Hoe kijken wij en welke informatie wordt doorgegeven aan onze hersenen. Prof. dr. Maarten Kamermans

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hoe kijken wij en welke informatie wordt doorgegeven aan onze hersenen. Prof. dr. Maarten Kamermans"

Transcriptie

1 Hoe kijken wij en welke informatie wordt doorgegeven aan onze hersenen Prof. dr. Maarten Kamermans

2 Het oog is geen camera Als je een camera beweegt krijg je een onscherpe foto Als je de ogen stil zet zie je niets

3 Verwerkings eenheid Informatie stroom Detectie eenheid Relatie ingangs- en uitgangssignaal lichtgevoelige cellen in het netvlies > 99% verloren (of reeds gebruikt?) < 1% verstuurd naar de hersenen verbindingen met de hersenen

4 Kegel responsies log log log log log log Normalized Response Amplitude log log Relative Intensity (log units) 10 mv 1500 ms 536 nm De range van intensiteiten die in een natuurlijke omgeving voorkomen is ook ongeveer een factor 1000 (3 log units)

5 Staaf drempel Kegel drempel Staaf verzadiging Kegel verzadiging Maanlicht Hemel begint licht te worden in het oosten Helder blauwe lucht Sneeuw in zonlicht De Zon Retinale gevoeligheid Maanloze nacht Fotonen/s

6 De meeste adaptatie vindt in de fotoreceptor plaats

7 Samenvatting Het visuele systeem is gevoelig over een range van ca. 12 log eenheden (factor: ) Dat bereik is verdeeld tussen de staafjes en kegeltjes (ieder ca. 7.5 log eenheden) Fotoreceptoren hebben een dynamisch bereik van ca. 3 log eenheden Door adaptatie wordt hun gevoeligheid aangepast aan de gemiddelde light intensiteit Hierdoor nemen we eigenlijk alleen verschillen t.o.v. de gemiddelde licht intensiteit waar (contrast) Is het erg om paar fotoreceptoren te sterk te stimuleren?

8 Fel object in donkere scene

9 Strooilicht Strooilicht leidt tot zeer sterke vermindering contrast gevoeligheid T van den Berg

10 Strooilicht neemt toe met de leeftijd T van den Berg Vermijdt grote intensiteitsverschillen in scene Wat gebeurt er verder met de signalen in het netvlies?

11 Het netvlies Staafjes Kegeltjes Horizontale cellen Bipolaire cellen Amacrine cellen Ganglion cellen Zenuwvezel laag

12 The Retina is Enormously Complex Photoreceptors 3-5 types Horizontal cells 2-4 types Bipolar cells 7-15 types Amacrine cells > 40 types Ganglion cells > 20 types Masland, 2001

13 Heel veel verschillende beelden worden naar de hersenen getuurd...

14 Receptieve velden

15 Het netvlies is vooral gevoelig voor contrast

16 Maar

17

18 Spikefrequentie (spikes/sec) Omgevingsfacilitatie begint in het netvlies 10 pa 300 ms C S Tijd (sec)

19 Predictive Coding Versterkte Onvoorspelde Voorspelde Werkelijk onvoorspelde signaal signaal signaal signaal Output kegel Horizontale cel Respons 100% 0% Retinaal oppervlak Subtractieve interactie A=10 - C=6 Multiplicatieve interactie B=4 A=6 X B=4 C=24

20 Kleine intensiteitsrange in een scene geven betere detectie input kegel output licht Schaling donker licht Schaling donker

21 Samenvatting Het netvlies maakt voorspellingen van het beeld Alleen de afwijkingen van deze voorspellingen worden door gestuurd naar de hersenen Dit gebeurd in het spectrale, spatiële en temporele domein Het netvlies selecteert het onvoorspelde

22 Conclusies Detectie is het best met goed geadapteerde fotoreceptoren Daarom moeten te grote licht intensiteits-verschillen ( > 2.5 log) vermeden worden We zijn vooral goed in het detecteren van contrast Een fel object in een verder donkere scene verstoort de optimale versterking en induceert strooilicht Hier ligt ruimte voor optimalisering Hiervoor is het nodig dat we de perceptie van verkeerssituaties kwantificeren Perceptie 3.0

23 Nationale en Internationale Financiers

24

25 Verdere informatie Prof. Dr. Maarten Kamermans Professor in de Neurofysiologie/Zintuigfysiologie Academisch Medicsh Centrum Universiteit van Amsterdam (AMC) Groepsleider van afdeling Retinal Signal Processing Nederlands Herseninstituut (NIN) Koninklijke Academie voor Wetenschappen (KNAW) webpage:

26 Compression Informatie stroom door het visuele systeem Perceptie van rode appel Ruwe visuele input met zeer hoge data Compressie van data met minimaal verlies van of (relevante) data Efficiente representatie van visuele input 9 10 bit/s Kelly, bit/s Nirenberg, 2001 Informatie bottleneck (optic zenuw) geselecteerde informatie Attentie bottleneck Multimodale representatie in visuele cortex 40 bit/s Sziklai, 1956 Selection

27 Wat is de consequentie van Predictive Coding voor kleuren zien?

28 Absorptie in log quanta Spectrale gevoeligheid van kegels Golflengte in nm

29 Kleurconstantie is het vermogen van het visuele systeem om kleuren relatief constant waar te nemen onafhankelijk van de spectrale compositie van de verlichting

30 Kleurconstantie

31 Kleuren zien Golflengte Kleur Golflengte correctie

32

33 Probability Irradiance Natuurlijke Intensiteit Tijdseries aperture ~2' pinhole fitter lens Optische fiber lens PM DATrecorder Intensity (a.u.) time

