Beroepscompetentieprofiel

Transcriptie

1 Brussel, april 2007 Beroepscompetentieprofiel Schoenhersteller In samenwerking met de sociale partners die de beroepsbeoefenaars vertegenwoordigen

2 Schoenhersteller Sector Schoenherstellen De infobank over beroepenstructuren en beroepsprofielen kan worden geraadpleegd op de SERV-website: via de link beroepsprofielen. Het copyright over de SERV-beroepsprofielen hoort toe aan de SERV. Gebruik van gegevens en tekst is toegestaan mits een correcte bronvermelding. WD/2007/4665/15 SERV l Wetstraat l 1040 Brussel l Tel: l Fax: l serv@serv.be l 2

3 Inhoud Inhoud... 3 Inleiding Afbakening en omschrijving van het beroep Beroepssituering Kleine zelfstandigen Werkplaats annex winkel Beroepenschets Definitie en omschrijving van het beroep Afbakening De opbouw van de schoen Vereiste attesten of certificaten Arbeidsomstandigheden Competenties Leder en vervangproducten snijden Zolen en hakken schuren Lijmen Hechten met garen Nagelen Schoenen en kleine lederwaren afwerken Loopcomfort bewaken Klanten bedienen Plannen en organiseren Zaak commercieel beheren Veilig werken Beginnende beroepsbeoefenaar Bijlage I Gemiddeld takenpakket Bijlage II Welzijn op het werk Lijst van organisaties en bedrijven die werden uitgenodigd op de conferenties beroepscompetentieprofiel schoenhersteller Bronnen Literatuurlijst

4 Inleiding In dit document wordt het beroep van schoenhersteller beschreven. Het beroepscompetentieprofiel bestaat uit drie delen. In het eerste deel bakenen we het onderzoeksveld af. We situeren het beroep in de sector en geven aan wat precies het werkdomein is van de beroepsbeoefenaar. De beroepenschets definieert het beroep en bakent het af ten opzichte van andere beroepen. Ook eventuele vereiste attesten of certificaten voor het beroep en bijzondere arbeidsomstandigheden komen hier aan bod. Het tweede deel is de eigenlijke kern van het beroepscompetentieprofiel. We schetsen de expertise die een beroepsbeoefenaar nodig heeft aan de hand van competenties die in de beroepscontext worden toegepast. Deze beroepsspecifieke competenties beschrijven wat iemand nodig heeft om goede resultaten te boeken op het werk. Per competentie worden een omschrijving, indicatoren, onderliggende kennis, onderliggende attitudes en eventuele keuzes en dilemma s weergegeven. In het derde deel wordt een definitie gegeven van de beginnende beroepsbeoefenaar voor dit specifieke beroep. Er wordt omschreven wat er precies van een beginner verwacht wordt en waarin zijn competenties nog verschillen van de ervaren beroepsbeoefenaar. In verband met de leesbaarheid van de tekst is er voor gekozen om de mannelijke vorm te gebruiken. Waar hij of hem staat wordt uiteraard ook zij of haar bedoeld. 4

5 1. Afbakening en omschrijving van het beroep 1.1. Beroepssituering Kleine zelfstandigen De meerderheid van schoenherstellers is eigenaar van een eigen hersteldienst-winkel, en oefent dus een zelfstandige beroepsactiviteit uit. Een zelfstandige schoenhersteller kan zijn eigen zaak uitbouwen op basis van eigen expertise en idee, maar hij kan ook als zelfstandige intekenen op een franchisesysteem van een schoenherstelketen. In ruil voor een vergoeding verwerft de schoenhersteller dan het recht om een zaak met de handelsexpertise en/of naam van de keten uit te baten. Schoenherstellers werken meestal alleen. Bij uitzondering wordt er hoogstens met een paar werknemers gewerkt. Een minderheid van de schoenherstellers werkt in loondienst van een onderneming. Deze werknemers zijn vaak tewerkgesteld zijn bij een schoenherstelketen. In die ondernemingen waar loontrekkende werknemers tewerkgesteld zijn, is het paritair subcomité bevoegd. Dit paritair subcomité is bevoegd voor alle werknemers en hun werkgevers die de volgende activiteiten in de schoenindustrie uitvoeren: de vervaardiging van schoenen en pantoffels en de gedeelten in leder ervan; het herstellen van schoenen; de laarzenmakers en de maatwerkmakers; groot- of kleinhandel van de schoenen en pantoffels Werkplaats annex winkel Een grote meerderheid van de ondernemingen van schoenherstellers combineert een herstelwerkplaats met een winkel waar toebehoren voor schoenen en lederwaren worden aangeboden. De ondernemingen werken voor particuliere consumenten. De klemtoon van het beroep ligt op de technische hersteldienst. De schoenhersteller biedt zijn klanten immers in de eerste plaats een dienst aan: de reparatie van lederwaren en aanverwante producten. 1 Hiertoe heeft hij een werkplaats, waar de herstellingen uitgevoerd worden. We moeten de term schoen hersteller in het licht van de hersteldienst ruim interpreteren. De consument kan niet alleen bij een schoenhersteller aankloppen om schoenen 1 In bijlage I vindt u een tabel van het gemiddelde takenpakket van de schoenhersteller. Deze tabel geeft inzicht in de soorten herstellingen die een schoenhersteller uitvoert. 5

