Ontwikkelingen in het topsportklimaat in Vlaanderen

Transcriptie

1

2 Ontwikkelingen in het topsportklimaat in Vlaanderen Verslag van de 1-meting (2007) en vergelijking met de 0-meting (2003) van het topsportklimaat in Vlaanderen Projectleiding: Dr. Veerle De Bosscher, Prof Dr. Paul Wylleman & Prof. Dr. Paul De Knop Projectuitvoering: Dra. Jasper Truyens & Dra. Inge Bogaert In opdracht van het Steunpunt voor Beleidsrelevant onderzoek Cultuur, Jeugd en Sport en van het ministerie van Sport. Onderzoek uitgevoerd door de Vrije Universiteit Brussel Faculteit lichamelijke opvoeding en kinesitherapie Vakgroep Sportbeleid en Management (SBMA) 2008 II

3 Colofon Uitgegeven door Vakgroep Sportbeleid en management Faculteit Lichamelijke opvoeding en Kinesitherapie Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan Brussel 02/ Met dank aan Iedereen die heeft bijgedragen aan dit onderzoek: de atleten en trainers voor hun bereidwillige samenwerking, Els Dom voor de voorbereiding van het project, alle partners in het Vlaamse topsportlandschap, Dr. Maarten Van Bottenburg voor het verlenen van expertise en de Vlaamse minister van Sport voor de financiële ondersteuning. Copyright 2008 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs. III

4 Ter Geleide Topsport is in de loop der jaren sterk veranderd. De atleet alleen kan niet meer aan de vereisten voldoen om succes te behalen. Hij heeft professionele ondersteuning en begeleiding nodig om goede resultaten te behalen en zich te kunnen meten met atleten uit andere landen. De verschillende naties en landen voeren een Global Sporting Arms Race, -een globale medaillewedloop- en proberen om zoveel mogelijk te investeren in hun atleten om internationaal succes te garanderen. Niet enkel internationaal erkenning is een belangrijke doelstelling voor de investering in topsport. Breedtesport heeft ook behoefte aan topsport, vooral vanwege de aantrekkingskracht die topprestaties hebben op de jeugd. Topsport inspireert mensen om zelf te gaan sporten. Om topsportsucces te maken is het belangrijk om de omgeving waarin de atleet moet ontwikkelen te verbeteren, zodat ze hun hoogste niveau kunnen bereiken en meer internationaal succes kunnen behalen. In 2003 had reeds een eerste meting plaats, de 0-meting. Hierbij gaven 140 atleten, 119 trainers en 26 federatieverantwoordelijken hun mening over het klimaat om topsport te beoefenen. Op basis van deze gegevens werden de sterke en zwakke punten van het Vlaamse topsportbeleid in kaart gebracht en werden er verbeterpunten aangegeven. Naar aanleiding hiervan werd een topsportactieplan opgesteld door de stuurgroep topsport. Tot en met de dag van vandaag konden we vele beleidsgerichte verandering in het topsportklimaat vaststellen. De topsportstructuur werd geoptimaliseerd, onder meer door een intense samenwerking van beleidspartners via een stuurgroep en task force topsport, de oprichting van een afdeling topsport in het Bloso, de aanstelling van een topsportmanager en topsportexpert in het departement cultuur, jeugd, sport & media van het ministerie. We zien ook een betere samenwerking met de onderwijsinstellingen tot stand komen. Na de oprichting van de topsportscholen op het niveau van het secundair onderwijs sinds 1998, en de aanpassingen naar aanleiding van het actieplan vond de opstart en uitgroei van het topsportstudentenproject naar aanleiding van het topsportconvenant Hoger Onderwijs plaats in Deze gegevens werden ook internationaal vergeleken in zes landen (De Bosscher, Bingham, Shibli, et al. 2008). Dit leidde tot een concurrentieanalyse van Vlaanderen ten opzichte van andere landen (De Bosscher, De Knop, Van Bottenburg, 2008). IV

5 Eind 2007, begin 2008 werd het onderzoek naar het topsportklimaat opnieuw uitgevoerd (1-meting). Net zoals in 2003 wordt in dit rapport onderzocht hoe de Vlaamse topatleten en toptrainers het topsportbeleid in Vlaanderen beoordelen. Net zoals bij de eerste meting in 2003 is het een meerwaarde dat de informatie uit de eerste hand komt, namelijk van de atleten en coaches zelf. Ze geven de stand van zaken wat betreft de begeleiding en ondersteuning tijdens de fase van talentontwikkeling, de individuele leefsituatie van atleten, sportspecifieke begeleiding, loopbaanontwikkeling van trainers, training- en wedstrijdfaciliteiten, sportcarrièretransitie en de organisatorische omgeving. Vervolgens wordt ook gepeild naar de belangrijkste knelpunten en noden van deze twee doelgroepen. Verschillend aan de 0-meting is dat er nu geen topsportfederaties werden aangeschreven voor de beoordeling van het topsportklimaat, maar enkel topsporters en toptrainers en dit omdat recent al een audit van de topsportfederaties werd uitgevoerd (Ernst en Young, 2007). Aan de hand van de resultaten van dit onderzoek maken we een evaluatie van het huidige topsportklimaat en een vergelijking met de resultaten van Zo kan in dit rapport worden nagegaan of veranderingen die zich tussen 2003 en 2007 hebben voorgedaan in het topsportklimaat in Vlaanderen, ook een effect hebben gehad op hoe de atleten en toptrainers het topsportklimaat aanvoelen. Dit eindrapport bevat een logische structuur waarbij het eerste deel een overzicht aangeeft van de veranderingen die hebben plaatsgevonden binnen het topsportbeleid tussen de 0- en de 1-meting. In hoofdstuk twee wordt dit perspectief aangevuld met een theoretisch kader dat de negen pijlers weergeeft waarbinnen het onderzoek werd gestructureerd. De methodologie en de bespreking van de respondenten in het derde hoofdstuk zijn de basis voor de bespreking van de onderzoeksresultaten. Daarbij gaat de aandacht in de éérste plaats naar een vergelijking met 2003, maar ook de evaluatie van de huidige stand van zake komt ter sprake. Hoofdstuk 5 tenslotte geeft de onderzoeksresultaten per pijler weer op basis van de input van topsporters en topcoaches. Daarbij zal een vergelijking worden gemaakt met de 0-meting in Dit onderzoek naar het topsportklimaat wordt uitgevoerd in opdracht van het Steunpunt voor Beleidsrelevant onderzoek Cultuur, Jeugd en Sport van het ministerie met co-financiering van het ministerie van Sport. V