34 A Stimulus Intensity Probability I ntensity (a.u. ) Kegels transformeren de intensiteits distributie Probability Potenti al (mv) Cone B Probability Potential (mv) Intensit y (a.u.) Fit C Time (s) Endeman et al., J Physiol (2010) Potential (mv)

Het oog als zintuig en de osteopatische benadering van visus problemen bij het paard

Het oog als zintuig en de osteopatische benadering van visus problemen bij het paard Het oog als zintuig en de osteopatische benadering van visus problemen bij het paard Anita Voskamp 2012 Hoe ziet een paard In dit hoofdstuk leg ik uit hoe de visus van het paard werkt. Voor ons mensen

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Information processing in the outer retina of fish. Endeman, D. Link to publication

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Information processing in the outer retina of fish. Endeman, D. Link to publication UvA-DARE (Digital Academic Repository) Information processing in the outer retina of fish Endeman, D. Link to publication Citation for published version (APA): Endeman, D. (2017). Information processing

Nadere informatie

Basic Creative Engineering Skills

Basic Creative Engineering Skills Visuele Perceptie Oktober 2015 Theaterschool OTT-1 1 Visuele Perceptie Op tica (Gr.) Zien leer (der wetten) v.h. zien en het licht. waarnemen met het oog. Visueel (Fr.) het zien betreffende. Perceptie

Nadere informatie

Basic Creative Engineering Skills

Basic Creative Engineering Skills Visuele Perceptie November 2016 OTT-1 1 Visuele Perceptie Op tica (Gr.) Zien leer (der wetten) v.h. zien en het licht. waarnemen met het oog. Visueel (Fr.) het zien betreffende. Perceptie 1 waarneming

Nadere informatie

Het Zien van het Onvoorspelde Het Onvoorspelde van het Zien. Faculteit der Geneeskunde

Het Zien van het Onvoorspelde Het Onvoorspelde van het Zien. Faculteit der Geneeskunde Maarten Kamermans Het Zien van het Onvoorspelde Het Onvoorspelde van het Zien Faculteit der Geneeskunde Het Zien van het Onvoorspelde Het Onvoorspelde van het Zien Vossiuspers UvA is een imprint van Amsterdam

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35174 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Diepen, Hester Catharina van Title: Retinal and neuronal mechanisms of circadian

Nadere informatie

Video belichting. Jan Hoekstra

Video belichting. Jan Hoekstra Video belichting Jan Hoekstra Onderwerpen. Wat is licht? Hoe kijkt het oog / de camera? Kleurenleer. Consequenties voor het belichten. Belichtingsmethodes. Wat is licht? Elektromagnetische golf. Wat is

Nadere informatie

Hoe een kleurenblinde het verkeer ziet

Hoe een kleurenblinde het verkeer ziet Hoe een kleurenblinde het verkeer ziet Defensie en Veiligheid Marcel Lucassen 2 Keuringseisen NOG m.b.t. kleurenzien Verschillende testen : Ishihara (24 /38 platen) Farnsworth Panel D15 Hardy, Rand en

Nadere informatie

I SEE DE SEECOAT BLUE REVOLUTIE

I SEE DE SEECOAT BLUE REVOLUTIE I SEE DE SEECOAT BLUE REVOLUTIE I SEE KUNSTLICHT ALOMTEGENWOORDIG Onze levenswijze en onze omgeving evolueert. We stellen ons meer en meer bloot aan kunstlicht: TFT (computer, televisie, videogames) LED

Nadere informatie

Is het oog verkeerd ontworpen?

Is het oog verkeerd ontworpen? Is het oog verkeerd ontworpen? bron: www.humble-bee.nl, 22 juni 2010 Inleiding Dit artikel gaat maar over één gedeelte van het oog van de mens. We hebben het hier niet over het functioneren van het hele

Nadere informatie

Verwerking van echte en geïmpliceerde beweging

Verwerking van echte en geïmpliceerde beweging Verwerking van echte en geïmpliceerde beweging (Nederlandse samenvatting) Wanneer we een foto van een persoon zien, herkennen de meeste van ons of de persoon op de foto rende terwijl de foto gemaakt werd

Nadere informatie

Samenspel. Anatomie oog, lenzen, gele vlek, kegels / staafje 17.2 behind blue eyes

Samenspel. Anatomie oog, lenzen, gele vlek, kegels / staafje 17.2 behind blue eyes HFST 17 Samenspel Samenspel 17.1 Een ogenblik Anatomie oog, lenzen, gele vlek, kegels / staafje 17.2 behind blue eyes Hersenen, ganglioncellen, bipolairecellen, zichtbaar licht 17.3 Zie je wat je ziet?

Nadere informatie

Lichtintensiteit en de kleur van de irisschijf

Lichtintensiteit en de kleur van de irisschijf Lichtintensiteit en de kleur van de irisschijf De gevoeligheid van het menselijk oog voor lichtintensiteit Mensen hebben voldoende licht nodig om goed te kunnen zien hoe de wereld om hen heen er uit ziet

Nadere informatie

Wat baby s zien. Visuele Cortex

Wat baby s zien. Visuele Cortex Wat baby s zien Wanneer een baby naar een voorwerp kijkt, komt er gereflecteerd licht door de lens van het oog en dit licht valt vervolgens op het netvlies aan de achterkant van de ogen. Het netvlies stuurt

Nadere informatie

Deel 1. Wat is HDR fotografie?.

Deel 1. Wat is HDR fotografie?. Deel 1. Wat is HDR fotografie?. Inleiding. Met het intrede van de digitale fotografie is ook de beeldbewerkingsoftware in een stroomversnelling geraakt. Eén van de meest recente ontwikkelingen is de High

Nadere informatie

Visuele Waarneming. Wat levert kennis over visuele waarneming op voor de KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE?

