Afstudeerscriptie Hogeschool InHolland Rotterdam en Stichting Kocon Katwijk

Transcriptie

1 Afstudeerscriptie Hogeschool InHolland Rotterdam en Stichting Kocon Katwijk De draad weer oppakken Een onderzoek over de nazorg aan Katwijkse ex-gedetineerde jongeren van twaalf tot achttien jaar Simone Guijt Feb4 SJD DU Telefoonnr: Afstudeerbegeleider: Jurgen Dorreboom Afstudeercoördinator: Annelies Buitenkamp en/of Janine Duivenvoorden

2 Voorwoord Voor u ligt de afstudeerscriptie De draad weer oppakken, een onderzoek naar de organisatie van nazorg aan Katwijkse ex-gedetineerde minderjarigen. Deze scriptie is naast een gedegen HBOonderzoek ook het sluitstuk van mijn studie Sociaal Juridische Dienstverlening (SJD) aan de Hogeschool Inholland. Bij het zoeken naar een onderwerp voor mijn scriptie stelde ik voor mezelf een aantal criteria op. Zo wilde ik eerst en vooral dat mijn onderzoek een antwoord geeft op een bestaande vraag van een organisatie. Op die manier kan mijn onderzoek mogelijk ook een bijdrage leveren aan het functioneren van de organisaties en de doelgroep waarop de organisatie zich richt. Ten tweede wilde ik dat mijn onderzoek nut zou hebben en tot slot moest het natuurlijk met mijn studie te maken hebben. Nazorg voor jongeren die aanraking zijn gekomen met justitie heeft naar mijn mening veel zin. Het is ook een betrekkelijk nieuw terrein voor mij en dat heeft, naar ik aanneem, het voordeel dat ik hiermee goed kan ervaren en kan laten zien dat ik de vaardigheden die nodig zijn voor het uitvoeren van onderzoek goed beheers. Ik koos voor de gemeente Katwijk omdat dit mijn geboorteplaats is, en ik mij verwant voel aan deze plaats. Tijdens mijn studie Sociaal Juridische Dienstverlening is er altijd veel aandacht geweest voor de koppeling tussen de wet- en regelgevig en de werkelijkheid in de praktijk. Dit onderzoek was voor mij een mooie gelegenheid om mijn opgedane juridische kennis te koppelen aan de uitvoering in de praktijk. Het werd een verassend traject, waaruit bleek dat het juridische kader op het gebied van nazorg aan ex-gedetineerde jongeren van twaalf tot achttien jaar méér lokale mogelijkheden biedt voor nazorg aan Katwijkse jongeren dan nu op de Katwijkse werkvloer wordt aangenomen. Als onderzoeker kreeg ik de mogelijkheid om gebruik te maken van het netwerk van Stichting Kocon. Hierdoor was ik (sneller) in staat om contact op te nemen met sleutelfiguren binnen de gemeente en betrokken organisaties. Mijn dank gaat in het bijzonder uit naar Albert van der Plas bestuurslid van Stichting Kocon voor zijn begeleiding, kennis en aanstekelijke enthousiasme. Ook wil ik Jurgen Dorrenboom, mijn afstudeerbegeleider persoonlijk bedanken. Hij heeft mij geleerd hoe een goed afstudeeronderzoek vorm krijgt, en mede dankzij zijn constructieve feedback was ik in staat om dit onderzoek in goede banen te leiden. De uitspraak onderzoek is tekenen is er één die ik niet snel zal vergeten. Alle personen die ik heb mogen interviewen, hebben hun goedkeuring gegeven om vermeld te worden met naam, functie en uitspraken. Hier ben ik hen ontzettend dankbaar voor! Zonder de openhartige antwoorden uit de verschillende interviews was ik minder goed in staat geweest om een beeld te schetsen van nazorg aan minderjarige ex-gedetineerden in Katwijk. 'De draad weer oppakken' is een uitspraak die verwijst naar jongeren die na het uitzitten van hun straf weer verder willen. Dit geldt wat mij betreft ook voor alle betrokken partijen die hieraan een bijdrage kunnen leveren. Ik hoop dat de uitkomsten van dit onderzoek daaraan een bijdrage leveren. Rotterdam, oktober 2012 Simone Guijt 1

3 Samenvatting Inleiding De Stichting Kocon uit Katwijk is in 2011 gestart met een pilot nazorg ex-gedetineerde Katwijkse volwassenen. Het doel is om praktische ondersteuning en hulp te bieden aan deze groep mensen in samenwerking met de gemeente Katwijk. Tijdens de pilot vroegen de betrokken medewerkers en het bestuur zich af of de aanpak zoals ontwikkeld in de pilot ook iets kon betekenen voor minderjarige ex-gedetineerde Katwijkers. Dit was dan ook de aanleiding voor dit onderzoek. Het doel van dit onderzoek is het achterhalen hoe nazorg aan ex-gedetineerde Katwijkse jongeren tussen twaalf en achttien jaar is georganiseerd. Met deze inventarisatie kan Stichting Kocon bepalen of en hoe zij iets voor deze doelgroep kan betekenen. Onderzoeksopzet Dit is een kwalitatief onderzoek met een beschrijvende hoofdvraag. Deze probleemstelling is opgesplitst in vier deelvragen om zo een sluitend antwoord te formuleren op de hoofdvraag. Het beoogde eindproduct is een sociaal juridische kaart voor Stichting Kocon. Deze kaart moet de nazorg aan Katwijkse ex-gedetineerde jongeren inzichtelijk maken. Uit dit onderzoek moet ook duidelijk worden of de aanpak van de pilot van Stichting Kocon toegepast kan worden bij nazorg aan Katwijkse ex-gedetineerde jongeren. Tijdens het onderzoek zelf bleek dat de beoogde opzet om ook jongeren te interviewen niet uitvoerbaar was. De instanties die beschikken over de informatie om deze jongeren te benaderen, konden dit niet leveren vanwege de privacy. Theoretisch kader In het theoretisch kader is uiteengezet welke wet- en regelving in het kader van nazorg aan exgedetineerde minderjarigen van toepassing is en/of raakvlakken heeft hiermee. Van belang zijn ondermeer het strafrecht, de Wet op de Jeugdzorg en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. De afdeling Jeugdreclassering van Bureau Jeugdzorg heeft een belangrijke uitvoerende taak vanuit de Wet op de Jeugdzorg. De uitvoering van nazorg is voor alle minderjarige ex-gedetineerden in Nederland, theoretische gezien, uniform en begint al in de Justitiele Inrichtingen. Uit gesprekken met Jeugdreclassering/Bureau Jeugdzorg en de gemeente Katwijk blijkt dat er lange tijd geen contact plaats vond als het gaat om ex-gedetineerde Katwijkse jongeren. Onlangs is dit onderwerp weer opgepakt door beide organisaties. De gemeente ziet het aanbieden van nazorg als een expliciete taak van Bureau Jeugdzorg, maar staat wel open voor een nadere samenwerking. Uit de gesprekken met de diverse andere lokale organisaties komt naar voren dat zij wel te maken hebben met ex-gedetineerde jongeren maar dat zij geen formele rol hebben in het nazorgtraject van ex-gedetineerde jongeren van twaalf tot achttien jaar. Onderzoeksresultaten De onderzoeksresultaen zijn samengevat in een Sociaal Juridische kaart voor nazorg aan Katwijkse ex-gedetineerde jongeren van twaalf tot achttien jaar. Dit is een schematisch overzicht van het proces van jeugdstrafrecht en de aanpak van nazorg aan ex-gedetineerde jongeren. Omdat er in Katwijk geen specifieke aanpak ontwikkeld is, geeft het schema over de nazorg de bestaande juridische kaders weer. Zoals in de inleiding al is weergegeven, was het benaderen van de doelgroep knelpunten. Om deze reden is het niet mogelijk geweest een verslag van de interviews met ex-gedetineerde Katwijkse jongeren te verwerken. Conclusies en aanbevelingen De verantwoordelijkheden voor wat betreft de verdeling van nazorgtaken zijn wettelijk omschreven, evenals de manier waarop dit theoretische gezien plaats kan vinden en met wie. 2

