HOVO. Cursusgids. Kwaliteitsonderwijs voor 50-plussers. Alkmaar, voorjaar 2015

Transcriptie

1 HOVO Alkmaar, voorjaar 2015 Kwaliteitsonderwijs voor 50-plussers Cursusgids

2 HOVO Alkmaar wordt mede mogelijk gemaakt door:

3 Voorwoord Voor u ligt de brochure van HOVO Alkmaar met het cursusaanbod voorjaar Heeft u het voornemen of de wens uzelf te ontplooien op cultureel en/of intellectueel gebied dan biedt het programma van HOVO Alkmaar een uitstekende manier om dit te doen. Een leven lang leren of zo u wilt een lang leven leren wordt in Nederland sinds 1986 mogelijk gemaakt door de instellingen voor Hoger Onderwijs Voor Ouderen (HOVO). Deze instellingen zijn gelieerd aan een universiteit of hogeschool. HOVO Alkmaar is gelieerd aan Hogeschool Inholland Alkmaar en de cursussen worden op deze locatie aangeboden. HOVO is een erkend kwaliteitskeurmerk en staat borg voor onderwijs op propedeuseniveau universiteit. In het programma dat begin februari 2015 start, biedt HOVO Alkmaar weer een scala aan interessante cursussen. U kunt komend najaar cursussen volgen op het gebied van Architectuur, Kunstgeschiedenis, Muziek, Geschiedenis, Filosofie en Natuur in Noord-Holland. Het HOVO-voorjaar wordt ingeluid op 6 februari om uur in de Rabobankzaal met een boeiende lezing Carthago delenda est die gratis wordt aangeboden aan alle (ex)cursisten van HOVO Alkmaar. Spreker is drs. Edwin de Vries, archeoloog en classicus. In deze brochure vindt u informatie over de introductielezing, de inhoud van cursussen, de lezingen en de wijze waarop deze worden aangeboden en het aanmeldingsformulier. HOVO Alkmaar wenst u heel veel plezier met de cursus(sen) van uw keuze! Namens HOVO Alkmaar, Damienne Leijen Damienne Leijen Onderwijscoördinator Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

4 Inhoudsopgave Pagina Voorwoord Kwaliteitsonderwijs voor Ouderen Het onderwijs van HOVO Alkmaar Overzicht programma voorjaar Introductielezing: Carthago delenda est Cursussen voorjaar Achtergronden Spaanse Burgeroorlog ( ) Alkmaar in de twintigste eeuw Inleiding tot de Cycladen cultuur De Vrouw in de Hoofdrol De Sixtijnse kapel van onder tot boven Rembrandt: de laatste jaren Het misverstand der Middeleeuwen Herodotus, vader der geschiedenis en meesterverteller De Toverberg Willem Frederik Hermans ( ) Scheppend Nihilisme? Kanker, simpel uitgelegd Het mysterie van het bewustzijn De God van Spinoza Componeren, trouvaille versus structuur Gehoortraining in Praktijk Het verrassende landschap van het OerIJ Griekse Kolonisatie Hoe staat de Nederlandse Economie ervoor? Lezingen Luchtfotografie tijdens de Tweede Wereldoorlog boven Noord-Holland Luchtoorlog Noord-Kennemerland Vliegveld Bergen Voedseldroppingen Carthago moet vernietigd worden! Petra, Wonder in de woestijn Iets meer dan 3000 jaar Egypte in een notendop Etrusken Melchert Schuurman; NSB-er en componist Algemene informatie Annuleringsvoorwaarden Overige faciliteiten Faciliteiten op de Hogeschool Inholland Alkmaar HOVO Alkmaar Inschrijfformulier voorjaar Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

5 1. Kwaliteitsonderwijs voor Ouderen HOVO Alkmaar verzorgt op de locatie van de Hogeschool Inholland Alkmaar de universiteit van de derde leeftijd. Met cursussen, lezingencycli en excursies op universitair / hbo-niveau voor iedereen van vijftig jaar of ouder, brengt HOVO Alkmaar het ideaal van een leven lang leren in de praktijk. Daarbij worden geen formele eisen gesteld aan een specifieke vooropleiding. Onderwijs genieten Ontplooiing en verdieping, verbreding van de eigen horizon door het verwerven van kennis en inzicht in het gekozen vakgebied staan bij dit type onderwijs centraal. Met andere woorden: leren om het leren, onderwijs genieten in de meest letterlijke zin van het woord. Op universitair of hbo-niveau Onder universitair /hbo- onderwijs wordt niet alleen het overdragen van wetenschappelijke kennis verstaan, maar bovenal het ter discussie stellen van (eigen) standpunten op basis van geordend en kritisch denken. Docenten De docenten hebben allen een opleiding genoten aan een universiteit of hogeschool en zijn werkzaam of werkzaam geweest bij een instelling voor hoger onderwijs. Zij zijn specialisten op het betreffende vakgebied en beschikken over didactische vaardigheden. Geen vooropleiding vereist Hoewel veel van de deelnemers aan HOVO een universitaire/hbo-achtergrond hebben, staat HOVO open voor iedereen die interesse heeft in het verwerven van kennis en inzicht op academisch niveau. Immers, niet iedereen heeft de kans gehad te studeren, ook al had hij of zij dat graag gewild. Als er bij een programma specifieke kennis wordt vereist, meestal leesvaardigheid in één of meerdere talen, dan wordt dat aangegeven. HOVO Alkmaar, voor iedereen van vijftig jaar en ouder, voor zowel werkenden als niet-werkenden. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

6 2. Het onderwijs van HOVO Alkmaar HOVO Alkmaar verzorgt een per studiejaar wisselend aanbod van min of meer afgeronde programma s. Afhankelijk van belangstelling en mogelijkheden worden onderdelen van dit aanbod tijdens volgende jaren herhaald. Als een cursus of lezingencyclus in een volgend jaar een vervolg krijgt, spreken we van een leergang. Een cursus bestaat uit een geheel van 5-8 hoorcolleges of een combinatie van hoor- en werkcolleges. Een cursus is bedoeld als volwaardige eenheid van het betreffende vakgebied. De exacte invulling van het college wordt overgelaten aan de expertise van de docent. Wekelijks is er een hoorcollege van tweemaal minuten of een hoor- en werkcollege (samen twee uur), met daartussen een pauze van ongeveer 20 tot 30 minuten. Een hoorcollege is een inhoudelijk betoog door de docent, dat als introductie dient op de verdiepende literatuur die de deelnemers gedurende de daarop volgende week kunnen bestuderen. Op het inschrijfformulier wordt de cursist gevraagd om een alternatieve keuze aan te geven, maar dit is niet verplicht. Indien te weinig deelnemers zich hebben aangemeld, behoudt HOVO Alkmaar zich het recht voor een cursus niet te laten doorgaan. De studiebelasting is afhankelijk van het eigen studietempo en de aard van het opgegeven werk door de docent. Materiaal-, reis- en verblijfkosten (syllabi, entree, lunch etc.) zijn voor rekening van de cursist. De cursist kan de cursusprijs vrijwillig verhogen met een bedrag van 25,- ten behoeve van het steunfonds HOVO Alkmaar. Dit kan aangegeven worden op het inschrijfformulier. Indien de cursist in aanmerking wenst te komen voor de regeling minder draagkrachtigen, dan kan hij/zij daarvoor een verzoek indienen. Zie voor uitgebreide informatie op pagina 44 van deze gids. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

7 3. Overzicht programma voorjaar 2015 Dagen en tijden waarop de colleges worden gegeven maandag Willem Frederik Hermans; Herodotus, vader der geschiedenis en meesterverteller Achtergronden Spaanse Burgeroorlog dinsdag Griekse kolonisatie; Alkmaar in de twintigste eeuw Inleiding tot de Cycladen cultuur; Kanker, simpel uitgelegd woensdag Componeren, trouvaille versus structuur; Gehoortraining in praktijk; De God van Spinoza Hoe staat de Nederlandse Economie ervoor? donderdag Verrassende landschap van het OerIJ; Het misverstand der Middeleeuwen De Vrouw in de Hoofdrol vrijdag Sixtijnse kapel van onder tot boven Het Mysterie van het Bewustzijn; De Toverberg; Rembrandt: de laatste jaren Weken, waarin de colleges worden gegeven in het voorjaar 2015 Weeknummer Data Opmerkingen 6 6 februari 2015 Introductielezing; uur Rabobankzaal Inholland 7 9 feb 13 feb 1 e collegeweek 8 16 feb 20 feb 2 e collegeweek 9 23 feb 27 feb Geen colleges; Voorjaarsvakantie 10 2 mrt 6 mrt 3 e collegeweek 11 9 mrt 13 mrt 4 e collegeweek mrt 20 mrt 5 e collegeweek mrt 27 mrt 6 e collegeweek mrt 2 apr 7 e collegeweek 15 7 apr 10 apr 8 e collegeweek Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

8 16 13 apr 17 apr 9 e collegeweek; reserveweek ivm uitwijken Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

9 4. Introductielezing: Carthago delenda est Vrijdag 6 februari 2015 om uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Aan de introductielezing zijn geen kosten verbonden en wordt aan alle cursisten en ex-cursisten aangeboden. HOVO Alkmaar beoogt hiermee het bijeenzijn en gezamenlijk aanhoren van een college door alle cursisten. Tevens wordt informatie verschaft en is er gelegenheid tot discussie over HOVO Alkmaar. U kunt deelname aan de lezing aangeven op het inschrijfformulier. Programma uur Inloop met koffie en thee uur Introductie colleges HOVO Alkmaar uur Start Introductielezing; spreker drs. Edwin de Vries uur Discussie uur Sluiting Carthago delenda est Inhoud Met deze woorden placht de Romeinse staatsman Cato elke redevoering te beëindigen: Carthago moet vernietigd worden. Carthago had zich ontwikkeld tot de grote aartsvijand van het oude Rome, en de strijd werd gezien als een strijd op leven en dood. Slechts één partij zou mogen voortbestaan. Dit heeft er toe geleid dat na de overwinning van Rome, Carthago naar het verdomhoekje van de geschiedenis werd verwezen. En nog altijd kan Carthago gerekend worden tot de minst begrepen oude beschavingen. Toch heeft Carthago een rijke geschiedenis, die van grote invloed is geweest op ontwikkelingen in de oudheid. In deze lezing zullen we stilstaan bij het ontstaan en de ontwikkeling van Carthago vanaf haar stichting in de 9 e eeuw. Hoe zij kon verworden tot de grote tegenstander van het opkomende Rome. En hoe zij uiteindelijk verdween van het grote toneel van de geschiedenis. Spreker Edwin de Vries studeerde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, en de Universiteit van Brits Columbia in Vancouver. Door deze studies is hij archeoloog en classicus, maar op de eerste plaats vooral enthousiast over de oudheid. Als archeoloog is hij betrokken, of betrokken geweest bij verschillende veldonderzoeken in Italië, Griekenland, het Nabije Oosten, en Afrika. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