Visuele Waarneming. Wat levert kennis over visuele waarneming op voor de KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE? 1 1 2 Visuele Waarneming Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie, oktober 2003 Esther Wiersinga-Post Wat levert kennis over visuele waarneming op voor de KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE? kennis over (visuele) informatieverwerking

Nadere informatie

1. Welke rol heeft Cajal gespeeld in de geschiedenis van de Neurowetenschappen?

1. Welke rol heeft Cajal gespeeld in de geschiedenis van de Neurowetenschappen? Tentamen Neurobiologie 29 juni 2007 9.00 12.00 hr Naam: Student nr: Het tentamen bestaat uit 28 korte vragen. Het is de bedoeling dat u de vragen beantwoordt in de daarvoor gereserveerde ruimte tussen

Nadere informatie

Samenvatting in het Nederlands. Samenvatting

Samenvatting in het Nederlands. Samenvatting NL Samenvatting Samenvatting De lens in het oog projecteert de visuele wereld op het netvlies. Het netvlies is een uiterst complex zenuwnetwerk bestaande uit tenminste 5 hoofdceltypen (receptoren, horizontale

Nadere informatie

Kleurmodellen. R(ood), G(roen), (B)lauw H(ue), S(aturation), V(alue) C(yan), M(agenta), Y(ellow), K(black) CIE x,y,y L(ightness)*a*b

Kleurmodellen. R(ood), G(roen), (B)lauw H(ue), S(aturation), V(alue) C(yan), M(agenta), Y(ellow), K(black) CIE x,y,y L(ightness)*a*b Kleurmanagement Doel Kennis maken met een aantal basiszaken rondom kleurmanagement (er is veel meer en veel complexer, dus deze presentatie is niet wetenschappelijk ) Plezier Interactief (vragen en/of

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Het verwerken van visuele bewegingsinformatie is van levensbelang voor alle dieren die een visueel systeem bezitten. Alle visuele informatie,

Nadere informatie

Neuropsychologie les 5 Objectherkenning

Neuropsychologie les 5 Objectherkenning Neuropsychologie les 5 Objectherkenning Slide 2: Licht valt op de retina en iets later heb je daar een levendige perceptie van. De hersenen zijn zeer efficiënt gestructureerd om een perceptie tot stand

Nadere informatie

EFFECTEN VAN LICHT OP DE GEZONDHEID

EFFECTEN VAN LICHT OP DE GEZONDHEID EFFECTEN VAN LICHT OP DE GEZONDHEID Prof. Ir. Wout van Bommel Lighting Consultant www.woutvanbommel.eu De ontdekking in 2002 van een nieuwe type lichtgevoelige cel in het oog maakt het makkelijker te begrijpen

Nadere informatie

WEL lichtschuw. NIET lichtschuw. lichtverstoring bij vleermuizen. Herman Limpens & Kamiel Spoelstra Amsterdam

WEL lichtschuw. NIET lichtschuw. lichtverstoring bij vleermuizen. Herman Limpens & Kamiel Spoelstra Amsterdam lichtverstoring bij vleermuizen Herman Limpens & Kamiel Spoelstra Amsterdam 27-11-2015 foerageren Shields & Bildstein 1979 Furlonger et al. 1987 Rydell 1991; 1992 Catto 1993 Blake et al. 1994 en veel ander

Nadere informatie

Het visueel. waarnemen. van. faint fuzzies. Jan van Gastel 14 maart 2013

Het visueel. waarnemen. van. faint fuzzies. Jan van Gastel 14 maart 2013 Het visueel waarnemen van faint fuzzies Jan van Gastel 14 maart 2013 Wat bepaalt de zichtbaarheid van faint fuzzies? Kenmerken object (helderheid, grootte) Telescoop (aperture, vergroting) Contrast met

Nadere informatie

A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M.

A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M. A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M. Goltstein Proefschrift samenvatting in het Nederlands. Geschreven

Nadere informatie

Scherpte in de fotografie

Scherpte in de fotografie Scherpte in de fotografie Uitleg clubavond 6 September 2012 Herman Boom Waar gaat deze presentatie over? Wat is scherpte Wel Hoe mensen scherpte ervaren Wat beinvloedt scherpte - een beetje begrip Een

Nadere informatie

The Color of X-rays. Spectral Computed Tomography Using Energy Sensitive Pixel Detectors E.J. Schioppa

The Color of X-rays. Spectral Computed Tomography Using Energy Sensitive Pixel Detectors E.J. Schioppa The Color of X-rays. Spectral Computed Tomography Using Energy Sensitive Pixel Detectors E.J. Schioppa Samenvatting Het netvlies van het oog is niet gevoelig voor deze straling: het oog dat vlak voor het

Nadere informatie

Gezond licht met uniglas

Gezond licht met uniglas uniglas VITAL Wellnessglass Gezond licht met uniglas Licht is energie, maar ook informatie inhoud, vorm en structuur. Het vormt het potentieel voor alles. David Bohm, quantumfysicus en filosoof Het positieve

Nadere informatie

Perceptie & Visueel Bewustzijn

Perceptie & Visueel Bewustzijn Perceptie & Visueel Bewustzijn 2008 & 2009 Deeltentamen 1: 40 Multiple choice vragen INSTRUCTIE MULTIPLE CHOICE Computerformuler zorgvuldig en volledig met potlood invullen Vul het versienummer en het

Nadere informatie

AVIOTEC TECHNOLOGIE. Agenda

AVIOTEC TECHNOLOGIE. Agenda AVIOTEC TECHNOLOGIE Agenda 30 min 1.Intro 2.Basis branddetectie 3.Video brand detectie (VFD) hoe werkt het? 4.Regelgeving en standaardisatie 5.Voordelen 6.Rook vereisten 7.Verlichting vereisten 8.Achtergrond

