Oma was een prinses uit de kraton. Verbintenissen van Europese mannen met inheemse vrouwen van stand

Transcriptie

1 Oma was een prinses uit de kraton. Verbintenissen van Europese mannen met inheemse vrouwen van stand R.G. de Neve Inleiding In de door het Centraal Bureau voor Genealogie uitgegeven genealogische onderzoeksgids Asal Oesoel. Indische stamboom ( s-gravenhage 2009) 1 en in De Indische Navorscher (2010) 2 werd onder meer aandacht besteed aan inlandse voormoeders die in gedrukte publicaties of op internet met de titel Radèn voorkomen. Meestal is die aanduiding gebaseerd op een familieverhaal, dat niet wordt bevestigd door een betrouwbare archiefbron. Met het oog hierop is het goed over deze materie enig helderheid te verschaffen. Dit artikel wil daaraan bijdragen door een inventarisatie te bieden van wat er op dit moment bij mij bekend is over verbintenissen van Europeanen met inheemse vrouwen die zich door afkomst en/of positie van de desabevolking onderscheidden. 3 Tevens plaats ik enkele historische kanttekeningen. Een interessante vraag die echter buiten het kader van dit artikel valt, is wat de maatschappelijke positie was van de mannen die relaties aangingen met inheemse vrouwen van stand. Om enigszins een idee te krijgen, volgt hieronder het resultaat van een quick scan van enkele adresboeken. Op zich krijgen we hierdoor een aardige indruk, maar het is natuurlijk te weinig voor het trekken van verantwoorde conclusies. Keren we na dit korte intermezzo terug naar waar het in dit artikel om gaat, dan zijn de originele huwelijksakten de belangrijkste, want meest betrouwbare bron. En in een adem daarmee moeten natuurlijk worden genoemd de opgaven van de huwelijken in de Indische almanakken, naamregisters en adresboeken die destijds werden verstrekt door de ambtenaren van de burgerlijke stand in Nederlandsch-Indië. Huwelijksakten zijn betrouwbaarder dan overlijdensakten omdat zij worden opgemaakt aan de hand van de gegevens die door het bruidspaar zelf werden overlegd. Daarbij moet de kanttekening worden geplaatst dat de opgave van een inheemse adellijke titel van de bruid door de ambtenaren van de burgerlijke stand niet altijd even nauwgezet werd gecontroleerd. Dit mede omdat het systeem van de inheemse titulatuur bepaald niet tot de meest eenvoudige kost behoorde. Inheemse titels 4 De inheemse samenleving in Nederlandsch-Indië hechtte van hoog tot laag bijzonder aan expliciete en impliciete uitingen van eerbetoon, respect en hoffelijkheid, alsmede aan afkomst, rang en titulatuur, openbaar ceremonieel en alles wat daarmee samenhing. Als gevolg daarvan had zich onder andere een gecompliceerd, niet 1

2 eenduidig systeem van inheemse titels ontwikkeld. Beperken we ons hier tot Java, dan zien we dat het inheemse stelsel van titels sterk door tijd en vooral plaats (West-Java, de Vorstenlanden, Midden-Java buiten de Vorstenlanden, Oost-Java en Madoera) werd bepaald. Om te beginnen behoorden tot dit stelsel de vorstelijke (Soesoehoenan, Sultan, Panembahan en Pangéran) en door geboorte verkregen adellijke (Pangéran, Ratoe, Radèn, Mas) titels. Daarnaast kende men niet-erfelijke beleefdheidstitels, onder andere Kiahi, Mas, Bagoes of Agoes. De titel Kiahi werd gegeven aan personen van leeftijd die vanwege ambt, rijkdom, kundigheden en/of vroomheid algemene achting verdienden. Op een enkele uitzondering na ouden van dagen van hoge geboorte met of zonder recht op een adellijke titel werd deze titel niet gevoerd door personen van hoge geboorte. Deze titel werd aan regenten toegekend die geen adellijke titel bezaten. Overigens was dat laatste sinds ongeveer het midden van de negentiende eeuw zelden nog het geval. De titel Mas werd niet alleen gevoerd als adellijke, dus erfelijke titel, maar ook als beleefdheidstitel voor personen tussen de inheemse volksklasse en de Javaanse adel in. De grens is echter moeilijk te trekken, aangezien elke inlander die een inheems ambt van enige betekenis bekleedde zich al snel gerechtigd voelde de (erfelijke) titel Mas aan te nemen. De titel Bagoes of Agoes werd onder andere gegeven aan personen die tot voorname, doch niet-adellijke families behoorden. Verder werden door inlanders uitsluitend in combinatie met titels predicaten gevoerd, zoals Adipati, Toemenggoeng (Tummenggung), Ariå (spreek uit Ario), Pandji, Ngabèhi (ook Angabèhi of (verkort) Bèhi), Demang en Rånggå (spreek uit Ronggo). Zij duidden geen adellijke rang aan en waren evenmin verbonden aan een ambt, maar gaven een nadere betekenis aan de voorafgaande adellijke titel. Predicaten konden door geboorte worden verkregen (adellijke predicaten) of als persoonlijke gunst zijn verleend (ambtelijke predicaten). Zij werden direct voor de naam van de betrokken persoon geplaatst en achter diens adellijke of beleefdheidstitel. De predicaten Adipati en Toemenggoeng waren voorbehouden aan de regenten. Tenslotte was de inheemse bevolking vertrouwd met allerlei aan een ambt verbonden ambtstitels, zoals Bupati, Patih, Djaksa, Wadana, Demang en Mantri, alsmede aan eretitels. Verder is het goed te weten dat met name in het noordelijk deel van midden-java dus buiten de Vorstenlanden een wildgroei van adellijke titels heeft plaatsgevonden. Dit werd enerzijds veroorzaakt door het feit dat dergelijke titels in tegenstelling tot elders op Java tevens via vrouwelijke lijn werden doorgegeven, anderzijds omdat ook lagere inheemse beambten zich ongestoord de titel Radèn aanmatigden. Het resultaat was dat in sommige residenties bijna de helft van de inheemse ambtenaren die zich Radèn noemden op die titel geen recht hadden. In het kader van dit artikel voert het te ver dieper op deze materie in te gaan. Volstaan wordt daarom met een greep uit de meest voorkomende titels die door inheemse vrouwen werden gevoerd. Ratoe Radèn Ajoe Radèn Adjeng Radèn Rårå (Roro) Radèn Lårå (Loro) Radèn Ngantèn Mas Ajoe Mas Ngantèn Mas Embok Mas Lårå of Råra Sri Embok of Bok Niahi of Nji gehuwde of ongehuwde vrouw (vorstelijke of hoge adellijke titel), feitelijk het vrouwelijke equivalent van Soesoehoenan, Sultan, Panembahan, Pangéran (de titels die door inheemse vorsten werden gevoerd). hogere adellijke titel gehuwde vrouw (dochters van de inheemse vorsten) hogere adellijke titel ongehuwde vrouw lagere adellijke titel gehuwde of ongehuwde vrouw idem idem lagere adellijke (erfelijk) of beleefdheidstitel (niet erfelijk) gehuwde vrouw idem (gehuwde of ongehuwde vrouw) idem (idem) idem (idem) eretitel (geen adellijke titel) beleefdheidstitel beleefdheidstitel (vrouwelijk equivalent van Kiahi) 2