4 In de gemeente Katwijk is geen specifieke aanpak voor nazorg aan ex-gedetineerde jongeren tussen de twaalf en achttien jaar ontwikkeld. De gemeente Katwijk is niet betrokken bij de invulling van nazorg vanuit de veronderstelling dat zij geen partij zijn/rol hebben in de uitvoering van nazorg. Wettelijk gezien is de afdeling Jeugdreclassering van Bureau Jeugdzorg de aangewezen partij om nazorg aan te bieden aan minderjarigen als zij uit detentie komen. De aandacht voor nazorg start voor jongeren al in de Justitiële Jeugdinrichting (JJI) met het opstellen van een Perspectiefplan. Dit plan richt zich ook op de toekomst buiten de JJI en wordt besproken in het Netwerkberaad. Deze aandacht voor het perspectief van een minderjarige ex-gedetineerde jongere wordt vervolgd in een of meerdere Trajectberaden. Opmerkelijk hierbij is dat de wetgever stimuleert dat ook gemeenten worden uitgenodigd voor een dergelijk Trajectberaad (door de Raad voor de Kinderbescherming en Jeugdreclassering), maar dat dit in Katwijk niet gebeurt. Hoewel de gemeente Katwijk geen wettelijke plicht heeft tot het bieden van nazorg, hebben zij wel een algemene zorgplicht waar ook ex-gedetineerde jongeren onder vallen. Aanbeveling van dit onderzoek is dat de gemeente Katwijk bij de verantwoordelijke organisaties aandringt op een uitnodiging voor deelname aan de Trajectberaden die gericht zijn op het uitwisselen van informatie en het voorbereiden van nazorg van (ex) gedetineerde minderjarigen uit Katwijk. Met behulp van de beschikbare handreikingen Nazorg Jeugd van onder meer de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) kan de inrichting van nazorg en de samenwerking met lokale partijen nader uitgewerkt worden. Het juridische kader voor de nazorg aan ex-gedetineerde minderjarigen biedt nog nog volop mogelijkheden om de huidige nazorg voor ex-gedetineerde jongeren in Katwijk nader te ontwikkelen. Omdat Stichting Kocon veel ervaring en kennis in huis heeft op het gebied van nazorg (pilot en project Reintegratie) en het Platform Kocon uit een breed lokaal netwerk bestaat, wordt aanbevolen om samen met Bureau Jeugdzorg te verkennen waar deze partijen elkaar kunnen ondersteunen. 3

5 Inhoudsopgave Voorwoord... 1 Samenvatting... 2 Hoofdstuk 1 Inleiding Aanleiding De centrale vraag Knelpunten in het onderzoek Leeswijzer... 8 Hoofdstuk 2 Onderzoeksopzet Probleemstelling Doelstelling Operationalisatie Vraagtypes Relevantie van het onderzoek Onderzoeksopzet in schema Hoofdstuk 3 De Jure - Theoretisch kader Landelijke wetgeving Provinciaal beleid Regionaal beleid Lokaal beleid Theoretische procedure Jeugdstrafrecht Theoretisch kader bij de nazorg van ex-gedetineerde jongeren Hoofdstuk 4 De Facto Uitwerking in de praktijk Gemeente Katwijk Bureau Jeugdzorg Zuid-Holland Maatschappelijk werk Katwijk Vereniging Relaties (ex) gedetineerden - afdeling Katwijk Jongerenwerk Katwijk Platform en Stichting Kocon Katwijk GGD-Hollands Midden Hoofdstuk 5 Onderzoeksresultaten Hoofdstuk 6 Antwoorden, conclusies en aanbevelingen Beantwoording deelvraag één: Wat is de relevante wet en regelgeving rondom de nazorg van ex-gedetineerde jongeren? Beantwoording deelvraag twee: Hoe vindt de toepassing van de relevante wet- en regelgeving plaats in de praktijk?

6 6.3 Beantwoording deelvraag drie: Welke organisaties zijn betrokken bij de nazorg van exgedetineerde jongeren? Beantwoording deelvraag vier: Wat vinden ex-gedetineerde jongeren uit Katwijk van de geboden nazorg in de periode ? Beantwoording en conclusie hoofdvraag Aanbevelingen Aanbevelingen voor Stichting Kocon Aanbevelingen Gemeente Katwijk Visie van de onderzoeker De rol van de SJD-er bij de uitvoering van de aanbevelingen Hoofdstuk 7 Bibliografie Bijlagen Bijlage 1 Lijst met afkortingen Bijlage 2 Verantwoordelijkheidskader Nazorg Jeugd Bijlage 3 Barometer Tympaan: gemeente Katwijk Jeugd Bijlage 4 Achtergrondinformatie Platform en Stichting Kocon

