over het eigen gedrag van de leerlingen. Bovendien is er voldoende mogelijkheid om met de leerlingen aan de slag te gaan en de handen uit de mouwen te steken. 12

13 IVN-NME Centrum afval doe er wat mee Groenhof klean theworld.nl Gastles Klean the World MAK Blokweer Pieter de Pier MAK Blokweer Sarahs wereld Malmberg Humboldt; Afval bestaat niet MEC Bevelanden Over de pot en de put MEC De Bevelanden Avontuur aan zee MEC De Bevelanden Pieter de Pier De startactiviteit bestaat uit een poppenspel met Pieter de Pier. Aan de hand van deze sokpop komen verschillende onderwerpen aan de orde: afval van de natuur: het bekijken van bodemdierenafval van mensen: afval herkennen en leren scheiden van afval rond de school: een wandeling met aandacht voor zwerfvuil. De lessenserie besluit met het Pieter de Pier lied. MEC De Bevelanden Sarahs wereld MEC De Bevelanden Zwerfafval, mooi niet! In de eerste les acute Rondslingerende rommelacute leren de kinderen wat zwerfafval is. Zwerfafval is afval dat door de mens is weggeworpen of achtergelaten op een plek waar het niet hoort. Verder kunnen zij het in hun eigen omgeving herkennen. Les 2 Waar komt die rotzooi toch vandaan? gaat over de oorzaken en gevolg van zwerfafval. Ook wordt benadrukt dat afval niet altijd vervelend hoeft te zijn. Zo gaan de leerlingen tijdens de les knutselen met afvalproducten. In de derde en laatste les In de prullenbak ermee!acute denken de leerlingen mee over oplossingen voor het zwerfafvalprobleem. Aansluitend kan er een opruimactie in de schoolomgeving of op het strand aangevraagd worden. MEC de Witte Schuur Operatie afval Operatie Afval! is een leskist met materialen voor lessen en activiteiten over afvalgedrag en afvalverwerking. De leerlingen leren (anders) om te gaan met afval: hoe je afval kunt scheiden en hoe je afval kunt voorkomen. MEC Eindhoven Zwerfafval? Mooi niet! MEC Maarssen - NME Stichtse Vecht MEC Maarssen - NME Stichtse Vecht Kabouters (leskist) Pieter de Pier MEC Oegstgeest Film Kliko's revenge MEC Oegstgeest Werkblad zwerfvuil MEK Oosterhout Afval leskist In deze buitenles zijn de leerlingen te gast in de `wereld van de kabouters`. Door allerlei opdrachten uit te voeren maken ze kennis met planten, bloemen, bomen en kleine beestjes om hen heen. Ook het thema `afval` komt hierbij aan de orde. Gekleurde kabouters wijzen hen daarvoor de weg in de schoolomgeving. Door alle zintuigen te gebruiken leren de kinderen de natuur spelenderwijs kennen en kunnen zij zich inleven in planten en dieren. Hierdoor zullen zij zich (meer) betrokken gaan voelen bij de natuur om hen heen. Handpop Pieter de Pier speelt de hoofdrol. Pieter is een worm die in zijn zoektocht naar voedsel allerlei afval tegenkomt. Spelenderwijs leren de kinderen verschillende soorten afval scheiden. Het accent ligt op composteerbaar (ofwel GFT) en onverteerbaar afval. Na het poppenspel bekijken de kinderen bodemdiertjes en soorten afval dat ze vervolgens gaan scheiden. Buiten wordt zwerfafval en gft-afval gezocht. De klas sluit het project af door het Pieter de Pierlied te zingen! 13

14 Midden Betuwe Afval is goud waard lesmateriaal voor bovenbouw PO gericht op recycling en afvalinzameling Midden Betuwe Over de pot en de put Milieu Dichterbij Opgeruimd st(r)aat netjes Milieu Dichterbij Sarahs wereld Milieu Dichterbij VO project van Rommel tot Rijkdom Milieu Educatie Centrum Gemeente Renkum Milieu Educatie Centrum Gemeente Renkum Milieu Educatie Centrum Gemeente Renkum Milieu Educatie Centrum Gemeente Renkum Milieu Educatie Centrum Nijmegen Milieu Educatie Centrum Nijmegen Milieu Educatie Centrum Nijmegen Afvalbrengstation Veentjesbrug (alleen scholen gemeente Renkum) projectweek zwerfafval op het schoolplein? mooi niet! (alleen