3 Overzicht Het hier gepresenteerde overzicht 5 van gemengde relaties is overeenkomstig de navolgende categorieën ingedeeld. I: bekend door een akte van de burgerlijke stand of vermelding in de opgaven burgerlijke stand in de almanakken, naamlijsten en adresboeken van Nederlandsch-Indië (hierna, indien aangehaald, kortweg aangeduid als respectievelijk Almanak, Naamlijst en Adresboek). II: bekend door een huwelijksbericht in een krant. III: IV: bekend door een vermelding als relatie bij geboorte, huwelijk of overlijden. bekend door een publicatie (in druk of op internet) of volgens een mondelinge mededeling, in beide gevallen zonder ondersteunend bewijs ontleend aan een archiefbron. Categorie I: burgerlijke stand (73) Periode (2) Soerakarta 13 sept JOHANNES AUGUSTINUS DEZENTJE met RADÈN AJOE TJONDRO KOESOMO, ook genaamd SARA HELENA. Batavia 5 sept ROBERT BOYD met EMBOK MAAS (lees: MAS) WARSINA. Periode (10) Soerakarta 11 aug JOHANNES CORNELIS KREEFFT met de inlandse vrouw MAS LORO SOETINAG/SOETINAH. 6 Semarang 24 juni 1861 WILLEM GEORGE WOLFF met de Bandjermasinse prinses RATOE INTEN. Rembang 8 sept JOHANNES CHRISTIAAN GABELER 7 met de inlandse vrouw MAS NGANTÈN RATNO, bij de doop genaamd AURORA MATHILDA. 8 Salatiga (Semarang) 20 okt PIERRE HAMAR DE LA BRETHONIÈRE met de Javaanse vrouw RADÈN NGANTÈN SAMIRAH. 9 Salatiga (Semarang) 5 jan GEORGE JOACHUM FLOHR met de Javaanse vrouw RADÈN RORO (RÅRÅ) SOETJIE, bij de doop genaamd MARIA JOSEVA. 10 Batavia 5 jan CHRISTIAAN HENDRIK ANTON FRANCISCUS CATENIUS met MAAS (lees: MAS) LORO SADIA RONOPRO- TOTJO. Malang 28 nov HERMAN WILLEM ABELS met RADÈN ADJENG WI[E]DJI[E]. Batavia 1 dec WILLEM ARNOLD LANS met de Javaanse vrouw RADÈN LORO (LÅRÅ) SOSMARNIE (lees: SOEMARNIE). Djokjakarta 14 april 1875 Jhr. PETRUS FRANCISCUS COENEN met RADÈN AJOE RATENE/RATENI. 3

4 Meester Cornelis 29 okt DIRK BROUWER met de inlandse Christenvrouw RATOE MEN EUNICE. 11 Koedoes (Japara) 20 mei 1876 J.M.F. MULLER met MAS LORO DINEM. Periode (16) Klaten (Soerakarta) 28 febr HENDRIK WILLEM COENRAAD BARD BRANDLIGT met de inlandse vrouw RADÈN ADJENG SOEDIMA. Grissee (Soerabaja) 29 dec (echtsch. ingeschr. Blitar (Kediri) 9 juli 1894) CHRISTIAAN WILLEM BOOMBERGEN met de inlandse vrouw JOHANNA RADMINTEN MAS ADJENG POERO DI REDJO. Madioen 24 sept PAULUS JUSTUS SIEDENBURG met RADÈN AJOE MOORTININGROOM. Soerakarta 31 okt THEOPHILUS GODLIEB KILIAAN 12 met de inlandse vrouw RADÈN NGANTÈN DJOIJOPOESPITO, bij de doop genaamd JOHANNA FREDERICA MENANG. Batavia 21 nov ANTONIUS PETRUS THEODORUS BOELEN met MAAS (lees: MAS) NGANTÈN RINA ARDINA. Temanggoeng (Kedoe) 18 sept JOHAN WILLEM BRUNNER met de Javaanse vrouw RATIAH/RASIAH, ook genaamd MAS ADJENG MISAH. Pemalang (Tegal) 27 dec ADRIAAN HENDRIK SAMUELS met de inlandse vrouw BOK DARMI, ook genaamd BOK SOEDAMIE. Semarang 5 april 1889 IZAAK REINIER RHEMREV met de inlandse vrouw RADÈN NGANTÈN SAKINEM, bij de doop genaamd HELENA. 13 Padang 14 jan Mr. JAN JACOB SMITS met de Javaanse vrouw MAS ADJENG WAKINAH. Djokjakarta 10 maart 1891 FRITS LEOPOLD VAN KEMPEN met de inlandse vrouw MAS NGANTÈN NGADINAH. Tjilatjap (Banjoemas) 21 mei 1892 GERARD DE VEER met de inlandse vrouw RADÈN ADJENG POENSIAH. Benkoelen 13 dec EDUARD BARTHOLOMEUS RUDOLF TELLINGS met de Javaanse vrouw MAS ADJENG SRI. Soerabaja 25 dec HENDRIK SMISSAERT met de inlandse vrouw MAS NGANTÈN SALIJEM. Ngrowo (Kediri) 18 juni 1894 J[AN] R[EINIER] L[OTHARIUS] C[AREL] MELGER met RADÈN NGANTÈN SADIRAH. 4