7 Hoofdstuk 1 Inleiding Stichting Kocon voert activiteiten uit die zich richten op de nazorg van volwassen ex-gedetineerden uit Katwijk: de Pilot Nazorg ex-gedetineerden en het Project Reïntegratie. Gelet op de positieve ervaringen met deze activiteiten is het voorstelbaar dat deze aanpak ook voor de nazorg aan Katwijkse jongeren van twaalf tot achttien jaar een goede bijdrage kan leveren. Voordat hiertoe verdere stappen worden gezet, is echter meer informatie en inzicht gewenst. Wat zijn de juridische kaders, in hoeverre is er al sprake van georganiseerde nazorg, steun of hulp voor minderjarige exgedetineerden uit Katwijk en welke partijen voeren dit uit. Deze vragen zijn momenteel actueel voor Stichting Kocon. De beantwoording hiervan, het doel van deze onderzoeksopdracht, kan inzicht bieden óf en in hoeverre de werkwijze, zoals ontwikkeld vanuit Kocon en de gemeente, een zinvolle bijdrage en/of aanvulling kan bieden in de huidige aanpak van nazorg voor Katwijkse jongeren die na hun verbijf in een Justitiele Inrichting (JJI) terugkeren naar Katwijk. 1.1 Aanleiding In maart 2011 startte de tweejarige Pilot nazorg aan ex-gedetineerden afkomstig uit Katwijk. Dit was een initiatief van Stichting Kocon en de gemeente Katwijk samen. Het doel van de pilot is het bieden van nazorg aan volwassen ex-gedetineerde Katwijkers. Tijdens het uitvoeren van de pilot ontstond de vraag hoe nazorg was vormgegeven aan jeugdige en minderjarige ex-gedetineerden. Het antwoord op deze vraag was niet eenvoudig te vinden. Op 14 juni 2012 vond een oriënterend gesprek plaats tussen vertegenwoordigers van Kocon, de coördinator nazorg en de beleidsmedewerker Jeugd van de gemeente Katwijk. Naar voren kwam dat de gemeente, net zoals Kocon, geen duidelijk beeld heeft over de aanpak van nazorg voor achttien-minners uit Katwijk. Zij konden melden dat de nazorg in handen ligt van Bureau Jeugdzorg en de Raad voor de Kinderbescherming, maar de wijze waarop dit plaats vindt, de omvang van de doelgroep en wie hier bij betrokken zijn, is hen niet bekend. Beide ambtenaren reageerde enthousiast op het voornemen van Kocon om dit te laten onderzoeken en gaven aan hieraan mee te willen werken. Ook de verantwoordelijke portefeuillehouder van de gemeente, wethouder Mostert, zegde medewerking toe tijdens het overleg tussen Stichting Kocon en de gemeente op 15 juni De centrale vraag In mijn onderzoek geef ik antwoord op de vraag op welke manier de nazorg voor jeugdige exgedetineerden van twaalf tot achttien jaar uit Katwijk georganiseerd is. De uitkomst hiervan wordt samengevat in een sociaal juridische kaart nazorg aan/voor jeugdige ex-gedetineerden uit Katwijk. Het onderzoek draait om de volgende hoofdvraag: Hoe is de nazorg van ex-gedetineerde jongeren van twaalf tot achttien jaar afkomstig uit de gemeente Katwijk zowel de Jure als de Facto tussen januari 2009 en juni 2012 georganiseerd? De hoofdvraag splitst zich op in twee terreinen, te weten De Jure (volgens de regels) en De Facto (volgens de praktijk). Hieruit ontstaan vier deelvragen: 1) Wat is de relevante wet en regelgeving rondom de nazorg van ex-gedetineerde jongeren? 2) Hoe vindt de toepassing van relevante wet- en regelgeving plaats in de praktijk? 3) Welke organisaties zijn betrokken bij de nazorg van ex-gedetineerde jongeren? 4) Wat vinden ex-gedetineerde jongeren uit Katwijk van de geboden nazorg in de periode ? 6

8 1.3 Knelpunten in het onderzoek Bij ieder onderzoek gaan er zaken niet als gepland. Ook bij dit onderzoek. Hoewel alles in het werk gesteld is om de schade te beperken, heeft dit als gevolg gehad dat enkele onderdelen niet volledig zoals gepland zijn uitgevoerd. Hieronder volgt een opsomming van de knelpunten en de acties die ondernomen zijn om de schade te beperken. Knelpunt 1: Bureau Jeugdzorg en specifieke informatie De heer David van Bureau Jeugdzorg Zuid-Holland vertelde voor het interview dat met hem werd gehouden op 4 september 2012 dat hij geen specifieke informatie over Katwijk mocht geven. Hiervoor moest hij toestemming krijgen van de algemene directie van Bureau Jeugdzorg Nederland. De reden hiervoor is dat als een onderzoeker officiële medewerking van Bureau Jeugdzorg wil, dit enkel op de hierboven beschreven wijze kan worden verkregen. De heer David gaf ook aan dat het verkrijgen van toestemming bij de algemene directie een langdurige procedure zou worden, welke niet binnen de deadline van dit onderzoek zou vallen. Er is voor gekozen om het interview algemeen van toon te houden zodat een dergelijk verzoek kon worden vermeden. Knelpunt 2: De doelgroep in kaart brengen Voor het onderzoek was het van belang dat er in kaart werd gebracht uit hoeveel jongeren de doelgroep bestond. Immers, als men weet op hoeveel personen het bestaande hulpaanbod is gericht, kan men oordelen of het hulpaanbod ook voldoende is. Een beleidsmedewerker van de gemeente Katwijk gaf in een gesprek met vertegenwoordigers van Stichting Kocon te kennen dat de gemeente Katwijk geen gegevens heeft over het aantal gedetineerde of ex-gedetineerde Katwijkse jongeren. De teamleider van de Jeugdreclassering (Bureau Jeugdzorg) had deze informatie wel, maar hij was niet bereid om deze te geven omdat er geen officiële toestemming voor medewerking aan het onderzoek lag. Uiteindelijk leverde de informatie van het Tympaan instituut 1 alsnog een goed beeld van de omvang van de doelgroep, inclusief absolute aantallen. Knelpunt 3: De doelgroep bereiken Het bereiken van de doelgroep voor interviews over hun ervaring met nazorg bleek te hoog gegrepen. Bureau Jeugdzorg beschikt over namen van ex-gedetineerde Katwijkse jongeren, maar wil deze uit privacy overwegingen niet prijs geven. Via het netwerk van de Stichting Kocon is contact opgenomen met mevrouw I. van der Gugten, coördinator van de Vereniging Relaties (ex) gedetineerden afdeling Katwijk. Zij begeleidt vanuit de vereniging ouders van jongeren die in de jeugdgevangenis verblijven of verbleven en heeft contacten met de JJI Teylingereind. Zij kon geen namen van personen die tot de doelgroep behoren doorgeven. De coördinator verwees door naar mevrouw J. Ko, medewerkster in de JJI Teylingereind. Met haar vond op 3 september 2012 telefonisch contact plaats. Mevrouw J. Ko vertelde dat zij weliswaar direct contact had met de doelgroep, maar zij was niet de juiste persoon om te functioneren als tussenpersoon voor het in contact brengen met de doelgroep. Dit zou niet overeenkomen met het integriteitsbeleid dat de JJI hanteert. Zij wist in haar persoonlijke kenniskring af van één gezin waar een gezinslid tot de doelgroep behoorde en vroeg na hiermee een (anoniem) interview kon plaats vinden. De moeder van de beoogde jongere, liet echter weten hier op tegen te zijn omdat haar kind hier nog niet aan toe was. Vanuit de Stichting Kocon is een poging gedaan om in contact te komen met iemand die mogelijk tot de doelgroep behoorde. Deze persoon is momenteel twintig jaar, maar had ook ervaring met jeugddetentie, zo werd vermoed. Helaas is deze persoon werkzaam in de binnenvaart, waardoor hij 1 Zie Bijlage 3 van deze afstuurscriptie. 7