6 INHOUDSOPGAVE TER GELEIDE... IV LIJST MET TABELLEN... X 1. HET TOPSPORTBELEID IN VLAANDEREN INLEIDING DE VERSCHILLENDE TOPSPORTINSTANTIES EN OVERLEGSTRUCTUREN De topsportactoren ) CJSM - Departement Cultuur Jeugd, Sport en Media ) CJSM - Topsport Vlaanderen ) Bloso - afdeling Topsport ) Het BOIC ) De Vlaamse Sportfederatie (VSF) De overlegstructuren ) De Stuurgroep Topsport ) De Task Force Topsport Het ABCD-Project ACTIEPLAN VOORBEREIDING VLAAMSE TOPSPORTERS OP OLYMPISCHE SPELEN Topsportfederaties De ontwikkeling en ondersteuning van de topsporter ) De ondersteuning van jonge talenten of topsporters in ontwikkeling... 8 a) Basisonderwijs... 8 b) Secundair onderwijs: de topsportscholen ) De ondersteuning van topsportatleten a) Topsport en Studie - Ondersteuning tijdens het Hoger onderwijs b) Tewerkstellingsprojecten voor topsporters c) Andere projecten ter ondersteuning van de topsportatleet THEORETISCH KADER NEGEN PIJLERMODEL Verklaring negen pijlers ) Inputs ) Throughputs of processen INTERNATIONALE CONCURRENTIEPOSITIE VAN VLAANDEREN CONCLUSIE VI

7 3. GEGEVENSVERZAMELING VOOR HET TOPSPORTKLIMAAT DEFINITIE VAN HET TOPSPORTKLIMAAT ONDERZOEKSMETHODE BESPREKING VAN DE RESPONDENTENGROEP PROFIEL VAN DE RESPONDENTEN Profiel Atleten ) Geslacht en leeftijd ) Tewerkstelling en sociaal statuut ) Topsportstatuut ) BOIC statuut ) Indeling naar sporttype ) Niveau en ambitie Profiel Coaches ) Geslacht en leeftijdscategorie ) Tewerkstelling en sociaal statuut ) Indeling naar sporttype ) Niveau ) Gemiddeld aantal uren dat coaches of toptrainers training geven EEN VERGELIJKING MET 2003: IS HET TOPSPORTKLIMAAT VERBETERD? IS HET TOPSPORTKLIMAAT VERBETERD TEN OPZICHTE VAN 2003? BEOORDELING VAN HET HUIDIGE TOPSPORTKLIMAAT DE STERKE EN ZWAKKE PUNTEN VAN HET VLAAMSE TOPSPORTBELEID MAATREGELEN TER VERBETERING VAN HET TOPSPORTKLIMAAT Factoren met invloed op het nationaal succes Factoren ter verbetering in Vlaanderen BESLUIT VII

8 5. BESPREKING RESULTATEN VAN DE NEGEN PIJLERS PIJLER 1: FINANCIËLE ONDERSTEUNING PIJLER 2: ORGANISATIE EN STRUCTUUR VAN HET SPORTBELEID Informatieverstrekking Beoordeling van de informatieverstrekking Samenwerking Conclusie P ijler 4: TALENTONTWIKKELING De ondersteuning en begeleiding van de atleten tijdens hun ontwikkelingsfase ) Trainingsondersteuning ) Begeleiding Beoordeling van de extra ondersteuning en het niveau van de toptrainers door de atleten Beginleeftijd trainingsuren en ondersteuning van de topsporters Topsport en studie ) Respondenten in de topsportschool ) Beoordeling van de ondersteuning vanuit de onderwijsinstellingen ) Ondersteuning vanuit de topsportscholen ) Sterke en zwakke punten van de topsportscholen ) Suggesties ter verbetering van de onderwijsinstellingen of topsportscholen Beoordeling programma s en projecten ) Het beste talentontwikkelingsprogramma ) Het ABCD-project Algemene opmerkingen talentontwikkeling Conclusie PIJLER 5: TOPSPORTCARRIÈRE Een job in combinatie met topsport Trainingsuren Financiële situatie en ondersteuning ) De individuele leefsituatie van de atleet ) Andere vergoedingen van Bloso/BOIC/federatie ) Het Bruto-jaarinkomen van de topsportatleet ) Extra voorzieningen van Bloso, BOIC of de federaties (a) Beoordeling verkregen voorzieningen ) Paramedische begeleiding VIII

9 Beoordeling van de ondersteuning aan de topsportatleet tijdens zijn topsportcarrière Conclusie Pijler 6: TRAININGSFACILITEITEN EN INFRASTRUCTUUR Kwaliteit en beschikbaarheid van de trainingsfaciliteiten en de infrastructuur PIJLER 7 : TRAINERSVOORZIENINGEN EN ONTWIKKELINGEN Trainersprofiel Bijscholingen Individuele leefsituatie van een trainer PIJLER 8 : DEELNAME AAN NATIONALE EN INTERNATIONALE WEDSTRIJDEN Beoordeling van het niveau en de frequentie van nationale competitie in Vlaanderen/ België Deelname aan internationale wedstrijden Organisatie van internationale wedstrijden Conclusie PIJLER 9 : WETENSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING Conclusie MEDIA-AANDACHT Beoordeling van de kwantiteit en kwaliteit van de mediaaandacht voor de sporttak van de atleet Conclusie ALGEMENE CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN IX