5 Magelang (Kadoe) 4 sept JOHANN CAREL KUMMER met RADÈN NGANTÈN WASINGAH. Periode (45) Bandoeng 11 juli 1900 JOHAN HENDRIK SLEEBOS met de Javaanse vrouw RADÈN AJOE MOENA. Soerakarta 6 okt CAREL DIRK WINTER met de inlandse vrouw MAS ADJENG SOEDARMI. Bangil (Pasoeroean) 26 juni 1901 ANTHONIE EMAN met MAS ADJENG GINAH. Buitenzorg 24 juli 1901 CLARENCE PANDIJ met de Javaanse vrouw MAS ADJENG JASMINA. 14 Djokjakarta 17 okt JOHANNES LEONARD REUNEKER met de inlandse vrouw RADÈN ADJENG SITIMANAH/SITI AMANAH. Soerabaja 5 mei 1904 JACOBUS PIJMAN met de inlandse vrouw MAS ADJENG NING. Djokjakarta 28 okt Dr. ISAAC GRONEMAN met de inlandse vrouw RADÈN AJOE RETNO KASIJAN. Lamongan (Soerabaja) 8 febr PIETER MARINUS GALLAS met de inlandse vrouw RADÈN ADJENG AUGUSTIENE (ook genaamd RADÈN ADJENG AUGUSTIN SETJODIREDJO). Soerabaja 13 maart 1907 JOHANNES ADRIANUS HARTEN met de Madoerese vrouw MAS ADJENG SADINA. Semarang 27 maart 1907 FRANS HENRI SMITH met de inlandse vrouw RADÈN AJOE KEDAH. Ngawi (Madioen) 17 nov FRIEDRICH RUDOLPH WILHELM WETTSTEIN met de Javaanse vrouw RADÈN LORO (LÅRÅ) SAMINAH. 16 Banjoemas 17 juli 1909 JOHANNES JOSEPHUS BERNARDUS OSTMEIER 17 met de Javaanse vrouw MAS ADJENG MARIANAH. 18 Bataviaasch Nieuwsblad van 14 september

6 Soerabaja 30 dec HE[N]RICUS FRA[N]CISCUS JOSPEHUS BOUSSARD met de inlandse vrouw RADÈN RORO KRISTINAH. Semarang 8 april 1911 JOHANNES VAN WOESIK met de inlandse vrouw MAS AJOE EMMA (echtsch. ingeschr. ald. 7 april 1915). Soerakarta 15 juni 1912 AUGUST JOHANNES NICOLAAS SMITH met de inlandse vrouw RADÈN NGANTÈN GENDOOK. Poerworedjo (Bagelen) 30 nov FRANS VAN DOMBURG met de inlandse vrouw RADÈN LORO (LÅRÅ) SOEKINAH. Batavia 28 dec GERRIT WILLEM LEMMERS met MAS ADJENG SOPINAH. Djokjakarta 29 jan GEORGE LODEWIJK WEIJNSCHENK met de inlandse vrouw MAS ADJENG AMATSARIE. Batavia 27 maart 1913 JOHAN GODFRIED DANIËLS met RADÈN ADJENG DJOEMENAH, bij de doop genaamd CHRISTINA. 19 Soerabaja 13 juni 1913 JACOBUS ADRIANUS MOORREES met de inlandse vrouw RADÈN ADJENG ADIWATIE. Poerworedjo (...) 8 jan HENRICUS CONSTANTIJN ANTHONIJSZ met de inlandse vrouw RADÈN RORO (RÅRÅ) SITISOEWARNA. Soerakarta 15 juli 1914 CHARLES SENSTIUS met de inlandse vrouw RADÈN ADJENG ROMINAH. Cheribon 3 okt WILLEM LEENDERT MESMAN met NJI RADÈN SOERATMI. Djember 12 mei 1915 DIRK HENRI LINDEMAN met de inlandse vrouw MAS ADJENG ROOSMINI. Keboemen 30 aug HUBERT CONSTANT MARIE DORREN met RADÈN ADJENG SOEHITO TIRTOKOESOEMO. 20 Bataviaasch Nieuwsblad van 10 sept Serang (Bantam) 18 sept JAN MARIE GRAMBERG met de inlandse vrouw RADÈN ADJENG SITI SOEKARMINAH. 6

