BESTUURDERSAANSPRAKELIJKHEID IN DE ZORG. E-book

Transcriptie

1 BESTUURDERSAANSPRAKELIJKHEID IN DE ZORG E-book

2 Kwaliteit bestuur moet beter 2 Het bestaan van bestuurders en toezichthouders van zorginstellingen wordt er niet makkelijker op. Hun werkveld verandert razendsnel onder invloed van de vele stelselwijzigingen. Het gevaar om publiekelijk op het matje geroepen te worden voor hun werk als bestuurder neemt dagelijks toe. En intussen draait de overheid de duimschroeven aan: de kwaliteit van bestuur en toezicht bij verenigingen en stichtingen moet beter, vindt men. Een logische conclusie na een reeks schandalen bij semipublieke instellingen, maar het verhoogt de druk op de bestuurders en toezichthouders nog meer. Verschillende ziekenhuizen en andere instellingen in de zorg, maar ook woningcorporaties en onderwijsinstellingen waren de laatste jaren onderwerp van slecht nieuws. De beschuldigende vinger wees regelmatig naar de bestuurders en toezichthouders van die instellingen: hadden zij hun werk wel goed gedaan? De aansprakelijkheid van toezichthouders bij verenigingen en stichtingen, de meest voorkomende rechtsvorm in de semipublieke sector, is tot op heden niet goed vastgelegd in de wet. Het huidige wetsartikel dat de aansprakelijkheid regelt, geldt alleen voor commissarissen van NV s en BV s. Dus heeft Minister Opstelten een aanvulling op dat artikel gemaakt, waarmee ook de aansprakelijkheid van toezichthouders van verenigingen en stichtingen wordt geregeld. Met de nieuwe wetgeving komt er duidelijkheid voor alle bestuurders en toezichthouders, dus ook van niet-commerciële stichtingen en verenigingen. Ook zij zijn voortaan aansprakelijk voor schade als gevolg van een onbehoorlijke taakvervulling. De aansprakelijkheid gaat ver en kan ook het privévermogen van bestuurders raken. Dus is voor alle bestuurders de vraag relevant of ze bijvoorbeeld nog goed verzekerd zijn, of het verzekerde bedrag hoog genoeg is en of er bijvoorbeeld ook is voorzien in de kosten van een externe woordvoerder. Want de impact op het imago van de bestuurder kan wel eens minstens zo groot zijn als hij het onderwerp wordt van uitgebreide media-aandacht. Wat verandert er precies voor bestuurders en toezichthouders en hoe kunnen zij zich wapenen? Fenna van Dijk en Frits van der Woude van Kennedy Van der Laan advocaten en Jeroen Baart van Meeùs lichten dit toe.