10 Lijst met tabellen Tabel 1: Verhoging maximale subsidiebedragen voor de facultatieve opdracht voor topsport ten opzichte van 2003 (Anciaux, b)....7 Tabel 2: Aantal dagen gewettigde afwezigheid waarop een topsportstatuut A en B recht geeft (Bloso, ) Tabel 3: Vergelijking responsgraad (in absolute aantallen en percentage) Tabel 4: overzicht responsgraad 1 ste en 2 de periode van de gegevensverzameling Tabel 5: Atleet krijgt ondersteuning ter compensatie van topsportactiviteiten van overheid of andere instelling via een topsportprogramma (in absolute aantallen en percentage, N=167) Tabel 6: Opsomming van verschillende programma s voor topsporters... Fout!Bladwijzer niet gedefinieerd. Tabel 7: Statuut van de ondervraagde atleten (N=34) Tabel 8: Overzicht verdeling respondenten in sporttakken (in absolute aantallen en percentage, N= ) Tabel 9: Tewerkstelling toptrainers en coaches uit respondentengroep in Vlaanderen (N=78)... Fout!Bladwijzer niet gedefinieerd. Tabel 10: Vergelijking aantal uren dat de trainer training geeft per week met waar de trainer training geeft (in absolute waarde en percentage, N=67) Tabel 11:Evolutie van het topsportklimaatin vergelijking met 2003 atleet met/zonder programma. In absolute en percentages. (N gover=74; N non-gover= 90) Tabel 12: Beoordeling van het topsportklimaat door atleten op basis van het huidige niveau (in absolute waarden en rijpercentage, N=119) Tabel 13: De sterke punten van het Vlaamse topsportbeleid volgens atleten en trainers Tabel 14: De zwakke punten van het Vlaamse topsportbeleid volgens atleten en trainers Tabel 15: De factoren met de grootste invloed op het nationaal succes van een land volgens trainers en atleten in Vlaanderen (in absolute cijfers en kolompercentages, N atl. =495 en N tr.=232) Tabel 16: De factoren ter verbetering vatbaar in Vlaanderen volgens atleten en trainers (in absolute cijfers en kolompercentages, N=238) Tabel 17: totale uitgaven voor sport in Vlaanderen in 2003 vergeleken met 2007 (De Bosscher et al., 2008) (bron: Bloso, ministerie, BOIC en De Knop et al., 2004; Késenne et al., 2006) Tabel 18: Informatieverstrekking door de federatie en de sportclub aan de atleten (in percentages, atleten N=167) Tabel 19: Onderwerpen waarover atleten en trainers betere informatie wensen te ontvangen (N= 242) Tabel 20: beoordeling Bloso, BOIC en het Ministerie door de atleten (gover=met topsportcontract, non-gover= zonder topsportcontract). (N=167) Tabel 21: Inspraak in het beleid van de federatie, door atleten en trainers Tabel 22: Ondersteuningsvormen voor atleten aangeboden door de sportclub of federatie (in percentage) Tabel 23: Kregen de atleten onderstaande vormen van begeleiding van federatie of club en van wie kregen ze die dan vooral van de club of van de federatie? (in percentage) Tabel 24 : Verband tussen het hoogst behaalde niveau van de atleet en of hij/zij naar een topsportschool gingen tijdens de secundaire studies (in absolute cijfers en percentage) Tabel 25: Het verschil tussen de beoordeling van de ondersteuning van het onderwijs tijdens de middelbare studies van atleten die al dan niet gebruik maakten van een topsportschool (in absolute cijfers en percentage) Tabel 26: Welk talentontwikkelingsprogramma geniet de voorkeur van de trainers uit de respondentengroep? Tabel 27: Verband tussen aantal trainingsuren en sociaal statuut van de topsporter. (N=161) 92 Tabel 28: Brutojaarinkomen van de topsportatleten N= Tabel 29: Het niveau behaald door de trainer in de eigen sportcarrière

11 Tabel 30: De trainingsopleidingen gevolgd door de ondervraagde trainers (in absolute cijfers en percentages, N=71) Tabel 31: Een specifieke topsportcursus gevolgd door de ondervraagde trainers(in absolute cijfers en percentage, N=78) Tabel 32: Frequentie van bijscholing van de ondervraagde trainers Tabel 33: Beoordeling van de deskundigheid van de trainer door atleten (in absolute cijfers en rijpercentage) Tabel 34: Mogelijke initiatieven van de overheid/ uw federatie om expertise van toptrainers te verhogen (in absolute cijfers en rijpercentage, N=78) Tabel 35: Vindt u dat u als trainer voldoende tijd aan uw topsporters kan besteden om ze op het hoogste niveau te doen presteren (in absolute cijfers en percentages, N=78) Tabel 36: De grootste beperkingen voor u om als voltijds trainer/coach te ontwikkelen Tabel 37: De vergoedingen die een trainer ontvangt van de club en/of federatie(in absolute cijfers en rijpercentage) Tabel 38: beoordeling van het niveau en de frequentie van de nationale competitie in Vlaanderen/België (in procenten (N atleet = 154 en N Coach = 76) Tabel 39: Informatieverstrekking in verband met wetenschappelijke kennis en/of onderzoek aan de coach of toptrainer van de club of de federatie? (N=48)... Fout!Bladwijzer niet gedefinieerd. Tabel 40: Onderwerpen waar de coaches graag meer informatie over willen terugvinden. N= Tabel 41: sterke punten en verbeterpunten met betrekking tot de structuur en de organisatie van het topsportbeleid (pijler 2) Tabel 42: Aanbevelingen structuur en organisatie van het topsportbeleid Tabel 43: De sterke punten en verbeterpunten met de betrekking tot de talentontwikkeling. 135 Tabel 44: De sterke en verbeterpunten met betrekking tot topsport en studie op basis van antwoorden van atleten die ooit topsportschoolstudenten zijn geweest of atleten met een topsportstudentencontract Tabel 45: Aanbevelingen talentontwikkeling ondersteuning tijdens de ontwikkelingsfase Tabel 46: De sterke punten en verbeterpunten met betrekking tot de topsportcarrièrebegeleiding Tabel 47: Aanbevelingen topsportcarrièrebegeleiding Tabel 48: De sterke punten en verbeterpunten met betrekking tot de trainingsfaciliteiten Tabel 49: Aanbevelingen trainingsfaciliteiten en infrastructuur Tabel 50: Sterke punten en verbeterpunten met betrekking tot Tabel 51: Aanbevelingen trainersvoorzieningen en ontwikkelingen Tabel 52: De sterke punten en verbeterpunten met betrekking tot nationale en internationale wedstrijden Tabel 53: Aanbevelingen nationale en internationale wedstrijden Tabel 54: De sterke punten en verbeterpunten met betrekking tot de wetenschappelijke ondersteuning Tabel 55: Aanbevelingen wetenschappelijke ondersteuning Tabel 56: De sterke punten en verbeterpunten met betrekking tot de media-aandacht.... Fout!Bladwijzer niet gedefinieerd. Tabel 57: Aanbevelingen media-aandacht.... Fout!Bladwijzer niet gedefinieerd. XI