10 5. Cursussen voorjaar Achtergronden Spaanse Burgeroorlog ( ) prijs 140,- 5 colleges dag en tijd maandag uur 2-3; 9-3; 16-3; 23-3; 30-3 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent dr. J. Talsma historicus Introductie De Spaanse Burgeroorlog ( ) is vaak beschreven als een opmaat naar de Tweede Wereldoorlog. Voor zo'n visie is wel iets te zeggen. De opstandige generaals die zich in 1936 keerden tegen de wettige regering van de Spaanse Tweede Republiek kregen steun van Nazi-Duitsland en fascistisch Italië; en antifascisten uit Europa en Amerika schoten in de Internationale Brigades de republikeinen te hulp. Toch doet deze visie onvoldoende recht aan de ingewikkelde verhoudingen in Spanje, dat gekenmerkt werd door grote regionale, sociale en politieke verschillen. Niet voor niets heeft de Britse schrijver Gerald Brennan zijn veelgelezen boek over Spanje ten tijde van de Burgeroorlog de titel The Spanish Labyrinth gegeven. Inhoud colleges 1. Spanje in de negentiende eeuw: regionale verschillen 2. De dictatuur van Primo de Rivera en de Tweede Republiek ( ) 3. Het Volksfront en de reactie: uitbreken van de Burgeroorlog (1936) 4. De verdeeldheid van links Spanje: socialisme, anarchisme, anarchosyndicalisme en communisme 5. Het buitenland en de Spaanse Burgeroorlog Aanbevolen literatuur Docent - Wordt tijdens de cursus opgegeven Dr. Jaap Talsma (1944) studeerde geschiedenis in Utrecht en Amsterdam. Van 1971 tot 2009 werkte hij bij de opleiding geschiedenis van de Universiteit van Amsterdam. Van 1989 tot 2009 was hij universitair hoofddocent bij de leerstoel Nederlandse Geschiedenis. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

11 5.2 Alkmaar in de twintigste eeuw prijs 180,- 6 colleges + 1 excursie dag en tijd dinsdag uur 10-2; 17-2; 3-3; 10-3; 17-3; 24-3 (datum excursie in overleg) werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent dr. G. Valk historicus Introductie In de twintigste eeuw groeide Alkmaar van inwoners in 1900 tot bijna inwoners anno nu. De stad maakte dezelfde ontwikkelingen mee die ook elders in West-Europa hun sporen achterlieten, zoals de opkomst van de arbeidersbeweging, de crisis en de werkloosheid in de jaren dertig, de bezettingsjaren, de Koude Oorlog, de modernisering vanaf de jaren vijftig, een enorme bevolkingsexplosie in de jaren zeventig en tachtig en een onrustige jongerenbeweging in de jaren zestig en zeventig. Afgezet tegen deze nationale en internationale ontwikkelingen worden de Alkmaarse ontwikkelingen behandeld en geanalyseerd. Waarin volgde Alkmaar een nationaal patroon en waarin weken de ontwikkelingen in onze regio juist af? Inhoud colleges De volgende onderwerpen zullen ondermeer aan bod komen in de collegereeks: Stedenbouwkundige en bevolkingsontwikkelingen Economische ontwikkelingen en markante ondernemers Opkomst van de arbeidersbeweging Crisis en bezettingsjaren Sport en vrijetijdsbesteding Het stadsbestuur en lokaalpolitieke ontwikkelingen De relatie met de regio De lange jaren zestig Aanbevolen literatuur Diederik Aten, e.a. (red.), Geschiedenis van Alkmaar (Zwolle 2014) Excursie De collegereeks wordt afgesloten met een stadswandeling. Docent Dr. Gerrit Valk (1955) studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Van was hij directeur van het Regionaal Archief Alkmaar. In 2004 promoveerde hij op zijn dissertatie over de geschiedenis van het betaald voetbal in Alkmaar. Daarnaast publiceerde hij over de pest, de Tweede Wereldoorlog in Alkmaar en recent verscheen zijn biografie van de zangleider van de NSB, Melchert Schuurman. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

12 Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

13 5.3 Inleiding tot de Cycladen cultuur prijs 120,- 4 colleges dag en tijd dinsdag uur 10-2; 17-2; 3-3; 10-3 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent drs. J. de Vries kunstgeschiedenis en archeologie Introductie De Cycladen cultuur omvat de periode die voorafging aan de Minoïsche cultuur op Kreta. De cultuur was geconcentreerd op de Cycladen, een eilandengroep in de Egeïsche zee. De periode is het derde millenium v.chr. De cultuur is slechts in een deel van de cultuurgeschiedenis van Griekenland vermeld. Toch wordt langzaam duidelijk dat de periode deel uitmaakt van genoemde geschiedenis. De periode is, bij de huidige stand van kennis, zonder schrift en dus prehistorisch. Door het ontbreken van schriftelijke gegevens moet het verhaal worden opgebouwd uit interpretaties van de gevonden objecten. Het is dit verhaal dat in deze colleges zal worden getoond en besproken. Inhoud colleges 1 Vroege bewoning. Periodisering. Graven, grafvondsten, nederzettingen en samenleving van de onderscheiden perioden. 2 De chronologie en typologie van de vormvarianten binnen de idolen. Vindplaatsen. Materialen en gereedschap. 3 De vervaardiging van idolen. Reparaties. Functieveronderstellingen. Afwijkende idoolvormen. 4 Onderzoek aan de zgn. Spedos variant idolen naar eventuele mathematische uitgangspunten voor de vervaardiging. Conclusies en vragen. Literatuur Wordt besproken tijdens het eerste college. Docent Jack de Vries volgde aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam de avondopleiding publiciteit en illustratie. Jack studeerde Kunstgeschiedenis en klassieke Archeologie in Amsterdam en Leiden. De doctoraalfase omvatte langdurig onderzoek aan zgn. Cycladen Idolen. Vrouwenfiguren van marmer die gemaakt zijn tussen v. Chr. op de Cycladen eilanden in Griekenland. Dit onderzoek leidde tot nieuwe conclusies die door de universiteit van Wisconsin U.S.A. zijn gepubliceerd. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

14 5.4 De Vrouw in de Hoofdrol prijs 200,- 8 colleges; excursie optioneel dag en tijd donderdag uur 12-2; 19-2; 5-3; 12-3; 19-3; 26-3; 2-4; 9-4 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent drs. G.J. van Ham kunstgeschiedenis en archeologie Introductie De wereld van vrouwelijke creativiteit is een kunsthistorische wetenschap op zich zelf. Het is geen mythe, maar een onbetwist feit dat vrouwen tot aan het begin van de 18 de eeuw, geen toegang kregen tot kunstopleidingen. Hooguit konden zij door hun vader worden opgeleid in een atelier, om de kneepjes van het ambacht te leren. Dat overkwam bijvoorbeeld Judith Leijster in de zeventiende eeuw. Haar ster rees, en er wordt beweerd dat haar werk kon wedijveren met Frans Hals. Zij koos niet voor niets een komeet met haar initialen als monogram. Gelukkig heeft de aandacht voor de vrouwelijke kunstenaar in de twintigste eeuw een positieve wending gekregen. De vrouw is zelfs op het schild gehesen, alsof het een verloren schat betrof. Opeens verscheen er een zee aan publicaties. Die onderzochten waar vrouwen zich mee bezig hielden. Vrouwen maakten lange tijd gebruik van hun verfijnde motoriek. Bijvoorbeeld om met naald en draad een borduursel te fabriceren. Die creatieve bijdragen bleven binnenshuis. In het voorjaar van 2014 zond de BBC een interessante driedelige serie uit waarin professor Amanda Vickery de verborgen wereld van vrouwelijke creativiteit in de westerse kunstgeschiedenis onderzocht, vanaf de Renaissance tot het begin van de 20 ste eeuw. Ik heb deze serie ademloos bekeken en ook aangeschaft. Het is een educatieve bijdrage als ondersteuning bij deze serie colleges. U kunt zelf besluiten om The Story of Women & Art, aan te schaffen via NRClux.nl voor 18,95 euro. Onder de vlag De vrouw in de hoofdrol komt tijdens de colleges een breed scala aan invalshoeken ter sprake die licht werpen op de vrouw in de beeldende kunsten. Dit wordt geen gender aangelegenheid, met een hoog gehalte emancipatie-retoriek. Ik heb er voor gekozen om dit onderwerp zowel in de breedte als in de diepte te onderzoeken, vanuit een panoramisch blikveld. En vanuit de persoonlijke biografie van de gepresenteerde kunstenaars. Inhoud colleges 1 Een eigen wereld. Vrouwen als kunstenaar Een introductie door de eeuwen heen: wat bezielde een vrouw om zich te begeven op het terrein van de beeldende kunsten? Over woekerende talenten en gekneusde ambities. 2 Vrouw in de Gouden eeuw Waarom zijn er zo weinig namen overgeleverd van vrouwelijke kunstenaars in de Hollandse Gouden Eeuw? In het boek van de bekende Engelse historicus Simon Schama Overvloed en Onbehagen wordt de vrouw in haar sensuele en moederlijke facetten belicht. 3 Madame de Pompadour als rolmodel Ingesnoerde tailles, breed uitwaaierende crinolines. Roddelen achter een waaier. Ook aan de grillige en dwaze modevoorschriften kon de elegante vrouw zich uitleven in haar boudoir of aan het Hof van Versailles. 4 Penseelprinsessen en broodschilderessen Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

15 Een nauwkeurige reconstructie van het vakonderwijs en het doorzettingsvermogen van vrouwen die zich in Nederland professioneel wilden bekwamen in de beeldende kunst tussen Hoe verging het hen? 5 Femmes Fatales Vooral in de mythologie en in de oudheid werd de vrouw opgezadeld met toespelingen vol lust en bedrog. Deze symbolische wraak- en schikgodinnen werden met een grote wellust geschilderd. Niet door de vrouw maar door de man. Belicht vanuit een mannelijk perspectief aan het einde van de 19 de eeuw. 6 Eileen Gray ( ) Wie was Eileen Gray? Zij stierf op hoge leeftijd in Parijs als ontwerpster van meubelen, wandtapijten en lakschermen. Deze Ierse aristocrate geniet vooral bekendheid door haar zelf ontworpen huizen aan de Franse Rivièra. Zoals haar droomvilla E 1027 op Cap St. Martin, met uitzicht op de azuurblauwe oceaan. Le Corbusier werd zelfs jaloers op haar creatie en bedacht een snode list om zich de villa toe te eigenen. Hoe loopt dit verhaal af? 7 Charlotte van Pallandt ( ) en haar model Tegen de achtergrond van haar aristocratische milieu legde Van Pallandt een ongebruikelijke weg af. Ze vertrok naar Parijs en leerde daar beeldhouwen. Hakken in steen was geen sinecure. Gelukkig zijn er veel werktekeningen bewaard. We zien haar worstelen met de zwaartekracht. Ze portretteerde onbekende Nederlanders en bekende tijdgenoten. Een biografische schets van haar leven en werk. 8 Georgia O Keeffe ( ) Ze staat onbetwist aan de top van de Amerikaanse kunstgeschiedenis. Ze ontving hoge onderscheidingen. Haar werk speelt zich af op het grensgebied van figuratie en abstractie. Na een huwelijk met de beroemde fotograaf Alfred Stieglitz trok O Keeffe zich terug in het dorre landschap van New Mexico. Wie is deze interessante vrouw? En wat heeft zij voor werk nagelaten. Een biografische schets. Literatuur Aanbevolen literatuur, in overleg bij aanvang van de colleges. Docente Drs. Gerda J. van Ham heeft een universitaire opleiding in Kunstgeschiedenis en Archeologie genoten aan de Rijksuniversiteit in Leiden. Haar specialisatie is Kunst van de Nieuwe tijd. Momenteel is zij werkzaam als docente kunst- en cultuurwetenschappen aan de Hogeschool van Utrecht (ITV) voor de vertaal- en tolkopleiding. Daarnaast is zij freelance kunsthistorica en journalist. Naast deze activiteiten heeft zij vanaf 1986 veelvuldig lezingen gegeven over een breed spectrum van kunst- en cultuurhistorische onderwerpen. Zij schrijft artikelen voor kranten en tijdschriften over actuele tentoonstellingen en zij redigeert manuscripten in opdracht van musea en uitgevers. Zij heeft tevens bestuurlijke en museale ervaring en is actief geweest in sponsoring en fondsenwerving, verkoop van kunst in galerieën, organisatie van tentoonstellingen alsmede het schrijven van publicaties. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