6 te herstellen, maar eveneens om laarzen, handschoenen, lederen kledij, boekentassen, geldbeugels, riemen... te repareren. De meeste schoenherstellers bieden hun klanten ook producten voor het onderhoud van schoenen en lederwaren aan in de winkel. Het gamma van producten dat in de winkel wordt aangeboden is zeer divers, en kan niet sluitend afgebakend worden. Het gaat om producten zoals veters, inlegzolen, schoentrekkers, schoenspanners, borstels... Wel bieden de meeste schoenherstellers een gamma onderhoudsproducten voor schoenen en lederwaren aan Beroepenschets Definitie en omschrijving van het beroep De schoenhersteller voert herstellingen uit aan schoenen en kleine lederwaren, zodat deze duurzaam, comfortabel en zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat hersteld worden. De schoenhersteller kan ook kleine correcties uitvoeren. Bovendien verkoopt hij ook toebehoren voor schoenen en kleine lederwaren. Hij doet dit alles op een klantvriendelijke manier. De schoenhersteller onderneemt de volgende essentiële acties in functie van dit doel: De schoenhersteller snijdt nieuwe stukken leder en vervangproducten voor zolen en bovenwerk. Hij gebruikt verschillende technieken om zolen en bovenleer te hechten: lijmen, hechten met garen, nagelen. Voor elk van deze technieken wendt hij het gepaste gereedschap en machines aan. Om de lijm krachtiger te laten inwerken bij een herstelling, schuurt hij zolen en hakken voor. Daarna werkt de schoenhersteller het herstelde product af, om het verzorgd en in de oorspronkelijke staat aan de klant terug te bezorgen. Hij freest nieuwe zolen en poetst steeds het product op en verwijdert onzorgvuldigheden. Hij kiest er bij een herstelling ook steeds voor om de oorspronkelijke stijl en maakwijze zo dicht mogelijk te benaderen. Doorheen alle herstelopdrachten en correcties aan schoenen waakt de schoenhersteller erover dat de schoenen comfortabel zitten voor de klant. Ook wanneer hij producten adviseert, probeert de schoenhersteller het loopcomfort van de klant te waarborgen, en waar mogelijk te verbeteren. 6

7 De schoenhersteller besteedt aandacht aan zijn klanten bij de bediening in de zaak. Dit doet hij onder meer door de specifieke wensen van de klant te achterhalen, zowel bij de uitvoering van herstellingen als voor de verkoop van toebehoren. Hij plant en organiseert het werk ook zodat klanten hun herstelde lederwaren volgens afspraak kunnen komen ophalen. De schoenhersteller bewaart een overzicht van de commerciële toestand van zijn onderneming en weet of zijn onderneming winst of verlies maakt door de boekhouding van zijn onderneming te raadplegen. De schoenhersteller bepaalt welke toebehoren aangekocht worden om te verkopen in de winkel. Hij gaat ook na welke de beste verkoopstechnieken zijn Afbakening Dit beroepscompetentieprofiel beschrijft zowel schoenherstellers die hun beroep uitoefenen als loontrekkende, als zelfstandige schoenherstellers. De competenties van een zelfstandige schoenhersteller zijn dezelfde als die van een schoenhersteller-werknemer, maar daarbovenop beschikt een zelfstandige schoenhersteller nog over competenties rond bedrijfsbeheer. Wanneer men het beroepscompetentieprofiel leest in functie van een werknemer-schoenhersteller kan men de competentie de zaak commercieel beheren buiten beschouwing laten. Het beroep schoenhersteller leunt aan bij enkele andere beroepen. Het is belangrijk om even stil te staan bij de verschillen met verwante beroepen zoals schoenmaker, orthopedisch schoenmaker en maatwerker. Het grote verschil met deze drie beroepen, is dat een schoenhersteller enkel, zoals de naam het zegt, herstelt. Bovendien beperkt het beroep zich niet tot schoenen, maar komen ook kleine lederwaren in aanmerking voor een herstelling. Schoenmakers en maatwerkers werken alleen met schoenen, en vervaardigen een schoen, of een maat. Er is ook een grens tussen de schoencorrigerende taken van de schoenhersteller en de medisch-orthopedische correcties van een arts. De schoenhersteller is alleen gekwalificeerd om het loopcomfort van de consument te verbeteren door middel van enkele basisingrepen. Hij verwijst door naar een arts bij aanhoudende of ernstige orthopedische problemen. De onderneming van de zelfstandige schoenhersteller beperkt zich vaak niet tot de hersteldienst voor schoenen en lederwaren. Een zelfstandige schoenhersteller oefent vaak nog andere diensten als nevenactiviteit uit om de onderneming rendabel te houden. De nevenactiviteiten bij schoenherstellers zijn erg divers. Soms bieden kleine zelfstandige schoenherstellers hun klanten bijvoorbeeld kopieën van sleutels aan. Maar ook andere diensten zoals het graveren van naamplaten, het persen van nummerplaten, het maken van stempels, het slijpen van scharen en messen... kan men aantreffen bij schoenherstellers. 7

8 Beroepscompetentieprofiel Schoenhersteller Omwille van de diversiteit in deze nevenactiviteiten, worden deze taken in dit beroepscompetentieprofiel niet beschouwd De opbouw van de schoen De schoenhersteller leunt bij het uitoefenen van zijn beroep vaak op een brede kennis over de opbouw van de schoen. Het is nuttig enige achtergrond te geven bij de opbouw van de schoen. Een schoen bestaat uit twee grote delen. De schacht is het bovenste deel van de schoen, het onderwerk is het onderste deel van de schoen. De onderstaande tekening illustreert de verschillende delen van de schoen. bovenleer } schacht voering Cambruur/gelengstuk binnenzool } onderwerk hak loopzool Bron: Lásló Vass, Magda Molnár, Handgemaakte herenschoenen, Könemann, 1999, p