7 Meester Cornelis 16 maart 1917 JOHANNES JACOBUS HUBEEK met de Javaanse vrouw MAS ADJENG MARDIAH. Piroe (Ceram, Amboina) 7 april 1917 ANTHONIE VAN DER SLUIS met RADÈN AISAH. Tjilatjap (Banjoemas) 2 juni 1917 HENRI EMILE KIKSEN met de inlandse vrouw MAS ADJENG SOEMINAH. Djokjakarta 7 nov ARTHUR LODEWIJK DE LA BRETONIÈRE met de inlandse Christenvrouw RADÈN ADJENG SOERATMIEN, bij de doop genaamd HERMIEN. Tjiandjoer (Preanger Regentschappen) 30 nov JOAN WEYNSCHENK met de inlandse vrouw NJAI RADÈN SITI RAPIAH. Soerabaja 27 juli 1918 Overlijden van mevr. MERGHART, geb. MAS ADJENG SAINI. Madioen 1 maart 1919 ANTON GEORGE DE RAVALLET met de Javaanse vrouw RADÈN NGANTEN SRIDOENOEK. Soerabaja 23 april 1919 HEINRICH CHRISTIAN BEREND ONKEN met de inlandse Christenvrouw RADÈN NGANTEN MOEDJINEM, bij de doop genaamd MARIE HELÈNE. Poerwokerto (...) 17 sept JOHANNES CORNELIS LUCIÈNE DE WINTER met de inlandse vrouw RADÈN RORO (RÅRÅ) KARINIAH. Bandoeng 31 dec SIMON REMST met de inlandse vrouw NJI RADÈN ALEDJA SATJAWINANGOEN. Bandoeng 28 jan WILLEM MARINUS BEEKMAN met de inlandse vrouw EMBOK BARINTEN. Semarang 18 maart 1920 HENDRIK DE GROOT met de inlandse vrouw RADÈN NGANTEN SOEMIRAH. Kediri 20 dec CHARLES JOUNG (wellicht: YOUNG, RdN) met de inlandse vrouw RADÈN NGANTEN NIEK. Semarang 12 dec GEORGE FREDERIK BOUM BLETTERMAN met MAS RORO PATIMAH. Bandoeng 16 jan SIMON DAVID JOHAN met NJI RADÈN PATIMAH SINGAWINATA. Brebes (Pekalongan) 25 april 1922 Overlijden van RADÈN NGANTEN SITI ATINAH, echtgenote van J.R. REBENSCHEYDT. [Djokjakarta] 23 nov GASTON WOUTER VINCENT met RADÈN NGANTÈN PERKIS, dochter van Mas Djopotro en Radèn Ngantèn Djopotro. 21 7

8 Batavia [dag en maand onbekend] 1948 HERMAN ZWIERS met R ADÈN ADJENG SOETRATI RATNA K OMATA GONDO SEPOETRA.22 Soerabaja 20 nov RUDOLF W ILHELM W ETTSTEIN met R ADÈN R ORO (R ÅRÅ ) GERMANY HARDJODIPURO, dochter van Radèn Hardjodipuro, landbouwer te Banjuwangi, en Maria Katharina Liese (afkomstig uit Fulda).23 Categorie II: bekend door huwelijksbericht (11) Djokjakarta 17 sept (huwelijksafkondiging) W. K OOPMAN met R ADÈN ADJENG ROASDJIAH, volle nicht van de sultan.24 Bataviaasch Nieuwsblad van 17 sept Djokjakarta/Klakah 15 nov (verloving) ED. PHILIPP met R ADÈN ADJENG K ARDJEMI SITI SONDARI, dr. van Radèn Toemenggoeng Djajengsastro, gepensioneerd Boepati Anom.25 Kras (Kediri) 18 aug PH[ILIP] H[UGO] HALSAMER met R ADÈN AJOE M OETMAINAH, dr. van wijlen R[adèn] M[as] A[gung] Djojodirono, regent van Lamongan.26 De Indische Courant van 18 augustus [plaats onbekend] 18 sept C. VAN BEEK met R ADÈN ADJENG SARININGRAT.27 [plaats onbekend] 19 nov J.A. HAFELD met R ADÈN NGANTÈN M. M ARINI.28 [plaats onbekend] 3 juni 1937 J.B. M ARMELSTEIN met de inlandse vrouw R ADÈN R ORO (R ÅRÅ ) SITI AMINAH.29 [plaats en dag onbekend] okt J. RUPLY met R ADÈN R ORO (R ÅRÅ ) M OENTIANA.30 [plaats en datum onbekend] 1949 J. STAHLECKER met R ADÈN R ORO (R ÅRÅ ) ETTY SOEROTO.31 8

9 Soerabaja [dag onbekend] juli 1950 J. HERCULES met M AS ADJENG SUTINEM.32 [plaats en dag onbekend] dec J.TH. O BDAM met M AS ADJENG RAMSINAH.33 [plaats en datum onbekend] 1951 K.J. DOORNBOSCH met R ADÈN R ORO (R ÅRÅ ) SRI M UNDJIJATI SONJARURI.34 Categorie III: vermeld als relatie (10) omstr LODEWIJK SORLINK M EIJER met R ADÈN NGANTÈN K ATINAG (ouders).35 omstr VICTOR SMITH met R ADÈN R ORO (R ÅRÅ ) REWOG (ouders).36 omstr ALBERT HANDRY ISRAEL met M AS ADJENG SAMIRAH (ouders).37 omstr SJOERD VAN HAMEL met R ADÈN NGANTEN M OESTARIJAH (ouders).38 omstr DR. CHARLES ANTON W ESTHOFF met R ADÈN L ORO (L ÅRÅ ) M AILAH (ouders).39 omstr F.W.H. JACOBS met R ADÈN AJOE POEAN R ADJA I NTEN.40 Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indië van 14 jan omstr LEOPOLD DE SANTY met R ADÈN R ORO SOERATMI, dochter van Radèn Oemar en Radèn Ajoe Soedjirah.41 omstr J AN L.G.J. DE SCHEEMAKER met G OESTI AJOE M ADE SIDEMEN.42 omstr J.G.Z. M ULLER met M AS AJOE ROEKIAH.43 omstr RUDOLF EMIL PEETERS met SRI M ARASCAR.44 9