16 5.5 De Sixtijnse kapel van onder tot boven prijs 140,- 5 colleges dag en tijd vrijdag uur 13-2; 20-2; 6-3; 13-3; 20-3 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent mr. drs. R. Dijkhuizen kunstgeschiedenis en rechten Introductie De Sixtijnse kapel. Het is de Mona Lisa van Rome. Je moet het gezien hebben. Hoe indrukwekkend ook, voor velen draait het bezoek toch uit op een lichte teleurstelling. In de kapel sta je als haring in een ton, mag je niet praten, niet filmen en is er geen zitplaats beschikbaar. Je staart wat naar het plafond en soms ook het Laatste Oordeel aan de altaarwand. Dan nog even snel de muren, al wordt het zicht belemmerd door andere bezoekers. In de vijf colleges wordt juist wel uitgebreid stilgestaan bij de fresco s op de zijmuren, het plafond en het Laatste Oordeel op de altaarwand. U krijgt zicht op allerlei, soms vergezochte, interpretaties en de historische context waarin u de Sixtijnse kapel moet zien. We beginnen met de situatie in Rome in de 15e eeuw en de daadkracht van paus Sixtus IV, die de kapel liet bouwen. Toen de kapel voltooid was gaf hij opdracht de zijmuren te laten beschilderen. De beste schilders kwamen speciaal uit Florence om de wanden van de nieuwe pauselijke kapel zo mooi en prestigieus mogelijk te maken. Vier namen staan in het contract: Ghirlandaio, Perugino, Botticelli en Rosselli. Kunsthistorici hebben daar nog een aantal namen aan toegevoegd en zien soms meerdere handen in de afzonderlijke fresco s. Het komt allemaal aan de orde, net als de samenhang tussen de verschillende fresco s, de gedachte achter het iconografische programma en de portretten van de pausen. Een kwart eeuw na de zijmuren schilderde Michelangelo het plafond, dat tot op dat moment blauw met gele sterren was geweest. We gaan bij het plafondfresco verder dan opsommen welke episodes uit Genesis worden afgebeeld. Zo komen we ook aan de vraag waarom dit fresco zo veel meer roem zou verdienen dan andere werken. Het was direct een sensatie. Dat zullen we zien in werken van schilders uit de 16e eeuw. Zo n dertig jaar na het schilderen van het plafond werden eerdere fresco s van Perugino alweer verwijderd, waardoor het iconografisch programma van de zijmuren ruw werd verstoord. Twee ervan moesten wijken voor het Laatste Oordeel van Michelangelo. Een Laatste Oordeel dat baanbrekend zou blijken. Een vergelijking met andere Laatste Oordeel-scenes maakt dat meteen duidelijk. Het werk kan niet begrepen worden zonder kennis van de historische context. Dat laatste geldt voor de hele kapel en is een belangrijke rode draad in de cursus. We zullen dus ook zien wat buiten de kapel in Rome gebeurde en relevant werk van contemporaine schilders bekijken. Wel altijd met als uitgangspunt de Sixtijnse kapel, waar u tijdens de cursus mét zitplaats naar kunt kijken. Want goed kijken is een eerste vereiste voor inzicht in kunst. Inhoud colleges 1. Rome in de 15e eeuw: Sixtus IV als urbis restaurator. 2. De fresco s op de muren (I) 3. De fresco s op de muren (II) 4. Michelangelo s plafond 5. Het Laatste Oordeel Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

17 Literatuur Aanbevolen literatuur, in overleg bij aanvang van de colleges. Docent Reinoud Dijkhuizen is 40 jaar en studeerde kunstgeschiedenis en rechten aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Hij begeleidt sinds 2005 cultuurreizen naar voornamelijk Rome en Venetië. In Rome woonde en studeerde hij aan universiteit La Sapienza in 1997 en Hij specialiseerde zich in Italiaanse kunst van de late middeleeuwen en renaissance en studeerde in 2010 cum laude af aan de UvA. Na die tijd gaf hij enkele gastcolleges aan de UvA en sprak hij namens die universiteit drie opeenvolgende jaren op het International Medieval Congress in Leeds over Italiaanse schilderkunst en boekverluchting. Aan de HOVO Alkmaar gaf hij eerder lezingen over Bernini, Bellini en Giotto. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

18 5.6 Rembrandt: de laatste jaren prijs 120,- 4 colleges dag en tijd vrijdag uur 13-2; 20-2; 13-3; 20-3 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot vragen stellen docent drs. T. Willemsen kunsthistorica Introductie en colleges Van 12 februari t/m 17 mei 2015 toont het Rijksmuseum in Amsterdam in samenwerking met de National Gallery in Londen een overzicht van het late werk van Rembrandt. Laat wil zeggen: de periode , het tijdvak van de werken waarmee Rembrandt wereldberoemd werd. Hij experimenteerde naar hartelust met allerlei grafiek- en schildertechnieken. Zijn penseelstreek veranderde en hij schilderde verregaand onorthodox. Hij gaat op een andere manier met verf om, gebruikt zijn paletmes en misschien soms wel zijn vingers, waarbij het lijkt alsof de verf lukraak is aangebracht. Hierin verschilt Rembrandt van zijn voorgangers en zijn collega's. Juist deze suggestieve manier van schilderen spreekt nog steeds tot de verbeelding. De tentoonstelling laat zien dat de nieuwe creativiteit ook doordringt tot zijn prenten en tekeningen, die weergaloos expressief zijn. Daarnaast veranderde in deze periode ook de iconografische uitvoering. Traditionele onderwerpen kregen een nieuwe interpretatie, die ons tot op de huidige dag verrast maar die de toenmalige opdrachtgevers niet altijd kon bekoren. Wars van compromissen ging de eigenzinnige Rembrandt echter zijn eigen weg. Met zijn passie en innovatie behoort zijn oeuvre tot het hoogtepunt van de Nederlandse Gouden Eeuw, inspiratiebron voor vele latere generaties. In deze collegereeks wordt de ontwikkeling van Rembrandts kunstenaarschap gevolgd. De nadruk ligt echter op zijn latere werk, alsmede de receptie hiervan. Literatuur Tentoonstellingscatalogus (suggestie). Extra literatuurlijst wordt overhandigd tijdens de eerste lezing. Diapresentatie wordt g d. Docente Thea Willemsen studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en geeft al jaren cursussen en lezingen, onder andere bij diverse HOVO instellingen. Daarnaast organiseert zij excursies. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

19 5.7 Het misverstand der Middeleeuwen prijs 200,- 8 colleges Dag en tijd donderdag uur 12-2; 19-2; 5-3; 12-3; 19-3; 26-3; 2-4; 9-4 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent Drs. C. Jonkman Classicus Introductie Geen periode van de Europese geschiedenis heeft zo n slechte naam gekregen als de Middeleeuwen. Middeleeuws staat voor primitief, barbaars, een periode van duizend jaar duisternis. Dat beeld is ontstaan in de Renaissance bij de humanisten met Petrarca voorop. Toch is er geen historicus meer die zo naar de Middeleeuwen kijkt. Integendeel. Het is de periode waarin Europa tot bloei komt met de opkomst van handelssteden in Vlaanderen en Italië. We zien de expansie van Europa in de periode van de kruistochten, de opkomst van de universiteiten, de aanzetten tot de moderne wetenschap, de bloei van de kunsten in architectuur, beeldhouwkunst, fresco s en mozaïeken. Dante is een literair hoogtepunt, maar hij is niet de enige. Een nieuwe mentaliteit wordt zichtbaar in de beweging van Franciscus van Assisi. Hij besteedt als eerste aandacht aan een nieuwe maatschappelijke klasse, de burgerij in de steden. Nieuw is ook zijn menselijke benadering van de verhalen uit de bijbel. De schilderkunst krijgt daarbij een heel nieuwe taak: het realistisch uitbeelden van bijbelse scènes waarbij pijn en emoties invoelbaar in beeld worden gebracht. Volgens Vasari begint hier de moderne schilderkunst. In een serie van acht colleges volgen wij deze ontwikkelingen op de voet, waarbij dia s de verhalen zullen onderstrepen. Inhoud colleges 1. Na de ondergang van het Romeinse Rijk gaat Europa door een diep dal. Invallen van Westgoten, Vandalen, Hunnen, Oostgoten, Longobarden, Saracenen en Vikingen zijn een permanente bedreiging voor de afnemende bevolking. Met Karel de Grote keert het tij. Er wordt wel gesproken van een Karolingische Renaissance. Benedictijnen worden de cultuurdragers bij uitstek. leestip: Tom Holland, De gang naar Canossa; Athenaeum 2. In Salerno komt een medische school tot bloei. Bologna krijgt in de elfde eeuw de eerste universiteit van Europa, gevolgd door Parijs en Keulen. Cisterciënzers zoeken onontgonnen gebieden op. Bernard van Clairvaux wordt het geweten van Europa. Hij bindt de strijd aan met moderne denkers als Abélard. In heel Europa verschijnen romaanse kerken. leestip: Richard Rubenstein, Kinderen van Aristoteles; Anthos/Manteau 3. Franciscus van Assisi zet de wereld op zijn kop. Zijn rigoureuze afwijzing van wereldse zaken valt slecht bij velen. Toch nemen de pausen zijn ideeën over. Zijn fanatieke optreden in de eerste biografie van een tijdgenoot wordt bijgesteld in de officiële versie van de hand van Bonaventura. Giotto zal dat leven uitbeelden in de bovenkerk in Assisi. leestip: Helene Nolthenius, Een man uit het dal van Spoleto; Querido 4. Siena is een mooi voorbeeld van een goed georganiseerde middeleeuwse stad, waarbij de Palio een belangrijke rol speelt. Het godsdienstige leven en de bouw van ondermeer de Dom werden volledig door het stadsbestuur bepaald. Deze Stad van de Maagd was op artistiek gebied behoudend, zoals te zien is in het werk van Simone Martini en Duccio. leestip: Bram Kempers, Kunst, macht en mecenaat; De Arbeiderspers Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

20 5. Frederik II maakt van Zuid-Italië en Sicilië de eerste moderne staat van Europa. Zijn eigenzinnige optreden tegenover de pausen, zijn verdrijving van de moslims van Sicilië en zijn optreden als kruisvaarder maken hem tot de Stupor Mundi, de Verbijstering van de Wereld. Willem II, zijn voorganger, laat de Dom van Monreale bouwen en decoreren. leestip: Jonathan Philips, In naam van God; een nieuwe geschiedenis van de kruistochten; Nieuw Amsterdam 6. Dominicus sticht een nieuwe orde met als doel de Katharen in Zuid-Frankrijk te bekeren. De dominicanen richten in universiteitssteden een studium generale op als eigen universiteit. Thomas van Aquino probeert in zijn Summa Theologiae geloof en rede te verenigen. De Spaanse Kapel in Florence laat zien hoe het onderwijsideaal van de orde er uit ziet. leestip: James Hannam, Gods filosofen; hoe in de Middeleeuwen de basis werd gelegd voor de moderne wetenschap; Nieuw Amsterdam 7. Dante Alighieri ontmoet als jongen van negen de liefde van zijn leven, Beatrice. Zij blijft onbereikbaar en dat maakt haar samen met Bernard vanclairvaux tot de ideale gids in het Paradiso. Dit is het hoogtepunt van de Divina Commedia, een zevendaagse reis door het Inferno en Purgatorio. In de beeldhouwkunst worden in Pisa en Siena nieuwe wegen ingeslagen. leestip: R.W.B.Lewis, Dante Alighieri; Balans 8. Met Petrarca begint een nieuw tijdperk. Hij ziet als eerste de meerwaarde van de klassieke oudheid. Hij wordt de eerste humanist met als ideaal een leven als filosoof-schrijver. Zijn broer is kartuizer. Wat is beter? In zijn beroemde brief over de beklimming van de Mont Ventoux zie je zijn twijfels. Boccaccio kiest voor het Italiaans bij het schrijven van zijn gedichten en verhalen. De Decamerone, een reeks van honderd verhalen, hebben hem beroemd gemaakt. Ze zijn tijdloos vermakelijk. leestip: Frans van Dooren, Geschiedenis van de klassieke Italiaanse literatuur; Athenaeum Docent Drs. Cornelis Jonkman (1948) is classicus. Talloze keren heeft hij leerlingen en volwassenen meegenomen naar zijn geliefde Rome. Sinds 1986 geeft hij cursussen cultuurgeschiedenis. Daarin vertelt hij het verhaal van Europa, van de oude Grieken tot in onze tijd in een cyclus van meerdere jaren. Daarnaast organiseert hij onder de noemer van Italia Classica reizen naar alle delen van Italië, naar Griekenland en Turkije. Tevens begeleidt hij culturele reizen voor Reisorganisatie Labrys. Afgelopen oktober nam hij een groep HOVO-cursisten mee naar Rome. In oktober 2015 organiseert hij een HOVO reis naar het hart van Italië met daarbij Orvieto, Todi, Siena, Assisi en Perugia. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

