STADSREGIO S IN VLAANDEREN MET DE MOED DER WANHOOP. Filip De Rynck Universiteit Gent

Transcriptie

1 STADSREGIO S IN VLAANDEREN MET DE MOED DER WANHOOP Filip De Rynck Universiteit Gent

2 Verdichting regio Kortrijk 1910

3 Verdichting regio Kortrijk 1940

4 Verdichting regio Kortrijk 1960

5 Verdichting regio Kortrijk 1980

6 Verdichting regio Kortrijk 1990

7 Verdichting regio Kortrijk 2005

8 In de discussie over beleidsvoering op het niveau van stadsregio s komen alle gevoeligheden samen die tot de kern horen van de Vlaamse politieke cultuur en die zich verankerd hebben in dominante beleidspatronen, ondanks de toenemende maatschappelijke relevantie van de regionale schaal, de wijzigende contexten en opvattingen (over duurzaamheid, over mobiliteit,...)

9 DEEL 1 DE WANHOOP Vier G s en één T

10 De vier G s Geld en belastingen (voor burgers en besturen) Grond en eigendommen Grenzen (tussen gemeenten, tussen stad en platteland, tussen lokaal en Vlaams, tussen sectoren en verzuilde organisaties) Gestolde cultuur en opvattingen in beleidsroutines en langdurige doorwerking van de effecten van gestolde beleidstheorieën

11

12 Inplanting nieuwe ziekenhuizen buiten de stad in Kortrijk, Roeselare, Mechelen, Hasselt (?); planningsprocessen met lange doorwerking, op de breuklijnen van veranderende opvattingen

13 Verleden staat de toekomst in de weg Voortschrijdende suburbanisatie die performantie van beter openbaar vervoer ondergraaft Doorwerking van verleden versus nieuw beleid: ondergraaft constant mogelijke effectiviteit van beter stadsregionaal beleid Mogelijke oplossingen worden steeds moeilijker, wekken nog meer weerstand op

14 Daar doorheen: nog één T Termijn: korte termijn van de doorwerking van huidige instrumenten en lange termijnperspectieven van nieuw te ontwikkelen programma s en instrumenten In een grillig, onvoorspelbaar politiek systeem dat deze lange termijn niet (be)meesteren kan En een politiek systeem gedomineerd door rand en middenstand

15 DEEL 2 DE MOED Alles is er

16 Rapport Kenniscentrum 2015 Focus op relaties tussen gemeenten en belang / effect van vrijwillige samenwerking en dynamiek van onderuit Druk is voelbaar, voorzichtige openingen Belang van leiderschap, van inspirerende ontwerpen, van druk door maatschappelijke actoren Regio schuift langzaam in percepties binnen

17 Beperkingen aan de vrijwilligheid Rol van intergemeentelijke samenwerking en intercommunales voor streekontwikkeling: nuttig maar noodzakelijkerwijze beperkt Elke oplossing die het zoekt in de zuivere bottom up faalt, tenzij externe maatschappelijke krachten zwaar op relaties tussen gemeenten kunnen wegen En dan nog: gemeenten hebben veel kernbevoegdheden niet in handen

18 De grenzen van het model van vrijwillige samenwerking zijn zo scherp omdat de vrijwillige intergemeentelijke samenwerking zich per definitie tot die domeinen beperkt en moet beperken die tot de gemeentelijke bevoegdheidssfeer behoren. Dit betekent dat vraagstukken van herverdeling en sturing, die zich vooral op Vlaams niveau bevinden, nooit door vrijwillige intergemeentelijke samenwerking kunnen opgelost worden (Cabus ea, 2009)

19 Vlaamse overheid als stadsregionaal bestuur Bijna alle hefbomen zitten op Vlaams niveau, inclusief schaal van gemeenten, schaal voor programma s Rationeel bekeken: stadsregionaal beleid = Vlaams beleid Political localism speelt een dominante rol: Vlaams beleid is ook lokaal beleid, er is maar één politiek systeem Plus de interne werking van de Vlaamse overheid zelf

20 Het is net op dit vlak dat het grondig fout loopt. Stadsregionale projecten blijken vooral oefeningen om afstemming en coördinatie te bewerkstelligen, zowel tussen Vlaamse administraties onderling... als tussen provinciale buitendiensten en centrale administraties. De kunst is om de verschillende beleids- en beheerscycli met elkaar te verbinden (Cabus ea 2009)