10 Categorie IV: zonder bronopgave (19) JOSEPH THOMAS COENRAAD ( ) met naar wordt gesteld WULLAN SARI, blijkens haar grafschrift INGSUMAREDUKUH NGENTAKKUTOWINANGUN, naar wordt gesteld dochter van soesoehoenan Pakoeboewono III. 46 Japara 23 jan FRANS LUTTER met naar wordt gesteld RADÈN AJOE TIKA DJOJODIRDJO. 47 Buitenzorg 5 maart 1845 JORGE JUAN CRISTOSOMO BISH met AUGUSTINA, volgens hardnekkige verhalen SOERIA ADI NINGRAT, dochter van een regent, 48 of volgens een ander familieverhaal AUGUSTINA RADÈN ADJENG ACHA SOERIA- DININGRAT 49 of AUGUSTINA RADÈN ADJENG ACHA. 50 Batavia 23 maart 1850 JACOB EILBRACHT met de VRIJE (INLANDSE VROUW) TJABARIA, naar wordt gesteld dochter van Pangéran Midoen van Bangka Hulu (Benkoelen). 51 Djokjakarta 7 sept GEORGE W[E]IJNSCHENK 52 met de VRIJE (JAVAANSE VROUW) RAIMAG, in de wandeling genaamd ROESOOK (lees: BOESOOG), naar wordt gesteld RADÈN ADJENG SAMPIT, 53 dochter van de sultan van Djokjakarta. 54 Soerakarta 10 april 1855 Jhr. MARIUS JOHANNES VAN BRAAM 55 met de Javaanse vrouw PENTAS, dochter van Kertodjojo en Nimi Lemoe, 56 maar naar wordt gesteld in werkelijkheid een dochter van de soesoehoenan van Soerakarta. 57 omstr JOHAN WILHELM DOPPERT met naar wordt gesteld RADÈN MIRAH HINGSIH. 58 omstr JOHAN ANTHONIE HARDEMAN (R.N.L.) met naar wordt gesteld RADÈN ADJENG ASMANI. 59 omstr WILHELMUS JOANNES SMETSERS met LOUISA ALBERTINA AGNES VAN SOLMS, naar wordt gesteld een prinses uit de kraton van Solo. 60 omstr JEAN JOSEPH CESAR WAERSEGERS met naar wordt gesteld RADÈN AJOE SRI WIDDJI HANGUNATMODJO. 61 Bojolali (Soerakarta) 9 sept CASPER FREDERIK DENNING (lees: DEUNING) met de Javaanse vrouw DJEMINEM, bij de doop genaamd JOHANNA, 63 naar wordt gesteld RADÈN AJOE SINEM ISTRI. 64 omstr JAN WILLEM VAN DAPPEREN 65 met naar wordt gesteld RADÈN RORO (RÅRÅ) SUDARMINAH. 66 Klaten (Soerakarta) 14 mei ABRAHAM OLTMANS met de inlandse Christenvrouw ATTEMA SEMAN, bij de doop genaamd MARIA, naar wordt gesteld RADÈN ADJENG ATEMA SEMAN