21 5.8 Herodotus, vader der geschiedenis en meesterverteller prijs 120,- 4 colleges dag en tijd maandag uur 2-3; 9-3; 16-3; 23-3 werkvorm werkcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng studiebelasting geen docent drs. H.L. van Dolen vertaler, publicist Introductie De Griekse historicus Herodotus (circa v.chr.) heeft veel eretitels gekregen. In de oudheid stond hij al bekend als vader der geschiedenis en tegenwoordig noemt men hem eerder vader der journalistiek en eerste wereldreiziger. Zijn indrukwekkende boek, Historiën, is grensverleggend en letterlijk grensoverschrijdend geweest. Inhoud colleges In deze hoorcolleges worden zijn methode, zijn bronnen, en eigen onderzoekingen besproken, zijn plezier om gewoonten en eigenaardigheden van vreemde volkeren te beschrijven. Wat is fantasie geweest en wat werkelijkheid? Is het al vroeg gemaakte verwijt dat hij maar wat uit zijn duim zoog, wel verdiend? Vragen worden besproken, zoals: hoe hij reisde, over land en zee, hoe hij aan zijn inlichtingen kwam, welke theorieën hij had over de uiterste randen van de aarde en hoe zijn wereldbeeld eruitzag. Maar ook komen de ontdekkingsreizen van anderen, soms door Herodotus bij name genoemd, aan de orde. Van enkelen zijn fragmenten van hun reisverslagen bekend, en er is zelfs een bijna volledige, in het Grieks vertaalde, versie van een vaart om de westkust van Afrika door de Puniër Hanno. Dat de Grieken een levendige fantasie hadden, blijkt ook uit hun bedachte ontdekkingen van wonderlanden als Utopia, Thule en Atlantis. Uiteraard zijn daar typisch Grieks weer parodieën op gemaakt, bijvoorbeeld door de komedieschrijver Aristofanes en de alleskunner Lucianus, en ook die komen tijdens de cursus ter sprake. Aanbevolen literatuur Herodotos Het verslag van mijn onderzoek [Historiën], vertaald, ingeleid en geannoteerd door Hein L. van Dolen. Uitgeverij SUN, Amsterdam. Vierde druk: augustus ISBN (paperback-editie) en (gebonden editie) Docent Drs. Hein L. van Dolen is werkzaam als vertaler, publicist en reisleider. Hij heeft een groot aantal publicaties op zijn naam staan, zoals de veelgeprezen vertalingen van het werk van Herodotus, komedies van Aristofanes, tragedies van Sophocles, Fabels van Aisopos en Verzwegen verhalen van Procopius. Bovendien heeft hij bestsellers geschreven over de Griekse mythologie, Romeinse verhalen, en de Byzantijnse geschiedenis. Onlangs is van zijn hand een boek met mythologische verhalen voor de jeugd verschenen onder de titel Op naar de Olympos! Dit boek is in 2011 bekroond met de Hotze de Roos-prijs. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

22 5.9 Thomas Mann: De Toverberg Introductie prijs 160,- 6 colleges dag en tijd vrijdag uur 6-3; 13-3; 20-3; 27-3; 3-4; 10-4 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent B.D.L.M. Hölsgens (MA) Duitse letterkunde De Toverberg. De titel van één van Thomas Manns beroemdste werken spreekt meteen tot de verbeelding. In Duitsland staat het werk in bijna elke boekenkast én op nummer 1 in het lijstje boeken die ik zou willen lezen. Maar het is niet vanzelfsprekend dat het meteen lukt om dit meesterwerk uit te lezen. Het is echter wel de moeite waard! Tijdens de cursus lezen we deze roman uit 1924 van kaft tot kaft; dat zijn zo n 1000 pagina s. De jonge, onbevooroordeelde Hans Castorp, afkomstig uit Hamburg, bezoekt op een mooie dag zijn neef die noodgedwongen in een sanatorium verblijft. Al gauw raakt Castorp, door onze ironische verteller als tabula rasa betiteld, echter gefascineerd en bedwelmd door de sfeer van geestelijke verhevenheid die heerst in dit frisse bergoord. Castorp lijkt te concluderen dat juist ziekte en de aanwezigheid van de dood deze verheffing met zich mee brengt. Al gauw maakt hij kennis met de humanist Settembrini, die hem voor deze lebensfeindliche sentimenten probeert te beschermen. Als echter de Russische Madame Chauchat ten tonele wordt gevoerd, lijkt Castorp het gezonde leven, waar hij in de Hanzestad toch mee is opgegroeid, definitief achter zich te willen laten. De roman ontplooit zich verder wanneer de Jezuïet en scherpe geest Naphta verschijnt en, met Castorp als getuige, het (intellectuele) duel aangaat met Settembrini. Inhoud colleges In 6 weken bespreken we uitvoerig de personages die Thomas Mann met zoveel ironie, maar ook sympathie heeft neergezet. We zullen gaandeweg de enorme filosofische rijkdom van het werk leren kennen en daarbij geregeld een uitstapje naar de filosofie van Friedrich Nietzsche maken. Docente B.D.L.M. Hölsgens MA is werkzaam bij de opleiding Duitse Taal en Cultuur van de Universiteit van Amsterdam, en de Radboud Universiteit Nijmegen. In Amsterdam studeerde zij ook Duitse Letterkunde, Wijsbegeerte en Literatuurwetenschap. Daarnaast is zij werkzaam als zelfstandig docent, onder andere bij HOVO Rotterdam, Amsterdam en Alkmaar. Voor meer informatie en contact, zie: Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

23 5.10 Willem Frederik Hermans ( ) Scheppend Nihilisme? prijs 90,- 3 colleges dag en tijd Maandag uur 16-3; 30-3; 6-4 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent drs. G.R. Lodder MA Neerlandicus Introductie In 1979 verscheen een bundel interviews met Hermans onder de titel scheppend nihilisme. Het is interessant om te kijken of deze nogal strikte uitspraak de inhoudelijke lading dekt van een drietal romans. Door het lezen van en discussiëren over achtereenvolgens De donkere kamer van Damokles (1958), Nooit meer slapen (1966) en Herinneringen van een engelbewaarder (1971) analyseren wij de teksten. Karaktertekening, vertelperspectief en stijl en structuur zullen onder de loep worden genomen. Kunnen we over Hermans spreken als De Mislukkingskunstenaar, zoals de titel luidt van Willem Otterspeers eerste deel van zijn Hermans-biografie? Inhoud colleges De lessenreeks bestaat uit een combinatie van hoor- en discussiecolleges. De drie romans roepen ieder vragen op, met name over de verhouding tussen fictie en werkelijkheid. De donkere kamer van Damocles draait o.a. om de identiteit van de personages. Zijn zij wie zij pretenderen te zijn? Of kun je in de al dan niet verzonnen persoon Dorbeck de hoofdpersoon Ossewoudt terugvinden, zoals de foto bestaat bij de gratie van zijn negatief? In Nooit meer slapen doet een ik-figuur verslag van zijn geologische zoektocht in het hoge noorden. De tegenslagen die hij ondervindt zeggen niet alleen iets over de zinnigheid van zijn queeste, maar zeker ook over het bestaan an sich. De roman Herinneringen van een engelbewaarder tenslotte stelt essentiële vragen over het schrijverschap, de implicaties van fictie en welke relatie de mens moet aannemen tegenover de historische werkelijkheid. Hermans gaat hierbij vormexperimenten niet uit de weg. Docent Gösta Lodder behaalde in 1973 zijn doctoraal examen Nederlandse Taal- en Letterkunde aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. In zijn hoofdvakscriptie schreef hij een interpretatie van Gerrit Achterbergs Ballade van de Gasfitter. Tijdens zijn onderwijstijd aan de lerarenopleiding VLVU publiceerde hij Als er gedicht wordt, een poëziemethode voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. In 2011 studeerde hij aan dezelfde universiteit af als Master Intermedialities, o.a. met een scriptie over de Capella Cornaro van Bernini. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

24 Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

25 5.11 Kanker, simpel uitgelegd Introductie prijs 120,- 4 colleges dag en tijd dinsdag uur 3-3; 10-3; 17-3; 24-3 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent dr. E. Roos celbioloog We krijgen allemaal te maken met kanker, bij onszelf of bij familie of vrienden. Het is dus goed nieuws dat het kankeronderzoek in een stroomversnelling is geraakt. De kennis over de ziekte is drastisch toegenomen, met als gevolg ongekende mogelijkheden voor betere diagnose, behandeling en preventie. De berichten zijn echter niet alleen maar gunstig. Kanker blijkt nog veel ingewikkelder te zijn dan we dachten of hoopten. Er zijn dan ook nog aanzienlijke hindernissen op de weg naar volledige genezing. In deze cursus wordt u op de hoogte gesteld van deze nieuwe kennis, maar zo simpel mogelijk, op een voor geïnteresseerde leken begrijpelijke manier. Moeilijke woorden en wetenschappelijke termen worden zo veel mogelijk gemeden. Er wordt uitgelegd hoe kanker ontstaat, welke processen zijn ontregeld en hoe deze kennis gebruikt kan worden voor een meer gerichte behandeling. Het gaat dus over de wetenschappelijke kennis over kanker, en niet over de huidige medische praktijk. De docent is een celbioloog, en geen arts. Inhoud colleges De mutaties van het DNA die kanker veroorzaken, en de gevolgen daarvan voor het functioneren van eiwitten die het gedrag van onze cellen besturen. Waarom kanker voornamelijk een ziekte van ouderen is. De effecten van roken en voeding. De grote verschillen tussen individuele gevallen van kanker, en wat dit betekent voor een meer gerichte therapie. Waarom en hoe resistentie ontstaat tegen behandelingen. De basis voor immuuntherapie van kanker. De relatie tussen ontsteking en kanker. Erfelijke vormen van kanker. Literatuur Ed Roos: Kanker, simpel uitgelegd (Nieuwezijds, 19,95) Docent Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