9 slecht bereikbaar is (hij is regelmatig lange perioden weg van huis). Het lukte niet om tijdig contact met hem te leggen om te vragen of hij ooit tot de doelgroep behoorde en of hij bereid is hier over te praten in het kader van dit onderzoek. Tot op heden is het niet gelukt om enig contact te leggen met de doelgroep. De groep wordt afgeschermd door de hulpverlenende instanties met een beroep op de wet op de privacy. Het verzoek om het aan een jongere(n) zelf te vragen, was hierdoor ook geen optie. Personen die behoren tot de doelgroep kunnen alleen worden bereikt via Bureau Jeugdzorg of als iemand een dergelijk persoon in zijn of haar persoonlijke netwerk heeft. Doordat er geen mogelijkheid was om personen uit de doelgroep te interviewen, kan de vierde deelvraag over de ervaring van deze doelgroep, niet worden beantwoord. Er is daarmee geen mogelijkheid om weer te geven wat ex-gedetineerde jongeren uit Katwijk vinden van de geboden nazorg en of deze aansluit op hun wensen en behoeften. Het beantwoorden van de hoofdvraag is hiermee niet onmogelijk gemaakt, maar doordat de vierde deelvraag niet kan worden beantwoord, ontbreekt een indicatie over de kwaliteit en aansluiting van de geboden nazorg vanuit het perspectief van de jongeren zelf. 1.4 Leeswijzer Het onderzoek is opgebouwd uit verschillende hoofdstukken die moeten leiden tot het beantwoorden van de hoofdvraag. Hoofdstuk 2 beschrijft de onderzoeksopzet en geeft informatie over het type onderzoek dat gebruikt is en de relevantie. Hoofdstuk 3 beschrijft de relevante theoretische informatie die nodig was om het onderzoek uit te voeren; het de Jure deel van de hoofdvraag. In dit hoofdstuk wordt achtereenvolgend de landelijke, provinciale en lokale wetgeving uiteengezet. In hoofdstuk 4 volgt informatie op basis van onderzoek over de vraag hoe de nazorg in de praktijk geregeld is voor Katwijkse ex-gedetineerde jongeren van twaalf tot achttien jaar. Hoofdstuk 5 geeft de resultaten van het onderzoek weer in de vorm van een sociaal juridische kaart. Voor de leesbaarheid is dit ook opgenomen als een los document. Hoofdstuk 6 geeft antwoord op de deelvragen gevolgd door de beantwoording en conclusies van de hoofvraag. Het hoofdstuk sluit af met een aantal aanbevelingen aan Stichting Kocon en de gemeente Katwijk. Tot slot volgt in hoofdstuk 7 de Bibliografie. 8

10 Hoofdstuk 2 Onderzoeksopzet Dit hoofdstuk geeft de opzet van het onderzoek weer. Wat is de probleemstelling van het onderzoek, de doelstelling en ook wordt de doelgroep helder omschreven. In dit hoofdstuk wordt de vraagtypering uitgelegd en tot slot is een schematisch overzicht van de onderzoeksopzet weergegeven. Voor dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van meerdere kwalitatieve dataverzamelingsmethoden. Er vond een literatuuronderzoek plaats om de relevante wetten en regelgeving boven tafel te krijgen. Om te achterhalen hoe deze wet en regelgeving in de praktijk plaatsvindt en welke organisaties betrokken zijn bij de doelgroep, is er communicatieonderzoek opgezet. Bij het communicatieonderzoek draaide het om het achterhalen van communicatiegegevens, zoals het moment van contact tussen een hulpverlenende instantie en de doelgroep. Het communicatieonderzoek moet daarom in de brede zin van het woord worden opgevat. Het is de bedoeling om inzicht te verkrijgen in de theorie tussen geboden hulpverlening en hoe dit zich in de praktijk uit. 2.1 Probleemstelling Het onderzoek draait om de volgende probleemstelling (hoofdvraag): Hoe is de nazorg van ex-gedetineerde jongeren tussen twaalf en achttien jaar afkomstig uit de gemeente Katwijk zowel de Jure als de Facto tussen 2009 en heden georganiseerd: Om deze probleemstelling te beantwoorden zijn de volgende deelvragen geformuleerd: 1) Wat is de relevante wet en regelgeving rondom de nazorg van ex-gedetineerde jongeren? 2) Hoe vindt de toepassing van relevante wet- en regelgeving plaats in de praktijk? 3) Welke organisaties zijn betrokken zijn bij de nazorg van ex-gedetineerde jongeren? 4) Wat vinden ex-gedetineerde jongeren uit Katwijk van de geboden nazorg in de periode ? 2.2 Doelstelling Het doel van dit onderzoek is het in kaart brengen van de nazorg voor ex-gedetineerde jongeren in Katwijk. Momenteel is er onvoldoende bekend over de organisatie (vormgeving) van nazorg van exgedetineerde jongeren bij de gemeente Katwijk en de hierbij betrokken maatschappelijke instanties. Er is behoefte aan een sociale en juridische kaart die als wegwijzer functioneert als zij te maken krijgen met de genoemde doelgroep. De sociaal juridische kaart zal worden gemaakt ten behoeve van het Platform en de Stichting Kocon en de gemeente Katwijk. Hiermee is een overzicht beschikbaar over de aanwezige hulpverlening en hoe deze inspeelt op de bestaande juridische vlakken. Met de realisatie van deze sociaal juridische kaart, zijn het Platform en de Stichting Kocon samen met de gemeente Katwijk in staat om te zien: - Hoe de huidige nazorg voor ex-gedetineerde jongeren van twaalf tot achttien jaar uit Katwijk georganiseerd is; - of een nadere samenwerking/afstemming met de organisaties die een rol spelen in de uitvoering van nazorg aan jeugdige ex-gedetineerden gewenst is en/of; - er mogelijkheden liggen voor een samenwerkingsverband met de huidige uitvoerende organisaties gebaseerd op de aanpak zoals die nu vorm krijgt in de Pilot nazorg voor volwassen ex-gedetineerden uit Katwijk. 9

11 Daarnaast biedt mijn onderzoeksverslag Kocon en de gemeente Katwijk ook inzicht in: - De relevante wetten en regels die ten grondslag liggen aan het bieden van nazorg aan exgedetineerde jongeren van twaalf tot achttien jaar; - de rol die de gemeente Katwijk en/of (maatschappelijke) organisaties al dan niet hebben bij het uitvoeren van nazorg voor ex-gedetineerde jongeren van twaalf tot achttien jaar uit Katwijk gebaseerd op de wet- en regelgeving; - de meningen en eventuele wensen van enkele jongeren uit Katwijk die in de afgelopen vier jaar te maken hadden met de nazorg na jeugddetentie. 2.3 Operationalisatie In deze paragraaf worden de begrippen uit de hoofdvraag geoperationaliseerd, zodat er geen twijfel ontstaat over wat er wordt bedoeld met de begrippen verder in het onderzoek. Nazorg De definitie van nazorg voor dit onderzoek is overgenomen uit het beleidsplan Verantwoordelijkheidskader nazorg jeugd van het Ministerie van Justitie. Ik koos voor dit beleidsstuk omdat het een duidelijke beschrijving geeft en afkomstig is van een instelling waarvan kennis en autoriteit verondersteld mag worden op het gebied van jeugdelinquentie. Het Ministerie van Justitie is zowel voor de gemeente Katwijk als Kocon een bekende organisatie. Het verantwoordelijkheidskader Nazorg Jeugd hanteert de volgende definitie van nazorg: begeleiding van jeugdigen in aansluiting op een verblijf- jeugddetentie of PIJ-maatregel- in een justitiële jeugdinrichting (JJI) 2 Het gaat om: - Begeleiding; - voor jongeren tussen de twaalf en achttien jaar; - die in jeugddetentie hebben gezeten; - aansluitend kan er bij jeugddetentie sprake zijn van een PIJ-maatregel; 3 - het verblijf in de justitiële jeugdinrichting staat in verband met het plegen van een strafbaar feit. Ex-gedetineerde jongeren tussen de twaalf en achttien jaar Dit is de doelgroep van het onderzoek. De doelgroep is al gespecificeerd op leeftijd. Een verdere specificatie van de jongeren zelf is momenteel niet vereist voor het onderzoek. Het doel van het onderzoek is immers het in kaart brengen van de nazorg, en niet de jongeren zelf. Met exgedetineerde jongeren wordt in het kader van dit onderzoek bedoeld, dat het jongeren betreft die: - De leeftijd tussen twaalf en achttien jaar hebben; - die in jeugddetentie zaten; - aansluitend kon er bij jeugddetentie sprake zijn van een PIJ-maatregel; - het verblijf in de justitiële jeugdinrichting stond in verband met het plegen van een strafbaar feit; - wel of geen nazorg ontvangen. Afkomstig uit de gemeente Katwijk Deze definitie houdt in dat de jongere voor het verblijf in jeugddetentie woonachtig was in de gemeente Katwijk. Dit is relevant voor het onderzoek, omdat het hier gaat om een onderzoek voor een organisatie (Kocon) die de gemeente Katwijk tot het werkgebied rekent. 2 Bron: Verantwoordelijkheidskader Nazorg Jeugd, Ministerie van Justitie, mei 2007, pagina 1. 3 Uitleg PIJ-maatregel Geraadpleegd d.d. 24 juni

