VLAAMS IMPULSPROGRAMMA NATUURONTWIKKELING. Kosten-baten Analyse van Bosuitbreiding in Oost-Vlaanderen

Transcriptie

1 VLAAMS IMPULSPROGRAMMA NATUURONTWIKKELING Kosten-baten Analyse van Bosuitbreiding in Oost-Vlaanderen Niet-technische Samenvatting VLINA december 2001 Centrum voor Economische Studiën K.U.Leuven Laboratorium voor Bos, Natuur en Landschap K.U.Leuven Vereniging voor Bos in Vlaanderen 1

2 1 Inleiding De Vlaamse regering voorziet in haar beleid de uitbreiding van bestaande bossen en de aanleg van nieuwe bossen. In het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen worden, naast bosgebieden waar ontwikkeling en behoud van bos centraal staan, ook ha bosuitbreidingsgebieden voorzien waarin een ecologisch verantwoorde bosuitbreiding voorop staat. In de studie Lange Termijnplanning Bosbouw (Anoniem, 1993) is multifunctionaliteit van bossen het belangrijkste criterium voor bosuitbreiding. Bosuitbreiding moet worden nagestreefd in gebieden waar een maximaal aantal functies door een zelfde bos kunnen worden ingevuld, namelijk de economische, de sociaaleducatieve, de schermfunctie, de ecologische en de landschappelijke (Mens en Ruimte, 1996). In deze studie berekent men de maatschappelijke en financiële kosten en baten voor de aanleg van bos in een aantal potentiële bosuitbreidingsgebieden in Vlaanderen. Gezien de beperkte duur van het project werd geopteerd voor een casestudy van deze kosten-batenanalyse toe te passen op de bosarme provincie Oost-Vlaanderen. Ook was het hierdoor noodzakelijk om te vertrekken van een aantal assumpties. 1.1 Assumpties De middelen en mogelijkheden voor bosaanleg zijn hoe dan ook beperkt. Bosaanleg gebeurt dan ook het best waar de netto-maatschappelijke baat maximaal is. Een aantal beperkingen zijn hierbij onvermijdelijk. Enerzijds zijn er assumpties die worden opgelegd door het beleid van het Vlaamse Gewest, anderzijds zijn ook een aantal vereenvoudigingen nodig om praktische redenen (hier als uitgangspunten aangeduid) en om het rekenwerk enigszins te verlichten: Beleidsassumpties Te bebossen oppervlakte: ha (Afdeling Bos en Groen, mondeling); Bossen worden aangelegd binnen de Gewenste Bosstructuur met een voorkeur voor uitbreiding van bestaande bossen en voor gebieden die minder geschikt zijn voor de landbouw; Multifunctionaliteit is de regel; Duurzaam beheer (met natuurlijke verjonging en eindkap na 100 jaar voor es en na 200 jaar voor eik); Uitgangspunten Er worden vier regio s afgebakend in Oost-Vlaanderen, waarbij er ruimtelijke interdependentie in baten of kosten mogelijk is binnen de regio maar niet tussen de regio; Minimale oppervlakte van een bosuitbreidingsproject 20 ha; Statisch model: alle bossen worden tegelijkertijd aangelegd; 2

3 Bestandensamenstelling van de nieuwe bossen: 50% gewone es, 50% inlandse eik 1 ; Termijn: 200 jaar (één rotatie eik en twee opeenvolgende rotaties es) Maatschappelijke kosten en baten in plaats van louter financiële kosten en opbrengsten; Speciale aandacht voor recreatiebaten (en de rol van substituten daarin), gederfde landbouwopbrengsten en mestafzet; Enkel andere bossen, bestaande of nieuw aan te leggen bossen zijn substituut voor het bos waarvan we de recreatieve waarde willen bepalen; Biodiversiteit wordt verondersteld deel uit te maken van de nietgebruikswaarde; Ecosysteembaten zijn beperkt tot koolstofopslag; Gezien er voor nog niet bestaande bossen geen originele gegevens beschikbaar kunnen zijn om kosten en baten te berekenen, worden cijfers voor gelijkaardige bestaande bossen in Vlaanderen gebruikt. In algemene termen noemt men deze werkwijze de benefit transfer (waardefunctietransfer). We houden geen rekening met veranderingen in de waarde van de bestaande bossen als gevolg van de aanleg van nieuwe bossen 2 of met wijzigingen in opbrengsten van andere recreatiedomeinen. Dit zou kunnen worden beschouwd als een overschatting van de netto-baat van de nieuwe bossen. We concentreren ons op die baten en kosten waarvoor ruwe inschattingen beschikbaar of haalbaar zijn. Dit wil zeggen dat die baten waarvoor geen enkele inschatting beschikbaar is, nl. de impact van bossen op het microklimaat, op lucht-, bodem- en watervervuiling niet aan bod komen. 