Lesbrief Budget Challenge Workshop mbo 1-2

Transcriptie

1 Lesbrief Budget Challenge Workshop mbo 1-2 Lesvorm Leerlijn Doelgroep Duur Gastdocent : workshop, met online onderdelen : grip op geld : Alle niveaus mbo, vanaf 18 jaar : minuten : mogelijk 1

2 Deze instructie is bedoeld voor (gast-)docenten die de Budget Challenge workshop gaan geven. Na het lezen van deze instructie ben je in staat om zelfstandig deze les te geven. De instructie bestaat uit twee delen: de inleiding met informatie over de voorbereiding van de workshop en het deel workshop waarin je stap voor stap uitgelegd wordt hoe je de workshop in de klas begeleidt. I Inleiding Informatie over stichting Weet Wat Je Besteedt Het project Budget Challenge is een initiatief van stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB). WWJB is een onafhankelijke stichting die zich richt op het vergroten van de financiële zelfredzaamheid van jongeren in de leeftijd van 12 tot 25 jaar. Dit doen we door met en voor jongeren te werken en telkens op zoek te gaan naar nieuwe manieren om samen met jongeren andere jongeren te bereiken en ze uit te dagen om hun financiële competenties te vergroten. Vanwege de actualiteit en het maatschappelijk belang hebben de Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren (NVVK), de beroepsvereniging van gerechtsdeurwaarders (KBvG), en Nederland ICT, de branche vereniging van telecom bedrijven, zich verbonden aan de Budget Challenge Workshop. Via jou als gastdocent deel je kennis, expertise en ervaring. Jongeren vinden je expertise en werkervaring van grote toegevoegde waarde. Het project is ontwikkeld met een subsidie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Project Budget Challenge Met het project Budget Challenge willen we het taboe doorbreken voor jongeren die in de schulden zitten en concrete tips aanreiken om goedkoper te leven en uit de problemen te komen. De les is bedoeld als preventie voor jongeren die (nog) niet in de schulden zitten en biedt handvatten om goed met geld om te gaan. In de vervolgles gaan we specifiek in op kostenbewust gebruik van de mobiele telefoon. Op die manier levert de les een bijdrage aan de financiële zelfredzaamheid van jongeren in het algemeen. Het project Budget Challenge bestaat uit twee workshops: 1. De Budget Challenge Workshop over schulden en het voorkomen ervan. Er zijn twee varianten van de Budget Challenge Workshop, een voor mbo niveau 1-2, en een andere voor mbo niveau 3-4. De werkbladen met daarop de opdrachten, de PowerPoint en de lesbrief zijn verschillend. Deze lesbrief betreft de workshop voor mbo niveau De vervolgworkshop, de Phone Challenge Workshop, gaat in op telefoongebruik en bijbehorende kosten, één van de oorzaken van schulden onder jongeren. Ook hier weer een film, om zicht te krijgen op dataverbruik van verschillende online activiteiten. Aan de hand van een quiz en een tool ervaren de studenten hoeveel data zij eigenlijk nodig zouden hebben, maar ze oefenen ook met het vergelijken van verschillende telefoonaanbiedingen. En aan de hand van een zelftest bedenken ze alternatieven om hun telefoonkosten beter in de hand te houden. Als (gast-)docent begeleid je het proces waarin jongeren op een interactieve manier meer inzicht krijgen in het voorkomen of oplossen van schulden en het besparen op uitgaven. Voorbereiden (gast-)les WWJB wil jongeren op een leuke manier aan het denken zetten over geldzaken om zo de financiële zelfredzaamheid van jongeren te vergroten. Deze lesbrief helpt je