26 Dr. Ed Roos is celbioloog, was bijna 40 jaar lang onderzoeker aan het Nederlands Kanker Instituut / Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis en geeft cursussen en lezingen over kanker Het mysterie van het bewustzijn Introductie prijs 160,- 6 colleges (1, eerste zes) 160,- 6 colleges (2, tweede zes) 300,- 12 colleges (3) Dag en tijd vrijdag uur 13-2; 20-2; 6-3; 13-3; 20-3; 27-3; 10-4; 17-4; 24-4; 1-5; 8-5; 15-5 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent drs. A. Ziegelaar Filosoof en fysicus Van oudsher wordt de mens onderscheiden in twee aspecten: een lichamelijke, materiële kant en een geestelijke, zielsmatige kant. Dit onderscheid roept fundamentele vragen op: hoe verhouden deze twee aspecten zich tot elkaar? Is de een tot de ander te reduceren? Op welke wijze zou het lichaam (de hersenen) het bewustzijn of de geest kunnen voortbrengen? Kan de geest of het bewustzijn onafhankelijk van het lichaam bestaan? In deze cursus wordt filosofisch naar deze vragen gekeken. Leidraad zijn twee belangrijke vragen die we over bewustzijn kunnen stellen: Wat is bewustzijn? Waardoor wordt bewustzijn verklaard? We bespreken vooral hedendaagse filosofen uit de Angelsaksische landen. In de laatste decennia herleeft hier de filosofische vraag naar het bewustzijn (philosophy of mind). In natuurwetenschappelijke kringen is materialisme of fysicalisme de common sense opvatting: bewustzijn is te verklaren uit fysische wetten. Toch is deze opvatting niet zonder problemen. Er zijn belangrijke argumenten die lijken aan te tonen dat het fysicalisme ontoereikend is om bewustzijn te begrijpen en er zijn alternatieve opvattingen. De cursus is bedoeld voor iedereen die meer inzicht wil krijgen in ons bewustzijn. Inhoud colleges 1-3. Historische inleiding: bewustzijn in Oudheid en vroegmoderniteit ; 4-6. Wat is bewustzijn? Wat is de oorsprong van bewustzijn? (verschillende hedendaagse theorieën van fysicalisme tot dualisme) Speciale thema s (BDE, quantumtheorie) Literatuur Bij cursus hoort een syllabus. Powerpoint presentaties worden per aan de cursisten verzonden. Docent Arnold Ziegelaar studeerde natuurkunde en filosofie aan de Universiteit Leiden. Hij is als docent filosofie verbonden aan de theologische opleidingen van Hogeschool InHolland. Verder geeft hij cursussen filosofie Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

27 aan verschillende HOVO-instellingen. Zijn interessegebieden zijn metafysica, levensfilosofie en filosofie van het bewustzijn. Hij publiceerde over diverse wijsgerige onderwerpen. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

28 5.13 De God van Spinoza prijs 160,- 6 colleges dag en tijd woensdag uur 29-4; 13-5; 20-5; 27-5; 3-6; 10-6 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent Ir. W. Lintsen Ingenieur en filosoof Introductie Spinoza s godsbegrip is een verrassend actueel onderwerp. Gedoeld wordt op een God die zich manifesteert als oneindige zijns- en denkkracht. Geen persoonlijke God maar een God die ons laat leven in de kracht van de Natuur. Door de eeuwen heen was deze God een luis in de pels van de westers-christelijke cultuur. Maar in onze geseculariseerde tijd spreekt hij meer en meer tot de verbeelding. De cursus beschrijft de lotgevallen van de God van Spinoza. We gaan terug naar de 17 de eeuw en proberen te begrijpen wat men toen onder God verstond en hoe God zich verhield tot de Natuur. Daarbij bespreken we uitgebreid het opmerkelijke beeld dat Spinoza van God gaf in zijn Ethica. Daarna gaan we zien hoe deze God zich manifesteerde in de 18 de eeuw (de Verlichting), de 19 de eeuw (de Romantiek en het liberalisme) en de 20 ste eeuw (de wetenschap, het atheïsme en het multiculturalisme). Tenslotte gaan we na wat de God van Spinoza ons vandaag de dag aan actualiteit te bieden heeft. Inhoud colleges De God van Spinoza is een complex, filosofisch begrip. In de cursus zal aandacht worden besteed, bijvoorbeeld: aan God als een unieke substantie met oneindige attributen, aan de idee van God als een volstrekt oneindig wezen, aan zijn bijzondere vrijheid en eeuwigheid, aan het uitzonderlijke verstand van Spinoza s God, aan zijn productiviteit in bestaan en denken, aan de relatie tussen God en de loop der dingen, aan zijn relatie met de wereld en de mens, aan zijn betekenis met betrekking tot het goede leven, maar vooral aan de autonomie, immanentie en inherente helderheid van deze God. Spinoza streeft naar een godsbeeld dat aanstuurt op een heldere wereld zonder mysterie. De cursus vereist geen voorkennis van Spinoza s filosofie, maar kan nuttig zijn als inleiding tot deze filosofie vanuit een historisch kader. Literatuur Er wordt gewerkt met een uitgebreide reader. Docent Wim Lintsen is ingenieur en gebruikt deze achtergrond voor een heldere en exacte analyse van complexe filosofische vraagstukken. Hij geeft cursussen aan verschillende HOVO s en wordt geïnspireerd door het grensgebied tussen wetenschap, filosofie en religie. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

29 5.14 Componeren, trouvaille versus structuur Een cursus muziektheorie voor beginners prijs 120,- 4 colleges Dag en tijd woensdag uur 11-2; 18-2; 4-3; 11-3 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent B. van den Boogaard musicus Introductie Wat is een vondst? Een muzikaal creatieve daad die niet op traditionele technieken berust? Vaak spreekt men van een vondst in muziek als iets als prachtig wordt ervaren. Waar leggen we die criteria mee aan en hoe individueel is dat in onze beleving? Is een sterke structuur alleen te begrijpen of voelen we dat aan? In 4 colleges worden basisbegrippen uitgelegd van melodiebehandeling, ritmische structuren en harmonische opbouw. De voorbeelden van grote componisten als Bach, Beethoven, Mozart en hun moderne tegenhangers hebben tot doel enerzijds het verschil aan te geven bij invulling van de vorm en anderzijds het geven van inhoudmuzikale lading- aan die vorm. Wat maakt de componist met recht eigen wijs? Hoe kun je een partituur volgen? Voor deze cursus is het kunnen notenlezen en/of het bespelen van een instrument geen vereiste. Inhoud colleges 1. Basis muziek maken. Improviseren, componeren 2. Improvisatieafspraken. Regels voor componeren volgen en regels veranderen 3. Vergelijking regels en normen van diverse tijdperken. Instrumentatie en Orkestratie 4. Over handschriften en Partituur Lezen B. van den Boogaard Ballade voor piano (1986) en Capriccio voor piano en orkest (2006) Docent Bernard van den Boogaard (1952) nam als pianist werken op voor radio van Griffes, Scriabin en Rachmaninoff. Hij concerteerde als solist onder meer in zijn eigen 4 pianoconcerten, Beethovens 1e pianoconcert, Strawinsky's concert voor piano en blazers en Hengevelds concertino met Harmonieorkest. Tussen 1983 en 1989 was Bernard verbonden als hoofdvakleraar piano aan het Stedelijk Conservatorium te Leeuwarden. Tevens had hij zitting als commissielid in de staatsexamens piano. Sinds 2003 heeft Bernard een bloeiende praktijk als privédocent piano en theorie. Hij bereidt ook mensen voor op toelatingsexamens Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

30 voor conservatoria. Ook is hij als docent verbonden aan 'Toonbeeld' te Castricum waar men in 2004 zijn 25- jarig jubileum vierde. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

31 5.15 Gehoortraining in Praktijk Een cursus Solfège: melodische, harmonische en ritmische training prijs 120,- Dag en tijd woensdag uur 18-3; 25-3; 1-4; 8-4 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng Introductie Voor deze cursus is vereist dat de cursist het notenlezen beheerst en eventueel een instrument bespeelt of actief is met zingen (kan ook in een koor zijn). Deze cursus volgt logisch op de eerste cursus Componeren, trouvailles versus structuren, maar kan ook separaat gevolgd worden. Het trainingsaspect brengt met zich mee dat er ook opdrachten voor training thuis worden meegegeven. docent B. van den Boogaard musicus Inhoud colleges 1. Herkenning van intervallen en 1 e training 2. Kennis toonladders, terugkoppeling 1 e training 3. Maatsoorten en basisritmes, terugkoppeling 2 e training 4. Akkoordenleer, terugkoppeling 3 e training Docent Bernard van den Boogaard (1952) nam als pianist werken op voor radio van Griffes, Scriabin en Rachmaninoff. Hij concerteerde als solist onder meer in zijn eigen 4 pianoconcerten, Beethovens 1e pianoconcert, Strawinsky's concert voor piano en blazers en Hengevelds concertino met Harmonieorkest. Tussen 1983 en 1989 was Bernard verbonden als hoofdvakleraar piano aan het Stedelijk Conservatorium te Leeuwarden. Tevens had hij zitting als commissielid in de staatsexamens piano. Sinds 2003 heeft Bernard een bloeiende praktijk als privédocent piano en theorie. Hij bereidt ook mensen voor op toelatingsexamens voor conservatoria. Ook is hij als docent verbonden aan 'Toonbeeld' te Castricum waar men in 2004 zijn 25-jarig jubileum vierde. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

32 5.16 Het verrassende landschap van het Oer-IJ prijs 200,- 8 colleges dag en tijd donderdag uur uur 12-2; 19-2; 5-3; 12-3; 19-3; 26-3; 2-4; 9-4 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng studiebelasting enkele uren zelfstudie per week docent L. Vriend-Vendel Geograaf Introductie Het is bijna niet voor te stellen dat in het gebied van Kennemerland 2500 jaar geleden een grote rivier stroomde die tussen de strandwallen door bij Castricum in zee uitkwam. Deze rivier, een zijtak van de Rijn, wordt het Oer-IJ genoemd, omdat het stroomgebied ongeveer samenvalt met de bedding van het latere IJ. De leefomgeving in ons kustgebied was 2500 jaar geleden een hele andere. Geen hoge duinen langs de kust, maar tussen een reeks strandwallen een 'Biesbos'-gebied, waar het rivierwater de zee opzoekt en de zee met vloed de bedding van de rivier in stroomt. Er ligt hier een complex van zandplaten, slikken en kreken, een overgangsgebied tussen zout en zoet water dat talloze mogelijkheden bood aan de toenmalige bewoners. Dit gebied is niet alleen geologisch een uniek gebied, maar ook cultuurhistorisch. De laatste jaren ontdekken geologen en archeologen steeds meer over de ontwikkelingen in dit gebied. Plaatsen, waarvan we dachten dat die ongeschikt waren om te bewonen blijken nu allerlei verrassingen in petto te hebben. Mensen blijken al duizenden jaren terug de oevers van deze riviertak een geschikte woonlocatie te vinden. Toen rond het begin van de jaartelling de riviermond bij Castricum aan het dichtslibben was, stagneerde de waterafvoer en veranderde een groot deel van het Oe-rIJ-gebied in moeras, en werd voor een deel ongeschikt voor bewoning. In de vroege middeleeuwen was de bewoning vooral geconcentreerd op de strandwallen, waar de geestdorpjes kwamen te liggen. De zee drong regelmatig de lagere strandvlaktes binnen en lieten dikke kleilagen achter. Zo kan het dat bijvoorbeeld in de tot voor kort zeer natte Velserbroek, de Broekpolder bij Beverwijk/Heemskerk en bij Uitgeest onder een Middeleeuws klei en veenpakket een heel ander landschap is gevonden waar bewoning goed mogelijk was. Pas als in de Middeleeuwen het moerasgebied in cultuur wordt gebracht, talloze sloten worden gegraven en het land gaat dalen begint het nieuwe IJ zich te ontwikkelen in de voormalige bedding van het Oer-IJ. Er ontstaan weer hele andere landschappen, zoals de veenweidepolders en later de droogmakerijen. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