2 Actuele situatie Oost-Vlaanderen Oost-Vlaanderen telt ongeveer 1,33 miljoen inwoners. De grootste bevolkingsconcentraties zijn in het grootstedelijk gebied Gent en de regionaal stedelijke gebieden Aalst en St.-Niklaas gesitueerd. De westelijke punt van de Vlaamse Ruit zoals gedefinieerd in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen - ligt in de provincie Oost-Vlaanderen. Centraal in de provincie is de Gentse grootstedelijke actieruimte gesitueerd. De noordelijke grens van de Vlaamse Ruit wordt gevormd door de bedrijvigheid langsheen de E17 en de havenuitbreidingen op grondgebied van Beveren. In het zuiden vormen de Dendersteden Dendermonde en Aalst de grens, uitlopend naar Ninove. Rond de verstedelijkte kern die gevormd wordt door de Vlaamse Ruit kunnen op het grondgebied van de provincie drie openruimtegebieden worden geïdentificeerd: het noordelijk (Moerbeke, Stekene, Sint-Gillis- Waas), het westelijke (van Assenede tot Aalter) en het zuidelijke (van Oosterzele tot Ronse en tot Lierde) openruimtegebied. 1 Als typevoorbeeld voor een multifunctioneel, duurzaam beheerd loofbos. 2 Dit is in principe wel mogelijk met onze onderzoeksopzet, maar gezien de korte duur van dit project werd beslist de volle aandacht te schenken aan de nieuwe bossen. 3

4 De bosoppervlakte in Oost-Vlaanderen bedraagt actueel ongeveer ha. Dit komt overeen met een bosindex van 5,6%. De gemiddelde bosindex voor gans Vlaanderen ligt bijna dubbel zo hoog nl. 10,8%. Tussen 1990 en 2000 is in Oost-Vlaanderen de bosoppervlakte afgenomen met ongeveer 700 ha. Ongeveer 83% van het bos in Oost-Vlaanderen is privé-bos, 8% (± ha) is eigendom van het Vlaams Gewest en 9% (± ha) is eigendom van andere openbare besturen. Naast de versnippering naar eigendom wordt de bosoppervlakte ook gekenmerkt door een zeer grote fysische versnippering. Volgens de landbouwtelling van 1998 bedroeg de beteelde landbouwoppervlakte ca ha. Hiervan werden 64% ingenomen door grasland (vooral weide) en groenvoedergewassen; ongeveer 31% door akkerbouw en 4% door tuinbouw. Sinds 1980 daalt de tewerkstelling in de land- en tuinbouwsector van Oost-Vlaanderen met 2,1% per jaar; het totaal aantal bedrijven daalt aan een zelfde ritme (2,5% per jaar). Opmerkelijk is dat het aandeel van de bedrijven zonder zekerheid inzake opvolging op hetzelfde peil blijft. Rekening houdend met het feit dat de gemiddelde bedrijfsgrootte toeneemt, volgt hieruit dat het areaal verzekerde opvolging jaarlijks stijgt. De gemiddelde bedrijfsoppervlakte is tijdens de laatste decennia voortdurend gestegen: van 8 ha in 1980 tot 13,7 ha in 1998, wat dus een jaarlijkse stijging inhoudt van 3,6% per jaar. Een belangrijk knelpunt blijft de ruimtelijke druk op en de afname van het agrarisch areaal. Grote delen van Oost-Vlaanderen staan onder een zeer sterke verstedelijkingsdruk. Deze intense druk en versnippering van verschillend landgebruikvormen is dikwijls een bron van conflicten en legt beperkingen op aan een doorgedreven gemechaniseerde bedrijfsvoering. Verder valt op dat in Oost-Vlaanderen de actueel bestaande belangrijke recreatieve bosgebieden gesitueerd zijn in de openruimtegebieden en dus vrij ver gelegen zijn van de gebieden met hoge bevolkingsdichtheden. 