12 Lijst met figuren Figuur 1: Negen prestatiebepalende pijlers van het topsportbeleid Figuur 2: Prestaties van Vlaanderen gespiegeld aan het gemiddelde van de 7 landen (De Bosscher, 2007) Figuur 3: Topsporters 2007 ingedeeld naar leeftijd (in percentage, N=167) Figuur 4: Grafische weergave sociaal statuut topsporters 2007 in percent (N=167) Figuur 5: Vergelijking niveau en ambitie topsporters 2007 (N=166) Figuur 6: Sociaal statuut van toptrainers (in percentage, N=78) Figuur 7: Niveau van de atleten die de toptrainers trainen (in percentage, N=78) Figuur 8: Gemiddeld aantal uren dat coaches en toptrainers training geven per week (in percentage, N=78) Figuur 9: Evolutie van het topsportbeleid in Vlaanderen ten opzichte van 2003 (in percentages, atleten N= 124, trainers N=69) Figuur 10: Beoordeling van het huidige topsportklimaat in Vlaanderen in 2007, door atleten en coaches (in percentage, N atleten=158, N trainers=78) Figuur 11: Factoren met een invloed op het nationaal topsportsucces van een land (in percentages, N TOTaal = 245) Figuur 12: De factoren ter verbetering vatbaar in Vlaanderen Figuur 13a: Evolutie van de beleidskredieten voor sport van de Vlaamse overheid Figuur 14: : Beoordeling door atleten met (N= 73) en zonder financiële overheidssteun (N=86)van de informatieverstrekking door de federatie Figuur 15: Beoordeling van de informatieverstrekking door de sportclub door atleten met en zonder financiële overheidssteun. (N=138) Figuur 16: Beoordeling van de informatieverstrekking door de Vlaamse trainersschool door de trainers (N=66) Figuur 17: De aanwezigheid van een atletencommissie bij de federatie, door atleten (in percentages, N=124) Figuur 18: Beoordeling van de samenwerking met de federatie door atleten (N=138) en trainers (N=49) in percentages Figuur 19: Beoordeling ondersteuning voor de atleten tijdens de ontwikkelingsfase van de club, de federatie of andere organisaties.( N=167) Figuur 20: Beoordeling deskundigheid trainers tijdens ontwikkelingsfase door de atleten (N= 126) Figuur 21: Leeftijd wanneer de atleten voor het eerst ondersteuning kregen vanuit club of federatie Figuur 22: van welke bijzondere faciliteiten konden de topsportstudenten gebruik maken tijdens hun opleiding in het MO of HO.( N-MO=71 en N-HO=70) Figuur 23: Een beoordeling van de ondersteuning die de topsportatleet krijgt vanuit de onderwijsinstellingen (in percentage, N-SO=62 en N-HO= 61) Figuur 24: Uitbetaling van het maandloon van de topsporter (in percentage, N=93) Figuur 25: Beoordeling algemene financiële steun van atleten met en zonder ondersteuning.. 97 Figuur 26: Het percentage van atleten dat kan gebruik maken van bovenstaande voorzieningen (in percentage, atleet N=158, trainer N=76) Figuur 27: Algemene beoordeling ondersteuning aan topsporters vgl coaches en atleten Figuur 28: Beoordeling van de beschikbaarheid en de kwaliteit van de trainingsfaciliteiten en infrastructuur in Vlaanderen door de atleten (in percentage, N=165 en N= 76) Figuur 29: Beoordeling van de algemene trainersontwikkeling (N=72) en de trainersopleiding/bijscholing (N=73) door trainers (in percentage) Figuur 30: De beoordeling van de Vlaamse trainersschool door trainers (in percentage, N=68) Figuur 31: Beoordeling van de ontwikkelingsmogelijkheden tot toptrainer in Vlaanderen, door coaches (in percentage, N=75) XII

13 Figuur 32: Globale evaluatie van de trainer door de atleten (in percentage, N=105) Figuur 33: Het bruto jaarinkomen van atleten en trainers Figuur 34: Beoordeling kwantiteit en kwaliteit van de media-aandacht voor de sporttak van de atleten XIII

14 1. Het topsportbeleid in Vlaanderen De evolutie van de verschillende topsportstructuren in Vlaanderen tussen 2003 en Inleiding In 2003 bestond het topsportlandschap uit diverse partners. Nu, 4 jaar na het eerste onderzoek, wordt het topsportbeleid nog steeds gevoerd door verschillende actoren. Desondanks is de samenwerking tussen de verschillende topsportinstanties de afgelopen jaren sterk geëvolueerd in functie van het nastreven van een éénduidige en coherent topsportbeleid. De aanstelling van een topsportmanager en een topsportexpert was één van de belangrijkste ontwikkelingen. Dit betekende dat er opnieuw een partner bijkwam in het topsportlandschap, maar tevens lijkt dit de weg naar meer éénduidigheid van het topsportbeleid. Zij vormen namelijk een brug tussen de verschillende topsportactoren in Vlaanderen. Een andere belangrijke stap was de opmaak van het Actieplan voorbereiding Vlaamse topsporters Olympische Spelen 2016 (Stuurgroep Topsport, 2004). Dit plan is in grote mate gebaseerd op het eerste onderzoek naar het topsportklimaat in Vlaanderen uit 2003 en werd opgemaakt door de stuurgroep topsport en is een plan dat door de verschillende topsportinstantie gedragen en uitgevoerd wordt De verschillende topsportinstanties en overlegstructuren Het huidige topsportbeleid wil zich kenmerken door samenwerking en overleg. Het Actieplan voorbereiding Vlaamse topsporters OS 2016 is hier een mooi voorbeeld van. Ondanks de ontwikkelingen om een éénduidig topsportbeleid te voeren, blijft dit een moeilijke opdracht voor Vlaanderen. De belangrijkste overlegorganen zijn de Task Force en de Stuurgroep 1

15 Topsport waarin verschillende topsportactoren vertegenwoordigd zijn. Deze zijn: - Het Kabinet van de Vlaamse minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel; - Het Departement Cultuur, Jeugd, sport en media; - Het Bloso; - Het Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité (BOIC); - De Vlaamse Sportfederatie (VSF). In wat volgt bespreken we de taak van deze actoren in het topsportbeleid De topsportactoren 1) CJSM - Departement Cultuur Jeugd, Sport en Media Het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media heeft als opdracht advies te geven aan de minister(s) om een integrale beleidsvisie op het beleidsdomein te realiseren en te bewaken. Het departement CJSM staat in voor de voorbereiding, de opvolging en de evaluatie van het beleid betreffende cultuur, jeugd, sport en media en beleidsitems die ook andere departementen aanbelangen, worden opgevolgd door dit departement. De afdeling Topsport van dit departement is één van de belangrijkste beleidsinstanties wat betreft topsport in Vlaanderen. In maart 2005 werden de topsportmanager (Ivo Van Aken) en een topsportexpert (Jul Clonen) aangesteld. Deze nieuw gecreëerde functies spelen een belangrijke rol in het éénduidig maken van het topsportbeleid. De topsportmanager rapporteert aan de minister en zijn taken zijn onder meer: - de goede werking van de Stuurgroep Topsport continueren; - de topsportscholen aansturen, waar klachten komen namens de sportfederaties (op hun eigen werking, niet zozeer op de structuur); - een brug vormen tussen al de topsportactoren. 2) CJSM - Topsport Vlaanderen De Vlaamse regering ondersteunt, net zoals in 2003, internationale topsportevenementen in Vlaanderen en Brussel (Topsport Vlaanderen). Deze evenementen zijn een medium om de beleidsdoelstelling naambekendheid van Vlaanderen internationaal te verzekeren (Anciaux, 2006). Het subsidieert ook wetenschappelijke projecten voor 2