9 De schacht bestaat uit het bovenleer en de voering. Het bovenleer is het mooiste leder aan de buitenkant van de schoen. De voering is het binnenste deel van de schacht. Het onderwerk van de schoen bestaat uit verschillende zolen: de binnenzool waarop de schoen is opgebouwd, de loopzool of buitenste zool waar we op lopen. Sommige schoenen bezitten ook een tussenzool, die zich tussen de loop- en binnenzool bevindt. De hak maakt ook deel uit van het onderwerk van de schoen. Een gelengveer of cambruur is een stuk dat wordt vastgemaakt in het holvoets of geleng als stevigheid bij de overgang van loopzool naar hak. Deze verschillende onderdelen van de schoen worden stuk voor stuk uit diverse grondstoffen gemaakt. Leder is een van de belangrijkste grondstoffen waaruit verschillende onderdelen van de schoen worden vervaardigd. De schoenhersteller gebruikt deze veelzijdige grondstof ook bij het herstellen van schoenen. Hij kiest uit verschillende soorten leder het soort leder dat past bij het onderdeel van de schoen dat hersteld moet worden. Het bovenleer is een soepel leder dat gebruik wordt bij herstellingen aan de schacht van de schoen en aan kleine lederwaren. Voeringsleer, waarmee herstellingen aan het binnenste van de schoen en voering van kleine lederwaren worden gedaan, is eveneens soepel maar stevig. Zoolleer is steviger leder dat gebruikt wordt om het onderwerk van de schoen te herstellen Vereiste attesten of certificaten In de praktijk besteden zelfstandige schoenherstellers de boekhouding van hun zaak vaak uit. Toch heeft de zelfstandige schoenhersteller enkele competenties op vlak van bedrijfsbeheer nodig om een zaak uit te baten. De wet verplicht alle startende ondernemers om een basiskennis van bedrijfsbeheer te bewijzen. Ook een startende schoenhersteller moet aan deze voorwaarde voldoen. Hij kan zijn competenties op vlak van bedrijfsbeheer bewijzen aan de hand van verschillende diploma s of relevante praktijkervaring. 2 2 Voor meer informatie over de diploma s en praktijkervaring waarmee u uw beheerskennis kan bewijzen, verwijzen wij u naar de Brochure Wie moet beheerskennis en beroepsbekwaamheid bewijzen? van het Vlaams Agentschap Ondernemen. 9

10 1.2.5 Arbeidsomstandigheden De volgende arbeidsomstandigheden zijn typisch voor het beroep van schoenhersteller. werken met solventen rechtstaand beroep repetitieve bewegingen werken met machines en draaiende onderdelen Indien u meer informatie wil over de risico s en preventiemaatregelen die specifieke arbeidsomstandigheden met zich meebrengen, verwijzen wij u naar een nota van de SERV over arbeidsomstandigheden (SERV, 2007) die u op de website kan raadplegen. 10

11 2. Competenties In dit hoofdstuk volgt een beschrijving van de beroepscompetenties voor het beroep schoenhersteller. Deze competenties werden afgeleid uit de beroepsopdrachten. Beroepscompetenties krijgen betekenis in een context en kunnen niet los gezien worden van de beroepsopdrachten waarvoor de beroepsbeoefenaar staat. De context is de beroepssituatie waarin de beroepsbeoefenaar aan de hand van concreet gedrag toont dat hij de competenties beheerst. De beroepscompetenties hebben we bekomen door analyse van de beschreven beroepsopdrachten en van een uitgebreide taakbeschrijving. (Een overzicht van een gemiddeld takenpakket vindt u in bijlage I). Hoe u de competenties in dit hoofdstuk moet lezen In de omschrijving van de competentie geven we weer wat we precies onder de competentie verstaan en waarom ze van belang is voor het bereiken van de verwachte resultaten op het werk. Aan de hand van indicatoren beschrijven we het gedrag dat een beroepsbeoefenaar moet stellen wanneer hij over de competentie beschikt. Een indicator moet niet in absolute termen gelezen worden; hij is richtinggevend. Dat wil zeggen dat de beroepsbeoefenaar niet aan alle indicatoren in dezelfde mate moet beantwoorden. Daarna beschrijven we de onderliggende kennis Hier wordt de kennis genoemd die onderliggend of ondersteunend is voor de betreffende competentie. Het gaat om kennis zonder dewelke de beroepsbeoefenaar het bovenbeschreven gedrag niet kan stellen. en de onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden. Hier worden de belangrijkste attitudes weergegeven die onderliggend zijn aan de betreffende competentie. Het gaat om attitudes zonder dewelke de beroepsbeoefenaar het bovenbeschreven gedrag niet kan stellen. We bespreken alleen de attitudes die een sterke relatie hebben met de betreffende competentie. We maken deze onderliggende kennis en attitudes expliciet voor de gebruikers van de beroepscompetentieprofielen. Ze maken integraal deel uit van de competentie en zijn onderliggend aan het beschreven gedrag. Een beroepsbeoefenaar beschikt over een competentie als hij/zij het gedrag vertoont dat beschreven wordt in de gedragsindicatoren. Om 11