3 Fenna van Dijk Advocaat ondernemingsrecht Nieuwe regels voor bestuurders in de zorg Fenna van Dijk ziet hoe het minister Opstelten Voortaan vallen alle bestuurders en Kijk goed naar de taakstelling van ernst is met het verbeteren toezichthouders onder een nieuwe de sector, dat is eigenlijk nog van de kwaliteit van het wettelijke regeling voor bestuurders belangrijker dan nieuwe wetgeving, toezicht op verenigingen aansprakelijkheid. Daarop ziet het was het advies van Halsema. en stichtingen. voorontwerp voor een wetsvoorstel dat een aanvulling is op artikel 9 boek 2 BW. Het voorontwerp wordt Desondanks is minister Schippers van Volksgezondheid begonnen aan een wetsvoorstel voor goed bestuur Het voorontwerp schept duidelijkheid voor bestuurders en toezichthouders, maar is dit de sleutel voor behoorlijk bestuur en toezicht? afgerond en eventueel aangepast nu in de zorg, naast het door minister de online consultatie (de mogelijk- Opstelten voorgestelde algemene heid om online commentaar te regime in het Burgerlijk Wetboek. toelating willen hebben. Onder zorginstellingen ander gedrag legde die huidige wettelijke geven op een wetsontwerp) recent het nieuwe artikel betekent dit vertonen? In hoeverre is de reden voor ontslag altijd strikt is gesloten. Fenna van Dijk: Het lijstje met incidenten bij Huidige wetsartikel dat elk lid van de raad van toezicht een eigen verantwoor- dreigende aansprakelijkheid een prikkel om het anders te gaan uit. De bestuurder moest in strijd handelen met de wet of er semipublieke instellingen is niet delijkheid heeft, zegt Van Dijk. doen dan voorheen? moest wanbeheer worden gering. Daar wordt vaak naar Het huidige artikel 9 boek 2 BW regelt Hij moet actief zijn, ingrijpen bij aangetoond. Straks mag een ONLINE Video Fenna van Dijk verwezen als verklaring van de noodzaak van nieuwe regels. De commissie Halsema, die om advies was gevraagd over behoorlijk bestuur in de semipublieke sector, stelde dat het opstellen van nog meer regels geen oplossing biedt. Zij vroeg zich af waarom de governance codes niet werken en wijdt dat aan weeffouten in de de bestuurdersaansprakelijkheid van alle rechtspersonen. Alleen voor toezichthouders van verenigingen en stichtingen ontbrak een dergelijk artikel. Het nieuw in te voeren artikel 9a zal gaan gelden voor alle toezichthouders van rechtspersonen: dus zowel voor commissarissen van BV s als voor leden van een raad van toezicht bij een stichting. In de zorg een signaal dat duidt op problemen en informatie opvragen bij het bestuur. Als hij onbehoorlijk toezicht houdt, kan dit leiden tot een hoofdelijke aansprakelijkheid. Ze vraagt zich af of het nieuwe wetsartikel haar gestelde doel zal waarmaken: zal het leiden tot beter bestuur en beter toezicht? Zal het leiden Ontslag bestuurder Met dit wetsvoorstel ontstaat ook een ruimere aansprakelijkheid van bestuurders en toezichthouders van verenigingen en stichtingen in geval van faillissement. Ook komen er meer ontslaggronden voor bestuurders toezichthouder of bestuurder worden ontslagen als zijn aanblijven niet in redelijkheid kan worden verlangd. Ernstig falen, handelen of nalaten kan ertoe leiden dat zijn aanblijven niet langer hoeft te worden geduld. Het maakt niet uit of het over langere tijd misging met de bestuurder, het ontslag kan ook ordening en sturing van de moeten instellingen een toezicht- tot ander gedrag? Gaan leden en toezichthouders bij stichtin- het gevolg van een eenmalige 3 semipublieke sector. houdend orgaan hebben als ze een van de raad van toezicht van gen. Fenna van Dijk: De rechter handeling zijn.