12 De Jure Deze term komt uit het Latijnse spreekwoord De Jure et de Facto wat betekent: volgens het recht en de feiten. 4 In dit onderzoek wordt met de Jure gedoeld op de vraag hoe de nazorg op het gebied van wet en regelgeving is geregeld. Het gaat om de theoretische en juridische aspecten van nazorg. De Jure is in dit onderzoek weergegeven in: - Wetgeving; - regelgeving; - beleidsstukken die relevant zijn voor dit thema; - theoretische werkwijze van organisaties die betrokken zijn bij nazorg van ex-gedetineerde jongeren. De Facto De term de Facto is het tweede gedeelte van het Latijnse spreekwoord De Jure et de Facto. Met de Facto doelt men op de feiten oftewel, de praktijk. In dit onderzoek staat de Facto voor het gebied van uitvoering in de praktijk. Voor dit onderzoek is de Facto uitgewerkt in: - Uitvoerende organisaties die zich tot de doelgroep richten; - praktische uitwerking van wet- en regelgeving; - ervaringen van de doelgroep. Georganiseerd De hoofdvraag sluit af met dit werkwoord. Voor dit onderzoek is van belang om te achterhalen hoe alle nazorg die zich tot de doelgroep richt is weergegeven. Met georganiseerd wordt in dit onderzoek bedoeld: Wat er van januari 2009 tot juni 2012 toe is geregeled op het gebied van nazorg voor ex- gedetineerde jongeren tussen twaalf en achttien jaar afkomstig uit Katwijk. Het werkwoord georganiseerd richt zich hiermee tot zowel het theoretische als het praktische aspect van nazorg. De organisatie van de geboden nazorg zal worden weergegeven in de sociaaljuridische kaart en wordt aangeboden aan het bestuur van Stichting Kocon. Geboden nazorg In deelvraag vier komt het begrip geboden nazorg voor. Voor dit onderzoek wordt dit als volgt uiteengezet: Nazorg; - die zich richt op ex-gedetineerde jongeren tussen twaalf en achttien jaar; - die afkomstig zijn uit de gemeente Katwijk; - in de periode januari 2009 tot en met juni Vraagtypes Het onderzoek draait om de volgende hoofdvraag: Hoe is de nazorg van ex-gedetineerde jongeren tussen twaalf en achttien jaar afkomstig uit de gemeente Katwijk zowel de Jure als de Facto tussen 2009 en heden georganiseerd De hoofdvraag heeft een beschrijvend karakter. Beantwoording van deze hoofdvraag geeft als uitkomst dat duidelijk is hoe de nazorg aan ex-gedetineerde jongeren uit de gemeente Katwijk is geregeld. De keuze voor deze vraag komt voort uit de wens van zowel Kocon als de gemeente Katwijk om meer inzicht te krijgen in de organisatie van de nazorg van ex-gedetineerde jongeren tussen twaalf en achttien jaar afkomstig uit de gemeente Katwijk. 4 Spreekwoord De jure et de facto > Geraadpleegd d.d. 22 juni

13 De vraag naar het hoe in de hoofdvraag splitst zich in het onderzoek op in twee terreinen, te weten De Jure (volgens de regels) en De Facto (volgens de praktijk). Hieruit ontstaan vier deelvragen: 1) Wat is de relevante wet en regelgeving rondom de nazorg van ex-gedetineerde jongeren? Dit is een beschrijvende vraag. De vraag kent een theoretisch karakter. Het doel van deze vraag is het achterhalen van relevante wetten, regels en beleid over nazorg aan ex-gedetineerde jongeren. 2) Hoe vindt uitvoering van de relevante wet- en regelgeving plaats in de praktijk van de gemeente Katwijk? Deze vraag is evaluerend van aard. Dit is een vraag die op de praktijk is gericht. De eerder benoemde relevante wet en regelgeving worden wederom onder de loep genomen, dit maal om te achterhalen hoe zij in de praktijk worden uitgevoerd. 3) Welke organisaties zijn betrokken bij de nazorg van ex-gedetineerde jongeren uit Katwijk? Hier gaat het om een definiërende vraag. Bij deze vraag is het de bedoeling om de bestaande organisaties die zich bezighouden met nazorg verlenen aan ex-gedetineerde jongeren uit Katwijk te vinden. Ook wil ik hierbij onderzoeken welke hulp deze organisaties precies bieden aan deze jongeren. Deze vraag gaat dus in op zowel de theorie als de praktijk. 4) Wat vinden ex-gedetineerde jongeren uit Katwijk van de geboden nazorg in de periode januari ? Deze vraag kent een evaluerend karakter. Het doel is om een aantal personen te benaderen die in jeugddetentie hebben gezeten tussen 2009 en Door middel van een diepte interview wil ik achterhalen of zij nazorg ontvingen en wat zij van deze nazorg vinden. De vraag is daarmee op de praktijk gericht. Type onderzoek Dit onderzoek is een praktijkgericht onderzoek. Het onderzoeksresultaat is er op gericht om de opdrachtgever een duidelijk overzicht te geven in de bestaande nazorg aan ex-gedetineerde jongeren. Het praktijkgerichte aspect komt naar voren bij het in kaartbrengen van hoe deze nazorg daadwerkelijk plaatsvindt. Het doel achter dit onderzoek is het verschaffen van inzicht aan Kocon. Er wordt gezocht naar inzicht door middel van tekstuele uitleg en interpretatie, in plaats van numerieke gegevens. Hiermee kan ook de conclusie getrokken worden dat dit om een kwalitatief onderzoek gaat. 2.5 Relevantie van het onderzoek Dit is een onderzoek op sociaal en juridisch gebied en betreft de nazorg van een groep jonge mensen. Het in kaart brengen van het juridische aspect van nazorg geeft zowel hulpverlenende instanties als de gemeente inzicht in de bestaande aanpak van nazorg na jeugddetenties. Ook wordt bekeken welke mogelijkheden er zijn om dit eventueel beter op elkaar aan te laten sluiten. De meerwaarde van dit onderzoek blijkt uit het overzichtelijk maken van geboden nazorg aan exgedetineerde jongeren uit Katwijk door middel van een sociaal- juridische kaart. 2.6 Onderzoeksopzet in schema In figuur 1 is de oorspronkelijke onderzoeksopzet in een schema weergegeven. Dit geeft op een snelle manier inzicht in de gevolgde aanpak. 5 5 Met uitzondering van de beoogde interiews met de doelgroep is de onderzoeksopzet uitgewerkt zoals dit is weer gegeven in dit schema. 12