Nadere informatie

nachtblindheid 1 ken e n n is i d s ag 24 2 sep e te t mb m e b r

nachtblindheid 1 ken e n n is i d s ag 24 2 sep e te t mb m e b r 1 kennisdag 24 september 2012 nachtblindheid nachtblindheid inleiding: donkeradaptatie oorzaken van slecht zien in het donker lichtlab 2 kennisdag 24 september 2012 kegels 3 kennisdag 24 september 2012

Nadere informatie

Cursus Fotografie Les 2. Nu aan de slag

Cursus Fotografie Les 2. Nu aan de slag Cursus Fotografie Les 2 Nu aan de slag 1 Wat hebben we ook al weer gedaan... Verschillende standen Witbalans Grootst mogelijk? 2 Opdracht van de vorige keer Invullen vragenlijst 5 foto s maken met verschillende

Nadere informatie

Tekstboek. VMBO-T Leerjaar 1 en 2

Tekstboek. VMBO-T Leerjaar 1 en 2 Tekstboek VMBO-T Leerjaar 1 en 2 JHB Pastoor 2015 Arnhem 1 Inhoudsopgave i-nask Tekstboek VMBO-T Leerjaar 1 en 2 Hoofdstuk 1 Licht 1.1 Licht Zien 3 1.2 Licht en Kleur 5 1.3 Schaduw 10 1.4 Spiegels 15 Hoofdstuk

Nadere informatie

Verlichtingskunde 2009 Verlichtingskunde 2009 7S630

Verlichtingskunde 2009 Verlichtingskunde 2009 7S630 7S630 Laurens Zonneveldt Mariëlle Aarts Doel van het college Gereedschap bieden om via een doordacht PvE tot het gewenste doel te komen Opzet Hoe kom je tot eisen, wat speelt een rol Zoeken naar oplossingen

Nadere informatie

Kijken met je hersenen

Kijken met je hersenen Kijken met je hersenen Prof. Johan Wagemans Laboratorium voor Experimentele Psychologie, KU Leuven Welkom Goed geslapen? Hersenen goed uitgerust? Ogen en oren goed gewassen? Vijf zintuigen? Wat we doen

Nadere informatie

Licht / kleur / camera. Digitale bewerking

Licht / kleur / camera. Digitale bewerking Presentatie IVN Werkgroep Fotografie Licht / kleur / camera Digitale bewerking Afdrukken / kleuren beoordelen John Dijksma, 20 november 2014. Wat ziet u? Wat ziet u niet? Electro magnetisch spectrum Zichtbare

Nadere informatie

Informatie over Lenzen

Informatie over Lenzen Informatie over Lenzen Camera CCD Sensor: De grootte van de camerabeeld sensor (CCD) beïnvloed ook de kijkhoek, waarbij de kleinere beeldsensoren een smallere kijkhoek creëren wanneer gebruikt met eenzelfde

Nadere informatie

EFFICIËNTIE EN CONSTANTE KWALITEIT VAN ZORG DOOR PERSONEELSPLANNING MET EEN FLEX POOL

EFFICIËNTIE EN CONSTANTE KWALITEIT VAN ZORG DOOR PERSONEELSPLANNING MET EEN FLEX POOL EFFICIËNTIE EN CONSTANTE KWALITEIT VAN ZORG DOOR PERSONEELSPLANNING MET EEN FLEX POOL ALEIDA BRAAKSMA, NIKKY KORTBEEK, CHRISTIAN BURGER, PIET BAKKER, RICHARD BOUCHERIE INTRODUCTIE Hoeveel verpleegkundigen

Nadere informatie

Arbeidsparticipatie en re-integratie. Hans Ritmeester Manager Visio Zicht op Werk Ton van Schie Arbeidsdeskundige Koninklijke Visio

Arbeidsparticipatie en re-integratie. Hans Ritmeester Manager Visio Zicht op Werk Ton van Schie Arbeidsdeskundige Koninklijke Visio Arbeidsparticipatie en re-integratie Hans Ritmeester Manager Visio Zicht op Werk Ton van Schie Arbeidsdeskundige Koninklijke Visio 1 Koninklijke Visio Expertisecentrum voor blinden en slechtzienden Landelijk,

Nadere informatie

over de rol van licht in de vogelkweek

over de rol van licht in de vogelkweek over de rol van licht in de vogelkweek Wat is licht en wat doet het? Wat is er nu verkrijgbaar? LED: het licht van de toekomst? Geen technische verhalen!!! Vriendenclub Eindhoven 15/3/2015 2 De rol van

Nadere informatie

Golflengte: licht is een (elektromagnetische) golf met een golflengte en een frequentie

Golflengte: licht is een (elektromagnetische) golf met een golflengte en een frequentie Golflengte: licht is een (elektromagnetische) golf met een golflengte en een frequentie Spectrum elektromagnetisch: licht met een kortere golflengte dan 400nm en licht met een langere golflengte dan 700

Nadere informatie

Kleurperceptie en kleur meten

Kleurperceptie en kleur meten Kleurperceptie en kleur meten het berekenen van kleurpunten in het CIELab systeem 1 Inleiding Dagelijks zien we om ons heen allerlei objecten die een kleur hebben. Kleurwaarneming is belangrijk voor ons

Nadere informatie

Omgaan met lichtverstoring bij vleermuizen

Omgaan met lichtverstoring bij vleermuizen Omgaan met lichtverstoring bij vleermuizen Herman Limpens Eindhoven 21-03-2013 vleermuis vleermuis jaarcyclus Een netwerk van deelleefgebieden met verschillende functies verblijfplaatsen + vliegroutes

Nadere informatie

Het diafragma nader te bekijken als hulpmiddel voor het doseren van licht. Kennis uit te wisselen over het natuurkundig gedrag van (kunst) licht