12 dat gedrag te kunnen stellen, heeft hij onderliggende kennis en bepaalde onderliggende attitudes nodig. Keuzes en dilemma s geven aan welke de problemen zijn waar een beroepsbeoefenaar voor kan staan bij het aanwenden van deze competentie. De keuzes en dilemma s waarvoor de beroepsbeoefenaar komt te staan, bepalen mee de complexiteit van het beroep. Complexiteit kan betrekking hebben op standaardroutines, het koppelen van meerdere routines of juist op het zelf ontwikkelen van nieuwe routines en op de rol die de beroepsbeoefenaar daarbij vervult (ondersteunen, uitvoerend, leidinggevend). Maar het kan ook gaan om spanningsvelden, risico s en kansen (COLO, september 2003, p.10-18). 12

13 2.1. Leder en vervangproducten snijden Omschrijving: De schoenhersteller snijdt stukken leder en vervangproducten (rubber, nylon, andere textielproducten...). Hij snijdt bovenleer, voeringsleer en zoolleer, volgens het soort herstelling. Hij doet dit zodat het stuk op maat is voor herstellingen aan schoenen en kleine lederwaren en zodat het vloeiend aansluit op het oorspronkelijke product. Indicatoren: De schoenhersteller tekent patronen af om de verspilling minimaal te houden. trekt, vóór het snijden, aan het bovenleer en voeringsleer om de rekrichting te bepalen. snijdt het bovenleer zodat de rekrichting dwars op de scheur komt te staan bij de herstelling. schalmt een stuk bovenleer of voeringsleer pas af wanneer dit al naar maat van de herstelling is geknipt. schalmt met een schoenmakersmes het stuk bovenleer of voeringsleer af langs de binnenzijde. schalmt af zonder het formaat van het stuk bovenleer of voeringsleer te wijzigen. bepaalt de rek in zoolleer op het zicht. gebruikt een lederschaar om zoolleer te snijden. snijdt het zoolleer en vervangproducten zodat het profiel aansluit bij de oorspronkelijke zool. Onderliggende kennis: soorten leder en vervangproducten en hun eigenschappen werking en toepassingsmogelijkheden van schoenmakersmes en lederschaar Onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden: economisch ingesteld zijn nauwkeurig werken handig zijn Keuzes en dilemma s: 13

14 2.2. Zolen en hakken schuren Omschrijving: De schoenhersteller schuurt de zolen en hakken met de machine. Hij doet dit om het hechtingsoppervlak ruw en vetvrij te maken, waardoor de lijm krachtiger inwerkt. Daarnaast wordt ook ongelijke slijtage aan hakken en zolen door een afwijkend looppatroon weggewerkt, zodat de schoen in balans is. Indicatoren: De schoenhersteller schuurt de oorspronkelijke loopzool, zodat de nieuwe loopzool erop aansluit en er geen ongelijk loopoppervlak ontstaat onderaan de schoen. schuurt hakken zodat ze gelijk zijn en in het loopvlak liggen van de loopzool. trekt de schoen op de schuurband in een vloeiende draaiende beweging naar zich toe. kiest de schuurband naar korrel in functie van het materiaal en fase van de bewerking. ruwt de vezels op om een lederen zool voor te bereiden op het lijmen. ontvet het oppervlak van thermoplastische en pvc zolen met een halogeneermiddel. Onderliggende kennis: grondstoffen waaruit zolen en hakken kunnen bestaan het slijtage- en looppatroon: normale patronen versus afwijkingen de balans van de schoen werking, toepassingsmogelijkheden, bediening, en instellingen van de bandschuurmachine schuurtechnieken: met rasp, met schuurband, met halogeneermiddel Onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden: handig zijn Keuzes en dilemma s: 14

15 2.3. Lijmen Omschrijving: De schoenhersteller lijmt onderdelen van schoenen en kleine lederwaren, waarna hij de gelijmde onderdelen perst, zodat de hechting van de verschillende onderdelen duurzaam is. Waar nodig maakt de schoenhersteller de gelijmde onderdelen eerst los. Indicatoren: De schoenhersteller maakt lederen of rubberen gelijmde onderdelen los met solvent of warme lampen om beschadiging zo veel mogelijk te vermijden. past de lijmsoort aan aan de grondstoffen die moeten gelijmd worden. past de rusttijd aan aan de lijmsoort. lijmt twee maal in bij lederen loopzolen. lijmt altijd in, ook wanneer er een hechting volgt met garen of nagels. lijmt de verschillende delen voorlopig op hun plaats, zodat de definitieve hechting met garen of nagels preciezer en netter kan worden uitgevoerd. perst gelijmde onderdelen van schoenen en kleine lederwaren door ze aan te kloppen op de leest met een schoenmakershamer, met een klem vast te zetten of onder de luchtdrukpers te persen. past de persplaat van de luchtdrukpers aan aan de grootte van de schoen. past de druk van de luchtdrukpers aan naargelang er zachte of harde materialen en hakken of zolen geperst worden. Onderliggende kennis: maakwijzen voor schoenen onderscheidingsvermogen voor grondstoffen eigenschappen van grondstoffen eigenschappen en toepassingsmogelijkheden van verschillende lijmsoorten werking, toepassingsmogelijkheden, bediening, en instellingen van de luchtdrukpers perstechnieken: met klem, met schoenmakershamer op de leest, met luchtdrukpers Onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden: handig zijn Keuzes en dilemma s: 15