met het voorbereiden en het geven van de workshop. De gastdocent begeleidt de jongeren door het lesmateriaal, geeft waar nodig extra uitleg en stimuleert de interactie tussen jongeren. De Budget Challenge workshop zal begeleid worden door ervaringsdeskundigen, met kennis en ervaring in schuldhulpverlening. De benodigde voorbereiding is daarom beperkt: het volstaat om deze lesbrief goed te bestuderen en te zorgen dat je alle benodigde materialen hebt om de workshop te geven. Het is nuttig om de verschillende onderdelen van de les (huiswerkopdracht, film, oefening) van te voren te bekijken en/of zelf te doen. Benodigde informatie De workshop duurt minimaal 90 minuten. Van te voren moet je als gastdocent een aantal dingen weten. Deze informatie wordt door WWJB verstrekt. Adres school en contactgegevens docent die de aanvraag voor de gastles heeft ingediend. 2

3 Mbo niveau waaraan wordt lesgegeven. Er zijn twee varianten van de Budget Challenge Workshop, een voor mbo niveau 1-2, en een andere voor mbo niveau 3-4. De werkbladen met daarop de opdrachten, de PowerPoint en de lesbrief zijn verschillend. Het is belangrijk om de juiste sets mee te nemen. Duur van een blokuur. Minimaal 90 minuten. Wat is de grootte van de groep: voor het aantal benodigde werkbladen. Deze informatie stem je af met de docent van de klas Is er internetverbinding? Uit ervaring weten we dat het niet in ieder klaslokaal mogelijk is om een laptop aan te sluiten. Ook de internet verbinding op school werkt niet altijd overal even goed. Daarom is het noodzakelijk om de PowerPoint en de films op een USB-stick mee te nemen. Welke afspraken gelden er voor studenten als zij pauze hebben. Heeft de docent de klas ook opgegeven voor de Phone Challenge (als dat niet het geval is dan hoeft er geen huiswerkopdracht gegeven te worden). De docent blijft verantwoordelijk voor de orde in de klas. En grijpt indien nodig in. Bespreek dit voorafgaand aan de les. Programma Budget Challenge Workshop De Budget Challenge Workshop bestaat uit diverse onderdelen. Na een introductie start de workshop met een klassikale uitleg over schulden in de vorm van drie films met portretten van jongeren met diverse soorten schulden, waarover in de klas wordt nagepraat. De drie films gaan achtereenvolgens in op oorzaken, gevolgen, oplossingen van schulden. Dan is er een korte pauze. Na de pauze gebruiken de studenten het werkblad met het kasboek. Daarin vullen ze de gegevens van personage Cas uit de films in. Op basis van de uitkomsten geven ze Cas advies. Vervolgens formuleren ze tijdens de workshop hun eigen vuistregels in een Actieplan om zo nodig hun koopgedrag bij te stellen. Voor de Phone Challenge Workshop over vijf weken vragen we de studenten om hun telefoonkosten van een maand in kaart te brengen. De workshop eindigt met een videoclip van rapper Jebroer die speciaal voor de Budget Challenge een aantal alternatieve gedragsregels in een rap verwerkt heeft. De rap is naderhand terug te zien op de online omgeving Benodigdheden Hand-out van de PowerPoint voor eigen gebruik. Lesbrief met bijlage voor eigen gebruik. PowerPoint presentatie op USB-stick De vier films op USB-stick. Werkbladen voor alle studenten: Budget Challenge, Actieplan Poster Kijken, kijken (niet) kopen?? Online Budget Challenge omgeving Als aanvulling op de workshops is er een online omgeving op het jongerenplatform Edgie.nl/budgetchallenge, met informatie over schulden, het aanpakken van schulden, voorbeeldbrieven, tips over telefoonkosten en andere budgettips. Zij kunnen daar ook contactadressen vinden voor schuldhulpverlening gericht op jongeren. Ook zijn daar alle films die onderdeel zijn van de les terug te kijken. Doel van de workshop Het doel van de workshop is jongeren inzicht te geven in oorzaken, risico s en aanpak van schulden en concrete handvatten te geven voor alternatief gedrag, zodat ze minder geld uitgeven. 3