33 In de 19e eeuw zijn, bij het graven van het Noordzeekanaal, grote delen van de IJ-bedding drooggelegd en vormen nu de IJpolders. Alleen bij Amsterdam en een stukje bij Spaarndam heet het water nu nog IJ. De docente zal met talloze illustraties laten zien hoe het Oer-IJ landschap in deze kustzone van Noord-Holland steeds verandert. Vanaf 6000 jaar geleden tot de Middeleeuwen zijn het vooral natuurlijke processen, maar vanaf de Middeleeuwen wordt de mens de belangrijkste veroorzaker van de continu veranderende landschappen. Literatuur De mogelijkheid bestaat om een syllabus over de materie aan te schaffen. (wordt tijdens de eerste les geregeld.) Docent Lia Vriend-Vendel geboren en getogen op het platteland van Noord-Holland, heeft een grote liefde voor het open landschap van deze provincie. Als geograaf heeft ze meer dan 25 jaar aardrijkskundeles gegeven, vooral in het volwassenenonderwijs. In deze periode is haar enthousiasme voor haar vak steeds groter geworden en is ze zich gaan specialiseren in de historische ontwikkelingen van de Noord-Hollandse Landschappen, waarin zowel de natuur als de mens een belangrijke rol spelen. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

34 Geestdorpen en kastelen Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

35 5.17 Griekse Kolonisatie prijs 120,- 4 colleges dag en tijd dinsdag uur uur 10-2; 17-2; 3-3; 10-3 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent drs. E. de Vries archeoloog en classicus Inhoud colleges Introductie Vanaf ongeveer 900 v. Chr. treden de Grieken in de voetsporen van Odysseus en beginnen de Middellandse Zee te verkennen. In de loop van een paar eeuwen vestigen Grieken zich in vrijwel alle hoeken van de Middellandse Zee en de Zwarte Zee. In de overzeese gebieden stichten zij nieuwe steden, die wij meestal kolonies noemen. Dit proces van kolonisatie fascineert wetenschappers al eeuwen, en wordt op vele verschillende manieren verklaard en geïnterpreteerd. Wat motiveerde de Grieken om zich elders te vestigen? Wat brachten of zochten de Grieken in die andere streken? Wat maakte de Griekse kolonisatie tot zo n succes? Inhoud colleges In deze vier colleges tellende cursus zullen we zullen we kort stil staan bij het feitelijke proces van de Griekse kolonisatie Dit zal gebeuren in de vorm van één feiten en jaartallen college. Maar we zullen in de volgende colleges vooral aandacht besteden aan de verschillende manieren waarop wordt gekeken naar de Griekse kolonisaties. We zullen de voor- en tegens van de verschillende motivaties en verklaringen bespreken, en hoe ons dit iets leert over de Griekse oudheid enerzijds en de moderne mens anderzijds. Docent Edwin de Vries studeerde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, en de Universiteit van Brits Columbia in Vancouver. Door deze studies is hij archeoloog en classicus, maar op de eerste plaats vooral enthousiast over de oudheid. Als archeoloog is hij betrokken, of betrokken geweest bij verschillende veldonderzoeken in Italië, Griekenland, het Nabije Oosten, en Afrika. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

36 Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

37 5.18 Hoe staat de Nederlandse economie ervoor? prijs 120,- 4 colleges dag en tijd woensdag uur uur 4-3; 11-3; 18-3; 25-3 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent Dr. P. Buitelaar Econoom Introductie Gelukkig zijn er steeds meer tekenen dat de Nederlandse economie uit de crisis komt. De woningmarkt trekt aan, bedrijven investeren weer en uitzendbureaus plaatsen weer werknemers. Daar staat tegenover dat veel kleinere bedrijven het water aan de lippen staat en dat de werkloosheid nog steeds hoog is. In vier colleges nemen we de Nederlandse economische ontwikkeling onder de loep. Hoe is het economische beeld en wat zijn de vooruitzichten voor de komende jaren? Wat gaat goed en wat niet? Komt de groei en welvaart van weleer weer terug of moeten we rekenen met een jarenlange matige ontwikkeling? Inhoud colleges 1. Economische ontwikkeling en vooruitzichten Cijfers van het Centraal Planbureau en van De Nederlandsche Bank laten zien dat de Nederlandse economie zich voorzichtig van de crisis herstelt. Er zijn gunstige signalen bij de ontwikkeling van de export, de investeringen en de woningmarkt. Daar staat tegenover dat de consument nog voorzichtig is met zijn uitgaven. De werkloosheid blijft hoog en veel mensen hebben hoge hypotheekschulden. De banken zijn vaak niet thuis als een bedrijf of aspirant-huizenkoper aanklopt. Het beeld is dus verdeeld. De Nederlandse economie is voor een belangrijk deel van het buitenland afhankelijk. Spanningen in het Midden-Oosten en het effect van sancties tegen Rusland kunnen het prille herstel afremmen. 2. Hoe komen we uit de crisis? Essentieel is dat de economische ontwikkeling weer op gang komt en dat de impulsen die daarvoor zorgen, worden versterkt. Belangrijk is dat de woningmarkt zich herstelt, de overheidsfinanciën worden versterkt, bedrijven meer gaan investeren, onze concurrentiepositie behouden blijft en onze technologie up-to-date blijft. Banken moeten sterker worden zodat zij meer krediet kunnen gaan verlenen. Maar dan nog.. Komen de oude tijden terug? Met welke scenario s kunnen we de komende jaren rekenen? 3. Hoe staat de overheid ervoor? Elk jaar met Prinsjesdag presenteert de Minister van Financiën zijn miljoenennota. Hierin is te lezen hoe onze overheid er financieel voor staat. In dit college worden de uitgaven van de overheid nader bekeken. Sommige onderdelen daarvan nemen fors toe, zoals de uitgaven voor de gezondheidszorg. Verder komen de belastingen en de sociale zekerheid aan bod. Het begrotingstekort is nu lager dan Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

38 een jaar geleden, maar de schuldpositie blijft hoog. Alles bijeen genomen staan de overheidsfinanciën er nu beter voor dan een jaar geleden en kunnen we tegen een stootje. 4. Overheidsfinanciën in discussie Economen zijn het nooit eens: dit beeld krijgen we vaak voorgeschoteld. Dat lijkt vooral zo bij de overheidsfinanciën. Volgens sommige economen is het verkeerd dat de overheid in een recessie bezuinigt, want dan help je de economie nog verder om zeep. Anderen zien bezuinigingen als noodzakelijk om er op langere termijn boven op te komen. Voor beide standpunten is wat te zeggen. In dit verband spelen ook de Europese normen voor het overheidstekort een rol. Bekend is de 3% bbp-regel voor het begrotingstekort. Deze regels en de toepassing ervan worden in dit college besproken. Aanbevolen literatuur Centraal Planbureau: Macro-economische Verkenningen (MEV) 2015, Centraal Planbureau: Roads to recovery, 2014, Donders, J.H.M. en C.A.. de Kam (red): Jaarboek Overheidsfinanciën Wim Drees Stichting voor Openbare Financiën, 2014 Europa Nu: Begrotingstekort en staatsschuld Griekenland. Ministerie van Financiën: Miljoenennota 2015, De Nederlandsche Bank: Jaarverslag 2013, De Nederlandsche Bank: Economische Ontwikkelingen en Vooruitzichten, December 2014, online economisch tijdschrift: digitaal.nl Docent Dr Piet Buitelaar (1949) studeerde aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam en promoveerde in 1987 op een dissertatie over de overheidsfinanciën van Nederland. Hij was als wetenschappelijk hoofdmedewerker werkzaam bij de Universiteit van Amsterdam en vanaf 1987 tot voor kort als econoom verbonden aan De Nederlandsche Bank. Gedurende de laatste vijf jaar heeft hij periodiek gastcolleges gegeven aan diverse universiteiten in China, met name aan de Business School van de Guangxi University in Nanning. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

39 6. Lezingen 6.1 Luchtfotografie tijdens de Tweede Wereldoorlog boven Noord-Holland Vrijdag 23 januari 2015 om uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma uur Inloop met koffie en thee uur Introductie HOVO Alkmaar uur Start lezing; spreker Hans Nauta uur Korte pauze uur Vervolg lezing uur Vragen uur Sluiting Prijs: 10 euro per lezing Bij afname van 4 lezingen is de prijs 30 euro. U kunt dit aangeven op het formulier. Inhoud lezing Kennis is macht (Francis Bacon,1597) gold vooral tijdens oorlogen. Kennis van de tegenstander en zijn plannen was een strategisch voordeel, niet zelden eindigend in de overwinning. Klassieke informatievergaring werd vooral gedaan middels verkenners en spionnen. Door de technische mogelijkheden kwam daar een extra dimensie bij: verkenningen vanuit de lucht. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de techniek al toegepast en tijdens het interbellum verfijnd. In de Tweede Wereldoorlog zou de informatie, afkomstig van luchtfoto s, van doorslaggevend belang zijn. De lezing zal vooral worden toegespitst op de luchtfotografie boven Noord-Holland. In deze provincie lagen tijdens de oorlog een aantal belangrijke objecten zoals radarstations, vliegvelden, havens en verdedigingswerken. Aan de hand van de luchtfoto s van deze objecten konden de geallieerde inlichtingendiensten vrij gedetailleerd zich een beeld vormen over de stand van zaken. De Duitsers op hun beurt pasten camouflagetechnieken toe om de geallieerde luchtverkenners te misleiden. Tijdens de lezing worden een flink aantal luchtfoto s getoond en foto s van dezelfde objecten op de grond. Luchtfoto s worden tevens gebruikt in de vervolglezingen over de luchtoorlog. Spreker Hans Nauta is 47 jaar en doet al meer dan 25 jaar onderzoek naar de achtergronden van luchtoorlogincidenten in de provincie Noord-Holland in binnen- en buitenlandse archieven. De huidige documentatie daarover beslaat inmiddels meer dan documenten en foto s, de meesten nimmer gepubliceerd en onbekend bij het brede publiek. Hans, in het dagelijks leven historisch onderzoeker, geeft over de verschillende luchtoorlogthema s regelmatig lezingen. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

40 6.2 Luchtoorlog Noord-Kennemerland Vrijdag 20 februari 2015 om uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma uur Inloop met koffie en thee uur Introductie HOVO Alkmaar uur Start lezing; spreker Hans Nauta uur Korte pauze uur Vervolg lezing uur Vragen uur Sluiting Prijs: 10 euro per lezing Bij afname van 4 lezingen is de prijs 30 euro. U kunt dit aangeven op het formulier. Inhoud lezing In de streek Noord-Kennemerland hebben geen grondgevechten plaatsgevonden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het verloop van de oorlog werd hier vooral uitgevochten in de lucht. Binnen Noord-Kennemerland vormde het door de Duitsers gebruikte Vliegveld Bergen daarbij een belangrijke factor. Tijdens de lezing ook aandacht geschonken aan andere aspecten van de luchtoorlog zoals de luchtaanvallen in de omgeving en de achteraf verklaarbare misworpen. Ook komen bijzonderheden betreffende bepaalde vliegtuigcrashes en Duitse radarposten aan de orde, als ook wat minder bekende onderwerpen zoals de V-1 startbanen in de duinen. De lezing wordt ondersteund door een grote hoeveelheid beeldmateriaal in de vorm van unieke (lucht)foto s en stukjes filmmateriaal van onder andere de beschieting van de gasfabriek van Alkmaar in Tijdens de vervolglezingen wordt dieper ingegaan op Vliegveld Bergen en de voedseldroppingen. Spreker Hans Nauta is 47 jaar en doet al meer dan 25 jaar onderzoek naar de achtergronden van luchtoorlogincidenten in de provincie Noord-Holland in binnen- en buitenlandse archieven. De huidige documentatie daarover beslaat inmiddels meer dan documenten en foto s, de meesten nimmer gepubliceerd en onbekend bij het brede publiek. Hans, in het dagelijks leven historisch onderzoeker, geeft over de verschillende luchtoorlogthema s regelmatig lezingen. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