scholen gemeente Renkum) zwerfafval op het schoolplein? Echt niet! Zwerfafval? Mooi niet! groep 1-8 Bureau Toezicht en Handhaving: Gastles Milieupolitie Leskist Afval Naturama Excursie Rondleiding Wenssteen Waarom scheiden we ons afval? Hoe gaat afvalverwerking in de gemeente Renkum in zijn werk? Welk afval kan gescheiden worden ingeleverd en hoe gaat de verdere verwerking. Op al deze vragen krijgen de leerlingen antwoord met de lesbrief en tijdens het bezoek aan het afvalbrengstation. Naast het stellen van vragen gaan de leerlingen ook daadwerkelijk aan de slag met het scheiden van afval. Deze excursie sluit prima aan bij het lespakket Zwerfafval, mooi niet! Bij dit project gaan de leerlingen in het kader van de Week van Nederland Schoon aan de slag met het onderwerpzwerfafval op en rondom de school. Project voor groep 6 om kinderen bewust te maken van de problemen rondom zwerfafval. Het thema van deze lesmap is zwerfafval. Wat is het en waar komt het vandaan? Maar ook gevolgen van zwerfafval en oplossingen. De map bestaat uit een handleiding met bijbehorende werkbladen en posters. Het onderwerp wordt vanuit het eigen handelingsperspectief bekeken. Uitgangspunt is gedragsverandering. Er wordt per bouw drie dezelfde onderwerpen uitgewerkt: rondslingerende rommel - waar komt die rotzooi toch vandaan? - In de prullenbak ermee!door de brede opzet leent dit pakket zich prima voor een schoolbreed project. De milieutoezichthouder geeft op school voorlichting over het takenpakket van Bureau Toezicht - Handhaving in de gemeente Nijmegen. Onderwerpen: o.a. aanpak vervuiling (zwerfvuil, zwerfafval, kca, hondenpoep, vuilniszakken), handhaven bij milieucalamiteiten, geluidsmetingen bij evenementen. De zwerfstenen In het stadspark het Groene Perron zijn bedoeld als opwarmstenen voor vlinders. De grootste steen is bestemd als Wenssteen. Scholieren mogen een wens doen terwijl zijn of haar hand op de steen ligt. Tijdsduur: 1 uur. Periode: april-oktober. Locatie: Stadspark Het Groene Perron. Milieu Educatie Centrum Nijmegen Pieter de Pier 14

15 Milieu Educatie Centrum Nijmegen Milieu Educatie Centrum Nijmegen Milieu Educatie Centrum Nijmegen Sarah's wereld Stiksoep Zwerfafval mooi niet Leskist Milieudienst Den Haag De Klieners Morganonline.nl Gastles morganonline Natuur en Milieu Onderzoek Educatie (NME) leefomgeving Amsterdam Nieuw-West Wiedijktuin Natuur en Milieu Educatie (NME) Amsterdam Nieuw-West Natuur en Milieu Overijssel Natuur en Milieu Overijssel Schoonmaakhelden Pieter de Pier Sarah's wereld Ons programma gaat over milieu en kunst. Het wordt ingezet om kinderen op een kunstzinnige manier bewust te maken van het plastic zwerfafval probleem, de Plastic Soep. Het programma kan variëren van twee dagen tot twee weken. Het kan ingezet worden voor een enkele klas of voor een hele school. De kunstvormen kunnen heel divers zijn knutselen,fotograferen/filmen,plastic mode maken,muziek/rappen en poëzie. Een educatieve video over plastic zwerfafval is de aftrap van het Stiksoep schoolproject. Na de milieueducatie maken we een link naar de kunst. Een kunstenaar begeleidt bij de beeldende uitvoering van de kinderen. Je kunt daarbij denken aan individuele werkjes, een werk per klas of een heel groot werk met de hele school. Kinderen van groep 7 en 8 hoeven niet altijd te knutselen. Zij kunnen ook fotograferen, filmen, poëzie schrijven, een modeshow organiseren of rappen. Aan het eind van het project is er een expositie van alle mooie kunstwerken. In een gezamenlijk gesprek maken we een plan. Dit is een docentenhandleiding om met uw klas of met de hele school zwerfafval aan bod te laten komen. Er zit een opbouw in het totaalprogramma: de lagere groepen houden zich bezig met