3 Materiaal en Methoden 3.1 De kosten-batenanalyse Kosten-batenanalyse (KBA) is een techniek die ontwikkeld werd om investeringen te beoordelen vanuit een sociaal-economisch standpunt. KBA helpt beslissingsmakers bij (1) het bepalen van de optimale grootte/hoeveelheid van de investering, in het geval van bosaanleg de optimale uitbreidingsoppervlakte; (2) het vinden van de optimale mix van investeringen die de efficiëntie maximaliseert, vb. de optimale verdeling stads- en regionale bossen en (3) het kiezen uit verschillende alternatieven (Loomis en Walsh, 1997). Men kijkt hierbij eerst naar het effect van de investering op de welvaart van elk individu. Het principe dat hierbij gehanteerd wordt is dat deze verandering van de individuele welvaart wordt gemeten aan de hand van de eigen waardering door het individu in kwestie. Vervolgens moet men de verandering in sociale welvaart afleiden van deze veranderingen in individuele welvaart. 4

5 3.2 Conceptueel model We maken onze KBA aan de hand van een methodologie die ons toelaat een combinatie van potentieel te bebossen gebieden aan te duiden die de netto maatschappelijke baten (i.e. het verschil tussen de maatschappelijke baten en de maatschappelijke kosten) maximaliseren, rekening houdend met nevenvoorwaarden zoals een minimaal en/of maximaal te bebossen oppervlakte, een beschikbaar overheidsbudget,enz. Deze nevenvoorwaarden worden hoofdzakelijk bepaald door het beleid. De uitdaging bestaat erin bij het berekenen van de baten van een aan te leggen bos rekening te houden met het al dan niet aanwezig zijn van andere bossen. Recreatiebaten bijvoorbeeld, zijn zeer sterk afhankelijk van mogelijke substituten voor bosbezoekers (Freeman, 1993). In principe komen alle andere bossen, maar ook natuurgebieden en andere ontspannings- of recreatiemogelijkheden in aanmerking als substituten. 3.3 Preselectie van bosuitbreidingsprojecten Als uitgangspunt voor de preselectie van de bosuitbreidingsprojecten werd gekozen voor de Gewenste Bosstructuur voor Vlaanderen. Deze studie werd uitgevoerd door Mens en Ruimte in opdracht van de Afdeling Bos en Groen van AMINAL. De Gewenste Bosstructuur (GB) bestaat uit alle bestaande bossen (overeenkomstig de definitie van bos in het Bosdecreet) en de gewenste bosuitbreiding (30000 ha voor Vlaanderen). De Vlaamse Regering heeft in het kader van het Ontwerp Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (juli 1996) beslist om ha te voorzien voor bosuitbreiding. Door de zeer lage bebossingsgraad (5,6%) van de provincie Oost-Vlaanderen zal er voor deze provincie een scenario uitgewerkt worden waarbij effectief ha wordt aangelegd. De Gewenste Bosstructuur (GB) in Oost-Vlaanderen heeft een oppervlakte van ha. Hierin zitten echter naast de openruimtegebieden ook de harde gewestbestemmingen, de waardevolle ecotopen, gebieden met wettelijke bescherming, bebouwing en bestaande bossen vervat. Onder harde gewestbestemmingen wordt bestemmingen als bijvoorbeeld infrastructuur, industrie en bewoning begrepen. Bij sommige zeer waardevolle ecotopen is bebossing helemaal niet gewenst omdat de ecologische waarde totaal niet verzoend kan worden met bos. Hierbij aansluitend geldt dit argument ook voor wettelijk beschermde gebieden als de vogel- en habitatrichtlijngebieden. In Vlaanderen is een deel van de bebouwing niet terug te vinden in de Gewestplannen. Daarom werd gebruik gemaakt van de Bodemgebruikskaart om deze bebouwing uit te sluiten. Vanzelfsprekend kunnen beboste percelen niet meer in aanmerking komen voor bosuitbreiding. De totale oppervlakte van de GB die na uitsluiten van voorgaande zones wel in aanmerking komt voor bosuitbreiding bedraagt ha. In totaal wordt er tijdens de preselectie in Oost-Vlaanderen voor ha bosuitbreiding aangeduid. Tijdens deze selectie wordt rekening gehouden met de nabijheid van bestaand bos. Naast ecologische argumenten hebben ook het bosbeheer en de recreatie belang bij een minimumoppervlakte. In dezelfde context is er voor geopteerd de benedengrens van een bosuitbreidingsproject bij 20 ha te leggen. Ook het belang van het perceel voor de landbouw wordt in rekening gebracht. Hiervoor wordt gebruikt gemaakt van de Landbouwtyperingskaart die een maat geeft voor de 5