4 II De Budget Challenge Workshop Installeer de PowerPoint presentatie op de beschikbare computer in de klas. Zet de vier video s vast klaar om af te spelen vanaf je USB-stick als je geen internetverbinding hebt. Check of de PowerPoint en de video s werken. Bespreek met de klassendocent dat hij/zij de orde in de klas bewaakt, en zo nodig ingrijpt. Informeer bij de klassendocent of hij/zij de klas heeft ingeschreven - of dat van plan is - voor de vervolg workshop Phone Challenge. Als het antwoord JA is, dan ook het huiswerk op Slide 22 behandelen. Is het antwoord NEE, dan kan het huiswerk overgeslagen worden. Introductie Beschikbare tijd: 3 minuten Benodigdheden: geen Slide 1: Budget Challenge workshop Als je gastdocent bent, stel je je voor als vrijwilliger van Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) en vertel je waarom je de gastles geeft. Hierbij kan je vertellen waar je werkt, wat je doet en dat de organisatie waarvoor je werkt een partner is van WWJB. Maak een afspraak met de studenten dat ze door handopsteken aangeven als ze antwoord willen geven. Als gastdocent geef je de beurten. Slide 2: Wat gaan we doen Vervolgens vertel je kort iets over het programma. Vertel hoeveel lesuren de les duurt en dat de les uit verschillende onderdelen bestaat, namelijk uitleg over schulden, filmpjes van jongeren, een oefening om geldzaken op een rijtje te zetten en een Actieplan om te kijken waar je zelf kunt besparen. Onderdeel 1: Wat zijn schulden Beschikbare tijd: 7 minuten Benodigdheden: geen N.B. Vermijd bij dit onderdeel het gebruik van afkortingen en vakjargon. Houd de uitleg zo simpel mogelijk en gebruik waar nodig praktijkvoorbeelden om iets te verhelderen. Slide 3: Wanneer heb je een schuld Stel de vraag aan de studenten en praat er even met hen over. Als je één keer klikt verschijnt de vraag Je hebt een schuld als je. Klik daarna verder: de antwoorden verschijnen één voor één in beeld. Noem de antwoorden voor de volledigheid: rood staat; rekeningen niet meer kan betalen; vrienden geleend geld niet meer terug kan betalen; geen geld hebt voor uitjes met vrienden; je post niet meer open durft te maken. Vraag wie dit wel eens heeft. Bron: Slide 4: Is een schuld altijd een probleem? Als je één keer klikt verschijnt de vraag. Bespreek dit met de klas. Als je nogmaals klikt verschijnt het antwoord hierop in beeld. Als je nogmaals klikt komt de tekst: In Nederland hebben jongeren tussen de 18 en de 34 jaar schulden. Dat zijn bijna 9 uitverkochte Ziggo Dome stadions + foto van stadion. (Bron: GGN, 2014) Aanvullende cijfers die je eventueel kunt noemen: 4