wat zwerfafval is en waar het vandaan komt. De hogere groepen richten zich op de problematiek en hun eigen rol daarin. Met werkbladen, kleurplaten en praatplaten. Kinderen onderzoeken in kleine groepjes hun leefomgeving en verzamelen bewijs van huidige en vroege bewoners. Na een korte uitleg gaan de kinderen op zoek naar bewijs uit drie periodes: jaar geleden: de tijd dat de kustlijn van de Eemzee door De Wiedijk liep, - 60 jaar geleden: de tijd dat De Wiedijk een agrarisch gebied was, - heden: natuurtuin De Wiedijk. De bewijzen worden meegenomen en in het EECO wordt gekeken uit welke tijd de bewijzen zijn en hoe ze hier zijn gekomen. Is het schadelijk voor de natuur dat deze voorwerpen hier liggen (tijdvak heden, zwerfafval) en hoe lang duurt het voor het verteerd is? In kleine groepjes gaan de kinderen gedurende 30 minuten op het schoolterrein en in de directe schoolomgeving aan de slag met het thema zwerfvuil. Er wordt een korte instructie gegeven, vervolgens gaan ze 20 minuten zwerfvuil prikken, en tenslotte worden de ervaringen uitgewisseld en krijgen de kinderen vragen mee om thuis te bespreken. Elk kind gaat in totaal twee keer de wijk in. Aan het einde van de eerste keer, wordt een eenvoudige vragenlijst meegegeven aan kinderen, die dan thuis ingevuld kan worden. Daarmee wordt het gesprek thuis over zwerfafval gestimuleerd. 14 dagen later worden de kinderen voor een tweede keer de wijk in genomen en worden antwoorden doorgesproken. 15

16 Natuur en Milieu Overijssel Natuur- en milieucentrum De Papaver Natuur- en milieucentrum De Papaver Natuur- en milieucentrum De Papaver Natuur- en milieucentrum De Papaver Natuur- en milieucentrum De Papaver Natuur- en milieucentrum De Papaver Scholen voor duurzaamheid Delft schoon, doe het gewoon! Gastles over zwerfafval + opruimactie Pieter de pier Recycle Art, digitale lesbrief Werkhandschoenen (kinderformaat) Zwerfafval game op school - EXTERN AANBOD Scholen voor Duurzaamheid brengt scholen en overheden of bedrijven bij elkaar. Leerlingen werken in opdracht van echte opdrachtgevers. Ze doen onderzoek of maken een ontwerp rond een actuele maatschappelijke kwestie. Tijdens het project ontmoeten leerlingen de vertegenwoordigers van de opdrachtgevende partijen die het probleem of vraagstuk voorleggen. Scholen voor duurzaamheid maakt gebruik van de activerende didactiek van het verhalend ontwerpen. De projecten worden altijd voorafgegaan door een docententraining, waarin de methodiek van het verhalend ontwerpen wordt uitgelegd en dieper wordt ingegaan op het thema, de opdrachtgever, de voorliggende vraag en op de praktische uitvoering op school. Een project wordt afgesloten met een eindevenement, waarbij de leerlingen hun resultaten presenteren aan de opdrachtgever. Mogelijke thema s kunnen zijn: Energie en Klimaat - Zwerfafval Waterbeheer. Heeft uw school behoefte aan een klassikale invulling van de maatschappelijke stage? Normale projecten van Scholen voor Duurzaamheid kosten tussen 15 en 36 uur, waarvan gemiddeld 8 uur buiten de normale lesuren. Deze kan uw school als maatschappelijke stage laten gelden (volgens de richtlijnen van het ministerie van O&W). Naast de landelijke actieweek Week van Nederland Schoon, voert gemeente Delft ook de eigen campagne Delft schoon, doe het gewoon! Vanuit deze campagne ondersteunt De Papaver scholen, organisaties en bewoners met materialen en lesprojecten rond (zwerf)afval, afvalscheiding, hergebruik, recycling en cradle to cradle.. Een inspecteur van de afdeling Toezicht en Handhaving van de gemeente Delft verzorgt een gastles over zwerfafval. Voorwaarde voor het inschrijven voor deze les is dat de groep ook een zwerfafval opruimactie organiseert. Materialen voor een actie zijn ook