6 geschiktheid van de kadastrale percelen voor de landbouw. Voor de landbouw waardevolle percelen worden echter niet a-priori uitgesloten. De ha bosuitbreiding wordt verdeeld over 113 bosuitbreidingsprojecten. Om rekenkundige redenen wordt Oost-Vlaanderen opgedeeld in vier geografische regio s (genaamd Gent, Noord-Oost-Vlaanderen, Vlaamse Ardennen en Wetteren-Aalst). 3.4 Baten en kosten van bebossing van landbouwgronden We beschouwen de volgende batencategorieën: recreatie, nietgebruikswaarden, koolstofopslag, jacht en houtopbrengst. Aan de kostenkant onderscheiden we de kosten van bosaanleg en beheer, het verlies aan landbouwopbrengsten en het verlies aan mestafzet Houtopbrengsten Wij gebruiken de resultaten van een analyse van het Dienstencentrum voor Bosbouw uit 2000, waarin ze de bosrentabiliteit in productiegerichte, multifunctionele bossen en natuurgerichte multifunctionele bossen vergelijken. In onze studie gaan we uit van de aanleg van eiken-essenbossen (samenstelling 50%-50%), als typevoorbeeld voor een multifunctioneel loofbos. De bedrijfstijd van inlandse eik bedraagt 200 jaar, die van gewone es 100 jaar. De jaarlijkse opbrengst hiervan berekend als annuïteit 3 bedraagt 28,50/ha Jacht Voor het bedrag van de jaarlijkse jachtpacht per hectare wordt een gemiddelde genomen voor Mollendaal, Meerdaal en Steenbergveld (Bos en Groen, buitendienst Leuven). Gezien in de nieuw aan te leggen bossen geen reeën-populatie wordt verwacht, wordt dit gemiddeld bedrag met 20-30% verlaagd. Dit geeft ons een jaarlijkse opbrengst voor de Oost-Vlaamse bossen van 15 /ha Koolstofopslag In onze KBA zullen we een C-opslag van 2,5 ton per hectare per jaar veronderstellen. Voor de waardering hiervan wordt gebruik gemaakt van cijfers uit het ExternE rapport van (Bickel et al., 1999). De marginale waarde van 1 ton vastgelegde C bedraagt ongeveer 10. De jaarlijkse C-baat is bijgevolg 25 per ha Niet-gebruikswaarden Ook mensen die zelf geen gebruik maken van een natuurgoed, zoals een bos, hechten belang/waarde aan het voortbestaan van het gebied. Men noemt dit in de literatuur niet-gebruikswaarden. De niet-gebruikswaarde van een 3 Onder annuïteit verstaat met een reeks betalingen of uitkeringen met gelijke tussenpozen. De annuïteiten in dit project gehanteerd zijn jaarlijks terugkerende baten of kosten uitgedrukt in contante waarde. 6

7 natuurgebied is onafhankelijk van het huidige of toekomstige gebruik ervan (Mitchell en Carson, 1991). In het Vlinaproject C9606 werd voor Heverleebos-Meerdaalwoud gepeild naar de niet-gebruikswaarde aan de hand van een contingente waarderingsmethode. Dit is de enige bruikbare studie over bossen in Vlaanderen (Moons et al., 2000). De jaarlijkse waarde per hectare die in deze studie verkregen werd bedraagt /ha (annuïteit) en wordt getransfereerd naar de bosuitbreidingsprojecten in Oost-Vlaanderen Gederfde landbouwopbrengsten Het grootste deel van de bosuitbreiding wordt aangelegd op landbouwgronden. Deze gronden komen dan ook niet meer in aanmerking voor landbouwproductie. Op deze manier ontstaat er een belangrijke opportuniteitskost. Het berekenen van deze opportuniteitskost is echter een heel complexe zaak. Ten eerste produceert de Oost-Vlaamse landbouw een grote verscheidenheid aan landbouwproducten. Het tweede en belangrijkste probleem is dat de (Europese) landbouwpolitiek een complexe aangelegenheid is en dat heel wat landbouwproducten (direct of indirect) zwaar gesubsidieerd worden. Vanuit maatschappelijk standpunt zijn deze subsidies transfers binnen de maatschappij en mogen ze dus niet in rekening gebracht