4 Frits van der Woude Aansprakelijkheid werkt preventief Advocaat Frits van der Woude, gespecialiseerd in verzekerings- en aansprakelijkheidsrecht. Aansprakelijkheid is voor de samenleving in beginsel gewenst, volgens advocaat Frits van der Woude, gespecialiseerd in verzekerings- en aansprakelijkheidsrecht. Het schept de verplichting om schade te vergoeden en daar gaat een preventieve werking van uit. Als je als bestuurder weet dat er claims kunnen komen, werkt dat Grondslagen voor aansprakelijkheid De curator is heel scherp op bestuurdersaansprakelijkheid. Externe aansprakelijkheid voor bestuurders geldt in 3 situaties: in zekere zin preventief. Maar de grens waar de aansprakelijkheid De aansprakelijkheid van bestuur- aanspreken van wie hij weet Brief met claim in de bus 1. OP GROND VAN DE BEKLAMEL-NORM: als je als bestuurder een verplichting begint en ophoudt moet dan wel ders komt voort uit boek 2 BW en dat hij de veroorzaker is van bent aangegaan terwijl je wist of duidelijk zijn. De zorginstelling zelf het artikel over de onrechtmatige de schade. Dat is vaak lastig Zo n aansprakelijkstelling komt had moeten weten dat je die nooit kan een bestuurder op basis van daad, op grond waarvan je je aan te tonen. De raad van hard aan, stelt Van der Woude. kunt nakomen. interne aansprakelijkheid aanspre- maatschappelijk zorgvuldig moet toezicht is bij stichtingen een Bestuurdersaansprakelijkheid ken. Meestal is dat iemand uit de Raad van Toezicht, of opvolgende bestuurders die binnen de stichting aan de knoppen zitten. Die zien oud zeer, trekken een streep en leggen een duidelijk verweer neer in de vorm van een aansprakelijkstelling. Maar ook derden als crediteuren, patiënten of artsen binnen het ziekenhuis en in geval van fail- gedragen. De aanspraak van de zorginstelling zelf is vaak gebaseerd op een collectieve verantwoordelijkheid die tot hoofdelijke aansprakelijkheid leidt. Bij ieder van de bestuurders kun je het volle bedrag van de schade halen. Via intern regres zal de betalende bestuurder de rest bij de andere bestuurders terughalen. Een derde persoon zoals soort poortwachter van een goed bestuur. Zij zorgt dat het bestuur goed functioneert en moet daarvoor goede informatie hebben, evenwichtig zijn samengesteld en serieus onderzoek doen naar het functioneren van het bestuur. Waar nodig moet de Raad van Toezicht ook optreden, omdat is een privé-aansprakelijkheid. Die brief komt thuis binnen, er staat in wat je hebt fout gedaan en daar hangt een geldbedrag aan dat hoger is dan je privévermogen. Je ziet dat ze dan redeneren met de wijsheid van achteraf, maar wilt worden beoordeeld naar dat moment. Ook gebeurt het 2. VERHAALSFRUSTRATIE: als nakoming wordt gevraagd van een overeenkomst en de bestuurder de betaling gaat frustreren. 3. ALS ER EEN SPECIFIEKE NORM voor is opgesteld die met name ziet op de bescherming van een derde en waarbij de bestuurder persoonlijk betrokken is bij de schending van lissement de curator kunnen een crediteur van de zorginstel- anders voor hen een aanspraak vaak dat de schade voor of na die norm. 4 bestuurders aansprakelijk stellen. ling kan in beginsel de bestuurder voor gebrek aan toezicht dreigt. je tijd is veroorzaakt, of dat >