11 omstr. eerste kwart twintigste eeuw LODEWIJK THEODORUS EMILE DE ROY VAN ZUYDEWIJN met naar wordt gesteld CECILIA RADÈN ADJENG KOENIATIE. 69 Soekaboemi 9 aug DANIEL JOHANNES HAAXMAN met de inlandse vrouw MAEMOENAH, naar wordt gesteld RADÈN AJOE MAIMOENAH. 71 Madioen 27 juli 1927 JACOBUS FRANCISCUS LUTTER ( ) met naar wordt gesteld RADÈN AJOE ROOSINAH. 72 Djojakarta omstr JOHAN VAN NOUHUYS met naar wordt gesteld RADÈN SUDARIYAH POERWODIHARDJO, dochter van Radèn Mas Agung Ondowirasmo (zoon van de sultan van Djokjakarta) en Radén Ajoe Ondo. 73 Djember 3 dec LOUIS JAMES EIJSBROEK met naar wordt gesteld RADÈN AJOE SOERATMI. 74 Madioen 20 sept ADRIAAN BERTHO VAN DER LINDE met naar wordt gesteld RADÈN AJOE PARIJEM, 75 dochter van Radèn Mas Djajeng Soeparsih en Radèn Ajoe Kasijem. Noten 1. Pagina Pagina Aanvullingen zijn vanzelfsprekend van harte welkom. 4. Wie over dit onderwerp meer wil weten, kan de volgende publicatie raadplegen: L.W.C. van den Berg, De inlandsche rangen en titels op Java en Madoera ( s-gravenhage 19022). 5. Aanvullingen en/of verbeteringen zijn uiteraard van harte welkom. 6. Mas Loro Soetinah, overl. Klaten (Soerakarta) 1 mei Wedr. van Florentina Jacoba Mente. 8. Mas Ngantèn Ratno, bij de doop genaamd Aurora Mathilda, wed. van Johannes Christiaan Gabeler, overl. Demak (Semarang) 4 maart Radèn Ngantèn Samirah, overl. Soerakarta 29 juni Radèn Roro (Rårå) Soetjie, bij de doop genaamd Maria Joseva, wed. van George Joachum Flohr, overl. Salatiga 15 nov De inlandse christenvrouw Raden Men Eunice, echtgenote van Dirk Brouwer, overl. Buitenzorg 29 jan Gesch. echtg. van Anna Catharina Anthonie. 13. De inlandse Christenvouw Radèn Nganten Sakinem, bij de doop genaamd Helena, overl. Semarang 13 april Mevr. Pandy, geb. Mas Adjeng Jasmina, overl. Batavia 10 april 1930 (70 jaar oud) (Bataviaasch Nieuwsblad van 19 april 1930). 15. Opgaven burgerlijke stand in Adresboek 1909, Burgerlijke Stand van Ngawi, Huwelijksregister 1907, aktenr. 3, d.d. 17 nov (in de huwelijksakte staat Roro). Bruid en bruidegom erkenden vier kinderen, die door het opvolgend huwelijk werden gewettigd. 17. Gesch. echtgenoot (echtsch. ingeschr. Magelang (Kedoe) 27 aug. 1902) van Georgette de Lannee de Betrancourt. 18. Mas Adjeng Marianah, overl. Bandoeng 12 sept (in haar 44e jaar; in haar overlijdensbericht vermeld als Marjatinah Ostmeier, geb. Radèn Adjeng Adadirana). 19. Radèn Adjeng Djoemenah, overl. Batavia 15 sept Huwelijksbericht in: Bataviaasch Nieuwsblad van 10 sept Hierin werd zij aangeduid als: Radèn Adjeng Itoh, zuster van de regent van Karanganjar. Hij was luitenant Er wordt verwezen naar een huwelijksakte, waaruit deels letterlijk wordt geciteerd. 22. Dit huwelijk berust op een mededeling in: A. van Marle, De groep der Indo-Europeanen in Nederlands-Indië, iets over ontstaan en groei, Indonesië 5 (1952, nr. 4) , ald Geen huwelijks- of verlovingsbericht gevonden. In genoemde publicatie wordt ook meegedeeld dat in de twintigste eeuw een dochter van respectievelijk de regenten van Karanganjar en Demak met een Europeaan trouwde (Ibidem, ). 23. Burgerlijke stand van Soerabaja, huwelijksregister 1951, aktenr Hij geb. Hamburg 30 dec. 1924, employé van de firma Wetho te Soerabaja (1951); zij geb. Soerakarta 14 maart 1929, hulpverpleegkundige te Djakarta (1951). 24. Bataviaasch Nieuwsblad van 17 sept

12 25. Verlovingsdatum. Zie: Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indië van 22 nov Hun huwelijk niet aangetroffen in de opgaven burgerlijke stand. 26. De Indische Courant van 18 aug Uit dit huwelijk werd te Loemadjang op 31 augustus 1929 een dochter geboren. Zie voor haar: Nederlandse Jurisprudentie 1996, nr Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indië van 24 sept Bataviaasch Nieuwsblad van 24 nov Bataviaasch Nieuwsblad van 8 juni de Vrije Pers van 25 okt De Locomotief van 25 febr de Vrije Pers van 1 aug Algemeen Indisch Dagblad. De Preangerbode van 8 jan de Vrije Pers van 28 jan Als ouders genoemd in de huwelijksakte van Louise Meijer (geb. Djokjakarta 2 juni 1869; geboorte vermeld in Naamlijst 1871) en Adolf Maximiliaan Doppert (Djokjakarta 24 april 1888, zn. van Johan Wilhelm Doppert en Josephina Pieternella Anthonio). Zie: BRP (Bronnenpublikaties van de IGV) 3, 105. Zie ook: Huwelijk niet in de opgaven burgerlijke stand. Geen verlovings- of huwelijksbericht. 