14 Hoe is de nazorg van ex-gedetineerde jongeren tussen 12 en 18 jaar afkomstig uit de gemeente Katwijk vanuit zowel De Jure als De Facto vanaf 2009 tot heden vorm gegeven. Figuur 1 - Onderzoeksopzet in schema 13

15 Hoofdstuk 3 De Jure - Theoretisch kader Dit hoofstuk omvat de relevante theoretische informatie die nodig was om mijn onderzoek uit te voeren. Al deze informatie tesamen beantwoord het de Jure gedeelte van mijn hoofdvraag. Het theoretisch kader geeft daarmee antwoord op de vraag hoe nazorg in theorie is geregeld voor Katwijkse ex-gedetineerde jongeren van twaalf tot achttien jaar. De term de Jure komt uit het Latijnse spreekwoord De Jure et De Facto 6 wat betekent: volgens het recht en de feiten. In dit onderzoek wordt met De Jure gedoeld op de vraag hoe de nazorg op het gebied van wet en regelgeving is geregeld. Het gaat om de theoretische en juridische aspecten van nazorg. De Jure is in dit onderzoek weergegeven in: 3.1 Landelijke wetgeving en beleid 3.2 Provinciaal beleid 3.3 Regionaal beleid 3.4 Lokaal beleid 3.5 Theoretische procedure Jeugdstrafrecht en betrokken organisaties 3.6 Theoretisch kader bij de nazorg van ex-gedetineerde jongeren 3.1 Landelijke wetgeving In deze paragraaf komt de relevante wetgeving aan de orde. Achtereenvolgend gaat het om: - Jeugdstrafrecht; - Jeugdstrafprocesrecht; - Wet op de Jeugdzorg; - Beleid Wet op de Jeugdzorg; - Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen. Jeugstrafrecht Het Jeugdstrafrecht is geregeld in boek 1 titel VIIIA art 77a 77HH van het Wetboek van Strafrecht (Sr). Een kinderrechter kan kiezen uit verschillende straffen en maatregelen. Er bestaan drie soorten hoofdstraf: detentie, een taakstraf of een boete. Daarnaast mag de rechter daar maatregelen aan toevoegen. Het verschil tussen een straf en een maatregel is dat straf wordt gezien als vergelding of leedtoevoeging aan de verdachte. Een maatregel heeft vaak een opvoedend of corrigerend karakter. 7 Een bekend voorbeeld van een maatregel is de maatregel plaatsing in een inrichting voor jeugdigen, kortweg de PIJ-maatregel genoemd. 8 Een dergelijke inrichting voor jongeren heeft een meer pedagogisch karakter in plaats van een vergeldend, zoals bij jeugddetentie. Jeugddetentie duurt maximaal één jaar als het gaat om een verdachte die jonger is dan zestien jaar. Voor jongeren van zestien en zeventien jaar kan jeugddetentie oplopen tot maximaal twee jaar. Sinds 23 juni 2011 is artikel 21a ingevoegd in het Besluit tenuitvoerlegging Jeugdstrafrecht, waarin de inrichting van een netwerk- en Trajectberaad worden vermeld. Vanwege de grote relevantie van deze overlegstructuren voor de nazorg, volgt in hoofdstuk 3 een nadere uitwerking van dit besluit. 6 Spreekwoord De Jure et de Facto > Geraadpleegd d.d Jeugdstrafrecht in vraag en antwoord, Ministerie van Justitie en Raad voor de Kinderbescherming, oktober 2011, Straffen en maatregelen, punt84, pagina Uitleg PIJ maatregel > Geraadpleegd d.d. 24 juni

16 Jeugdstrafprocesrecht Het Jeugdstrafprocesrecht is geregeld in boek IV titel II art van het Wetboek van Strafvordering (Sv). Hierin staat de procedure van de rechtsgang en de daarbij behorende bevoegdheden rondom het jeugdstrafprocesrecht beschreven. Kinderen onder de twaalf jaar kunnen niet strafrechtelijk worden vervolgd. Het Jeugdstrafrecht geldt voor kinderen vanaf twaalf tot achttien jaar. De Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) wordt altijd ingelicht van het feit dat een jongere een strafbaar feit heeft gepleegd. De officier van justitie mag ook aan de RvdK informatie vragen over de verdachte. De zitting is niet openbaar en de rechtzaak vindt alijd achter gesloten deuren plaats bij de kinderrechter. Ouders van een minderjarige verdachte ontvangen een oproep voor het bijwonen van de zitting en tijdens de zitting zelf kunnen zij hun mening of visie inbrengen. Alle belangrijke schriftelijke stukken die te maken hebben met de strafrechtelijke vervolging van een minderjarige worden ook aan de ouders uitgedeeld. Wanneer een partij het niet eens is met de uitspraak dan is hoger beroep mogelijk bij het gerechtshof van Arnhem. Besluit tenuitvoerlegging jeugdstrafrecht Na artikel 21 wordt een afdeling ingevoegd, luidende: AFDELING IIIA HET NETWERKBERAAD EN HET TRAJECTBERAAD Artikel 21a 1. Er is een Netwerkberaad en een Trajectberaad. 2. Het Netwerkberaad en Trajectberaad hebben tot doel de voorbereiding van de terugkeer in de samenleving van jeugdigen die op strafrechtelijke titel in een inrichting verblijven of hebben verbleven en het bevorderen van geleidelijke overgangen bij deze terugkeer. 3. Aan het Netwerkberaad nemen deel: a. een vertegenwoordiger van de raad voor de kinderbescherming, b. een vertegenwoordiger van de jeugdreclassering dan wel de reclassering, en c. een vertegenwoordiger van de inrichting waarin de jeugdige verblijft. 4. De vertegenwoordiger van de raad voor de kinderbescherming is voorzitter van het Netwerkberaad. 5. Aan het Trajectberaad nemen deel: a. een vertegenwoordiger van de raad voor de kinderbescherming, b. een vertegenwoordiger van de jeugdreclassering dan wel de reclassering, c. een vertegenwoordiger van de inrichting waarin de jeugdige heeft verbleven, en d. een vertegenwoordiger de gemeente, waar de jeugdige na zijn verblijf in de jeugdinrichting zal verblijven. 6. De vertegenwoordiger van de raad voor de kinderbescherming is voorzitter van het Trajectberaad. Citaat uit: Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden. Jaargang 2011, Nr. 304, Te raadplegen sinds donderdag 23 juni :00 Wet op de Jeugdzorg De Wet op de Jeugdzorg werd op 20 april 2004 door de Eerste Kamer aangenomen en trad in werking op 1 januari Deze wet biedt de juridische grondslag voor hulp aan jongeren tot achttien jaar en hun ouders bij het oplossen van problemen bij het opgroeien en opvoeden. Jeugdzorg op grond van de Wet op de Jeugdzorg geldt voor jeugdigen tot achttien jaar 9 met ernstige opgroei- en opvoedproblemen die niet te helpen zijn via de algemene voorzieningen zoals onderwijs, jeugdgezondheidszorg of het maatschappelijk werk. Jeugdzorg is ook bestemd voor de ouders of andere opvoeders. 9 In sommige gevallen (als Bureau Jeugdzorg dit noodzakelijk acht) kan de hulpverlening doorlopen tot het 23e levensjaar. 15