16 2.4. Hechten met garen Omschrijving: De schoenhersteller hecht onderdelen van schoenen en kleine lederwaren met garen. De schoenhersteller gebruikt verschillende hechtmethodes: stikken, doornaaien en aflappen. Kleine lederwaren en het bovenwerk van schoenen worden gestikt hetzij om een duurzame hechting te verzekeren, hetzij om versierend stiksel te herstellen. Zolen naait de schoenhersteller door of lapt hij af, als de schoen oorspronkelijk zo gemaakt is. Indicatoren: De schoenhersteller past de naald en draaddikte aan aan het soort materiaal dat gestikt moet worden. stikt evenwijdig en recht. voert, bij het stikken, het materiaal onder de geleider zodat er geen rimpeling optreedt. haalt de schoen in een vloeiende draaibeweging langs de machine om een gelijkmatige steek en duurzame hechting te krijgen. naait een onzichtbaar stuk bovenleer zo dicht mogelijk bij de rand van de loopzool. markeert de plaats voor het aflappen op de buitenrand van de schoen door met de frees een groef te maken, zodat de rand niet kapot genaaid wordt. klopt het naaiwerk aan doorgenaaide zolen plat op de leest zodat de hechting niet doorschuurt bij het dragen van de schoen. naait met de hand wanneer het machinaal niet meer mogelijk is. Onderliggende kennis: maakwijze van de schoen werking, toepassingsmogelijkheden, bediening, en instellingen van de stikmachine voor bovenleer, voeringsleer en kleine lederwaren werking, toepassingsmogelijkheden, bediening en instellingen van de aflapper en de doornaaier voor zolen Onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden: handig zijn Keuzes en dilemma s: 16

17 2.5. Nagelen Omschrijving: De schoenhersteller zet (delen van) een hak vast met nagels, om een duurzame hechting te verzekeren. Dit gebeurt alleen nog wanneer lijm onvoldoende zou zijn. De schoenhersteller nagelt ook zolen, als de schoen oorspronkelijk zo gemaakt is. Indicatoren: De schoenhersteller past de lengte en dikte van de nagel aan om de hechting te waarborgen. nagelt een volledig losgekomen of nieuwe hak van binnen naar buiten. schroeft de hak indien het model dit vereist. slaat bij het plaatsen van een stifthak, houten tappen in het spanbuisje van de hak. gebruikt een andere hechtmethode wanneer een hak te smal is om te nagelen en er risico op beschadiging bestaat. nagelt recht in lijn met de hak, zodat de nagel de hak niet beschadigt. Onderliggende kennis: maakwijzen van schoenen nageltechnieken: machinaal, met de hand werking, toepassingsmogelijkheden, bediening, en instellingen van de nagelmachine Onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden: handig zijn Keuzes en dilemma s: 17

18 2.6. Schoenen en kleine lederwaren afwerken Omschrijving: De schoenhersteller werkt de herstelling van schoenen en kleine lederwaren net af, door de zolen te frezen, het product op te poetsen en bij de uitvoering van zijn technische hersteltaken zorgvuldig te werken. Indicatoren: De schoenhersteller lijmt zodat er bij het persen geen lijm op het bovenwerk terechtkomt. snijdt het overtollige materiaal van zolen en hakken gelijkmatig weg met mes, lederschaar of snijmachine, zonder het bovenleer te beschadigen. trekt de schoen in een vloeiende draaibeweging langs de freesmachine om nieuwe zolen en hakken gelijkmatig af te werken. gebruikt afhankelijk van het materiaal de aangepaste freesmachine. verwijdert lijmresten en oud stiksel. gebruikt waar mogelijk de oorspronkelijke naaigaten bij het doornaaien, aflappen en stikken, zodat er geen oude naaigaten achterblijven. gebruikt grondstoffen en hechtingsmethode die in kleur en stijl zo nauw mogelijk aansluiten bij het oorspronkelijke product. gebruikt geen leer met onvolmaaktheden op zichtbare plaatsen. past de kleur op de oppoetsband aan aan de originele schoen. poetst de herstelling op met de schoenpoetsmachine, zodat deze net afgeleverd wordt aan de klant. Onderliggende kennis: eigenschappen van leder en vervangproducten werking, toepassingsmogelijkheden, bediening, en instellingen van de freesmachines werking, toepassingsmogelijkheden, bediening, en instellingen van de poetsmachine Onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden: nauwkeurig werken ordelijk en net werken Keuzes en dilemma s: 18

19 2.7. Loopcomfort bewaken Omschrijving: De schoenhersteller bewaakt en/of corrigeert het loopcomfort van de schoen, zodat de schoen perfect rond de voet zit en aangenaam loopt. Dit houdt in dat de schoen goed aanpast, geen druk of wrijving veroorzaakt op de voet, en dat het loopvlak van de voet voldoende ondersteund wordt. Indicatoren: De schoenhersteller leest het slijtagepatroon van de schoen aan de hand van de binnenzool en de loopzool om afwijkingen in het looppatroon te ontdekken. tekent de drukpunten en de versmalling van een laars af door de klant de schoen of laars aan te passen. brengt een mousse of kurk aan bovenop de cambruur (het gelengstuk) en onder de binnenzool, zodat er geen hard drukpunt ontstaat op de hiel van de voet. past de hoogte van de hak aan, indien dit het loopcomfort verbetert. controleert en verwijdert nagels die doorgeven aan de binnenkant van de schoen. verwijdert drukpunten met een knobbeltang of door de schoen op de leest te zetten, zodat de schoen niet meer knelt. knipt de voering net over de rits bij het inbrengen van een nieuwe rits, zodat het schuren van de rits tegen het lichaam of tegen kledij vermeden wordt. schalmt bij een herstelling het leder af, zodat dit het loopcomfort niet hindert. Onderliggende kennis: normaal versus afwijkend slijtagepatroon/looppatroon maakwijze van de schoen basisanatomie van de voet Onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden: nauwkeurig werken handig zijn Keuzes en dilemma s: 19