36. Als ouders genoemd op de interneringskaart (Rode Kruis) van Nicolaas Smith (mededeling Dewi van der Heide, d.d. 23 febr. 2017, op Nicolaas Smith, geb dec en erk. Bojolali (Soerakarta) tussen omstr. 17 dec en omstr. 21 febr (zie opgaven burgerlijke stand in: Naamlijst 1893, 358), overl. Tjimahi, kamp 4 29 mei 1945 (zie ook: slachtofferregister OGS). Een Victor Smith overleed te Soerakarta op 1 jan (opgaven burgerlijke stand in: Naamlijst 1890, 392). 37. Als ouders genoemd bij de doop op 11 okt van Wilhelmina Carolina Israel, geb. Demak (Semarang) 12 mei Zie: BRP 2, 134 (nummer 1030). Huwelijk niet in de opgaven burgerlijke stand; geen huwelijks- of verlovingsbericht. 38. Als ouders genoemd van Marie Jeanne van Hamel, geb. Kediri 17 sept. 1889, tr. 1e Leiden 28 dec (door echtsch. ontb. 1920) Iman Cornelis Dozy; tr. 2e (bij volmacht) s-gravenhage 28 okt Henri Theodoor Dozy. Zie: Nederland s Patriciaat 1947, 107, Nederland s Patriciaat 1975 (genealogie Van Oordt), 308, alwaar vermeld als ouders van een dochter (geb. 1909). Huwelijk niet in de opgaven burgerlijke stand; geen huwelijks- of verlovingsbericht. 40. Als ouders vermeld bij de geboorte van een dochter te Sinagar op 6 jan (Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indië van 14 jan. 1929). Huwelijk niet in de opgaven burgerlijke stand; geen huwelijks- of verlovingsbericht. 41. Radèn Roro Soeratmi, overl. Soerabaja 25 april 1931, oud 24 jaar, echtgenote van Leopold de Santy (Burgerlijke stand van Soerabaja, Overlijdensregister 1931, aktenr. 73; LDS-filmnr , Huwelijk niet in de opgaven burgerlijke stand; geen huwelijks- of verlovingsbericht. 42. Als ouders vermeld bij de geboorte van een dochter te Batavia op 26 jan (Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch- Indie van 8 febr. 1933). 43. Als ouders genoemd bij de geboorte van twee dochters te Batavia op 9 febr en 24 mei 1940 (Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indie van 11 febr en Bataviaasch Handelsblad van 4 juni 1940). 44. Rudolf Emil Peeters, geb. Djokjakarta, overl. Groningen 5 okt (55 jaar oud) (Overlijdensregister Groningen 1957, aktenr. 1388, d.d. 7 okt. 1957). In zijn overlijdensakte onder meer vermeld als gescheiden echtgenoot van Sri Marascar. 45. Vermelding in deze categorie houdt niet automatisch de kwalificatie onwaar in, hoewel op historische en genealogische gronden ten aanzien van sommige in deze categorie opgenomen verbintenissen serieuze twijfel gerechtvaardigd is. 46. Gepubliceerd in: Nederlandse Genealogieën 2005, 60, Zie voor commentaar hierop: de website Asal Oesoel ( knop Genealogie, post Een Javaanse prinses als stammoeder van de Indische familie Coenraad?, d.d. 23 juni Gepubliceerd in: Nederlandse Genealogieën 1996, 189. Zie voor het commentaar daarop: De Nederlandsche Leeuw 2007, H. Wiesner aan C. Gietman, d.d. 3 okt Kwartierstaat, preciezer kwartierblad, van Ellen Louise Bish op (kan niet meer worden geopend, dec. 2016; print screen in mijn bezit). Zij werd, naar werd gesteld, geboren in 1818 en overleed Buitenzorg 10 maart Haar overlijden niet in de opgaven burgerlijke stand. 50. Typoscript, getiteld Parenteel per tak (opsteller mij onbekend en ongedateerd; fotokopie in mijn bezit). 51. Zie: Moesson 43 (1999, nr. 10, april) 18-19, ald. 18, alwaar haar naam Tjibaria luidt. 52. Hij was wedr. (sinds 1837) van Maria Dorothea Baumgarten en tr. 3e (als wedr. van Boesoog) Djokjakarta 7 juli 1864 Wilhelmina Frederika Krämer. 53. Nederland s Patriciaat 1945, 229 (genealogie Van Prehn met vermelding van een dochter van George Wijnschenk en Radèn Adjeng Sampit, Sophia Margaretha, geb. Djokjakarta 25 mei 1862). Zie voor de onjuistheid van deze bewering: P.A. Christiaans, Het gereconstrueerde huwelijksregister van Djokjakarta ( s-gravenhage 1994) 68-69, De (inlandse vrouw) Sampit (niet: Radèn Adjeng Sampit) wordt daarin samen met Pieter Dom genoemd als ouders van (allen met familienaam Wijnschenk Dom en geboren te Djokjakarta): Carolina Magdalena (geb. 24 juni 1856); Charlotte Antoinette (geb. 2 nov. 1859); Sophia Margaretha (geb. 25 mei 1862; zie hierboven). Op grond waarvan de redactie van Nederland s Patriciaat destijds meende met een Radèn Adjeng van doen te hebben, is onbekend. Lach de Bère, Weijnschenk, 16 vermeldt 12