Het diafragma nader te bekijken als hulpmiddel voor het doseren van licht. Kennis uit te wisselen over het natuurkundig gedrag van (kunst) licht Doelstelling Het diafragma nader te bekijken als hulpmiddel voor het doseren van licht Kennis uit te wisselen over het natuurkundig gedrag van (kunst) licht Toepassen van die kennis in de praktijk Het

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35972 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wang, Qiang Title: Photon detection at subwavelength scales Issue Date: 2015-10-27

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. Verschillende vormen van het visuele korte termijn geheugen en de interactie met aandacht

Nederlandse samenvatting. Verschillende vormen van het visuele korte termijn geheugen en de interactie met aandacht Nederlandse samenvatting Verschillende vormen van het visuele korte termijn geheugen en de interactie met aandacht 222 Elke keer dat je naar iets of iemand op zoek bent, bijvoorbeeld wanneer je op een

Nadere informatie

Samenvatting. Audiovisuele aandacht in de ruimte

Samenvatting. Audiovisuele aandacht in de ruimte Samenvatting Audiovisuele aandacht in de ruimte Theoretisch kader Tijdens het uitvoeren van een visuele taak, zoals het lezen van een boek, kan onze aandacht getrokken worden naar de locatie van een onverwacht

Nadere informatie

Gloeilampvervangende lampen en gezondheid

Gloeilampvervangende lampen en gezondheid Gloeilampvervangende lampen en gezondheid Wout van Bommel Samenvatting Gloeilampvervangende spaarlampen en LEDlampen hebben een grotere blauwcomponent (koelwit licht) dan gloeilampen (warmwit licht). Ons

Nadere informatie

Naast High Dynamic Resolution (HDR), zien we dat deze technieken steeds meer toegepast kan worden, maar waarom eigenlijk, en wat hebben we er aan?

Naast High Dynamic Resolution (HDR), zien we dat deze technieken steeds meer toegepast kan worden, maar waarom eigenlijk, en wat hebben we er aan? LOW DYNAMIC RESOLUTION Het kleine broertje van High Dynamic Resolution Naast High Dynamic Resolution (HDR), zien we dat deze technieken steeds meer toegepast kan worden, maar waarom eigenlijk, en wat hebben

Nadere informatie

HUMAN CENTRIC LIGHTING. LED EVENT 30 november 2017 Den Bosch Jan Van Riel

HUMAN CENTRIC LIGHTING. LED EVENT 30 november 2017 Den Bosch Jan Van Riel HUMAN CENTRIC LIGHTING LED EVENT 30 november 2017 Den Bosch Jan Van Riel Human Centric Lighting AGENDA De mens staat centraal Werking van het oog Niet visuele werking van het oog HCL en normen: Functionele

Nadere informatie

Licht en Gezondheid. Effecten van licht gaan veel verder dan alleen perceptie. IE&IS / Human Technology Interaction

Licht en Gezondheid. Effecten van licht gaan veel verder dan alleen perceptie. IE&IS / Human Technology Interaction Licht en Gezondheid Effecten van licht gaan veel verder dan alleen perceptie IE&IS / Human Technology Interaction 18-12-2008 PAGE 1 Licht en Gezondheid Licht blootstelling Visuele effecten Non-visuele

Nadere informatie

Fotometrische basisgrootheden

Fotometrische basisgrootheden Fotometrische basisgrootheden 24 oktober 2013 Guy Durinck Email: guy.durinck@kuleuven.be Fotometrie en radiometrie Licht: elektromagnetische golven elektromagnetische golven transporteren energie energiestroom

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING In hoofdstuk 1 van dit proefschrift wordt een algemene inleiding gegeven op de biologische klok van zoogdieren. De biologische klok van zoogdieren, welke 24-uurs ritmen in het

Nadere informatie

Het optimaliseren van een Newtontelescoop Voor het waarnemen van maan en planeten. Jan van Gastel (november 2014)

Het optimaliseren van een Newtontelescoop Voor het waarnemen van maan en planeten. Jan van Gastel (november 2014) Het optimaliseren van een Newtontelescoop Voor het waarnemen van maan en planeten Jan van Gastel (november 2014) Verschil deepsky maan en planeten Maan en planeten veel helderder Waarnemen met de kegeltjes

Nadere informatie

VMG. Methodiek. KLEUREN zien en toepassen

VMG. Methodiek. KLEUREN zien en toepassen VMG Methodiek KLEUREN zien en toepassen Basis van licht Alles wat we zien straalt Alles wat we zien komt door de aanwezigheid van licht. Wat is licht? Wat doet het? Wat kun je er mee? Bij het maken van

Nadere informatie

Blauw licht: the fake news en de nuttige toepassingen. Peter Bracke Cluster manager Groen Licht Vlaanderen Gent, 12 september 2017

Blauw licht: the fake news en de nuttige toepassingen. Peter Bracke Cluster manager Groen Licht Vlaanderen Gent, 12 september 2017 1 Blauw licht: the fake news en de nuttige toepassingen Peter Bracke Cluster manager Groen Licht Vlaanderen Gent, 12 september 2017 2 3 4 Wat is een te hoge blootstelling? Overdag: de mens is aangepast

Nadere informatie

Objectief de mentale belasting bepalen voor een goede weginrichting. Son-t A44 led. Willem Zandvliet. Rijkswaterstaat afd. I&M GPO

Objectief de mentale belasting bepalen voor een goede weginrichting. Son-t A44 led. Willem Zandvliet. Rijkswaterstaat afd. I&M GPO Objectief de mentale belasting bepalen voor een goede weginrichting Son-t A44 led Rijkswaterstaat afd. I&M GPO 1 Inhoud presentatie 1. Doel 2. Wat zijn de mogelijkheden? 3. Hoe? 4. Wie? 2 Doel 1. Energieverbruik

Nadere informatie

HOOFDSTUK 5: Digitale audio

HOOFDSTUK 5: Digitale audio HOOFDSTUK 5: Digitale audio 1. Geluid geluidsgolf wat drukwisselingen in bepaald medium (geen luchtledige) longitudinaal (in richting van energie) eigenschappen golflengte (en dus frequentie) bepaald toonhoogte

Nadere informatie

Biologie Tijdsduur : * Goed gezien????? Doel: Na deze opdracht heb je zelf gemerkt dat je soms de dingen anders ziet dan ze zijn.