16 topsportfederaties en specifieke projecten: wielerploeg Vlaanderen, vrouwenwielerploeg, wielerploeg Jong Vlaanderen, de atletiekploeg Vlaanderen, ladies beachvolley. In samenwerking met privaatinitiatiefnemers werd in 2006 het topsportfonds opgericht. Dit fonds heeft als doel om op zoveel mogelijk manieren atleten te steunen op weg naar hun topprestaties (Anciaux, 2007). 3) Bloso - afdeling Topsport De afdeling Topsport is sinds 1 juli 2003 een belangrijke topsportactor in Vlaanderen die binnen het Bloso verantwoordelijk is voor de uitvoering van het Vlaamse topsportbeleid. In het kader van Beter Bestuurlijk Beleid, dat zorgde voor een reorganisatie van de Vlaamse administratieve instellingen, is Bloso sinds 1 april 2006 een intern verzelfstandigd agentschap met rechtspersoonlijkheid (IVArp Bloso). Hierdoor werd een scheiding gemaakt tussen beleidsuitvoering (kabinet) en beleidsvoorbereiding (Bloso). De afdeling Topsport is verantwoordelijk voor de uitvoering van verschillende projecten binnen het topsportactieplan Vlaanderen. Het is dan ook een zeer belangrijke partner binnen de stuurgroep Topsport en de Task Force. 4) Het BOIC Het Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité is het Nationaal Olympisch Comité (NOC) dat de Olympische beweging en haar waarden in ons land vertegenwoordigt. Het BOIC bevat 4 departementen: - Departement Topsport - Departement Dienstverlening - Departement Olympische waarden - De VZW OCBS Deze departementen staan in voor de belangrijkste opdrachten van het BOIC (BOIC, 2005): - De opvolging van topatleten - De promotie van de topsport door nog doeltreffendere scouting en begeleiding van de jongeren - De promotie van de waarden die eigen zijn aan het Olympisme - De promotie van lichaamsbeweging om meer leden voor de sportclubs te werven en de volksgezondheid te verbeteren (sport en gezondheid) - De dienstverlening aan de sportbonden. 3

17 Het Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité is vertegenwoordigd in de Stuurgroep Topsport en de Task Force Topsport. Het heeft als hoofddoel de vorming en de opvolging van de topatleten. Het zorgt voor een delegatie voor de Olympische Spelen, maar ook voor de Paralympische Spelen, het Europees Jeugd Olympisch Festival en de Wereldspelen. 5) De Vlaamse Sportfederatie (VSF) VSF is de koepel van de Vlaamse sportfederaties en worden gesubsidieerd door Bloso binnen het decreet van 2001 voor de erkenning en subsidiëring van de Vlaamse Sportfederaties. Zij trachten de behoeften van de sportfederaties in Vlaanderen te detecteren en ze te volgen en te ondersteunen. De VSF treedt op als hun vertegenwoordiger in de Stuurgroep Topsport en de Task Force Topsport De overlegstructuren 1) De Stuurgroep Topsport De Stuurgroep Topsport werd geïnstalleerd in 2002 als opvolger van het pas opgerichte Vlaams Overlegplatform Topsport (VLOT) en is in 2007 nog steeds een zeer belangrijk overlegorgaan. In de stuurgroep wordt overleg gepleegd tussen de verschillende actoren van het Vlaamse topsportbeleid. Dit heeft als doel de versnippering van het topsportbeleid tegen te gaan. Sinds maart 2005 wordt deze stuurgroep voorgezeten door de topsportmanager. In de stuurgroep worden belangrijke dossiers binnen het Vlaamse topsportbeleid besproken tussen de verschillende topsportactoren. De stuurgroep werd in 2005 uitgebreid met een expert- (ex)topsporter en met een vertegenwoordiger namens de Ovunolo voor de universitaire topsportexpertisecentra. De Stuurgroep Topsport heeft volgende opdrachten 1 (Bloso, ): - De beleidslijnen van het Vlaamse Topsportbeleid uitwerken, in uitvoering van het Topsportactieplan Vlaanderen 1 Bloso intro wegpagina geraadpleegd juli

18 - De selectie van topsporters voor opname in het Blosotewerkstellingsproject Topsport en het Bloso- Topsportstudentenproject Hoger Onderwijs - Toezien op de uitvoering van het Vlaamse Topsportbeleid - De samenwerking tussen de partners in het Vlaamse Topsportbeleid, in het bijzonder het Bloso, het BOIC de VSF en de topsportmanager, coördineren en stroomlijnen tot een coherente, efficiënte en transparante werking. De leden van de Stuurgroep zijn (Bloso, ): - De voorzitter: Ivo Van Aken (Topsportmanager Kabinet Sport) - 3 vertegenwoordigers namens het BOIC; - 3 vertegenwoordigers namens de VSF; iemand voor de individuele sporten, iemand voor de ploegsporten en iemand voor de gehandicaptensport; - 3 vertegenwoordigers namens het Bloso; - een vertegenwoordiger van de cel sport; - 3 vertegenwoordigers van het Kabinet Sport; - een vertegenwoordiger namens Ovunolo; - een expert-(ex)topsporter. 2) De Task Force Topsport De Task Force, die van start ging in 2005, levert het voorbereidende werk van de stuurgroep Topsport en staat in voor het dagelijks bestuur van de Vlaamse topsport. In de Task Force zetelt elke topsportpartner en worden leden uitgenodigd in functie van de onderwerpen die behandeld worden Het ABCD-Project In 2004 werd het ABCD-project opgestart. Dit is een overlegstructuur waarin de verschillende beleidsbepalende sportactoren van België participeren namelijk Bloso voor Vlaanderen, Adeps voor Wallonië, de Duitstalige gemeenschap, het BOIC en de Nationale Loterij. Elk van deze partners heeft een financiële inbreng in dit project dat tot doel heeft de financiering van specifieke projecten op het vlak van talentdetectie, talentontwikkeling en talentbegeleiding van jonge topsporttalenten met het 5

19 oog op de Olympische Spelen 2012/2016. Deze projecten kunnen door de federaties worden ingediend Actieplan voorbereiding Vlaamse topsporters op Olympische Spelen 2016 De stuurgroep Topsport stelde in 2003 een actieplan topsport op met als doel meer medailles te behalen op de Olympische Spelen Dit actieplan werd integraal overgenomen in het beleidsplan van de Vlaamse Minister van Sport (Anciaux, 2004). Het eerste onderzoek naar het topsportklimaat in Vlaanderen van 2003 werd hiervoor als basis gebruikt. Vervolgens werden voorstellen geformuleerd door alle topsportactoren en werd een coherent actieplan opgesteld. Het actieplan baseert zich op een termijnplanning die opgedeeld werd in drie fasen: - Fase 1: korte termijn ( ), richt zich op Peking 2008; - Fase 2: middellange termijn ( ), richt zich op Londen 2012; - Fase 3: lange termijn ( ), richt zich op de Olympische Spelen van Het actieplan concentreert zich op de eerste fase, namelijk de periode Enkel doelstellingen geformuleerd in dit actieplan zijn reeds gerealiseerd. Er zijn dan ook verschillende evoluties merkbaar wat betreft de ondersteuning van topsportfederaties, de topatleet en de ondersteuning van de ontwikkeling tot topsporter Topsportfederaties De federaties vervullen de belangrijkste functie in het Vlaamse topsportbeleid. Volgens het uitvoeringsbesluit van 31 mei 2002 bepaalt de Vlaamse regering per Olympiade de sporttakken die worden opgenomen in het topsportbeleid. Ten opzichte van de vorige olympiade ( ) werd reddend zwemmen niet meer opgenomen in de topsporttakkenlijst. Ju-jitsu werd toegevoegd. De maximale subsidiebedragen werden per categorie verhoogd. In 2008 volgt opnieuw een herziening. 6