41 6.3 Vliegveld Bergen Vrijdag 20 maart 2015 om uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma uur Inloop met koffie en thee uur Introductie HOVO Alkmaar uur Start lezing; spreker Hans Nauta uur Korte pauze uur Vervolg lezing uur Vragen uur Sluiting Prijs: 10 euro per lezing Bij afname van 4 lezingen is de prijs 30 euro. U kunt dit aangeven op het formulier. Inhoud lezing Vliegveld Bergen neemt een belangrijke plaats in tijdens de luchtoorlog van 1940 tot 1945 boven deze omgeving. Dit van oorsprong Nederlands vliegveld werd door de Duitse Luftwaffe gebruikt als dag- en vooral nachtjagerbasis. Vanaf het vliegveld werden gedurende de oorlog meer dan 100 geallieerde toestellen neergeschoten en omgekeerd werd vliegveld Bergen meerdere malen met wisselend succes gebombardeerd. Ondanks dat het vliegveld in 1944 onklaar werd gemaakt voor verder gebruik zou dit veld nog een belangrijke rol gaan spelen tijdens de voedseldroppingen in mei Tijdens de lezing komen alle bovenstaande aspecten uitgebreid aan de orde. De lezing wordt ondersteund door een grote hoeveelheid nooit eerder gepubliceerd beeldmateriaal, in de vorm van unieke (lucht)foto s. Daaronder vallen ook de foto s uit een onlangs opgedoken Duits foto album. Tijdens de vervolglezing wordt dieper ingegaan op de voedseldroppingen op Vliegveld Bergen. Spreker Hans Nauta is 47 jaar en doet al meer dan 25 jaar onderzoek naar de achtergronden van luchtoorlogincidenten in de provincie Noord-Holland in binnen- en buitenlandse archieven. De huidige documentatie daarover beslaat inmiddels meer dan documenten en foto s, de meesten nimmer gepubliceerd en onbekend bij het brede publiek. Hans, in het dagelijks leven historisch onderzoeker, geeft over de verschillende luchtoorlogthema s regelmatig lezingen. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

42 6.4 Voedseldroppingen 1945 Vrijdag 24 april 2015 om uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma uur Inloop met koffie en thee uur Introductie HOVO Alkmaar uur Start lezing; spreker Hans Nauta uur Korte pauze uur Vervolg lezing uur Vragen uur Sluiting Prijs: 10 euro per lezing Bij afname van 4 lezingen is de prijs 30 euro. U kunt dit aangeven op het formulier. Inhoud lezing Na de mislukte luchtlanding bij Arnhem in september 1944 zou het nog meer dan een half jaar duren voordat West-Nederland werd bevrijd. De daarop volgende winter zou de geschiedenis ingaan als de Hongerwinter. Er was aan alles een gebrek; elektriciteit, gas, brandstof en voedsel, vooral in de grote steden. Na veel onderhandelingen werd een unieke operatie opgezet waarbij eind april en begin mei 1945 West-Nederland door geallieerde bommenwerpers vanuit de lucht werd bevoorraad met voedsel op speciaal aangewezen droppingsterreinen. De Engelsen zouden voornamelijk de Zuid-Hollandse droppingsterreinen bevoorraden onder de naam Operation Manna, de Amerikanen de Noord-Hollandse velden onder de naam Operation Chowhound. Tijdens de lezing wordt aandacht geschonken aan het opzetten en uitvoeren de Amerikaanse operatie op het droppingsterrein Vliegveld Bergen. De lezing wordt ondersteund door uniek beeldmateriaal en filmfragmenten vanuit de lucht en vanaf de grond van de voedseldroppingen. Spreker Hans Nauta is 47 jaar en doet al meer dan 25 jaar onderzoek naar de achtergronden van luchtoorlogincidenten in de provincie Noord-Holland in binnen- en buitenlandse archieven. De huidige documentatie daarover beslaat inmiddels meer dan documenten en foto s, de meesten nimmer gepubliceerd en onbekend bij het brede publiek. Hans, in het dagelijks leven historisch onderzoeker, geeft over de verschillende luchtoorlogthema s regelmatig lezingen. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

43 6.5 Carthago moet vernietigd worden! Woensdag 11 februari 2015 om uur Programma uur Inloop met koffie en thee uur Introductie HOVO Alkmaar uur Start lezing; spreker Janko Duinker uur Korte pauze uur Vervolg lezing uur Vragen uur Sluiting Prijs: 10 euro per lezing Bij afname van 4 lezingen is de prijs 30 euro. U kunt dit aangeven op het formulier. Inhoud lezing De woorden van de Romeinse senator Cato zijn menig gymnasiast bekend. Voorts ben ik van mening,... Het heeft iets ironisch dat de vernietiging van een stad tegelijk haar bekendste episode is. Ofschoon de Romeinen goed hun best hebben gedaan om Carthago af te schilderen als een barbaarse stad, vertellen de archeologische resten ons toch iets heel anders. De rijke geschiedenis van de stad gaat terug tot de 9de eeuw, de tijd dat de Feniciërs uit het huidige Libanon de stad stichtten. In de eeuwen die volgden waren de Carthagers de ultieme heersers over de zeeën, tot het moment dat Rome een grootmacht wordt. Vanaf de 4de eeuw v. Chr. raakt Carthago in een reeks oorlogen verwikkeld die zijn weerga niet kende in de oude wereld. De andere kant van het spectrum is de culturele uitwisseling die, mede daardoor, tot stand kwam. Het eerste millennium v. Chr. kent een grote uitwisseling van objecten, kunst, kennis en taal, verspreid langs de kusten van de Middellandse Zee. In deze lezing zal een geschiedenis van de stad Carthago worden geschetst tot haar vernietiging in 146 v. Chr. De klassieke geschiedschrijvers zullen hierbij afgewogen worden tegen de archeologie, die toch niet altijd hetzelfde verhaal verteld. Docent Janko Duinker studeerde Egyptologie, Filosofie en Kunstgeschiedenis aan de universiteit van Leiden. Hij is voorzitter van Het Huis van Horus, Egyptologie academie Nederland en werkt in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

44 6.6 Petra, Wonder in de woestijn Woensdag 18 februari 2015 om uur Programma uur Inloop met koffie en thee uur Introductie HOVO Alkmaar uur Start lezing; spreker Janko Duinker uur Korte pauze uur Vervolg lezing uur Vragen uur Sluiting Prijs: 10 euro per lezing Bij afname van 4 lezingen is de prijs 30 euro. U kunt dit aangeven op het formulier. Inhoud lezing In het zuiden van Jordanië ligt Petra, de oude stad van het volk der Nabateeërs. Gebouwd rond het begin van onze jaartelling, vergeten na de 7de eeuw, en herontdekt door de Zwitserse ontdekkingsreiziger Burckhardt in Veel mensen hebben wel een idee bij de oude stad, zijn er een keer geweest, of willen er graag naar toe. Maar wie waren eigenlijk de mensen die verantwoordelijk zijn geweest voor Petra? Waar kwam dit volk vandaan en wat gebeurde met deze mensen nadat de stad werd opgenomen in het Romeinse Rijk? Vragen die moeilijk zijn te beantwoorden, maar daarom niet minder interessant om te stellen. In deze lezing zal een rondgang worden gemaakt door de stad en de geschiedenis van dit oude volk. Hierbij worden de meest recente opgravingen in de stad gebruikt om een beeld te schetsen van de functies van de gebouwen en rotsfaçades in Petra. Docent Janko Duinker studeerde Egyptologie, Filosofie en Kunstgeschiedenis aan de universiteit van Leiden. Hij is voorzitter van Het Huis van Horus, Egyptologie academie Nederland en werkt in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

45 6.7 Iets meer dan 3000 jaar Egypte in een notendop Woensdag 11 maart 2015 om uur Programma uur Inloop met koffie en thee uur Introductie HOVO Alkmaar uur Start lezing; spreker Janko Duinker uur Korte pauze uur Vervolg lezing uur Vragen uur Sluiting Prijs: 10 euro per lezing Bij afname van 4 lezingen is de prijs 30 euro. U kunt dit aangeven op het formulier. Inhoud lezing Hoe behandel je 3000 jaar geschiedenis in iets langer dan een uur? Janko Duinker neemt u mee naar het ontstaan van de Egyptische staat, de opkomst van de bouwkunst die de piramides als culminatie heeft gehad, en de ondergang van het eerste grote rijk van de Egyptenaren. Dit wordt gevolgd door een Eerste Tussenperiode, het Middenrijk, de invasie van de Hyksos die de Tweede Tussenperiode tot gevolg had, waarna we alweer belanden in het Nieuwe-Rijk, de tijd van Ramses de Grote en Toetanchamon. Duizelt het u al? We zijn pas op de helft. De geschiedenis van de Oude Egyptenaren in iets meer dan een uur lijkt onmogelijk, en meestal staan dit soort verhalen bol van generalisaties en oppervlakkigheden. In deze lezing wordt de geschiedenis van een van de meest interessante culture in de oudheid geschetst, zonder oog te verliezen voor de details en de kleine verschillen. Docent Janko Duinker studeerde Egyptologie, Filosofie en Kunstgeschiedenis aan de universiteit van Leiden. Hij is voorzitter van Het Huis van Horus, Egyptologie academie Nederland en werkt in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

46 6.8 Etrusken Woensdag 18 maart 2015 om uur Programma uur Inloop met koffie en thee uur Introductie HOVO Alkmaar uur Start lezing; spreker Janko Duinker uur Korte pauze uur Vervolg lezing uur Vragen uur Sluiting Prijs: 10 euro per lezing Bij afname van 4 lezingen is de prijs 30 euro. U kunt dit aangeven op het formulier. Inhoud lezing Van de 7de - 5de eeuw v. Chr beleefde de Etruskische beschaving in Italië haar absolute hoogtepunt. Hoewel dit volk vreemd genoeg geen noemenswaardige literaire traditie heeft nagelaten, zijn de meest schitterende bronzen beelden, vazen, en andere objecten bekend. In deze lezing zal uitvoerig worden ingegaan op de kunst van de Etrusken. Omdat ze in een mineraalrijk gebied woonden, hebben ze altijd veel gebruik gemaakt van brons en andere metalen. Dit heeft tot fenomenale sculpturen geleid. Maar ook de grafkunst is van een ontzettend hoog niveau. De lezing is een introductie op de cultuur van de Etrusken, en zal een ontwikkeling schetsen van de kunsten in de periodes tussen de 7de en 5de eeuw v. Chr. Docent Janko Duinker studeerde Egyptologie, Filosofie en Kunstgeschiedenis aan de universiteit van Leiden. Hij is voorzitter van Het Huis van Horus, Egyptologie academie Nederland en werkt in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

47 6.9 Melchert Schuurman; NSB-er en componist Vrijdag 1 mei 2015 om uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma uur Inloop met koffie en thee uur Introductie HOVO Alkmaar uur Start lezing; spreker Dr. Gerrit Valk uur Korte pauze uur Vervolg lezing uur Vragen uur Sluiting Prijs: 10 euro per lezing Bij afname van 4 lezingen is de prijs 30 euro. U kunt dit aangeven op het formulier. Inhoud De musicus Melchert Schuurman ( ) raakte in 1933 in de ban van het nationaalsocialisme. Met zijn toetreding tot de NSB werd hij daarvan de zangleider en een van de belangrijkste componisten van nationaalsocialistische strijden soldatenliederen. Hij ging zo ver in zijn politiek fanatisme dat hij zich op nota bene 42-jarige leeftijd nog aanmeldde voor het oostfront. Hij werd ingezet aan het front in Leningrad, raakte daar gewond, maar overleefde dit avontuur wel. In zijn kielzog besloten twee van zijn drie zonen hun vader in de strijd te volgen, met fatale gevolgen. Beide zoons sneuvelden op slechts 18-jarige leeftijd. De oudste zoon kwam om in de Charkov in de Oekraïne, terwijl de tweede zoon bij de geallieerde opmars in België het leven liet. Na de oorlog werd Schuurman veroordeeld tot tien jaar detentie, waarvan hij er vijf jaar uitzat. Ondanks zijn bekendheid als nationaalsocialist wist hij na zijn vrijlating in 1950 weer in zijn levensonderhoud te voorzien als muziekschoolhouder. Zowel in Alkmaar als in Egmond aan Zee bouwde hij een succesvolle muziekschool op die vele leerlingen trok. De dood van zijn twee zoons sloeg een zware schaduw over het gezin, waarvan nog slechts een zoon in leven was gebleven. Om hun doodte rechtvaardigen bleef Schuurman tot op het laatst van zijn leven geloven in het nationaalsocialisme. Spreker Dr. Gerrit Valk is historicus en daarnaast voorzitter van het Veteraneninstituut. Hij publiceerde boeken over de Tweede Wereldoorlog, de geschiedenis van de pest en de geschiedenis van het betaald voetbal. Over het onderwerp van zijn lezing schreef hij recent het boek Pantsers stooten door, Stuka s vallen aan Melchert Schuurman, een muziekleven in dienst van de NSB en de Waffen-SS. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