21 De Kern Verschuivingen in het denken als kans (?) Ruimtelijke ordening en mobiliteit als gemeenschappelijke grondlegger voor assen, concentratie, verdichting, voorzieningen zie Regionet Leuven, afgebroken oefening voor stadsprogramma in Midwest evolutie Hasselt Genk

22

23 Een stadsregionale benadering is noodzakelijk om tot een betere afstemming te komen tussen ruimtelijke uitdagingen en het mobiliteitsvraagstuk. De stadsregio is immers het schaalniveau waarbinnen het grootste deel van onze dagelijkse activiteiten zich vandaag afspelen (Manifest voor een betere samenhang tussen mobiliteit, stad en regio. VRP, 2015)

24 Vooral moet ingezet worden op assen die de voorstad met de stad verbinden, maar zeer zeker ook op links tussen de verschillende voorstedelijke centra (VRP, 2015) er moet dus een aanbod ontwikkeld worden dat het beste past bij het ruimtelijk patroon en de ontwikkelingsdynamiek van elke afzonderlijke regio (VRP, 2015)

25 dan moet op andere plaatsen een restrictief beleid gevoerd worden. Binnen het grondgebied van een gemeente, maar ook over de gemeentegrenzen heen, is meer aansturing en samenwerking nodig om groei compacter te organiseren en beter afgestemd te krijgen op de potenties van de plek (inclusief verhandelbare bouwrechten en stedelijke ruilverkaveling) (VRP, 2015)

26 mobiliteits- en infrastructuurbeleid dienen een centrale functie te krijgen in de algemene (stads)regionale ontwikkeling... Er is een absolute nood aan een koppeling van programma s (VRP, 2015)

27

28 DEEL 3 MET DE MOED DER WANHOOP Een wel heel erg voluntaristisch perspectief

29 Zijn we stilaan uitgeproefproject? Een voluntaristisch perspectief, wat kan een weldenkend mens anders? Lessen uit proefprojecten, strategische projecten, wetenschappelijke rapporten en adviezen Zie ook complexe projecten en rol van de stilaan overvraagde gouverneurs

30 Invloedsferen en afhankelijke kleine steden (Beguin en Thill, 1985)

31 Het stedennet (Sporck en Goossens, 1985)

32 Theoretische en werkelijke invloedsferen van steden (Beguin en Thill, 1985)

33 Nodale regio s (Cabus, 1980)

34 De afbakening van mogelijke subgewesten (Egmontpact, 1977) 1977

35 Een kader Decreet voor het organisatorische kader Fusie als onderdeel van de instrumentenkist Perspectief op stadsregionaal bestuur in Vlaanderen is nu grondwettelijk mogelijk (ter vervanging van provinciebesturen), onderdeel van het kaderdecreet

36 Een doorgedreven samenwerking tussen steden en gemeenten zal ook door het parlement moeten worden opgelegd (Christoph D Haese, Aalst) Er is nood aan schaalvergroting... Verplichte fusies zijn de enige weg (Hans Bonte, Vilvoorde, nog niet erkende centrumstad)... Voorstander van regionale samenwerking maar ervaring met de brandweerhervorming met 17 gemeenten heeft geleerd dat zij moet opgelegd worden (Daniël Termont, supporter van AA Gent) de brandweerhervorming lukt omdat ze werd opgelegd. Eens men begint samen te werken, groeit het vertrouwen... (Luc Martens, Roeselare) (Hoorzitting Vlaams parlement, mei 2015)

37 Onderhandelingsplatformen Stadsregionale onderhandelingskaders (De Rynck en Voets, 2014) geen gesloten kaders: ruimte voor overlopende thema s en projecten Combinatie van bottom up maatwerk... differentiatie in thema s, draagvlak en snelheid...met top down Vlaamse kaders en incentives kaders als platformen voor afstemming en samenwerking tussen Vlaamse actoren met de blik op het gebied en in rechtstreekse discussies met het maatschappelijk veld en de lokale besturen

38 Instrumenten Interactie tussen druk van onderuit en/op/van Vlaamse actoren Selectiviteit in strategische projecten Leiderschap van stad en middenveld, rol van burgerinitiatieven Programmateam met mandaat van de Vlaamse regering, selectie van topmensen Mandatering door de Vlaamse regering en geregelde rapportering en vastlegging van programma s

39 STADSREGIONAAL BELEID MET DE MOED DER WANHOOP?