bij De Papaver te leen. Deze leskist kan zowel gebruikt worden bij het thema kriebeldiertjes als het thema afval. Spelenderwijs leren kinderen de verschillende soorten afval scheiden. Het accent ligt daarbij op het onderscheid tussen composteerbaar en nietcomposteerbaar afval. De lessenserie bevat de volgende onderdelen: - de start activiteit: poppenspel Pieter de Pier - afval van de natuur: bekijken van bodemdieren - afval van mensen: afval herkennen en leren scheiden - afval rond de school: wandeling met aandacht voor zwerfvuil - afsluiting: Pieter de Pierlied. Per onderdeel zijn één tot enkele activiteiten uitgewerkt. Sommige onderdelen lenen zich het best voor een klassikale aanpak, andere activiteiten kunnen beter in groepjes plaatsvinden. Eventueel kunt u enkele ouders vragen om hierbij te assisteren. In samenwerking met World Art Delft is een digitale lesbrief over afval samengesteld. Deze is te vinden op de volgende website: Onderwerpen die in de lesbrief aan bod komen: recycling en hergebruik, zwerfafval, recycle art, afval is een foutje, afval wordt voedsel.br Werkhandschoenen voor zwerfafval opruimacties. NederlandSchoon heeft een hippe game ontwikkeld waarmee kinderen tussen 7 en 12 jaar op een leuke manier enthousiast worden gemaakt voor een buurt zonder zwerfafval. De game sluit naadloos aan op het lespakket Zwerfafval mooi niet, dat kinderen en leerkrachten wil informeren over het effect en belang van een schone omgeving. Scholen kunnen de promobus en de game gratis boeken. 16

17 Natuur- en milieucentrum De Papaver Natuur- en milieucentrum De Papaver Natuur- en milieucentrum De Papaver Natuur- en milieucentrum De Papaver Zwerfafval opruimpakket (klein): Delft schoon? Doe het gewoon!t; Zwerfafval opruimpakket: Delft schoon? Doe het gewoon!t; Zwerfafval, mooi niet! lesmap en weblessen Zwerfafval, mooi niet!, lesmap Natuuravontuur Koos de vuilnisman NatuurEducatie Handhaving voor een gemeente Enschede schone en veilige leefomgeving NatuurEducatie gemeente Enschede NatuurEducatie gemeente Enschede NatuurEducatie gemeente Enschede NatuurEducatie gemeente Enschede Keuzekist 2e hands Leskist excursie rioolwaterzuivering Lespakket Zwerfafval: mooi niet! Pieter de Pier Dit pakket bevat materialen om met 5 tot 10 kinderen een zwerfafval opruimactie te organiseren. Inhoud van het pakket: handschoenen, veiligheidshesjes, afvalgrijpers, afvalzakken en ringhouders, bezems, schep en stoffer en blik. Ook bevat het pakket twee hesjes en twee sets handschoenen voor volwassenen. Er zijn 2 kleine opruimpakketten. Een pakket op maat waarmee zwerfafval opruimacties georganiseerd kunnen worden. Materialen die te leen zijn: handschoenen, veiligheidshesjes, afvalgrijpers, afvalzakken en ringhouders, bezems, scheppen en stoffers en blikken, spandoek.samenhouden wij onze straat schoon! Lesmap behorende bij de website met docentenhandleidingen voor alle groepen basisschool. In deze lesmap van stichting Nederland Schoon zijn achtergrondinformatie en werkbladen te vinden over o.a. de herkomst van zwerfafval, de problemen rond zwerfafval, het voorkomen van zwerfafval en onze eigen verantwoordelijkheid. De afdeling Handhaving Openbare Ruimte van de gemeente Enschede handhaaft regels die ervoor zorgen dat de openbare ruimte schoon en veilig blijft. In de les komen praktijkvoorbeelden aan bod, waar kinderen zelf ook mee te maken (kunnen) krijgen. Onderwerpen zoals: zwerfafval,vissen, hondenoverlast en natuurbescherming. De les start met een korte overzichtsfilm over het werk van de afdeling. Daarna worden m.b.v. een powerpointpresentatie interactief de genoemde thema s besproken. Let op het aantal beschikbare lessen is beperkt. Hoe kun je leerlingen leren bewuste keuzes te