5 Bijna 1 op de 5 mbo-studenten geeft aan dat het financieel niet goed, of zelfs slecht gaat. Bij uitwonende studenten is dat zelfs 1 op de 4. 63% van de mbo-studenten komt wel eens geld tekort. Gemiddeld lenen mbo-studenten En 1 op de 10 zelfs of meer. Bron: Mbo'ers in geldzaken (Nibud), en Jongeren & geld (Nibud), Jongeren in schulden (Wijzer in geldzaken) Onderdeel 2: Films met jongeren Beschikbare tijd: 30 minuten Benodigdheden: Drie films over jongeren met schulden Werkblad Vragen bij de film, pagina 1 Slide 5: Schulden, hoe kwam het zo? In de film zien we hoofdpersoon Bram, en een aantal andere jongeren die vertellen over schulden. De verhalen in deze film zijn gebaseerd op verhalen van echte jongeren, en zijn nagespeeld door acteurs. Vraag de studenten om zoveel mogelijk oorzaken van schulden die in de film genoemd worden op het werkblad pagina 1 op te schrijven. Zet de eerste video aan: Film 1: Schulden, hoe kwam het zo?. Slide 6: Waardoor komen jongeren in de film in de schulden? Vraag aan de klas welke oorzaken van schulden in de film zijn genoemd. In de film worden de volgende oorzaken genoemd: Hoofdpersoon Bram Vakantie geboekt. Gemakkelijk met geld: niet opletten of hij op wifi zit. Boete voor te hard rijden. Ontslagen worden. Hoge telefoonrekening. Rood staan op zijn bankrekening. Kim: Zorgverzekering: hoog Eigen Risico. Vervolgens toch zorgkosten maken door gebroken been. Daphne: Lening bij DUO wordt een schuld door te stoppen met studeren, en geen OV-kaart meer. Patrick: Met creditcard kopen (geen zicht meer op alle uitgaven, uitgaven komen in één keer) en over creditcard schuld moet rente betaald worden. Dure reis naar Suriname. Hoge telefoonrekening vanwege telefoongebruik in het buitenland. Denise: Ontslag: zat altijd krap bij kas, en dat werd erger toen ze werd ontslagen. Cas: Verkeersboetes: te hard rijden, verkeerd parkeren. Boetes wegstoppen voor ouders: boetes worden daardoor alleen maar hoger. Vraag of jongeren nog meer oorzaken van schulden kennen. Slide 7: Schulden, en toen was het mis Vraag de studenten om zoveel mogelijk gevolgen van schulden op het werkblad pagina 1 op te schrijven. Zet de tweede video aan: Film 2, Schulden, en toen was het mis. Slide 8: Wat zijn de gevolgen van schulden in de film? Vraag wat de jongeren genoteerd hebben? In de film worden de volgende gevolgen genoemd: Hoofdpersoon Bram: Geen geld meer om te stappen. 5

6 Ouders zijn kwaad. Heeft geen overzicht over zijn financiën. Studeren lukt niet meer. Durft/wil telefoon niet opnemen als vriend belt. Durft problemen niet onder ogen te zien, en vertelt vriendin niet dat hij geen geld heeft voor verjaardagscadeau. Kim: Ontslag: door gebroken been niet meer kunnen werken. Geen inkomen meer, daardoor kamerhuur niet meer kunnen betalen. Weer terug naar ouders. Daphne: OV-kaart ingeleverd: geen geld meer om vrienden op te zoeken. Geen geld meer om met vrienden op stap te gaan. Thuis op de bank zitten. Denise Werd depressief omdat er geld was om leuke dingen te doen. Niet kunnen concentreren op school. Daardoor gezakt voor examen. Patrick: Loonbeslag: zijn baas houdt een deel van zijn salaris in. Boete zorgpremie. Deurwaarder. Cas: Ruzie met ouders over boetes. Dreiging om door ouders uit huis gezet te worden. Geen enveloppen meer openmaken. Vraag of jongeren nog meer gevolgen van schulden kennen. Vraag voorafgaand aan de derde film aan de studenten hoe zij zelf zulke schulden zouden oplossen. Ze zullen met een aantal oplossingen komen die ook in de film terugkomen. Door deze vraag te stellen zijn de studenten alert op oplossingen die ze zelf niet genoemd hebben. Slide 9: Schulden, hoe nu verder Zet de derde video aan: Film 3, Schulden, hoe nu verder? Slide 10: Welke oplossingen worden genoemd in de film? Vraag welke oplossingen die jullie zelf nog niet genoemd hadden te zien waren in de film. In de film worden de volgende oplossingen genoemd: Hoofdpersoon Bram: Zoekt hulp bij iemand in zijn omgeving (bij zus Sanne) en vertelt dat hij geen overzicht