20 2.8. Klanten bedienen Omschrijving: De schoenhersteller bevraagt, informeert en adviseert de klant, zodat hij de herstelling kan uitvoeren en/of het advies kan aanpassen aan de wensen van de klant. Indicatoren: De schoenhersteller stelt gerichte vragen en luistert om de wensen van de klant te achterhalen. informeert de klant wanneer de herstelling op verschillende manieren kan gebeuren. informeert de klant wanneer de kostprijs niet opweegt tegen het verwachte resultaat. maakt duidelijke afspraken met de klant in verband met de aanpak voor de herstelling, de opleveringstijd en de kostprijs en houdt zich hieraan. komt de klant tegemoet wanneer deze ontevreden is over het resultaat. wijst de klant op problemen in het looppatroon die ontdekt werden bij de herstelling van schoenen. informeert en adviseert klanten over het loopcomfort. informeert en adviseert klanten over de producten die hij in de winkel te koop aanbiedt. informeert na een herstelling of de klant tevreden is. Onderliggende kennis: technieken om gerichte vragen te stellen kostprijs van de herstellingen producten in de winkel Onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden: klantgericht zijn sociaal vaardig zijn Keuzes en dilemma s: 20

21 2.9. Plannen en organiseren Omschrijving: De schoenhersteller plant het werk om zich te kunnen houden aan de afgesproken opleveringstijd. Hij organiseert de werkplaats en zijn werk efficiënt. Indicatoren: De schoenhersteller bekijkt het te herstellen product om te beoordelen of een duurzame herstelling met behoud van het loopcomfort mogelijk is. kijkt na welk materieel nodig is voor de herstelling. controleert de voorraad aan grondstoffen en gereedschap. merkt de herstelling om deze aan de klant te koppelen. merkt de herstelling om snel te achterhalen wat de opdracht is. plant taken en werkzaamheden voor herstellingen en correcties in de werkplaats zodat de bediening van klanten in de winkel niet in het gedrang komt. deelt zijn takenpakket op in deeltaken zoals lijmen, stikken, naaien,... zodat herstellingen die eenzelfde bewerking vereisen sneller achtereen kunnen worden uitgevoerd. organiseert de werkplaats in functie van de verschillende opeenvolgende technische handelingen. stuurt de planning tijdig bij en herschikt de werkvolgorde indien de omstandigheden dit vereisen. Onderliggende kennis: eigenschappen van grondstoffen en materiaal hersteltechnieken Onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden: organiseren ordelijk en net werken problemen oplossen verantwoordelijkheidszin hebben 21

22 Keuzes en dilemma s: De schoenhersteller houdt het evenwicht tussen een snelle dienstverlening en kwaliteitsvolle herstelling. De schoenhersteller houdt het evenwicht tussen de bediening van zijn klanten en de uitvoering van de technische taken. 22

23 2.10. Zaak commercieel beheren Omschrijving: De schoenhersteller beheert de winkel en werkplaats, zodat de onderneming winstgevend is. Dit doet hij door inzicht te houden in de financiële toestand van de onderneming, door gericht promotie te maken voor diensten en artikelen en door een evenwichtig inkoopbeleid te voeren. Hij maakt ook een keuze tussen het forfaitair en niet-forfaitair belastingsstelsel voor zijn onderneming. Indicatoren: De schoenhersteller stelt, al dan niet in samenspraak met boekhouder, een eenvoudig financieel plan op, waarin de financiële structuur, balans en resultaten centraal staan. houdt een overzicht bij van de dagelijkse contante verrichtingen, bankverrichtingen en facturen. overlegt regelmatig met een boekhouder om een accuraat en actueel financieel beeld te krijgen. maakt jaarlijks een volledige inventaris op. bepaalt het aanbod aan verkoopsartikelen op basis van omgevingsfactoren, markttendenzen en financiële mogelijkheden. evalueert verschillende leveranciers van materieel en producten op basis van objectieve criteria zoals levertijd, betaalvoorwaarden, merkproducten... stelt prijzen van de verschillende herstellingen en verkoopsartikelen vast op basis van inkoopprijs voor materieel en verkoopsartikelen en van omgevingsfactoren zoals doelpubliek en concurrenten. bepaalt de reclamestrategie en verkoopstechnieken op basis van omgevingsfactoren, markttendenzen en financiële mogelijkheden. stelt het reclamemateriaal, de aangeboden artikelen en promotieacties op zodat de winkel uitnodigend en overzichtelijk ingericht is. Onderliggende kennis: principes van de vereenvoudigde boekhouding principes van forfaitair en niet-forfaitair belastingsstelsel technieken voor verkoop markttendenzen bepalen van marktstrategie op basis van omgevingsfactoren specifieke inkoop- en verkoopkanalen voor schoenherstellers 23

