Terminografie bij de Nederlandse taalafdelingen van de EU

Transcriptie

1 Terminografie bij de Nederlandse taalafdelingen van de EU Domeinverlies: bedreiging of unieke kans? Jeroen Aspeslagh Hoofdterminoloog Nederlands Directoraat-generaal Vertaling Europese Commissie

2 Structuur van de presentatie 1) Terminologiewerk bij de EU 2) Hoe tastbaar is domeinverlies? 3) Europees Coördinatieplatform Nederlandstalige terminologie

3 Statuut van het Nederlands Het Nederlands is een van de 24 "officiële talen en werktalen" van de Europese Unie. Dat statuut houdt vooral het volgende in: EU-instellingen nemen documenten in deze talen in ontvangst en antwoorden ook in deze talen. Alle EU-wetgeving en het Publicatieblad van de EU worden in alle officiële talen en werktalen van de EU gepubliceerd. Nederlandse versies van regelgeving hebben dus dezelfde rechtsgeldigheid als de andere taalversies. Uit praktische overwegingen worden werkdocumenten meestal niet in alle talen vertaald. De Europese Commissie gebruikt voor dergelijke documenten het Engels, Frans en Duits.

4 TERMINOLOGIEWERK BIJ DE EU Enkele feiten en cijfers

5 Terminologiewerk bij de EU Gericht op de behoeften van EU-vertalers Volgt de beleidsaccenten van de EU Is de verantwoordelijkheid van alle taalafdelingen en instellingen van de EU Kwam tot 2005 terecht in verschillende terminologiecollecties Is nu beschikbaar via de interinstitutionele databank IATE

6 Terminologiewerk bij de EU Gericht op de behoeften van EU-vertalers IATE bevat ook frequente zinswendingen, namen van organisaties en afdelingen, namen van verdragen en overeenkomsten, Eerder tekstgebonden en minder systematische verzameling en beschrijving van terminologie Terminologiewerk van de tweede lijn (conceptuele werk gebeurt grotendeels in het Engels) Volgt de beleidsaccenten van de EU In sommige vakgebieden/beleidsterreinen zeer veel terminologie, andere nog nauwelijks beschreven Na vertaling en publicatie van regelgeving kan de aandacht voor en het gebruik van een terminologiecollectie snel verslappen

7 Terminologiewerk bij de EU Is de verantwoordelijkheid van alle taalafdelingen en instellingen van de EU Noodzaakt nauwer overleg en het delen van bronnen en deskundigen Verschillende instellingen werken vaak op verschillende tijdstippen aan verschillende versies van dezelfde teksten Kwam tot 2005 terecht in verschillende collecties (Eurodicautom, TIS, Euterpe, ) Parallelle databanken: veel dubbel werk en ook verschillen Elke instelling eigen werkwijze en goede praktijken

8 Terminologiewerk bij de EU is nu beschikbaar via IATE Meer consistentie Minder dubbel werk Gemeenschappelijke goede praktijken (handleiding, opleidingen, gemeenschappelijk terminologieplatform, contactdag voor terminologen, ) Samenvoegen van de verschillende databanken heeft geleid tot een groot aantal duplicaten en termvarianten De enorme omvang van de databank bemoeilijkt gebruik en beheer

9 IATE Ontstaan IATE is voor de vertalers van de EU de belangrijkste terminologiebron en wordt gebruikt in combinatie met andere vertaalondersteunende programma s (documentbeheersystemen, vertaalgeheugens, archieven, machinevertaling). Ontwikkeling begon in januari IATE is intern in gebruik sinds 2005 en publiek toegankelijk sinds Gemeenschappelijke databank voor het raadplegen, updaten en gezamenlijk beheren van terminologische data Dekt alle domeinen waarin de EU actief is Bevat termen, definities, referenties en context 24 EU-talen plus Latijn (voor planten- en dierennamen), plus andere wereldtalen

10 IATE Interface Publieke versie van IATE:

11 IATE - Partners Europese Rekenkamer Lux Europees Parlement Lux EIB Lux 47 Raad Secretariaat Bxl 600 Hof van Justitie Lux 851 ICTI 1 Europese Commissie (DG Vertaling) Lux Bxl ECB Fra Vertaalbureau Lux CvdR en EESC Bxl Tolken ¹ Interinstitutioneel Comité voor vertaling en vertolking Juristen-vertalers

12 IATE Commissie Terminologie bij DG Vertaling Nederlandse taalafdeling kr it lt lv mt nl pl pt ro sl sk vertalers (ca. 60, in 2 eenheden) DGT-NL-TERM 5 eenheidsterminologen (1 FTE) 1 afdelingsterminoloog (1 FTE) hu ga sv bg DGT Terminology Board Forum van afdelingsterminologen fr fi et es en el de cs da Terminologiecoördinatie bepaalt jaarlijks werkprogramma interinstitutionele contacten externe contacten opleidingen

13 IATE - Enkele cijfers Algemeen Totaal Commissie Lemmata 1,47 miljoen 0,86 miljoen Termen 8,7 miljoen 5,7 miljoen Afkortingen 0,5 miljoen 0,2 miljoen ca. 60 % Collocaties 0,14 miljoen <0,07 miljoen november 2012

14 IATE - Enkele cijfers Aantal termen per taal (2012) Taal Aantal termen Taal Aantal termen BG LA CS LT DA LV DE MT EL NL EN PL ES PT ET RO FI SK FR SL GA SV HU Andere IT