20 Tabel 1: Verhoging maximale subsidiebedragen voor de facultatieve opdracht voor topsport ten opzichte van 2003 (Anciaux, b). Categorie Categorie I: Categorie II: Categorie III: Categorie IV: Aparte categorie: Subsidiebedrag maximaal euro per sporttak t.o.v euro in 2003 maximaal euro per sporttak t.o.v euro in 2003 maximaal euro per sporttak t.o.v euro in 2003 maximaal euro per sporttak t.o.v in 2003 maximaal euro t.o.v euro in 2003 Sport Atletiek, basketbal, gymnastiek, judo, tennis, wielrennen Kajak, triatlon, paardrijden, roeien, volleybal, zeilen, zwemmen Badminton, handbal, rolschaatsen, schermen, squash, tafeltennis Handboogschieten, jujitsu, korfbal, schieten, waterski, taekwondo Gehandicaptensport Voor deze topsportsubsidies zijn de betrokken topsportfederaties gebonden aan de opmaak en uitvoering van hun vierjaarlijks beleidsplan (luik topsport) en hun jaarlijks actieplan topsport dat zij conform het decreet hebben opgesteld voor de periode Ook de criteria om opgenomen te worden in één van deze categorieën werden licht gewijzigd. De criteria zijn (Anciaux, b): - De door de elitesporters en beloftevolle jongeren op internationaal vlak geleverde sportprestaties, die worden geëvalueerd op basis van hetzij de behaalde medailles, finaleplaatsen en halve finaleplaatsen op de Olympische Spelen, Paralympics, Wereldspelen, Wereldkampioenschappen en Europese kampioenschappen, hetzij de rangschikking op wereldniveau. - De uitstraling van de sporttak in het binnenland, meer bepaald de mate van beoefening en populariteit van de sporttak, evenals de mate van bekendheid van de topsport bij het grote publiek. - De uitstraling van de sporttak in het buitenland, meer bepaald de mate van beoefening van de sporttak wereldwijd. - De mate van uitbouw van de topsportstructuur, de sporttechnische, medische, paramedische en sportpsychologische omkadering en het 7

21 integraal topsportbeleid van de unisportfederatie onder meer op het vlak van talentdetectie en talentontwikkeling; het vastleggen van een leer- en begeleidingsmethodiek, het vastleggen van het technisch, tactisch, conditioneel en mentaal niveau en het trainingsvolume per leeftijdscategorie. Unisportfederaties die niet tot één van de vijf bovenstaande categorieën behoren kunnen, zoals in 2003, kunnen aanspraak maken op subsidie voor topsport bij twee gelegenheden: - de deelname van hun geselecteerde topsporters aan Olympische Spelen, EYOF, Paralympics en Wereldspelen; - de organisatie van een Europees kampioenschap, een Wereldkampioenschap of een Wereldbekerwedstrijd voor junioren en senioren in het Nederlandstalige taalgebied of in het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad De ontwikkeling en ondersteuning van de topsporter Binnen het topsportbeleid worden verschillende initiatieven genomen om de topsporters te ondersteunen doorheen de verschillende ontwikkelingsfases tot topsportatleet. De ondersteuning kan onderverdeeld worden in de ondersteuning van jonge talenten of topsporters in ontwikkeling en de ondersteuning van topsportatleten. 1) De ondersteuning van jonge talenten of topsporters in ontwikkeling a) Basisonderwijs Voor bepaalde sporten ligt de prestatiepiek al op jonge leeftijd waardoor er al vroeger moet gestart worden met sportspecifieke trainingen. Een flexibel studiesysteem is dan al nodig vanaf de basisschool. In functie van deze noden werden 69 statuten topsportbelofte toegekend aan leerlingen in het basisonderwijs in de sporten gymnastiek, tennis en zwemmen. 8

22 b) Secundair onderwijs: de topsportscholen De topsportscholen werden opgericht met ingang van het schooljaar Op 25 juni 2004 hebben de Vlaamse minister van Onderwijs M. Vanderpoorten en de Vlaamse minister van Sport M. Keulen, het Bloso, het BOIC, de BVLO, de VSF en de 3 grote Onderwijskoepels een nieuw topsportconvenant ondertekend. Via het topsportconvenant krijgen zeer talentrijke jongeren de kans om hun sport op hoog niveau te beoefenen in combinatie met hun studies om zo een volwaardig diploma secundair onderwijs te behalen. Zoals in het actieplan werd vooropgesteld, werden de selectiecriteria voor instap in de scholen in 2005 scherper gesteld. Om in een studierichting topsport te kunnen inschrijven moet men beschikken over een topsportstatuut dat wordt uitgereikt door een selectiecommissie van het topsportconvenant. Deze commissie hanteert strenge selectiecriteria voor het toekennen van topsportstatuten. Tevens moet de eigen sportfederatie de leerlingen/topsporters voordragen bij deze commissie. Een topsportstatuut geeft recht op een aantal dagen gewettigde afwezigheid. Een topsporter met een topsportstatuut kiest voor een richting op een topsportschool of combineert topsport en studie binnen de mogelijkheden van het statuut. In vergelijking met 2003 hebben leerlingen/topsporters in de 1ste graad met een topsportstatuut B recht op 40 dagen afwezigheid in plaats van 20 dagen ook wanneer ze niet op de topsportschool zitten. 9