worden als opportuniteitskost. Daar tegenover staat dat de jaarlijkse landbouwstatistieken heel uitgebreid zijn wat opbrengsten en teeltoppervlakte betreft (Nis, Landbouwstatistieken). Uiteraard moeten de exploitatiekosten van de opbrengsten afgetrokken worden om de echte opportuniteitskost te bekomen. Bij de berekening werd er rekening gehouden met de landbouwstreek waarin de bosuitbreiding plaatsvindt(in casu de Zandleemstreek en Vlaamse Zandstreek) Gederfde mestafzet De laatste decennia werden de bemestingsnormen om milieuredenen steeds verder verstrengd. Per perceel zijn maximumnormen vastgelegd voor de bemesting. Aangezien mest geen homogene stof is zijn de normen uitgedrukt in stikstof (N) en difosforpentoxide (P 2 O 5 ). De normen variëren per perceel in functie van de fosfaatverzadigingsgraad, de bijzondere bescherming van oppervlakte- of grondwater (groep water ), horende tot de groep natuur (cultuurgronden gelegen in natuurgebieden, natuurontwikkelingsgebieden of natuurreservaten zoals aangeduid op de gewestplannen) of gewas (gras, maïs, gewassen met lage stikstofbehoefte of andere gewassen). Voor de mestafzet heeft de veeboer de keuze tussen landbouwgronden of mestverwerking. In het kader van bosuitbreiding betekent dit dat voor elk landbouwperceel dat bebost wordt, een alternatief moet gezocht worden voor de mestafzet. In concreto betekent dit de mestverwerking. Per ton mest dat niet afgezet kan worden door bosuitbreiding wordt er in dit project een kost gerekend van (gegevens Afdeling Land). Dit is de opportuniteitskost per ton van de gederfde mestafzet. Een bijkomend probleem is dat mest geen homogeen product is. Om dit te omzeilen werd het N- en P 2 O 5 -gehalte van een gemiddelde ton Oost--Vlaamse mest berekend. De berekeningen gaven weer dat een ton mest met een gemiddelde samenstelling voor Oost-Vlaanderen 5,74 kg N en 2,40 kg P 2 O 5 bevat. 7

8 3.4.7 Aanleg en beheerskosten bos Voor eik wordt uitgegaan van natuurlijke verjonging na vijf jaar. Op de leeftijd van 10 jaar is vormsnoei nodig en daarna worden dunningen uitgevoerd. Andere beheerswerken betreffen terreinvoorbereiding, aanplanting en eventuele vrijstelling. Voor de gewone es bestaan de beheerswerken uit uitdunnen, vormsnoei en een onrendabele dunning (zuivering). We houden geen rekening met de aankoopprijs van de grond, gezien de waarde van de grond wordt berekend aan de hand van gederfde landbouwopbrengsten en mestafzet. De jaarlijkse kosten berekend als annuïteit bedragen 38,60 per hectare Recreatie de waardetransfermethode De recreatiebaten voor de nieuw te bebossen gebieden kunnen vastgesteld worden door een travel cost studie voor elk potentieel bosgebied. Dit is praktisch moeilijk realiseerbaar met name omdat geen originele gegevens over bezoekers kunnen verzameld worden. Daarom gebruiken we resultaten voor andere bosgebieden waarvoor wel gegevens beschikbaar zijn. Deze manier van werken wordt de waardetransfermethode genoemd. In het basis reiskostenmodel wordt een vraagfunctie geschat die het aantal bezoeken aan een gebied uitlegt in functie van de kostprijs van een bezoek (in casu de kosten om het gebied te bereiken of de reiskosten), sociodemografische gegevens over de bezoekers, gegevens over beschikbaarheid en kwaliteit van andere (recreatie)gebieden (substituten), (natuurlijke) karakteristieken van het gebied en eventueel andere verklarende variabelen. Het basisgebied gebruikt in onze waardetransfer is opnieuw Heverleebos- Meerdaalwoud. We schatten een zonaal reiskostenmodel waarin de herkomstzones worden afgebakend op basis van afstand tot het bosgebied enerzijds en windrichting anderzijds. Uit de schatting van de zonale vraagfunctie voor dit boscomplex blijkt dat wanneer de kost van een bezoek verhoogt, men significant minder bezoeken brengt aan het