15 IATE - Uitdagingen Ruis: duplicaten wegwerken Taal Totaal Duplicaten % bg ,08% cs ,09% da ,58% de ,75% el ,20% en ,17% es ,32% et ,88% fi ,37% fr ,97% ga ,95% hu ,39% it ,96% lt ,53% lv ,69% mt ,81% nl ,38% pl ,07% pt ,28% ro ,18% sk ,70% sl ,93% sv ,10% Total ,91% Taal Totaal Duplicaten % bg ,04% cs ,03% da ,50% de ,83% el ,09% en ,77% es ,57% et ,64% fi ,61% fr ,76% ga ,37% hu ,79% it ,41% lt ,42% lv ,15% mt ,91% nl ,66% pl ,65% pt ,38% ro ,92% sk ,89% sl ,98% sv ,47% Total ,35% situatie eind 2007 situatie april 2013

16 IATE - Uitdagingen Stilte: ontbrekende talen aanvullen Talen per IATE-lemma (2011)

17 HOE TASTBAAR IS DOMEINVERLIES? Enkele veelzeggende signalen

18 Veelzeggende signalen Opzoekwerk: voor bepaalde domeinen duiken in de zoekresultaten steeds vaker Engelstalige scripties/publicaties van Nederlandstalige universiteiten of onderzoeksinstellingen met enkel een samenvatting in het Nederlands Advies van deskundigen: Wij gebruiken eigenlijk enkel de Engelse termen (bv. luchtvaart, IT & telecom, financiële sector) Gebruik van Nederlandse termen zaait soms verwarring Zoeken naar Nederlandse equivalenten leidt soms tot nodeloze termvariatie Nederlandstalige publicaties: stijging van het percentage Engelstalige termen (bv. financiële sector)

19 Interinstitutionele contactdag 2013 Jaarlijkse bijeenkomst van terminologen, kwaliteitsbewakers en managers van alle Nederlandse taalafdelingen van de EU. Thema 2013: financiële terminologie Lezingen en workshops over zeer uiteenlopende onderwerpen door sprekers van binnen en buiten de Europese instellingen Bazel III en CRD IV/CRR (kapitaalvereisten) (On)vertaalbaarheid van Engelse terminologie in de factoringbusiness Het centrale toezicht van de ECB op de banken in de eurozone Accountability and audit deficits Algemene vaststelling Engels domineert in de financiële sector en Nederlandse teksten zijn doorspekt met Engelse termen.

20 Interinstitutionele contactdag 2013 Vraag: hoe moeten de Nederlandstalige EU-vertalers omgaan met insijpeling van Engelse termen? Engelse termen overnemen? Engelse termen vervangen door een Nederlands neologisme? Engelse termen overnemen en tussen haakjes een omschrijving of Nederlands neologisme toevoegen (of omgekeerd)? Is er een algemene lijn te trekken of is elk geval anders? Conclusies Er zijn afspraken nodig tussen alle taalafdelingen, maar ook duurzaam overleg met externe partners in België en Nederland Specifiek voor financiële terminologie is er een interinstitutionele werkgroep van financiële vertalers en terminologen in voorbereiding

21 EUROPEES COÖRDINATIEPLATFORM NEDERLANDSTALIGE TERMINOLOGIE

22 Europees coördinatieplatform Nederlandstalige terminologie Achtergrond Wat: Waarom: Wie: nieuw initiatief van de Europese Commissie en de Nederlandse Taalunie voor terminologische afstemming behoefte aan meer en betere afstemming over te kiezen vertaalequivalenten voor (nieuwe) termen EU-terminologen, vertegenwoordigers van de Belgische, Vlaamse en Nederlandse overheid en ondersteuning van de Nederlandse Taalunie, het Steunpunt Nederlandstalige Terminologie en NL-Term Structuur: één kerngroep en verschillende thematische werkgroepen, twee vergaderingen per jaar, besloten website

23 Europees coördinatieplatform Nederlandstalige terminologie Huidige samenstelling kerngroep Europese Commissie Jeroen Aspeslagh Europees Parlement Johan Wuyts Raad van de Europese Unie Frieda De Vos Nederlandse overheid Michel Verhagen Belgische federale overheid Martine Perpet Vlaamse overheid Hugo Zwaenepoel Nederlandse Taalunie Folkert de Vriend Europese Rekenkamer/NL-Term Ingrid van Gent Steunpunt Nederlandstalige Terminologie Hennie van der Vliet

24 Doelstellingen Het coördineren van de keuze van termen voor nieuwe concepten Het verzamelen, beschrijven en distribueren van de officiële overheidsterminologie in Nederland en België/Vlaanderen Het delen van informatie, methoden en hulpmiddelen tussen de leden van het platform

25 Lopende proefprojecten Corruptieterminologie Werken aan het consolideren van terminologie rond het thema corruptie Testen van de werking van het coördinatieplatform Multilaterale verdragen Opzetten van een overlegstructuur voor Nederlandse vertalingen van multilaterale verdragen Op elkaar afstemmen van bestaande afspraken en goede praktijken Verzamelen van nuttige links en verwijzingen naar bestaande vertalingen

26 Toekomst Eind november 2013: 2e vergadering van het platform om de samenwerking verder vorm te geven Potentiële extra partners: andere EU-instellingen, andere overheidsdiensten uit België en Nederland, onderwijsinstellingen, normalisatie-instituten, freelance vertalers en redacteurs, uitgevers, ontwikkelaars, beroepsverenigingen, Voorbeeldfunctie: op termijn kan dit platform uitgroeien tot dé referentie voor de systematische beschrijving van vaktaal en terminologie in het Nederlandse taalgebied

27 Thank you for your attention! Dank voor uw aandacht!