5 CASUS Jansen Steur: ook bestuurder aansprakelijk? > het niet bij jouw takenpakket denkt dat als er meer claims hoorde. Je vraagt je af of je mogelijk zijn, die er ook Iedere bestuurder in de zorg kent de zaak van neuroloog de andere bestuurders moet komen. Het idee dat zo n Jansen Steur. Daarin is een van de bestuurders voor de bellen, een advocaat. En vooral: claim boven je hoofd hangt, tuchtrechter gedaagd door een patiënt. Uit de uitspraak volgt ben ik nog verzekerd? Wat als leidt tot gedragsverandering. dat in het ziekenhuis al langer bekend was dat niet altijd goede je er al lang weg bent? Waar Fenna van Dijk twijfelt of diagnoses werden gesteld en geen goede verslaglegging zijn de mails uit die tijd waaruit dat wel goed is: Worden werd gedaan binnen de groep waarin Jansen Steur werkte. Het betreffende bestuurslid had daar al eens naar gevraagd aan de groep van neurologen waar Jansen Steur onderdeel van duidelijk blijkt dat je helemaal niet aansprakelijk bent? Je moet je wapenen tegen die boze bestuurders niet te voorzichtig? In tijden waarin ook ondernemerschap wordt 3 kernbeginselen van behoorlijk bestuur uitmaakte. Op zijn vraag heeft hij nooit antwoord gekregen buitenwereld die geld van je verwacht, moeten ze wel een en hij heeft er daarna ook niet meer naar gevraagd. Het wil. Dat klinkt onheilspellend, vooruitziende blik hebben DOELMATIGHEIDSBEGINSEL tuchtcollege zegt dat bestuurder ook is aan te spreken op maar Van der Woude weet dat en genoeg durven. Van der Wordt er niet bovenmatig geld uitgegeven? gebrek aan medische zorg en vergelijkt zijn handelen met de dit wel de vragen zijn die spelen Woude adviseert: Leg goed Zeker in de zorg is er maatschappelijke druk om geldende normen binnen de beroepsgroep. Daarmee toetst het als een bestuurder een claim in vast waarom je beslissingen de beschikbare gelden doelmatig te besteden. college op de normen van beroepsaansprakelijkheid en niet de bus krijgt. neemt en op basis van welke op bestuurdersaansprakelijkheid. De controle op het handelen ZORGVULDIGHEIDSBEGINSEL van de neurologen viel binnen de taken van deze bestuurder. Dit geldt voor de hele besluitvorming. Is er Maar hij mag er volgens de rechter op vertrouwen dat ze er bij hem op terug zouden komen als dat nodig was. Ook al vroeg hij er niet meer naar. Wat wel fout is gegaan, is dat hij tegen de Inspectie voor de Gezondheidszorg had gezegd dat er verantwoorde zorg werd verleend terwijl uit onderzoek al was gebleken dat er ernstige fouten waren gemaakt. Hij heeft de externe toezichthouder op het verkeerde been gezet, en dat is ernstig verwijtbaar. Dit is geen civiele uitspraak, maar tuchtrecht, maar zou wellicht ook civiel nog gevolgen kunnen hebben. Het nemen van risico s kan nog steeds. Als je keuze maar goed onderbouwd is. Ter geruststelling zegt hij: Steeds vaker worden onterechte claims ingesteld, het komt uiteindelijk relatief gezien maar weinig voor dat informatie. Het nemen van een risicovolle beslissing is iets anders dan het komen tot die beslissing op risicovolle wijze. Met name de combinatie van voldoende onderzoek gedaan, kan men het besluit motiveren, zijn de regels voor corporate governance en compliance nageleefd? De raad van toezicht moet ook zelf informatie zoeken en zich niet afwachtend opstellen. LOYALITEITSBEGINSEL Er kan een conflict of interest ontstaan als de directeur-aandeelhouder aan zichzelf uitkeert. Dat zal in zorgsector minder vaak voorkomen. bestuurders echt aansprakelijk die twee schept voor de Hier geldt vooral dat je loyaal moet zijn aan 5 5 zijn. Frits van der Woude bestuurder risico s. de zorginstelling.