24 Onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden: nauwkeurig werken verantwoordelijkheidszin hebben commercieel ingesteld zijn beslissingen nemen Keuzes en dilemma s: Opmerkingen: In deze competentie geven wij enkel aan wat minimaal is om de zaak op een rendabele manier te kunnen beheren. Het beheer van een onderneming is echter ook onderworpen aan wettelijke vereisten, zoals een basiskennis van bedrijfsbeheer, btwstelsel, boekhoudkundige en fiscale verplichtingen... Voor meer informatie over de wettelijke vereisten bij het beheer van een onderneming, verwijzen wij naar de startersbrochure van het Vlaams Agentschap Ondernemen (VLAO): Mijn eigen zaak. Starten met kennis van zaken. 24

25 2.11. Veilig werken Omschrijving: De schoenhersteller beperkt de risico s voor zijn gezondheid bij de uitvoering van zijn beroep. Hij werkt veiligheidsbewust wanneer een veilige manier van werken een evident onderdeel van zijn handelen wordt. Het betekent ook dat de schoenhersteller in staat is kritisch naar het eigen handelen te kijken om het, indien nodig, bij te sturen. Indicatoren: sluit de lijmpot goed af, om te voorkomen dat lijmdampen zich verspreiden. houdt de veters en riempjes van schoenen goed vast om te voorkomen dat deze meedraaien in de machines. gebruikt het scherm aan de frees of een veiligheidsbril ter bescherming van de ogen. brengt bij werkende machines de handen nooit tegen bewegende onderdelen van de machine. gebruikt de afzuiginstallatie bij het schuren op de schuurband. let er bij het schuren op dat er geen vonken in de afzuigzak terecht komen. legt een algemene zin voor orde en netheid aan de dag om gevaarlijke situaties (vallen, struikelen en uitglijden) te vermijden. zorgt voor een goed geventileerde en verlichte werkplaats. Onderliggende kennis: de gevaren van de machines: schuurmachine, frezen, schoenpoetsmachines, luchtdrukpers werking, bediening en toepassingsmogelijkheden van afzuigmachine Onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden: ordelijk en net werken veiligheidsbewust werken Keuzes, dilemma s en valkuilen: Opmerkingen: Referentiedocument: SERV (2004) Welzijn op het werk. Een beschrijving van de taken en competenties van elke beroepsbeoefenaar ongeacht beroep of sector zie ook Bijlage II in dit document 25

26 3. Beginnende beroepsbeoefenaar Het omschrijven van de beginnende beroepsbeoefenaar levert vaak belangrijke informatie op voor onderwijs- en opleidingsverstrekkers en andere gebruikersgroepen. Aan de beginnende beroepsbeoefenaar wordt daarom een apart hoofdstuk gewijd. Het profiel van een beginnend beroepsbeoefenaar geeft aan wat iemand moet kennen en kunnen na een initiële basisopleiding en zonder ervaring in dat beroep. Van iemand die in het beroep wenst te stappen of opgeleid te worden, wordt verwacht dat hij een basis handvaardigheid bezit, met het oog op de technische competenties van het beroep. Na één jaar effectieve opleiding in een zaak kan een beginnende beroepsbeoefenaar zelfstandig functioneren. Het verschil met een ervaren beroepsbeoefenaar zit in de routine en het automatisme waarmee het werk wordt uitgevoerd, waardoor zij sneller werken en dus meer rendement halen. Ook de ervaring met het bedienen van klanten is een verschilpunt tussen een ervaren en een beginnende beroepsbeoefenaar. 26

27 Bijlage I Gemiddeld takenpakket De beroepscompetenties die beschreven staan in hoofdstuk 2 werden afgeleid uit de definitie van het beroep en uit het gemiddelde takenpakket. Hieronder wordt een gemiddeld takenpakket van de schoenhersteller weergegeven. Boven- en binnenwerk van de schoen herstellen vervangt onderdelen zoals hielvoering, inlegzolen, ritssluiting plaatst alle soorten schoensluitingen: haken, ogen ringen... herstelt gescheurde of beschadigde voering en bovenleer verbreedt en versmalt schoenen en laarzen Onderwerk van de schoen herstellen herstelt oude loopzolen, binnenzolen en beschermzolen vervangt loopzolen, binnenzolen en beschermzolen vervangt hakken herstelt oude hakken vervangt hak- en teenstukken plaatst of vervangt een cambruur (gelengstuk) bekleedt hakken Kleine lederwaren herstellen herstelt gescheurde of beschadigde onderdelen plaatst en herstelt alle soorten sluitingen kort alle soorten riemen (handtassen, broekriemen...) in of lengt ze uit vervangt handvatten in boekentassen en valiezen Schoenen en kleine lederwaren afwerken verwijdert resten van de herstelling (lijmresten, garenresten...) poetst de herstelling op verft schoenen en kleine lederwaren Toebehoren voor schoenen en kleine lederwaren verkopen vraagt naar de wensen van de klant informeert en adviseert klanten verkoopt toebehoren en accessoires voor schoenen en kleine lederwaren(veters, zooltjes, poetsmiddelen,...) Schoenen corrigeren in functie van het loopcomfort verhoogt hakken verwijdert drukpunten Het eigen werk plannen en organiseren 27