maken en daar naar te handelen?met de keuzekisten leren leerlingen verantwoorde beslissingen nemen. Door de negen stappen van een keuzekist te doorlopen, vormen leerlingen hun eigen mening. Laat de leerlingen als echte rioolratten kennismaken met het zuiveringsproces van rioolwater en volg de stappen van vuil naar schoon water. De excursie vindt plaats bij de rioolwaterzuivering. Het bezoek start met een inleidend filmpje over de zuiveringsinstallatie. Daarna volgen de leerlingen onder leiding van een rwzi-medewerker letterlijk de weg van vuil naar schoon water langs de diverse bassins. Er is in dit lespakket veel aandacht voor het kritisch nadenken over je eigen gedrag met betrekking tot afval. En de leerlingen kunnen zelf de handen uit de mouwen steken. Zwerfafval wordt door mensen weggegooid op een plek waar het niet hoort. Het slingert rond in wegbermen, op schoolpleinen, in het bos, en in het winkelcentrum. Op de basisschool is het thema zwerfafval een dankbaar onderwerp: het is (helaas) dicht bij huis te vinden en niemand komt het graag tegen. Dit lespakket is goed te gebruiken in combinatie met de zwerfafvalmobiel. Pieter de Pier is een regenworm (handpop), die door het eten van groen afval meewerkt aan de voedselkringloop. Kinderen kunnen het poppenspel doen van Pieter de Pier, een mooi wormenhotel voor Pieter maken, allerlei bodemdieren bekijken, afval herkennen en leren scheiden en op zoek gaan naar zwerfafval rond school. De activiteiten sluiten de kinderen af met het Pieter de Pier lied. 17

18 NatuurEducatie gemeente Enschede Zwerfafval opruimactie NDE Groningen Afval leskist leskist over GFT en compostering Nederland Schoon Avontuur aan zee Nederland Schoon Kauwgom (HAVO/VWO) Nederland Schoon Lespakket: Kauwgom VMBO Nederland Schoon Zwerfafval mooi niet Nederlands Schoon TRASH Nederlands Schoon Zwerfvuil, kan ik er wat aan doen NMC Weizigt Troep NME - Gemeente Zeewolde Zwerfafval? Mooi niet! NME Amstelland en Meerlanden NME Amstelland en Meerlanden NME Amstelland en Meerlanden NME Amstelland en Meerlanden NME Amsterdam Zuidoost Afvalvertering Amstelland en Meerlanden De grote boodschap De straat van mijn school (leskist) Keuzekist Tweedehands Zwerfvuilproject Leerlingen ruimen in hun eigen schoolomgeving zwerfafval op en worden zich zo bewust van hun eigen weggooigedrag. In overleg met het betreffende stadsdeelbeheer worden afspraken gemaakt over de opruimplek. Er is een speciale zwerfafvalmobiel die komt voorrijden met opruimsets: veiligheidshesjes, handschoenen, grijphandjes en bezems en de zwerfafvalmobiel voert ook het verzamelde afval af. Het lespakket Zwerfafval, mooi niet is zeer geschikt als voorbereiding voor een afval opruimactie. Met dit lespakket gaat de hele school aan de slag tegen zwerfafval. Er wordt veel aandacht besteed aan kritisch nadenken over het eigen gedrag van de leerlingen. Bovendien is er voldoende mogelijkheid om met de leerlingen aan de slag te gaan en de handen uit de mouwen te steken. Het onderzoeken wat er gebeurt met afval als het onder grond terecht komt. Het leren kennen van bodemdieren. Het maken van een wormenhotel. Het onderzoeken van slakken en pissebedden. En het onderzoeken van beschimmeld brood. Allemaal opdrachten die in een kader geplaatst, te maken hebben met natuurlijke afvalvertering. De leerlingen leren dat al het afval wordt hergebruikt in de voedselkringloop. Naar aanleiding van een verhaal over Lambregt die in de gevangenis zit en zijn vriend Acip hierover wil informeren, worden de kinderen geprikkeld om na te denken hoe je via het riool geheime boodschappen kunt verzenden. Ze zien filmpjes over riolering, hoe het werkt, hoe het afvalwater in de rioolwaterzuivering weer gezuiverd wordt en ze doen