bos. Hetzelfde negatieve verband vinden we ook terug voor een grotere bevolkingsdichtheid, een toename van beschikbare substituten en een groter aandeel 55-plussers onder de bevolking. Het consumentensurplus kan per zone berekend worden op basis van de geschatte vraagfunctie. Het gemiddelde jaarlijkse consumentensurplus bedraagt 40,22 per capita (dus niet per bezoeker maar als het ware per verwachte bezoeker). Per verwacht of voorspeld bezoek is dit 1,96 en per effectief bezoek 2,66. Berekenen we het jaarlijks consumentensurplus voor alle bezoekers aan het bos of de recreatieve waarde van het bos voor de inwoners van één herkomstzone, dan bedraagt die gemiddeld ,77. Gesommeerd over alle herkomstzones geeft dat een totale recreatieve waarde van ongeveer of per hectare per jaar. Om de waarde van de potentiële bosgebieden in Oost-Vlaanderen te berekenen gaan we als volgt te werk: De variabelen worden berekend voor elke herkomstzone rond het potentieel bosgebied zoals hoger beschreven; 8

9 De waarde van elke variabele in de vraagvergelijking wordt vermenigvuldigd met de geschatte coëfficiënt; De bekomen waarden worden opgeteld; dit geeft een voorspelling voor het verwacht aantal bezoeken voor iemand uit die herkomstzone rond een potentieel bosgebied (i.e. het aantal bezoeken per capita, niet per bezoeker); Alle voorspelde bezoeken voor elke herkomstzone rond een potentieel bosgebied worden gesommeerd; dit geeft een voorspelling voor het totale aantal bezoeken aan het bos op jaarbasis. 4 Resultaten en discussie Onze uiteindelijke bedoeling is om een rangschikking te maken van combinaties van bosuitbreidingsprojecten die aan een bepaalde oppervlaktebeperking voldoen. Het gebruikte criterium is het batenkostensaldo per hectare voor een combinatie. Dit wordt berekend als het verschil van baten en kosten per hectare. Gezien de baten zoals koolstofopslag, recreatie en vooral nietgebruikswaarde vaak stof tot discussie zijn, werd besloten twee analyses te maken: de eerste zonder deze drie batencategorieën, de tweede met alle kosten en baten zoals opgesomd in deel 3.4. Om het rekenwerk enigszins te verlichten werd de provincie Oost-Vlaanderen opgesplitst in vier regio s en werden deze regio s volledig afzonderlijk behandeld. Elke zone krijgt proportioneel een eigen oppervlaktebeperking opgelegd (gegeven de totale vooropgestelde bebossingsoppervlakte van 2500 ha voor Oost-Vlaanderen). De vier regio s worden voorgesteld op onderstaande figuur. We bekijken telkens combinaties van potentiële bosgebieden die aan onze oppervlaktebeperking (weliswaar met onder- en bovengrens) voldoen. Op deze manier houden we rekening met substitutie-effecten in de recreatiebaten. We rangschikken deze combinaties volgens de netto-baat per hectare. We bekijken telkens combinaties van potentiële bosgebieden die aan onze oppervlaktebeperking (weliswaar met onder- en bovengrens) voldoen. Op deze manier houden we rekening met substitutie-effecten in de recreatiebaten. We rangschikken deze combinaties volgens de netto-baat per hectare. G e o g r a f i s c h e r e g i o ' s v a n O o s t - V l a a n d e r e n N Geografische regio's van Oost-Vlaanderen Gent Noord-Oost-Vlaanderen Vlaamse Ardennen Wetteren-Aalst 0 9 Kilometers 9

10 4.1 Resultaten in enge zin: zonder recreatie Volgende baten en kosten worden in rekening gebracht: Houtopbrengsten; Jachtopbrengsten; Bosaanleg- en beheer; Verlies aan landbouwopbrengsten; Verlies aan mestafzet. Algemeen geldt dat één bepaald bos steeds dezelfde netto-baat heeft, onafhankelijk van de combinatie waartoe het behoort. Opvallend is ook het feit dat ook de slechtste combinaties nog een netto-baat opleveren. Bebossing lijkt dus in alle gevallen zinvol. Redenen hiervoor zijn enerzijds de sterk gesubsidieerde landbouwsector (opbrengsten gewaardeerd aan de