28 gaat de technische mogelijkheden om product te herstellen na verzamelt het nodige materieel merkt de herstelling met een identificatie van de klant en een herstelopdracht richt de werkplaats in onderhoudt machines Veilig werken toepassen van de geldende veiligheidsvoorschriften van de machines: schuurmachine, aflapper, doornaaier, frees, oppoetsmachine legt een algemene zin voor orde en netheid aan de dag om gevaarlijke situaties (vallen, struikelen en uitglijden) te vermijden Instaan voor het onthaal van de klant vraagt naar de wensen, verwachtingen en tevredenheid van de klant informeert de klant over de technische mogelijke oplossingen bij herstelling maakt afspraken met de klant over de uitvoering van de herstelling en de opleveringstijd informeert de klant over problemen en oplossingen rond loopcomfort richt de winkel in Uitvoeren van het beheer van de zaak besteedt boekhouding uit en volgt deze op beheert het budget werft klanten vormt de verkoopprijs van de verschillende diensten en producten maakt een inventaris op koopt producten en materieel in 28

29 Bijlage II Welzijn op het werk Een beroepscompetentieprofiel beschrijft de competenties van een beroepsbeoefenaar. Ook competenties met betrekking tot welzijn op het werk kunnen erin aan bod komen. Wat is de rol van een beroepsbeoefenaar in het realiseren van Welzijn op het werk, meer bepaald, over welke competenties dient hij te beschikken met het oog op het bekomen van een veilige en gezonde werkplek? Tot 2004 baseerden de onderzoekers van de SERV zich bij het beschrijven competenties omtrent welzijn op het werk hoofdzakelijk op informatie van de sector en op informatie uit de interviews met beroepsbeoefenaars. De competenties met betrekking tot veiligheid en gezondheid zijn echter vaak beroeps- en sectoroverschrijdend. Bovendien bestaat er op Europees niveau reeds een lange traditie van wetgevend en normatief werk met betrekking tot welzijn het werk. Ook is door de sectoren zelf reeds heel wat werk verricht met betrekking tot het vergroten van de veiligheid en gezondheid van de arbeidsomgeving en meer in het bijzonder met betrekking tot het vergroten van het veiligheidsbewustzijn van werknemers. De informatie uit deze verschillende bronnen hebben we, samen met de beroepsgerelateerde informatie over veiligheid en gezondheid op het werk waarover we uit eigen onderzoek reeds beschikken, verwerkt om de algemene competenties met betrekking tot welzijn op het werk, waarover elke beroepsbeoefenaar zou moeten beschikken ongeacht beroep of sector, te beschrijven. Het streven naar meer systematiek en uniformiteit in de beroepscompetentieprofielen op het terrein van welzijn op het werk, heeft tot doel een betrouwbaar instrument aan te reiken waarop opleidingsverstrekkers zich kunnen baseren bij het ontwikkelen van programma s met betrekking tot veiligheid en gezondheid. Voor de algemene taken en competenties inzake welzijn op het werk waarover elke beroepsbeoefenaar - ongeacht het uitgeoefende beroep en ongeacht de sector - moet beschikken, verwijzen wij u naar de nota Welzijn op het werk (SERV, 2004) die intersectoraal werd besproken en goedgekeurd. U vindt deze nota op de website van de SERV: Indien bepaalde veiligheidscompetenties beroeps- of sectorspecifiek zijn en behoren tot de kerncompetenties van het beroep, zullen wij deze nog steeds opnemen in het beroepscompetentieprofiel zelf. 29

30 Lijst van organisaties en bedrijven die werden uitgenodigd op de conferenties beroepscompetentieprofiel schoenhersteller UNIZO De heer Patrick Buteneers Schoeninfo vzw De heer Eddy Laureys Schoeninfo vzw De heer Natale Zanetton Schoeninfo vzw De heer Danny Everaerts Interprovinciale Vereniging van het Schoenbedrijf Interprovinciale Vereniging van het Schoenbedrijf Interprovinciale Vereniging van het Schoenbedrijf De heer Joseph Baccarne De heer Eddy Matyn De heer Filip Rotsaert Nationale federatie van het Schoenbedrijf De heer Jean-Marie Dehairs Nationale federatie van het Schoenbedrijf De heer Peter Mechelinck Nationale federatie van het Schoenbedrijf De heer Lucien Clemminck ABVV De heer Werner Van Heetvelde ABVV De heer Erwin Callebaut ACV De heer Jean Vranken ACV De heer Hubert Pricken ACLVB Mevrouw Petra Fostier 30

31 Bronnen Literatuurlijst Interviews Danny Everaerts, Schoenmakerij Danny Luc Van Linden, Schoen- en sleutelservice Luc Patrick Van Parys, Sneldienst René Schoenmakerij Jean Hermans, Schoenmakerij & sleuteldienst Jean Filip Rotsaert, Schoenherstelling Filip Joseph Baccarne, Shoe Service Josini Peter Mechelinck, Peter Slotenmakerij en schoenmakerij Documenten COLO (september 2003) Format beroepscompetentieprofiel. Handleiding voor het opstellen van beroepscompetentieprofielen. Zoetermeer. E. Laureys, De delen van de schoen, uittreksel uit opleidingscursus SVGB (mei 2005) Kwalificatiedossier Schoenhersteller. Nieuwegein. SVGB (augustus 2006) De voet- en schoenberoepen in kaart. Nieuwegein. Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (2004). Welzijn op het werk. Brussel: SERV. Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (2006). Arbeidsomstandigheden. Brussel: SERV. L. Vass, M. Molnár, Handgemaakte herenschoenen, Könemann, 1999, p.125 Vlaams Agentschap Ondernemen (VLAO), Mijn eigen zaak, starten met kennis van zaken, brochure

32 Websites Vlaams Agentschap Ondernemen, SVGB, Nederlands Kennis- en opleidingscentrum voor uniek vakmanschap, 32