proefjes met verschillende soorten papier die ze gaan beschrijven (letters voor groep 3, woorden voor groep 4) en hier maken ze woorden, respectievelijk zinnen mee. Deze leskist heeft als thema de straat en de schoolomgeving. Leerlingen kijken met andere ogen naar de voor hen vertrouwde straat. Centraal in deze les staat een stofjas met heel veel vakjes, met daarin allerlei opdrachten. Dit is een lesprogramma over zwerfvuil. De leerlingen doen mee aan een veegactie rond de school, in samenwerking met een ploeg van de reiniging. Ook brengen ze een bezoek aan het Afvalpunt om afvalscheiding in de praktijk te zien. Het project omvat een les in de klas, een opruimactie rond de school en een excursie naar het Afvalpunt. Het project wordt weer afgesloten in de klas. 18

19 NME Amsterdam Zuidoost Zwerfvuilproject - locatie: schoolplein en afvalpunt Dit is een lesprogramma over zwerfvuil. De leerlingen doen mee aan een opruimactie rond de school, in samenwerking met een ploeg van de reiniging. Ook kunnen ze een bezoek brengen aan het Afvalpunt in Zuidoost om afvalscheiding in de praktijk te zien. NME Borger Odoorn Zwerfvuilproject NME Breukelen Pieter de Pier Handpop Pieter de Pier speelt de hoofdrol. Pieter is een worm die in zijn zoektocht naar voedsel allerlei afval tegenkomt. Spelenderwijs leren de kinderen verschillende soorten afval scheiden. Het accent ligt op composteerbaar (ofwel GFT) en onverteerbaar afval. Na het poppenspel bekijken de kinderen bodemdiertjes en soorten afval, dat ze vervolgens gaan scheiden. Buiten wordt zwerfafval en gft-afval gezocht. De klas sluit het project af door het Pieter de Pierlied te zingen! NME centra Utrecht Campagne doe meer met afval NME centrum de Witte Verhalenzee Schuur NME Centrum Sarahs wereld Schouwen Duiveland NME centrum Tiel Zwerfafval, mooi niet! Het thema van dit lespakket is zwerfafval: wat is het en waar komt het vandaan? Het lespakket bestaat uit een handleiding met bijbehorende werkbladen en posters. Het onderwerp wordt vooral vanuit het eigen handelingsperspectief bekeken, dus minder kennis gericht. Het uitgangspunt is dan ook gedragsverandering. Inhoudelijk worden per bouw dezelfde onderwerpen uitgewerkt en daarmee is het geschikt voor een schoolbreed project. NME De Klyster Afvaltas NME De Klyster Avontuur aan zee NME De Klyster Ik ben Afval NME De Klyster Milieubewust NME dienst Utrecht Zwerfafval - Doe ff gewoon, houd je buurt schoon (groep 6 t/m 8) NME Holland Rijnland Afvalkist Dit is een leskist om een project op te zetten op school over zwerfafval. De leskist is ontwikkeld in samenwerking met de gemeente Alphen aan den Rijn. Een schone, veilige leefomgeving heb je zelf in de hand. Het belangrijkste uitgangspunt van dit project en het lespakket voor het basisonderwijs is het bewerkstelligen van gedragsverandering en het versterken van gewenst weggooigedrag van de leerlingen. Het lesmateriaal biedt uitgebreide informatie over zwerfafval. Verder worden de leerlingen tijdens de drie lessen gestimuleerd kritisch na te denken over het eigen gedrag ten aanzien van dit onderwerp. Daarnaast is het ook de bedoeling dat de leerlingen daadwerkelijk hun handen uit de mouwen steken. Hoe en hoe vaak bepaalt de school helemaal zelf. In de leskist zitten materialen om rondom de school een NME Liemers Leskist: Kabouterkist schoolomgeving schoonmaakactie te houden. Houten kabouters worden op en rondom het schoolplein neergezet. Ze hebben opdrachten bij zich die gericht zijn op het ontdekken van de directe schoolomgeving: Zie je hier mooie bloemen? Is het fijn weer vandaag? Of: Vind je hier veel afval? In de vorm van verhaaltjes of gedichtjes worden onderwerpen onder de aandacht gebracht. Voor de begeleiding 19