23 Tabel 2: Aantal dagen gewettigde afwezigheid waarop een topsportstatuut A en B recht geeft (Bloso, ) Leerling/topsporter, ingeschreven in een topsportstudierichting 2 e of 3e graad Leerling/topsporter niet ingeschreven in een topsportstudierichting 2e of 3e graad Leerling/topsporter, ingeschreven in een topsportschool, in 1A of de basisoptie topsport Leerling/topsporter niet ingeschreven in een topsportschool, 1e graad Lln met Statuut A Lln met Statuut B In september 2006 zijn er in Vlaanderen 8 topsportscholen gestart. 579 leerlingen/ topsporters in het secundair onderwijs kregen een topsportstatuut voor het schooljaar waarvan er 528 ingeschreven zijn in een topsportschool. In 2003 waren er 522 leerlingen met een topsportstatuut en 449 waren ingeschreven in een topsportschool. Eén van de belangrijkste evoluties van de topsportscholen is de uitbreiding naar de middenschool. Voor het schooljaar participeerden 10 topsportfederaties hierin (gymnastiek, atletiek, badminton, basketbal, handbal, judo, tafeltennis, tennis, volleybal en zwemmen). 2) De ondersteuning van topsportatleten Van zodra een sporter bij de senioren begint te presteren op internationaal niveau spreken we van de topsportatleet. a) Topsport en Studie - Ondersteuning tijdens het Hoger onderwijs Het topsportconvenant hoger onderwijs werd op 1 december 2003 goedgekeurd en startte in het academiejaar Dit convenant voorziet voor de topsporter een volwaardig alternatief van het tewerkstellingsproject, waardoor zij studies kunnen combineren met een voltijds trainingsprogramma. 10

24 De topsporters/studenten ondertekenen een arbeidscontract, bij Bloso, waarbij de wedde sinds (1/1/2006) 100% bedraagt van de gangbare Blosobarema s, afhankelijk van het diploma, in een deeltijdse tewerkstelling (75%). De betrokken onderwijsinstantie, die verondersteld wordt de noodzakelijke studie- en examenfaciliteiten te verlenen, ontvangt van het Bloso een bedrag van euro voor de studiebegeleiding. Door het BOIC wordt voor deze topsporters/studenten voor hun topsportprogramma een budget van euro per topsporter/student per academiejaar voorzien. Sinds het academiejaar werd een convenant opgesteld voor belofte volle jongeren om topsport en studie in het hoger onderwijs te combineren. Enkel studenten die hun studies spreiden (tot halftijds studeren) in functie van de invulling van een volwaardig trainingstechnisch programma komen in aanmerking in dit project. Deze topsporters/studenten ondertekenen eveneens een arbeidscontract met het Bloso. Hun wedde bedraagt 100% van de gangbare Bloso-barema s afhankelijk van het diploma, in een deeltijdse tewerkstelling (25%). Het Bloso voorziet ook hier euro voor de betrokken onderwijsinstelling. Het BOIC voorziet euro per topsporter/student per academiejaar. In het academiejaar werden 18 topsporters/studenten opgenomen in dit project (Anciaux c). b) Tewerkstellingsprojecten voor topsporters Tewerkstellingsproject Topsport Bloso Via het tewerkstellingsproject Topsport reikt het Bloso tewerkstellingsstatuten (43 voltijdse equivalenten) uit aan elitesporters op basis van geleverde prestaties. De weerhouden topsporters worden tewerkgesteld via een arbeidsovereenkomst van bepaalde duur, rekening houdend met de belangrijkste internationale wedstrijden (bv. Olympische Spelen, Europese en Wereldkampioenschappen). In deze arbeidsovereenkomst is een resultaatsverbintenis opgenomen, waarin de doelstellingen (tussendoelen en einddoel) gespecificeerd worden. Jaarlijks worden de geleverde prestaties geëvalueerd aan de hand van de geformuleerde doelstellingen. In functie van de al dan niet geleverde topprestaties wordt na samenspraak het contract beëindigd of verlengd. Wat betreft de categorie beloftevolle jongeren worden de criteria voor opname in het Bloso-project Topsport per sporttak opgesteld door Bloso in 11

25 samenspraak met de betrokken sportfederatie en het BOIC. De criteria zijn enerzijds gebaseerd op het prestatieprofiel, waarbij zowel piekprestatie, prestatie-evolutie als prestatiedichtheid worden geëvalueerd. Anderzijds wordt er ook rekening gehouden worden met de intrinsieke kwaliteiten van de beloftevolle jongere. Topatleten zonder tewerkstellingsstatuut kunnen ook nog steeds terecht bij management consultancy bureaus zoals Randstad Sport die topsporters en ex-atleten helpen integreren op de arbeidsmarkt. De Randstad Topsport Academie voorziet ook mogelijkheden voor de combinatie van topsport en studie. Randstad sloot hiervoor een samenwerkingsakkoord met de Erasmus hogeschool Brussel. De rol van randstad in de carrièrebegeleiding is echter zeer beperkt, zeker wanneer vergeleken wordt carrièrebegeleiding in Nederland (De Bosscher, 2004). 12

26 Tewerkstellingsproject Topsport Vlaanderen Naast deze tewerkstellingsmogelijkheden werden vanuit het ministerie van Sport en het ministerie van Tewerkstelling ook een aantal sportspecifieke projecten opgestart. Bij de wielerploeg Vlaanderen (sinds 1994) krijgen jonge renners de mogelijkheid om zich onder deskundige leiding op medisch- en sportief verantwoorde wijze een weg te zoeken in het internationale wielerpeloton. Momenteel werden in VTE ingevuld. Ook het pilootproject Wielerploeg Jong Vlaanderen (in VTE) kreeg verder ondersteuning om met talentvolle renners een team te vormen in een UCI-categorie continentaal team. Sinds 1995 werd ook een dameswielerploeg opgericht (7VTE) waar de selectiecriteria in 2006 werden verfijnd en begeleiding geïntensifieerd. Het project Atletiek Vlaanderen werd opgestart in Zij richten zich op beloftevolle atleten die via een professionele begeleiding geleidelijk aan naar de top kunnen doorgroeien. Voorts worden nog andere atleten gesteund voor Basketbal Oostende (3VTE), Eventing Topsport Vlaanderen (4VTE), Jumping Topsport Vlaanderen (2VTE), Beachvolley Topsport Vlaanderen (2VTE), Boksproject Topsport Vlaanderen (1VTE) en Atletiek Topsport Vlaanderen (1VTE buiten de Atletiekploeg) (Anciaux, B., c). Topsport en Defensie De sectie Physical training en sport (PT&S) van het Belgische leger voert de coördinatie uit van topsport en defensie waarin er plaats is voor 15 elite sporters en 30 beloften. Deze hebben geen GECO-stauut zoals dit bij Bloso het geval is, maar hebben dezelfde wettelijke statutaire rechten en plichten als collega-militairen. Hierdoor beschikken zij over dezelfde wedde en een zelfde aantal verlofdagen als een gewone militair. Momenteel zijn er 29 topsporters defensie aangesteld. Er bestaan verschillende criteria voor de topsporter defensie, afhankelijk van de sporttak die hij of zij beoefent. Zo maken ze een onderscheid tussen Olympische, niet-olympische en militaire disciplines. Voor topsportbeloften defensie wordt er rekening gehouden met het prestatieprofiel, maar ook met de intrinsieke kwaliteiten van de atleet. Deze intrinsieke kenmerken bepaalt men door de ontwikkelingslijn uit te tekenen en zo het potentieel van de topsporter in kaart te brengen. De carrière van de topsporter defensie staat vooral in het teken van de sportieve ontwikkeling. De atleet kan aan de slag dicht bij de sportinfrastructuur waar hij of zij traint en kan ook langere tijd afwezig zijn om aan internationale wedstrijden deel te nemen. Daartegenover staat dat de atleet verplicht deelneemt aan nationale 13