Biologie Tijdsduur : * Goed gezien????? Doel: Na deze opdracht heb je zelf gemerkt dat je soms de dingen anders ziet dan ze zijn. Thema: Mini Moeilijkheid : *** Biologie Tijdsduur : * De mens Juf Nelly Zintuigen Goed gezien????? Doel: Na deze opdracht heb je zelf gemerkt dat je soms de dingen anders ziet dan ze zijn. Uitleg opdracht

Nadere informatie

Sterren 05 - Steratmosferen

Sterren 05 - Steratmosferen Sterren 05 - Steratmosferen Anthony Brown Sterrewacht Leiden brown@strw.leidenuniv.nl Sterspectra: lijnen in alle soorten en maten Beschrijving van het stralingsveld Ingrediënten van de beschrijving van

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Thema 6

Samenvatting Biologie Thema 6 Samenvatting Biologie Thema 6 Samenvatting door Saar 879 woorden 10 april 2018 0 keer beoordeeld Vak Biologie Aantekeningen Biologie P3: Homeostase en regelkringen: Bij meercellige organismen: de cellen

Nadere informatie

HOOFDSTUK 2 VISUELE PERCEPTIE. Deel I. Basic process in visual perception

HOOFDSTUK 2 VISUELE PERCEPTIE. Deel I. Basic process in visual perception HOOFDSTUK 2 Basic process in visual perception VISUELE PERCEPTIE Deel I 1 VERGELIJKING TUSSEN OOG EN CAMERA Het oog wordt meestal vergeleken met een camera, maar dat is een zeer slechte vergelijking aangezien

Nadere informatie

spectrograaf. Omgekeerd, de horizontale spleet kan men zien als een horizontale balk in de pupil van het gemeten oog. Alleen het licht afkomstig uit

spectrograaf. Omgekeerd, de horizontale spleet kan men zien als een horizontale balk in de pupil van het gemeten oog. Alleen het licht afkomstig uit Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de ontwikkeling van een nieuw optisch instrument voor onderzoek van het levende menselijk oog. Het instrument projecteert een lichtbundel in het oog. Een klein

Nadere informatie

AIO- SVT Zuiddijk INTECH DYKE SECURITY SYSTEMS. Rapportage InTech-IDS AIO-SVT Zuiddijk 2012 V02

AIO- SVT Zuiddijk INTECH DYKE SECURITY SYSTEMS. Rapportage InTech-IDS AIO-SVT Zuiddijk 2012 V02 AIO- SVT Zuiddijk INTECH DYKE SECURITY SYSTEMS Eindrapport meetverslag piping Zuiddijk V02 IDS 12006 30 november 2012 1 van 10 Inhoudsopgave DEEL A FACTUAL REPORT... 3 1. ALGEMEEN:... 3 2. INSTRUMENTATIE

Nadere informatie

Centrumlocatie. Vitamine A therapie bij retinitis pigmentosa

Centrumlocatie. Vitamine A therapie bij retinitis pigmentosa Centrumlocatie Normaal netvlies Netvlies bij retinitis pigmentosa Vitamine A therapie bij retinitis pigmentosa U heeft een afspraak op de polikliniek Oogheelkunde voor een Vitamine A therapie bij retinitis

Nadere informatie

We zien dus soms grote contrast omvangen bij onderwerpen, hoofdzakelijk veroorzaakt door verschillen in verlichting.

We zien dus soms grote contrast omvangen bij onderwerpen, hoofdzakelijk veroorzaakt door verschillen in verlichting. LOW DYNAMIC RESOLUTION Het kleine broertje van High Dynamic Resolution We zien dat deze technieken steeds meer toegepast worden, maar waarom eigenlijk, en wat hebben we er aan? HET WAAROM Over het algemeen

Nadere informatie

EEN STRAALTJE KLEURENLEER

EEN STRAALTJE KLEURENLEER EEN STRAALTJE KLEURENLEER Barend de Jong www.barenddejong.nl 2009 Het oorspronkelijke wezen van de kleur is een dromerig klinken, is tot muziek geworden licht (Johannes Itten 1888-1967) Op de kleuterschool

Nadere informatie

Serotonergic Control of the Developing Cerebellum M. Oostland

Serotonergic Control of the Developing Cerebellum M. Oostland Serotonergic Control of the Developing Cerebellum M. Oostland Nederlandse samenvatting De ontwikkeling van de hersenen is een proces dat nauwgezet gereguleerd wordt, zowel voor als na de geboorte, en is

Nadere informatie

Beter zien met gekleurde brillenglazen?