48 7. Algemene informatie Inschrijving, betaling en bevestiging Aanmelden voor een HOVO-cursus geschiedt via het inschrijfformulier of via de website. U vindt een exemplaar van het inschrijfformulier achterin de studiegids. Plaatsing voor een cursus of lezingencyclus gebeurt op volgorde van binnenkomst van de formulieren. Als u uw adres op het inschrijfformulier vermeldt, ontvangt u uw post van HOVO Alkmaar per , tenzij u expliciet aangeeft dit niet te willen. Als u geen adres invult ontvangt u uw informatie per post. Inschrijfformulieren volledig ingevuld zenden aan: Hogeschool Inholland Alkmaar T.a.v. HOVO Alkmaar Postbus AK Alkmaar T: E: hovo.alkmaar@inholland.nl I: Bevestiging 1. De cursist krijgt minimaal binnen 10 werkdagen (of zoveel eerder als mogelijk is) na ontvangst van het aanmeldingsformulier het bericht, dat de cursist definitief is ingeschreven. 2. Indien zich voor een cursus voldoende personen hebben aangemeld criterium wordt steeds vastgesteld door HOVO Alkmaar krijgen alle ingeschrevenen bericht van het definitief doorgaan van de cursus. Dit bericht ontvangt de cursist minimaal 2 weken of zo veel eerder als mogelijk is voor het begin van de cursus. Tevens ontvangt de cursist overige informatie over de cursus. 3. Indien er nadrukkelijk onvoldoende aanmeldingen binnen komen voor een cursus en redelijkerwijs mag worden aangenomen dat dit zo blijft schrapt de onderwijscoördinator de cursus en bericht dit onverwijld aan degenen, die zich reeds hebben ingeschreven. Deze cursisten ontvangen tevens bericht over welke cursussen zeker doorgaan. 4. Indien het twijfelachtig is of de gestelde norm gehaald wordt en het onzeker is of de cursus doorgaat, dan bericht de onderwijscoördinator dit uiterlijk 2 weken voor de start van de cursus aan de betrokkenen. De cursist kan dan alvast een alternatieve keuze bekend maken voor een zekere cursus. 5. Uiterlijk twee weken voor de start hebben alle cursisten bericht ontvangen over het al of niet doorgaan van hun cursus. Betaling U ontvangt na het eerste college een factuur op uw adres. Als u niet beschikt over een adres, dan ontvangt u de factuur via de reguliere post. Betaling vindt plaats door overmaking van het cursusgeld op het rekeningnummer vermeld op de factuur. Klachtenregeling Uiteraard kan het voorkomen dat u niet tevreden bent over de diensten die HOVO Alkmaar aanbiedt. HOVO Alkmaar verneemt dit graag van u, ten einde de kwaliteit van de dienst te verbeteren. U kunt hiervoor via hovo.alkmaar@inholland.nl schriftelijk of mondeling via een klacht indienen bij de onderwijscoördinator. Literatuur, readers, syllabi HOVO-cursisten dienen zelf de verplichte literatuur aan te schaffen. Readers en syllabi zijn doorgaans verplicht en worden door de docent tegen kostprijs verstrekt. HOVO Alkmaar streeft naar een kostenlimiet voor aan te schaffen studiemateriaal van 30,-. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

49 Leden van de Bibliotheek Kennemerwaard Aanvullende literatuur is te krijgen in de vestigingen van Bibliotheek Kennemerwaard. U kunt ook via naar de catalogus en hier materialen reserveren. Als u ingeschreven bent als lener van een Noord-Hollandse bibliotheek, kunt u in die bibliotheek gratis een Bibliotheekpaspoort krijgen. Op vertoon van dit paspoort kunt u zich laten inschrijven in een andere bibliotheek in Noord-Holland. U ontvangt dan gratis een lenerspas voor gebruik in de desbetreffende bibliotheek. KopGroep Bibliotheken KopGroep Bibliotheken is een openbare bibliotheekorganisatie met 14 vestigingen in de Kop van Noord- Holland. Naast de reguliere dienstverlening organiseert KopGroep Bibliotheken een breed scala aan activiteiten voor de diverse doelgroepen. Het aanbod voor volwassenen is zeer uitgebreid en divers, variërend van literaire lezingen tot informatieve lezingen, debatten, cursussen en workshops. De leden van KopGroep bibliotheken kunnen gratis materialen aanvragen en reserveren op Historische Vereniging Alkmaar De Historische Vereniging Alkmaar (HVA) wil de historische schoonheid van Alkmaar en omgeving beschermen en voor het nageslacht bewaren en de studie van de plaatselijke geschiedenis aanmoedigen. Jaarlijks wordt de Oud-Alkmaar-Prijs uitgereikt voor een uitzonderlijke prestatie op het gebied van de Alkmaarse geschiedenis. Tweejaarlijks is er de Puienprijs, voor bijzonder geslaagde restauraties en passende nieuwbouw in het historische centrum van de stad. De HVA adviseert tweewekelijks de gemeente over de bouwplannen in de stad. Als er cultureel erfgoed bedreigd wordt in Alkmaar wil de HVA te bemiddelen voor een oplossing. Samen hebben de leden via hun bestuur een krachtige stem, die in de media en bij de politiek gehoord wordt. De HVA is vooral ook een bloeiende vereniging met ca leden uit Alkmaar en regio. Wie lid wordt à 20,- per jaar mag gratis deelnemen aan de boeiende en gezellige lezingen en wandelingen en ontvangt drie keer per jaar het blad Oud Alkmaar. Op Pinksterdrie wordt er voor de leden en hun introducés een excursie georganiseerd, die verband houdt met het monumententhema van het jaar. De HVA is te vinden op en op HOVO Alkmaar biedt haar cursisten eenmalig een jaarabonnement op de Historische Vereniging Alkmaar ter waarde van 20,- aan. U kunt aangeven op het inschrijfformulier of u hiervan gebruik wilt maken. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

50 8. Annuleringsvoorwaarden 1. Annulering van deelname aan een programma door een deelnemer is alleen mogelijk via schriftelijke opzegging bij het secretariaat van HOVO Alkmaar. De schriftelijke opzegging dient uiterlijk twee weken voor aanvang van het programma door het secretariaat van HOVO Alkmaar te zijn ontvangen. Opzeggen kan zowel per brief als via 2. Bij annulering is cursist de volgende kosten verschuldigd: tot datum van bevestiging van deelname 0% van de cursusprijs; daarna 25 % van de cursusprijs bij annulering tot 14 dagen voor aanvang van de cursus; daarna 50 % van de cursusprijs bij annulering tot 7 dagen voor aanvang van de cursus; daarna tot aanvang van de cursus 100 % van de cursusprijs. Met aantal dagen tussen de aanvang van cursus en de annulering wordt bedoeld het aantal kalenderdagen. Het aantal dagen wordt berekend vanaf de datum van ontvangst van de annulering door HOVO Alkmaar. 3. Indien het aantal aanmeldingen voor een cursus onvoldoende is, behoudt HOVO Alkmaar zich het recht voor de cursus te annuleren. HOVO Alkmaar informeert cursisten hieromtrent zo spoedig mogelijk, maar uiterlijk twee weken voor aanvang van de cursus. In geval van annulering worden reeds betaalde cursusgelden volledig en zo spoedig mogelijk gerestitueerd. 4. HOVO Alkmaar is gerechtigd van een programma af te wijken, indien redelijkerwijs van haar niet gevergd kan worden dat zij het programma onverkort uitvoert zoals aangekondigd. 5. Gehele of gedeeltelijke terugbetaling van het betaalde cursus/lezinggeld vindt plaats indien het programma wegens bijzondere omstandigheden niet doorgaat. 6. Als een docent verhinderd is, zal HOVO Alkmaar een vervangende cursusdag organiseren. 7. Als een cursist verhinderd is, wordt geen geld gerestitueerd. 8. De cursist kan de overeenkomst zonder opgave van redenen ontbinden gedurende veertien kalenderdagen na totstandkoming van de overeenkomst. Indien hij van deze mogelijkheid gebruik wil maken, dient hij dit schriftelijk te melden op een wijze zoals aangegeven op de website van HOVO Alkmaar. Deze mogelijkheid bestaat niet meer als het onderwijs reeds is begonnen. Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar

51 9. Overige faciliteiten Regeling minder draagkrachtigen Bent u minder draagkrachtig? Ook voor u biedt HOVO Alkmaar mogelijkheden. Dankzij het Steunfonds van HOVO Alkmaar heeft u mogelijk recht op korting. Dankzij bijdragen uit het Steunfonds van HOVO Alkmaar is het mogelijk op de prijzen van cursussen en lezingencycli een van het inkomen afhankelijke korting toe te passen. Het beleid op dit punt wordt bepaald door HOVO Alkmaar. De administratieve verwerking verloopt via het HOVO-bureau. Bij een bruto gezinsinkomen per jaar: lager dan of gelijk aan bedraagt de korting respectievelijk 30 voor een cursus van 10 weken, 25 voor een cursus van 8 weken, 20 voor een cursus van 6 weken en 15 voor een cursus van 4 weken. Per semester wordt voor ten hoogste één cursus per cursist korting verstrekt. U kunt de reductie schriftelijk aanvragen bij het bureau van HOVO Alkmaar of via de hovo.alkmaar@inholland.nl Vrijwillige bijdrage Steunfonds HOVO Alkmaar Deze vrijwillige bijdrage komt ten goede aan het Steunfonds van HOVO Alkmaar. U kunt op het inschrijfformulier aangeven of u deze vrijwillige extra bijdrage van 25,- per cursus wilt betalen. Uw bijdrage wordt dan bij het cursusgeld opgeteld. Vrienden van HOVO Alkmaar Het is mogelijk om u aan te melden als Vriend van HOVO Alkmaar. U kunt dan op vrijwillige basis gevraagd worden voor promotionele of organisatorische activiteiten van HOVO Alkmaar. U kunt dit aangeven via de website of via het inschrijfformulier. Cadeaubon van HOVO Alkmaar Zoekt u een origineel cadeau voor uw partner, buurvrouw, broer of zus, ouders, collega of vriendin? Dan is de Cadeaubon van HOVO Alkmaar een goed idee. U bepaalt zelf de waarde en wij zorgen ervoor dat u de bon snel krijgt toegestuurd. De Cadeaubon is een jaar geldig en de ontvanger kan zelf bedenken voor welke cursus, lezing of excursie hij of zij de bon wil gebruiken. Ook kunt u een aantal Cadeaubonnen vooruit bestellen, zo hebt u altijd een geschikt cadeau in huis! U kunt de Cadeaubon(nen) per bestellen via hovo.alkmaar@inholland.nl NIEUW Cursusgids HOVO Alkmaar voorjaar