27 en internationale militaire kampioenschappen. Bovendien wordt er verwacht dat je actief deelneemt aan de communicatiepolitiek van defensie. Om als je als topsporter te ontwikkelen bij defensie moet je net als alle andere militairen de wettelijke vorming doorstaan. Deze vorming duurt acht weken. Indien een topsporter Defensie dat wenst, kan hij ook na zijn carrière tewerkgesteld blijven bij defensie. Daarom kan de topsporter al tijdens zijn carrière een militaire of burgeropleiding volgen (Druwé, 09/01/2008). c) Andere projecten ter ondersteuning van de topsportatleet Vanaf 2006 maakt het optimaliseren van talentdetectie en talentontwikkeling verplicht deel uit van het door de topsportfederaties jaarlijks in te dienen actieplan topsport. Verschillende projecten die in het actieplan vooropgesteld werden en die de topsportfederatie ondersteunen zijn reeds van start gegaan en worden verder ontwikkeld: Het topsportvolgsysteem De ontwikkeling van dit systeem startte in 2006 door de informaticacel van de afdeling Topsport van het Bloso. Dit systeem koppelt in een databank informatie over de geleverde prestaties van de (potentiële) topsporters aan gegevens die verband houden met de individuele ontwikkeling (trainingsbelasting, competitieniveau, begeleidingshistoriek, letselhistoriek, lichamelijke groei en biologische ontwikkeling) (Stuurgroep Topsport, 2004). Het project sportpsychologische begeleiding Dit project ging van start in 2006 in topsportfederaties en topsportscholen. Topsportfederaties kunnen beroep doen op een sportpsycholoog die de trainers en de sportpsycholo(o)g(en) waarmee de federaties samenwerken ondersteunt, dit zowel op vlak van bijsturing in de praktijk als het gezamenlijk opmaken van een sportspecifieke ontwikkelingslijn sportpsychologie als basis voor de werking van de topsportfederatie inzake sportpsychologische begeleiding (Anciaux, c). 14

28 Het project Letselpreventie en performance stability Binnen dit project krijgen de federaties en topsportscholen begeleiding van paramedici en medici (sportartsen en sportkinesitherapeuten) die specifieke bijscholingen kregen in het opstellen van een persoonlijk motorisch bilan en het opstellen en begeleiden van een blessurepreventieprogramma van (kandidaat) topsporters (Anciaux, c). De digitale trainingsagenda Dit instrument werd ten behoeve van de leerlingen/topsporters en individuele topsporters ontwikkeld. Deze agenda laat toe dat de federaties de trainingen van de (leerlingen)topsporters online kunnen opmaken en dat ze de dagelijkse feedback van de (leerlingen)topsporters kunnen opvolgen (Anciaux, c). De digitale trainingsagenda wordt maar door een beperkt aantal federaties actief gebruikt. Begeleiding tijdens de topsportcarrière Atleten ontvangen in de eerste plaats begeleiding van hun federatie. Voor verschillende begeleidingsvormen (mentale begeleiding, trainingstechnische begeleiding, medisch - paramedische begeleiding) kunnen de atleten aanvullende ondersteuningen krijgen van het Bloso en het BOIC. In 2007 werd het project carrièrebegeleiding opgestart waarin ook aandacht wordt besteed aan de begeleiding tijdens de na-carrière. De doelen van dit project zijn kansen op topsportsucces verhogen, een optimale combinatie sport, studeren en werken realiseren, optimale leefsituatie voor de (ex)sporter ondersteunen en een optimale voorbereiding op de na-carrière realiseren (Anciaux, c). Het Bloso ondersteunt de federatie in de begeleiding door onder andere het project pool van toptrainers. Dit project heeft als doel een competitief loon te voorzien zodat de beste Vlaamse toptrainers en buitenlandse toptrainers in deze pool kunnen worden opgenomen. Deze toptrainers gaan een resultaatsverbintenis aan die gericht is op een medaille op een EK, een finale op een WK, top 8 op de Olympische Spelen of een medaille op de Paralympics van de topsporter/team waarvoor de toptrainer wordt ingezet (Bloso, ). Ook de trainers tracht men te ondersteunen. Voor de trainers van de federaties en topatleten werd een Platform van toptrainers opgericht om relevante kennis en expertise over topsport uit te wisselen tussen de toptrainers van de sportfederaties en de tewerkgestelde toptrainers. 15

29 2. Theoretisch kader Een model van prestatiebepalende factoren van het topsportbeleid Negen pijlermodel Om de invloed van het sportbeleid op topsportsucces in het juiste perspectief te plaatsen, kunnen drie niveaus worden onderscheiden: de topsporter en zijn of haar directe omgeving (microniveau), het sportbeleid (mesoniveau) en de maatschappelijke, economische, culturele en fysieke omgeving (macroniveau). Op het microniveau beïnvloeden allerlei factoren de kans van individuele topsporters op topsportsucces: van genetische kenmerken tot het milieu waarin de topsporter opgroeit. Tot het mesoniveau behoren de factoren die in het kader van het topsportbeleid worden uitgevoerd om het topsportklimaat te verbeteren en de kans op topsportsucces te vergroten. Tot het macroniveau behoren factoren zoals de bevolkingsomvang, het welvaartsniveau en de geografische variatie in een land (De Bosscher, et al.2006). Ongeveer de helft van de verschillen in het topsportsucces tussen afzonderlijke landen kan worden verklaard op grond van macrofactoren, in het bijzonder de rijkdom (BBP/hoofd) en de bevolkingsomvang (De Bosscher et al., 2003 a & b; Hoffmann et al., 2001; Kuper & Sterken, 2001; van Bottenburg, 2000). Voor het sportbeleid heeft dit weinig betekenis: al deze factoren vallen grotendeels of geheel buiten de invloed van het topsportbeleid. Bovendien groeit de consensus onder onderzoekers dat de macrofactoren minder goede voorspellers zijn van de afzonderlijke landenprestaties naarmate het topsportbeleid in de verschillende landen strategischer wordt gericht op de mesovariabelen (Oakley & Green, 2001; De Bosscher et al., 2007 & 2008). Australië is een goed voorbeeld van een land dat erin geslaagd is om zijn topsportsucces significant te vergroten terwijl de macrovariabelen slechts lichte verschuivingen ondergingen. 16