Beter zien met gekleurde brillenglazen? Beter zien met gekleurde brillenglazen? Frank Kooi TNO Soesterberg TNO Technische Menskunde Geel getinte glazen 1. Filters uit het merendeel van het blauwe licht 2. Overdag 15% minder licht (kegeltjes)

Nadere informatie

Richten en richtbeeld Het oog

Richten en richtbeeld Het oog Het oog We kunnen zien door middel van ons visueel systeem: de ogen, oogzenuwen en hersenen. Het oog speelt bij het geweer schieten een bijzondere rol. De schutter moet zijn wapen haarfijn op een klein

Nadere informatie

LICHT VAN NOBLE LIGHT

LICHT VAN NOBLE LIGHT Noble Light..... the best for your sight! Elektromagnetische straling nm 10 13 ZWEEDSE MIJL FM KM 10 11 MW KW METER 10 9 VHF TV 10 7 RADAR INFRAROODSTRALING 10 5 ZICHTBAAR LICHT 10 3 UV-STRALING DE ZON

Nadere informatie

(B) L_- Tentamen optica en optisch waarnemen

(B) L_- Tentamen optica en optisch waarnemen Tentamen optica en optisch waarnemen 27 maart20l2,15:15-18:00 docenten: dr. W. Vassen, prof.dr. J.F. de Boer Geef altijd een motivatie voor je antwoord. Er zijn 8 vragen. Iedere vraag levert evenveel punten

Nadere informatie

KLEUR. Boek2, H12 p.7 t/m p.44

KLEUR. Boek2, H12 p.7 t/m p.44 KLEUR Boek2, H12 p.7 t/m p.44 Kleur Herhaling: Wat is kleur? Spectrum, golflengte Golflengte die wordt teruggekaatst is kleur van het voorwerp Staafjes/ kegeltjes Kleur Klassiek kleurenpalet gaat uit van

Nadere informatie

Gloeilampvervangende lampen en gezondheid

Gloeilampvervangende lampen en gezondheid Gloeilampvervangende lampen en gezondheid Wout van Bommel Samenvatting Gloeilampvervangende spaarlampen (CFLs) en LEDlampen hebben een relatief grotere blauwcomponent (koelwit licht) dan gloeilampen (warmwit

Nadere informatie

Infrarood temperatuurmeten:

Infrarood temperatuurmeten: Infrarood temperatuurmeten: Special: 2 Kleuren of Ratio Pyrometer Straling, convectie en geleiding: Met een infrarood temperatuurmeter of pyrometer meten we de straling of Radiation van een object. De

Nadere informatie

Waarneming zintuig adequate prikkel fysiek of chemisch zien oog licht fysiek ruiken neus gasvormige

Waarneming zintuig adequate prikkel fysiek of chemisch zien oog licht fysiek ruiken neus gasvormige Paragraaf 7.1 prikkel Signalen die een zintuigcel uit de omgeving opvangt actiepotentiaal Verschil in elektrische lading over de membraan van een zenuwcel op het moment van een impuls adequate prikkel

Nadere informatie

Wie is Simac? Simac Electronics

Wie is Simac? Simac Electronics RF over Fiber Wie is Simac? Simac Electronics eerste werkmaatschappij Simac bestaat sinds 1 oktober 1971 Ingenieursbureau in T&M en verbindingsoplossingen Simac Techniek Holding met ca.1000 medewerkers

Nadere informatie

Neurotrofe behandeling van de auditieve zenuw in dove cavia s. M.J.H. Agterberg. H. Versnel, J.C.M.J. de Groot, F.W.J. Albers en S.F.L.

Neurotrofe behandeling van de auditieve zenuw in dove cavia s. M.J.H. Agterberg. H. Versnel, J.C.M.J. de Groot, F.W.J. Albers en S.F.L. Neurotrofe behandeling van de auditieve zenuw in dove cavia s M.J.H. Agterberg H. Versnel, J.C.M.J. de Groot, F.W.J. Albers en S.F.L. Klis Mogelijke invloeden op de prestatie met een CI Degeneratie van

Nadere informatie

Verhogen van energie efficiëntie in industriële heaters

Verhogen van energie efficiëntie in industriële heaters Verhogen van energie efficiëntie in industriële heaters Arthur Groenbos Product Manager Gas Analyzers arthur.groenbos@nl.yokogawa.com M. 0651538935 Introductie Yokogawa gaat dieper in op het verbeteren

Nadere informatie

TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2015 TOETS APRIL :00 12:45 uur

TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2015 TOETS APRIL :00 12:45 uur TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2015 TOETS 1 22 APRIL 2015 11:00 12:45 uur 1 Eenheden. (3 punten) Hoe hangt de snelheid van golven in een vloeistof af van de dichtheid en de bulk modulus van de vloeistof?

Nadere informatie

Visueel waarnemen: Aanpassing van het oog aan het donker 1

Visueel waarnemen: Aanpassing van het oog aan het donker 1 Visueel waarnemen: Aanpassing van het oog aan het donker 1 (Jan van Gastel) Zoals iedereen weet, past je oog zich aan het donker aan als je van licht naar donker gaat en omgekeerd. Het eerste noemen we

Nadere informatie

BREINBREKERS EN ILLUSIES

BREINBREKERS EN ILLUSIES BREINBREKERS EN ILLUSIES BREINBREKERS Maak twee vierkanten die elkaar niet raken door acht lucifers te verwijderen. SCROL NAAR BENEDEN VOOR DE OPLOSSING OPLOSSING MENSEN DIE NAAR ELKAAR KIJKEN OPGAVE Opzet

Nadere informatie

USER EXPERIENCE ONDERZOEK Gastcollege 9 maart 2015

USER EXPERIENCE ONDERZOEK Gastcollege 9 maart 2015 USER EXPERIENCE ONDERZOEK Gastcollege 9 maart 2015 Februari 2015 MARIT KLOOSTER CommunicatieManagement Hogeschool van Utrecht Sinds 2002 werkzaam bij Ruigrok NetPanel: Stagiair > Junior > Medior > Senior

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22238 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22238 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22238 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Verbiest, Gerard Jan Title: Unravelling heterodyne force microscopy Issue Date:

Nadere informatie

Tips voor avondfotografie

Tips voor avondfotografie Tips voor avondfotografie digitalefotografietips.nl Veel fotografen bergen hun camera op na het vastleggen van een mooie zonsondergang. Maar eigenlijk begint het daarna pas, in ieder geval voor het onderwerp

Nadere informatie

Welke kleuren zien julie?