17 Beleid Wet op de Jeugdzorg De landelijke overheid stelt het beleidskader vast, de provincie is hoofdverantwoordelijke en de gemeente is verantwoordelijk voor lokaaljeugdbeleid. De vijf belangrijkste beleidsdoelstellingen van de Wet op de Jeugdzorg zijn: 1) De vraag van de cliënt centraal: Door de vraag van de cliënt centraal te stellen, krijgt de jongere eerder passende zorg. 2) Recht op jeugdzorg: Een jongere heeft recht op zorg wanneer Bureau Jeugdzorg hier een indicatie voor heeft afgegeven. De zorg moet aan voorwaarden voldoen zoals maatwerk en op tijd beschikbaar. 3) Eén centrale, herkenbare toegang tot de jeugdzorg: Bureau Jeugdzorg is onafhankelijk en de enige organisatie die onafhankelijk het verzoek om hulp beoordeelt. Dit voorkomt dat cliënten niet goed weten waar zij terecht kunnen. 4) Integratie van Advies- en meldpunten kindermishandeling (AMK), de (gezins)voogdij en de Jeugdreclassering in het Bureau Jeugdzorg: Als een jongere niet zelf om hulp (kan) vragen, kan Bureau Jeugdzorg zelf actie ondernemen om de jongere te beschermen. Dit geldt ook voor de Jeugdreclassering en het AMK. 5) Introductie van gezinscoaching: De Wet op de Jeugdzorg regelt gezinscoaching. Een gezinscoach coördineert hulpverlening bij gezinnen met meervoudige problematiek, waardoor hulpverleners niet langs elkaar, maar met elkaar werken. Bij ernstige opgroei- en opvoedingsproblemen zorgt het Bureau Jeugdzorg ervoor dat het gezin een gezinscoach krijgt. In andere situaties de gemeenten. De Bureaus Jeugdzorg en de zorgaanbieders moeten jaarlijks een verslag publiceren voor Gedeputeerde Staten, de Inspectie Jeugdzorg en cliëntenorganisaties met gegevens over de kwaliteit van het werk, de evaluatie hiervan en de wijze waarop cliënten betrokken zijn bij de kwaliteit. Het toezicht op de uitvoering en kwaliteit van de Wet op de Jeugdzorg ligt bij de Inspectie Jeugdzorg 10. De Inspectie doet dit op eigen initiatief, op verzoek van een provincie of op verzoek van de Ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en/of Veiligheid en Justitie. Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen De Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen regelt de wettelijke taken van Justitiële Jeugdinrichtingen. De wet bevat de randvoorwaarden waar de JJI s aan moeten voldoen. De minister van Veiligheid en Justitie is verantwoordelijk voor deze wet. 11 Perspectiefplan In artikel 20 van de Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen staat beschreven dat de directie een Perspectiefplan dient op te stellen voor de jongere, als hij langer dan drie weken in detentie blijft. Dit plan biedt de veroordeelde jongere doelen en de mogelijkheid om deze te bereiken. 12 Het Perspectiefplan 13 richt zich ook op de periode na detentie en is daarmee een belangrijke voorloper van nazorg. Het verlofplan, het scholings- en trainingsprogramma en de voorbereiding op de nazorg maken, voor zover van toepassing, maken onderdeel uit van het Perspectiefplan De Inspectie jeugdzorg houdt ook toezicht op de Raad voor de Kinderbescherming. De Inspectie heeft de mogelijkheid om een schriftelijk bevel te geven wanneer bestuurlijk ingrijpen bij een organisatie nodig is. Bron: > Geraadpleegd d.d. 14 september Bron > Geraadpleegd d.d. 18 september Bron > Geraadpleegd d.d. 18 september Bron: 16

18 Verplichte nazorg na jeugddetentie en de PIJ-maatregel Een PIJ-maatregel kan voor maximaal drie jaar worden opgelegd en na twee jaar eindigt de maatregel (behoudens verlenging) voorwaardelijk. Gedurende een door de rechter te bepalen periode vindt dan nazorg plaats. Bij het niet voldoen aan de voorwaarden daarbij, kan terugplaatsing naar de JJI voor maximaal één jaar plaatsvinden. Jongeren met een jeugddetentie waarbij een strafrestant resteert van meer dan drie maanden jeugddetentie gaan verplicht met een scholings- en trainingsprogramma (STP). Op 14 juni 2012 is een wijziging in het Wetboek van Strafrecht vastgelegd om een hiaat in de regeling van de voorwaardelijke beëindiging van de maatregel plaatsing in een inrichting voor jeugdigen (PIJ) te herstellen. Deze wetswijziging vereenvoudigt de verplichte nazorg bij de PIJmaatregel 15 omdat de verplichte rechterlijke procedures komen te vervallen als de nazorg goed verloopt. Dat wil zeggen als de jeugdige zich gedraagt naar de aanwijzingen van de reclassering. Jongeren kunnen tijdens de periode van voorwaardelijke beëindiging maximaal twee keer worden teruggeplaatst, de zogenaamde time-out, om de jongere te stimuleren aan de voorwaarde te blijven voldoen. 16 Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) Vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) heeft iedere gemeente in Nederland de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat al haar inwonende burgers goed meedoen in de samenleving. Gemeenten zijn verplicht eens in de vier jaar hun beleid op het gebied van maatschappelijke ondersteuning op de negen prestatievelden vast te leggen. De WMO is een kaderwet, dat wil zeggen dat gemeenten een eigen beleid kunnen maken dat past binnen de kaders die de WMO aangeeft. De gemeente Katwijk heeft haar beleid over de invulling van de WMO uiteengezet in het Beleidsplan WMO Zie voor de uitwerking van het beleid op de relevante prestatievelden van de WMO paragraaf van dit onderzoek. 3.2 Provinciaal beleid De provincies en grootstedelijke regio s zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van de Wet op de Jeugdzorg en zien toe op de planning, financiering en kwaliteit van de Bureaus Jeugdzorg. 17 Voor de uitvoering ontvangen zij geld van de rijksoverheid, via de ministeries van VWS (zorg) en het ministerie van Justitie (jeugdbescherming en Jeugdreclassering). De provincie Zuid-Holland is opgedeeld in een aantal regio s. Zie figuur 2. De gemeente Katwijk valt onder de regio Zuid-Holland Noord. Omdat de gemeente Katwijk in Zuid-Holland ligt, volgt hieronder het beleid van de provincie Zuid-Holland. Het beleid van de provincie Zuid-Holland staat beschreven in het Uitvoeringsprogramma Jeugd Provincie Zuid-Holland. De provincie subsidieert de Bureaus voor Jeugdzorg Bron: Reglement justitiële jeugdinrichtingen, Hoofdstuk 5 Het perspectiefplan, Artikel 26 Citaat uit: Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden. Jaargang 2011, Nr. 304, Te raadplegen sinds donderdag 23 juni : Bron: > Geraadpleegd d.d. 3 oktober Naar aanleiding van deze wijziging in het Wetboek van Strafrecht zijn ook wijzigingen in het jeugdstraf(proces)recht en de Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen aangebracht gerelateerd aan de verplichte nazorg bij een PIJ. 17 De twaalf provincies en de drie grootstedelijke regio s werken samen op het terrein van de jeugdzorg in het Interprovinciaal Overleg (IPO). Zie 18 De provincie Zuid Holland subsidieert ook enkele andere jeugdzorgaanbieders: Cardea, Stek Jeugdzorg, Trivium Lindenhof en Horizon. Deze jeugdzorgaanbieders leveren jeugdhulp, verblijf en observatiediagnostiek, de drie vormen die in de Wet op de Jeugdzorg zijn genoemd. Het gaat om een breed aanbod van intensief ambulante zorg, dagbehandeling en residentiële zorg. De Horizon biedt specialistische residentiële zorg, besloten behandeling (alternatief voor plaatsing in een justitiële jeugdinrichting), dagbehandeling en pleegzorg. 17