6 Jeroen Baart Jeroen Baart, doelgroepmanager gezondheidszorg van Meeùs. Meer risico s voor bestuurders in de zorg Een bestuurder die een brief met een aansprakelijkheidsstelling op zijn deurmat vindt, kan contact opnemen met Meeùs of zijn verzekeraar, want meestal is hij daartegen verzekerd. Maar hoe goed is die verzekering nog? vraagt Jeroen Baart, doelgroepmanager gezondheidszorg van Meeùs. Ik verwacht een enorme toename van het aantal claims tegen bestuurders in de semipublieke sector. Met de huidige bril op zijn de semipublieke instellingen werken, meeste bestuurders nog wel goed verzekerd, maar dat kan snel verandert. Hij noemt het voorbeeld van de zorginstelling waar een Nieuwe risico s activiteiten en de risico s een bril van de toekomst naar veranderen. Onder invloed van de jongen een groot deel van de dag daarvan? Baart schetst ook het je huidige polis kijken, stelt stelselwijzigingen, decentralisatie zat vastgebonden en wat groot Jeroen Baart schetst de risico dat bestuurders lopen na Baart. Banken en verzekeraars en de toegenomen marktwerking, nieuws werd. Er was niet genoeg nieuwe risico s die spelen. Is faillissement. Dan kan het zijn hebben het bijvoorbeeld al heel wordt besturen in de zorg steeds geld voor de intensieve zorg voor de verzekerde som nog wel dat ze uit privé vermogen de moeilijk bij het verzekeren van ONLINE Wetsvoorstel aansprakelijkheid bestuurders in semipublieke sectoren complexer en worden de risico s groter. Dit leidt tot veel druk op de organisatie. Die toegenomen risico s zijn meestal nog niet opgenomen in de polisvoorwaarden. Al is een bestuurder nog zo goed verzekerd, de claim van 2 miljard euro die bestuurders van woningcorporatie Vestia boven het hoofd hangt, wordt door geen enkele polis hem. Dus moesten ze kiezen hem vast te binden, want anders waren er niet genoeg mensen beschikbaar voor andere patiënten. Dit moet je wel uitleggen aan de media en die pakken die nuance niet op. De invloed van dit soort gebeurtenissen op het bestuur is groot. Er is veel media-aandacht voor bestuurders in semipublieke sector. Ik verwacht voldoende en wat doe je als je wordt geconfronteerd met claims uit een ver verleden? Is er nog wel dekking op de polis die toen gold? Als je instelling een deelneming heeft in een andere instelling, of als je een stichting overneemt of fuseert, wat gebeurt er dan als er een claim komt vanuit een nieuw verzekeringspremie moeten betalen om verzekeringsdekking te behouden. Dat is nodig omdat je nog jaren gebruik wilt maken van de dekking, gezien de lange looptijd van de claims. Tegenwoordig is het mogelijk om vooraf door de rechtspersoon al die uitloop voor bijvoorbeeld 5 of 7 jaar af te kopen. Voor het bestuurdersaansprakelijkheid. Het wordt minder makkelijk om zo n verzekering af te sluiten of de limiet te verhogen. Je legt je lot toch in de handen van een verzekeraar. Volgens hem is de polis het sluitstuk en begint goed bestuur en toezicht met het naleven van de governance code. In de bedrijfsvoering moet al gedekt. Baart wil maar zeggen: de dan ook een enorme toename van overgenomen onderdeel? En is beheersen van de toegenomen rekening gehouden worden met 6 context waarbinnen bestuurders in het aantal claims. er nagedacht over buitenlandse risico s moet je eigenlijk met de aansprakelijkheid van >

7 > bestuurders en toezichthouders. Bij het bepalen van de hoogte van het verzekerde bedrag kijkt Meeùs naar de benchmark en neemt men ook toekomstige ontwikkelingen mee, zoals een fusie die op stapel staat. Baart: Wij hebben ook een verantwoordelijkheid, dus gaan we de polissen van onze relaties doorlopen en eigen voorwaarden schrijven in samenwerking met een verzekeraar. We schetsen de situatie en geven advies. CASUS Investering met publiek geld: liever niet Een investeringsbeslissing komt voor goedkeuring bij de raad van toezicht van een ziekenhuis. Men wil investeren in een privékliniek, de raad van bestuur en de zorgverzekeraar staan achter de investering. Maar de toezichthouders zijn zo voorzichtig geworden dat ze het besluit tegenhouden: ze willen voorkomen dat ze ooit moeten uitleggen dat er met publiek geld een private investering is gedaan van 3,5 miljoen euro, als het eventueel misgaat met die privékliniek. Jeroen Baart, Meeùs: Er is weinig ruimte meer voor fouten, de publieke opinie heeft veel invloed. Onder die druk neem je sommige beslissingen misschien niet meer. Contact Jeroen Baart Doelgroepmanager Gezondheidszorg T jeroen.baart@meeus.com meeus.com 7 7

8 meeus.com Dit informatiedocument hebben we zorgvuldig samengesteld. Helaas kunt u aan de inhoud geen rechten ontlenen. Meeùs aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele (druk)fouten, omissies of vergissingen. U kunt alleen rechten ontlenen aan de polis(voorwaarden) en / of bijbehorende clausules. Meeùs Assurantiën BV is dochteronderneming van Meeùs Groep BV, onderdeel van Aegon. Meeùs Groep BV is geregistreerd bij de AFM onder nummer Meeùs Assurantiën BV is statutair gevestigd in Amersfoort en bij de KvK geregistreerd onder nummer Postadres: Postbus 3234, 4800 DE Breda.