Welke kleuren zien julie? Licht Welke kleuren zien julie? Kleuren nabootsen Bij schilderijen, kleurenfoto's en kleurentelevisie streeft men ernaar de kleuren zo goed mogelijk na te bootsen. Dat betekent men een bepaalde kleur ziet

Nadere informatie

Night VFR. Nachtzicht

Night VFR. Nachtzicht Technische Informatie Nacht Zicht Zicht Tips Verlichting Illusies/ desoriëntatie Weer Minima Weer Tips Benodigde Brandstof Certificering regels voor nachtvluchten Recente ervaring eisen Night bijzondere

Nadere informatie

Niet-lineair gedrag in een halfgeleider optische versterker en laser diode gebaseerd terugkoppelingsschema

Niet-lineair gedrag in een halfgeleider optische versterker en laser diode gebaseerd terugkoppelingsschema Niet-lineair gedrag in een halfgeleider optische versterker en laser diode gebaseerd terugkoppelingsschema Wouter D Oosterlinck Promotor: Prof. G. Morthier Photonics Research Group http://photonics.intec.ugent.be

Nadere informatie

Technische Universiteit Eindhoven Bachelor College

Technische Universiteit Eindhoven Bachelor College Technische Universiteit Eindhoven Bachelor College Herkansing Eindtoets Toegepaste Natuurwetenschappen and Second Chance final assessment Applied Natural Sciences (3NBB) Maandag 15 April, 2013, 14.00 17.00

Nadere informatie

Scene Statistics: Neural Representation of Real-world Structure in Rapid Visual Perception I.I.A. Groen

Scene Statistics: Neural Representation of Real-world Structure in Rapid Visual Perception I.I.A. Groen Scene Statistics: Neural Representation of Real-world Structure in Rapid Visual Perception I.I.A. Groen Nederlandse samenvatting behorende bij het proefschrift Scene statistics: neural representation of

Nadere informatie

Les 21 Zintuig 1. Medische interpretatie. Codering Psychologische interpretatie

Les 21 Zintuig 1. Medische interpretatie. Codering Psychologische interpretatie Les 21 Zintuig 1 Sensorisch systeem, fantoompijn,oor, lawaaidoofheid, adaptatie van zintuigen, organisatie waarnemen ANZN 1e leerjaar - Les 21 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 1 Medische interpretatie

Nadere informatie

Smart Maintenance. Het realiseren van een intelligente Maintenance inrichting door het slim gebruik van Data analytics

Smart Maintenance. Het realiseren van een intelligente Maintenance inrichting door het slim gebruik van Data analytics Smart Maintenance Het realiseren van een intelligente Maintenance inrichting door het slim gebruik van Data analytics 05-10-2016 Maintenance meets service logistiek 05-10-2016 Kasper Groenbroek Siebrand

Nadere informatie

Digitale camera's. digitale camera's 1

Digitale camera's. digitale camera's 1 Digitale camera's digitale camera's 1 Categorieën (Ultra) compact Spiegelreflex lijkend Spiegelreflex Digitale achterwanden digitale camera's 2 (Ultra) compact Geschikt voor de meeste mensen Overal mee

Nadere informatie

VRAGENBLAD 1. gsm. zon. haard / kachel / verwarming laser. Rood Oranje Geel Groen Blauw (nu cyaan) Indigo (nu blauw) Violet

VRAGENBLAD 1. gsm. zon. haard / kachel / verwarming laser. Rood Oranje Geel Groen Blauw (nu cyaan) Indigo (nu blauw) Violet VRAGENBLAD 1 Kleur kan alleen waargenomen worden als er licht is. Licht bestaat uit elektromagnetische stralen in de vorm van golven De afstand die een golf aflegt binnen één seconde is de golflengte Het

Nadere informatie

LICHTSENSOR 0142I LUX GEBRUIKERSHANDLEIDING

LICHTSENSOR 0142I LUX GEBRUIKERSHANDLEIDING LICHTSENSOR 0142I 0 200 LUX GEBRUIKERSHANDLEIDING CENTRUM VOOR MICROCOMPUTER APPLICATIES http://www.cma-science.nl Beschrijving Lichtsensor 0142i meet lichtintensiteiten in het bereik 0 tot 200 lux, wat

Nadere informatie

Acoustics. The perfect acoustics of a car. Jan Hoekstra

Acoustics. The perfect acoustics of a car. Jan Hoekstra Acoustics The perfect acoustics of a car. Jan Hoekstra Onderwerpen: Wat is geluid? Een stukje theorie. Acoustics. Toepassingen. Vragen? Bedankt. Wat is geluid? Geluid is een verstoring van de atmosfeer

Nadere informatie

FOTOGRAFIE

FOTOGRAFIE FOTOGRAFIE WWW.I-LEARNING.BE Witbalans Het zal vast wel eens voorgekomen zijn dat je een foto maakte die veel te geel was. Je maakte een foto bij verlichting wanneer het donker was en vervolgens bleken

Nadere informatie

LED licht bij zonlicht

LED licht bij zonlicht LED licht bij zonlicht Resultaten Alstroemeria 7-3-2019, Anja Dieleman, Kees Weerheim, Nieves Garcia Inleiding Sterke toename areaal belichting en geïnstalleerd vermogen Onder SON-T: warmte overschot,

Nadere informatie

Perceptie. dinsdag 6 maart 2012

Perceptie. dinsdag 6 maart 2012 Perceptie H7 Gestuurde perceptie... Perceptie betekent observatie, hoe je iets waarneemt, je blik zoals in is een glas half vol of half leeg?. Je perceptie wordt beïnvloed door je ervaringen en je basishouding

Nadere informatie