hand van wereldprijzen verminderd met de kosten geeft voor de meeste teelten een negatief resultaat) en anderzijds het feit dat we geen afweging maken van bebossing met andere landgebruiksvormen zoals vb. bewoning. Tot slot merken we op dat de geografische ligging van de potentiële bosgebieden ten opzichte van elkaar en ten opzichte van bestaande bossen hier onbelangrijk is. De verhouding tussen de hoogste netto-baat per hectare en laagste nettobaat per hectare bedraagt voor alle regio s behalve Gent 4,8. Voor Gent is de verhouding beste-slechtste combinatie nog groter: de beste combinatie levert bijna acht keer meer op dan de slechtste combinatie. Wanneer we de netto-baten van de tien beste en tien slechtste combinaties vergelijken blijken de verschillen significant te zijn. 4.2 Resultaten in ruime zin Volgende baten worden toegevoegd aan de berekening: Koolstofopslag; Recreatie; Niet-gebruikswaarde. In dit geval kan de netto-baat per hectare voor een zelfde bos verschillen afhankelijk van de combinatie waartoe het bos behoort. Verklaring hiervoor is de gevoeligheid van de recreatiebaten voor de aanwezigheid van substituten. Deze kunnen zowel bestaande als potentiële bossen zijn. De geografische ligging van bossen ten opzichte van elkaar is hier wel bepalend voor de totale netto-baat van een combinatie. De verhouding tussen de hoogste en laagste netto-baat per hectare verschilt sterk tussen de regio s. Voor Gent brengt de beste combinatie 180 keer meer op dan de slechtste; voor de regio Noord is er een verschil van factor 36; voor de regio s Vlaamse Ardennen en Wetteren-Aalst bedraagt de verhouding 5 à 6. Ook hier zijn deze verschillen voor de tien beste en tien slechtste combinaties significant. Wanneer rekening wordt gehouden met alle baten van bosuitbreidingsprojecten zijn de netto-baten beduidend hoger dan wanneer geen rekening wordt gehouden met recreatie-, niet-gebruiks en koolstofopslagwaarden. In het verslag wordt ook aangetoond dat de aanwezigheid van substituten wel degelijk een invloed heeft op de recreatiebaten van een bos. Zo blijkt dat voor de regio Gent voor een zelfde bos de maximale netto-baat per 10

11 hectare tot vijf maal hoger kan zijn dan de minimale netto-baat. De redenering hierachter is dat, hoe meer bossen men kan bezoeken, hoe minder vaak men één bepaald bos bezoekt. Deze trend leidt tot een lagere recreatiebaat en bijgevolg ook totale netto-baat van dit bos. Het is evident dat de aanwezigheid van andere bossen geografisch bepaald wordt. De ligging van bossen op zich en ten opzichte van andere bossen is hier van groot belang. 5 Beleidsaanbevelingen Deze resultaten zijn zeer nuttig voor het beleid met betrekking tot uitbreiding van het bosareaal. Het ad hoc aankopen van landbouwgrond om die vervolgens te bebossen levert misschien wel een zekere baat op, maar met een zelfde uitgave kan men een resultaat krijgen dat wel 5, 6, tot zelfs meer dan 10 keer beter is. Kosten-batenanalyse is hierbij een nuttige leidraad. Het maakt een duidelijke, objectieve en uniforme afweging van positieve en negatieve effecten mogelijk. Het is ook mogelijk om met alle baten, ook de niet tastbare of vermarktbare, rekening te houden. Uit onze studie bleek dat vooral recreatiebaten een invloed hebben op de totale netto-baten die een bos oplevert. Bovendien is bij landgebruiksveranderingen de afstand tot de recreanten erg belangrijk. De kosten-batenanalyse zoals in onze studie gepresenteerd houdt hiermee ten volle rekening in het bepalen van de recreatiebaten. De ligging van een bos op zich en ten opzichte van andere bestaande of nieuwe bossen speelt wel degelijk een rol voor het nut of de baat van dat bos. We pleiten er dan ook voor om bij belangrijke een sociale kostenbatenanalyse uit te voeren die de gevolgen voor alle betrokkenen inschat. 11