13 dat de meisjes Weijnschenk Dom zijn geadopteerd door Pieter Dom, maar zijn verwekt bij een onbekende (inlandse vrouw) door een lid van de familie Weijnschenk. 54. Zie: Seth Tuthill Family Tree van Jim Seth op internet. 55. Wedr. van Joséphine Sara Christine Marie Roubaud (d Antelmy). 56. NA 1989, 391, alwaar zij Pentras wordt genoemd. 57. Kertodjojo en Nimi Lemoe zouden in werkelijkheid haar persoonlijke bedienden zijn geweest. Zie: (website van Robert William van Braam), aldaar klikken op achtereenvolgens Ancient History en Graf te Bojolali (dec. 2016). Een schrijnendere ontkenning van de eigen familiegeschiedenis is bijna niet denkbaar. 58. Gepubliceerd op: (geraadpleegd dec. 2016). Geen huwelijks- of verlovingsbericht. 59. Stamboom Hardeman op internet ( dec. 2016). Radèn Adjeng Asmani zou, naar wordt gesteld, J.A. Hardeman als dochter (sic!) zijn aangeboden omdat hij ten faveure van haar vader (een inlandse bestuurder ) op diplomatieke wijze een inlandse opstand zou hebben bedwongen en zou in het kraambed zijn overleden. Met Hardeman zou zij, naar wordt gesteld, de volgende dochter hebben gekregen: Margaretha Jacoba Hardeman, geb. Prambon (Soerabaja) 9 okt. 1881, overl. Batavia 4 maart 1925, tr. Serang (Bantam) 3 okt Hermanus Jacobus van Hasselt, geb. Zutphen 2 juni 1876, overl. s-gravenhage 23 juni 1956, zn. van Lubertus Jacobus van Hasselt en Geertruida Ersina Hardeman, hij hertr Emma Helene Ryschko. De geboorte en erkenning van Margaretha Jacoba Hardeman (te Malang, Pasoeroean!) komt voor in de opgaven burgerlijke stand in Naamlijst Wilhelmus Joannes Smetsers, geb. Oerle 29 mei 1863, overl. Tilburg 23 okt L.A.A. van Solms, geb. Pati (volgens haar overlijdensakte in Joanna, Japara) 12 juli 1845, overl. Tilburg 24 jan (64 jaar oud), dr. van Johannes Jacobus van Solms en (tr. Batavia 16 juni 1841) Maria, vroeger genaamd Orib (inlandse vrouw). L.A.A. van Solms zou, naar in een bericht in het Brabants Dagblad van 31 jan wordt gesteld, een prinses van Solo zijn geweest en de naam Van Solms hebben gekregen omdat zij anders niet zou kunnen trouwen. 61. Mededeling van Dennis van der Jagt. N.B.: Jean Joseph Cesar Waersegers, overl. Djombang (Soerabaja) 9 okt. 1901, tr. Soerabaja 16 maart 1882 (echtsch. ingeschr. ald. 6 april 1886) Sophia Francina Schaegen. Uit dit huwelijk drie levenloze kinderen (geb ). Hij erkende Djombang 1893/1894 Wilhelmina Lucia (geb. 13 mei 1886), Josephina Catharina (geb. 12 april 1887) en Jeannette Emilia (geb. 7 jan. 1890) Waersegers. Hun moeder was dus een inlandse vrouw, die volgens zeggen de Radèn Ajoe zou zijn. Een huwelijk van haar en J.J.C. Waersegers is in de opgaven burgerlijke stand niet gevonden. 62. Opgaven burgerlijke stand in Naamlijst 1894, Djeminem, bij de doop genaamd Johanna, overl. Bojolali (Soerakarta) 29 mei 1898 (inlandse Christenvrouw Djeminem, bij de doop genaamd Johanna, echtgenote van Casper Frederik Deuning) Jan Willem van Dapperen, geb. Haarlem 25 aug. 1869, overl. Batoeraden bij Poerwokerto (Noord-Banjoemas) 14 okt Zijn geboorte- en overlijdensplaatsen blijken uit de tekst op zijn graf ( _ _ /jan-willem-van-dapperen-sr#!photo ; dec. 2016). Huwelijk niet gevonden in de opgaven burgerlijke stand. Zijn overlijdensbericht (collectie CBG) vermeldt als zijn leeftijd 68 jaar en maakt geen melding van een echtgenote. Geboortebericht (collectie CBG): bevallen van een zoon J.C. van Dapperen-Feenstra, Haarlem 25 aug De vader is Jan Willem van Dapperen. De voornamen van de moeder luiden: Jantje Catharina. Naar wordt gesteld, werden uit het huwelijk met Radèn Roro Sudarminah drie kinderen geboren (in deze volgorde?): Jan Herman van Dapperen ( ), in Indonesië gevestigd, echtgenoot van Bwa Tin Pwan Nio ( ) (een dochter van dit echtpaar trouwde, naar wordt gesteld, met Radèn Sunardi Wirjosetiono ( )), Jan Willem van Dapperen en N.N. In een artikel dat n.a.v. zijn overlijden verscheen in Bataviaasch Nieuwsblad van 19 okt werd onder meer meegedeeld dat hij een grote liefde en kennis had van de Javaanse cultuur en dat tot die belangstelling moet hebben bijgedragen dat [hij] gehuwd was met een raden ajoe. 67. Opgaven burgerlijke stand in Adresboek 1903, Klikken op achtereenvolgens Fotos oud en Mensen en daarna in het menu bovenaan klikken op Abraham Oltmans (dec. 2016). Cecilia Radèn Adjeng Koeniatie, geb. 5 aug. 1900, overl. 27 april L.Th.E. de Roy van Zuydewijn was naar wordt gesteld een zoon van Theodorus de Roy van Zuydewijn (Teteringen 22 maart 1861-Poeger (Besoeki) 20 jan. 1923). Zie voor diens ouders en verder voorgeslacht genealogie De Roy (De Roy van Zuydewijn) in: Nederland s Patriciaat 1959, , ald Geen huwelijks- of verlovingsbericht. 70. Opgaven burgerlijke stand in Adresboek 1923, Aanhangsel, Blijkens haar grafschrift (begraafplaats Iepenhof te Delft) zou zij Radèn Ajoe Maimoenah (8 aug april 1982) heten ( dec. 2016). 72. Geen huwelijks- of verlovingsbericht. Op de persoonskaart van hun zoon Henderik Jozef Lutter ( ), waarvan het origineel bij het CBG berust, vindt men in vak 35 getypt: gewettigd door huw ouders te Madioen NI op 27 juli Op de kopie van dit origineel, die berust bij de gemeente waar Henderik Jozef Lutter voor het laatst woonde (Vleuten-De Meern, thans gemeente Utrecht), ontbreekt deze mededeling. Op de kopie staat als moeder van Henderik Jozef vermeld Roosinah, dus zonder Radèn Ajoe. Dit is eveneens het geval in de akte van overlijden van Henderik Jozef (Burgerlijke stand Utrecht, Overlijdensregister Vleuten-De Meern 1980, aktenr. 15, afschrift conform het origineel d.d. 13 april 2007). Hoe boven- 13

14 vermelde aantekening in vak 35 van het origineel terecht is gekomen, kon het CBG mij niet vertellen. Voor zover bekend, moet dit gebeurd zijn zonder medeweten of goedkeuring van het CBG. Het lijkt er in elk geval op dat genoemde aantekening is aangebracht nadat deze persoonskaart bij het CBG is gedeponeerd (na 13 sept om precies te zijn). 73. Volgens John van Tilborg en Berber Swart door de kraton bevestigd dec. 2016), waarop wordt gesteld dat er voor dit huwelijk geen bewijzen zijn. Geen huwelijksbericht gevonden. Uit deze verbintenis zouden te Djember twee zoons zijn geboren (1938 en 1939). 75. Radèn Ajoe Parijem, geb. Soerakarta 3 juni 1901, overl. s-gravenhage 27 juni Zie: N.W.H. Frauenfelder, Een genealogische schets van de Indische familie Van der Linde, De Indische Navorscher 14 (2001) , ald (met foto s). Geen bronvermelding. 14