20 is hulp van ouders/stagiaires noodzakelijk. NME Midden Betuwe Sarahs wereld NME Noordoostpolder Afval? Zo verwerkt! Digitale lesbrief waarin op een (inter) actieve manier de volgende onderwerpen over afval worden behandeld: Voorkomen van afval. Afval storten Afval verbranden Recycling Zwerfafval. Deze onderwerpen worden in de klas behandeld met verschillende leuke en actieve opdrachten. Zo zijn verschillende opdrachten gekoppeld aan filmmateriaal, internet, computergames en een spel voor in de klas waar ook meteen een wedstrijd aan vast zit. NME Schiedam NME Schiedam NME Schiedam Afval wat moeten we ermee 2010 / 2011 Plastic Power lesproject t;er zit meer in afvalt; Groep 5-6- Schoolomgeving zwerfafval mooi niet! Tijdens een gastles van een uur op school leren de kinderen wat er allemaal met afval kan. Daarna kunnen ze een afspraak maken om het in levende lijve te bekijken op het afvalbrengstation. Zij krijgen een kijkje in de afvalwereld van IRADO. Op een interactieve manier kregen de leerlingen ter plekke inzicht in onderwerpen als zwerfvuil, recycling en verwerking van afval. Duurzaam consumeren of ecologische burgerschap?, in deze les komen begrippen als afval, afvalscheiding en zwerfafval aanbod. Door middel van actieve leervormen krijgen de leerlingen meer inzicht in afval- en zwerfafvalproblematiek en het nut van afvalscheiding. In het lespakket Plastic Power leren de leerlingen alles over het horen waarom van het scheiden van plastic afval. Daarnaast wordt specifieke aandacht besteed aan het materiaal plastic. Het materiaal is te bestellen via zorn.nl, Kijk ook op Deze leskist is speciaal ontwikkeld voor scholen die bezig zijn met milieuzorg en in het bijzonder zorg voor de schoolomgeving. De leskist zit vol praktische ideeën en materialen. Leerlingen gaan hun schoolomgeving onderzoeken. Hierbij wordt gekeken naar veiligheid, vandalisme, zwerfvuil, flora en fauna. Tevens wordt er een stappenplan gemaakt om de schoolomgeving te verbeteren. NME Schiedam Zwerfafval mooi niet Het lesmateriaal biedt u en uw leerlingen voor elke groep uitgebreide informatie over zwerfafval. Verder worden de leerlingen tijdens de drie lessen gestimuleerd kritisch na te denken over het eigen gedrag ten aanzien van dit onderwerp. Bovendien is er voldoende mogelijkheid om met de leerlingen de handen uit de mouwen te steken. In de eerste les Rondslingerende rommel leren de kinderen wat zwerfafval is. Verder kunnen zij het in hun eigen omgeving herkennen. Les 2 Waar komt die rotzooi toch vandaan? gaat over de oorzaken en gevolg van zwerfafval. Ook wordt benadrukt dat afval niet altijd vervelend hoeft te zijn. De leerlingen knutselen tijdens met afvalproducten. In de derde en les In de prullenbak ermee! denken de leerlingen mee over oplossingen voor het zwerfafvalprobleem. Eén lespakket voor de hele basisschool. Het lespakket bestaat uit de volgende onderdelen: Er is één algemene handleiding met verantwoording, opbouw, gebruik en leerdoelen van de lessen. Verder wordt hierin uitvoerige achtergrondinformatie gegeven. Daarnaast zijn er vier handleidingen bestemd voor de docenten van de groepen. In elke handleiding zijn drie lesuitwerkingen opgenomen met. kopieerbare werkbladen voor de leerlingen. Ook worden suggesties voor activiteiten buiten de les aan de hand gedaan. Omdat de lessen per combinatiegroep verschillend uitgewerkt zijn, maar inhoudelijk steeds dezelfde onderwerpen behandelen, is het lespakket geschikt als basis voor een schoolproject. Tot slot is voor elke groep een losse poster met gekleurde praatplaat op A2- formaat bijgevoegd. NME Schiedam zwerfafval project VO Samenwerken tussen gemeente Schiedam en scholen aan zwerfafvalproject. Zwerfafval als uitglijder is een mooi 20