19 Figuur 2 - Regio indeling jeugzorg Zuid Holland - Bron Provincie Zuid-Holland Op het gebied van Jeugdreclassering in relatie tot nazorg is het beleid van de provincie erop gericht om te bereiken dat Bureau Jeugdzorg voor de uitvoering zorgt van opgelegde maatregelen bij Jeugdreclassering. Daar valt ook het nazorgtraject en advies over het inzetten van gedragsbeinvloedende maatregelen onder. De provincie wil verder ook de wachttijden in de jeugdzorg verkorten en stelt geld beschikbaar aan gemeenten om licht pedagogische hulp in te kopen om zo geïndiceerde jeugdzorg te voorkomen. 3.3 Regionaal beleid Het regionale samenwerkingsverband Holland Rijnland bestaat vanaf 1 april 2010 en wordt gevormd door vijftien gemeenten, waaronder de gemeente Katwijk. Project Ketenaanpak Jeugd Holland Rijnland In Holland Rijnland werken de gemeenten samen, onder andere op het gebied van jeugdbeleid. De samenwerking tussen gemeenten en zorginstellingen is vastgelegd in het Convenant Ketenaanpak jeugdbeleid, jeugdzorg en gezinsondersteuning Zuid-Holland Noord Vanuit dit project Ketenaanpak zijn de randvoorwaarden voor de lokale Centra voor Jeugd en Gezin ontwikkeld, is er een regionale Verwijsindex risicojongeren ingevoerd en is de samenwerking tussen hulpverleners beter op elkaar afgestemd. Vanaf 2011 bereidt Holland Rijnland de overgang van de jeugdzorg naar gemeenten voor. Dit zal plaatsvinden in Focus 14 Holland Rijnland heeft voor de bestuursperiode een concept strategische agenda voor de regio opgesteld onder de naam Focus Hierin zijn opgenomen de hoofddoelen en het uitvoeringskader van de gezamenlijke gemeenten. De nota Focus 14 kan door de deelnemende gemeenten en Holland Rijnland worden vertaald naar eigen individuele beleid- en werkplannen. In paragraaf 2 Naar een sluitend aanbod van zorg voor jeugd en gezin gaat vooral in op de transitie van Jeugdzorg naar de gemeenten en de opvoed- en opgroeiondersteuning. Als een 19 Bron > Geraadpleegd d.d. 3 oktober Overgang jeugdzorg naar gemeenten geraadpleegd d.d > Geraadpleegd d.d. 3 oktober Ontwerp Focus 2014 Holland Rijnland - januari 2010, Hoofdstuk 5.3 De hoofdopgaven voor de sociale agenda , paragraaf 2, pagina 39 en

20 opgave voor de komende periode wordt genoemd: Oplossen van knelpunten in de nazorg voor jeugdigen die uitstromen uit geïndiceerde jeugdzorg of detentie. De verdere uitwerking over de aanpak hiervan of het benoemden van de knelpunten ontbreekt in deze nota. In een nota bene wordt verwezen naar de invulling hiervan door de gemeenten omdat gemeenten een zorgtaak hebben waar het gaat om de opvang van jeugdigen die uitstromen uit detentie. 3.4 Lokaal beleid Voor gemeenten bestaat er geen wettelijke plicht tot het verschaffen van nazorg aan exgedetineerde jongeren van twaalf tot achttien jaar. 22 Vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) heeft iedere gemeente in Nederland de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat al haar inwonende burgers goed mee kunnen doen in de samenleving. Zoveel als mogelijk op eigen kracht en met eigen verantwoordelijkheid. Op het moment dat een jongere uitstroomt uit detentie is het een taak van de gemeente, net zoals bij andere jongeren, om deze jongere te ondersteunen op het gebied van onderwijs, werk & inkomen en huisvesting. De WMO is een kaderwet, dat wil zeggen dat gemeenten een eigen beleid kunnen maken dat past binnen de kaders die de WMO aangeeft. Wet Maatschappelijke Ondersteuning gemeente Katwijk De gemeente Katwijk heeft haar beleid over de invulling van de WMO uiteengezet in het Beleidsplan WMO In dit beleidsplan komen vijf domeinen naar voren. Voor dit onderzoek zijn Domein twee 23 : opgroeien en Domein vijf 24 : preventie, zorg en opvang relevant. Domein twee geeft weer welke zaken er vanuit de WMO vallen onder het jeugdbeleid. Dit domein heet dan ook Opgroeien. Hierin valt te lezen dat de gemeente Katwijk vooral insteekt op preventieve ondersteuning van kinderen en hun ouders. Er is een Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) opgezet. De gemeente werkt in regionaal verband mee aan een fysiek jongerenloket, waar de nadruk ligt op het terugdringen van schooluitval. De gemeente Katwijk hecht er veel belang aan dat jongeren het onderwijs verlaten met een startkwalificatie. 25 Domein vijf gaat over maatschappelijke opvang, huiselijk geweld, het bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg en het voeren van verslavingsbeleid. Dit domein is relevant omdat hier ook de nazorg aan ex-gedetineerden aan bod komt. Het doel is om alle burgers aan de samenleving deel te laten nemen. Op het gebied van activering, re-integratie en nazorg is de gemeente Katwijk samen met Stichting Kocon het project sluitende aanpak nazorg ex-gedetineerden gestart in Er is een gemeentelijke nazorgcoördinator aangesteld. Deze persoon zet hulpvragen uit en bewaakt het interne proces van dit project. In 2013 wordt dit project geëvalueerd. Beleidsnota Jeugd van de gemeente Katwijk In 1999 is de beleidsnota jeugd met de titel Jeugd op Koers opgesteld om het jeugdbeleid van de gemeente Katwijk vorm te geven. Deze nota is tot op heden niet vervangen voor een recentere versie. Een nieuwe versie staat gepland voor oktober Het nu geldende jeugdbeleid heeft drie belangrijke uitgangspunten: 26 De behoeften van jeugd staan centraal. Hierbij moet men denken aan behoefte op basis van leeftijd, pedagogisch milieu en eigen mogelijkheden. 22 Verantwoordelijkheidskader Nazorg Jeugd, Ministerie van Justitie, mei 2007 pagina Domein 2 richt zich op Prestatieveld 2 van de WMO: op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen met problemen met opgroeien en van ouders met problemen met opvoeden. 24 Domein 5 richt zich op de Prestatievelden 7, 8 en 9 van de WMO: maatschappelijke opvang, waaronder vrouwenopvang en huiselijk geweld; het bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg met uitzondering van het bieden van psychosociale hulp bij rampen; het voeren van verslavingsbeleid. 25 Wmo beleidsplan gemeente Katwijk, pagina Beleidsnota Jeugd op Koers, gemeente Katwijk, pagina