meer heeft. Vindt website die helpt orde op zaken te stellen ( Vindt voorbeeldbrieven om naar schuldeisers te sturen ( Maakt beslissing om te bezuinigen (niet op vakantie) Kim: Vaste lasten omlaag door weer thuis te gaan wonen (wel kostgeld). Zorgtoeslag aangevraagd. Daphne: met DUO gebeld en maandbedrag verlaagd dat moet worden afbetaald. Patrick: Naar de gemeente om hulp. Schuldsaneringstraject. In deeltijd naar school, daarnaast werken om schuld af te lossen. Denise: Met hulp van jongerenwerk zaken weer geordend. School weer opgepakt, bij afstuderen is lening alsnog een gift. Cas: Familie (opa) helpt met afbetalen schulden. Vraag aan de studenten wat de belangrijkste eerste stappen zijn bij het oplossen van schulden? Erkennen dat je een probleem hebt. Hulp zoeken. 6

7 Vraag aan de klassendocent hoe het hier op school is geregeld? Waar kunnen studenten terecht als ze financiële problemen hebben? Slide 11: Pauze Beschikbare tijd: overleg dit met de docent. Er is vijf minuten ruimte in het programma voor 90 minuten. Let op: na de pauze moet nog minimaal 45 minuten beschikbaar zijn voor het vervolg van de workshop. Benodigdheden: Poster Kijken, kijken (niet) kopen. Plakband voor het ophangen van de poster. Bereid het vervolg van de les vast voor door de Poster Kijken, kijken (niet) kopen op te hangen. Onderdeel 3: Uitgaven en inkomsten op een rij Beschikbare tijd: 25 minuten Benodigdheden: Werkblad Opdracht met het kasboek (pagina 2-3) Eventueel: rekenmachine in telefoon van studenten Slide 12: Voorkomen van schulden Vertel dat we het tot nu toe hadden over oorzaken, gevolgen en oplossingen voor schulden. De rest van de les gaan we het hebben over het voorkomen van schulden. In de films zagen we Cas die een aantal verkeersboetes had gekregen. Uiteindelijk heeft zijn opa de boetes voorgeschoten. Dat deed hij om te voorkomen dat Cas ook nog een verhoging moest betalen. Cas betaalt opa iedere maand 75,-. Maar opa vindt dat Cas voortaan wel beter op zijn geld moet gaan letten. Daarom houdt Cas een kasboek bij. Slide 13: Aan de slag met het kasboek van Cas Vertel dat we aan de slag gaan met de inkomsten en uitgaven van Cas. Een kasboek werkt met categorieën. Vraag de klas of ze weten wat categorieën zijn. Laat ze het elkaar uitleggen. En vul eventueel zelf aan. Geef ze de opdracht om de uitgaven in de juiste categorie te zetten (bij opdracht 1 op pagina 2). Help de klas met categoriseren en stel de volgende vraag: In welke categorie hoort koffie thuis? (>Eten, drinken buitenshuis) Deo, waar hoort die thuis? (> Uiterlijk, verzorging, kleding). Tel de uitgaven op (per categorie). Dat mag eventueel met de rekenmachine in je telefoon. (bij opdracht 2 op pagina 2). In het kasboek op het werkblad kunnen studenten de uitgaven en inkomsten van Cas vergelijken met een jongere van dezelfde leeftijd. Daarmee kun je zien waar hij meer of minder uitgeeft dan leeftijdsgenoten. Opdracht is nu om de uitgaven van Cas te vergelijken met een leeftijdsgenoot (bij opdracht 3 op pagina 2). Laat de studenten omcirkelen of hij meer hetzelfde minder uitgeeft. Let op: Op het werkblad, pagina 2 in de tabel worden bedragen genoemd. Niet iedereen herkent het cijfer 7 als een zeven. Vertel daarom dat de Opa terugbetalen 75,00 kost (vijfenzeventig euro). Bron: De gemiddelde cijfers die in het kasboek zitten, komen uit het onderzoek Mbo'ers in geldzaken (Nibud). Nibud is: Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) en adviseert consumenten over geld. Slide 14: Hoeveel houdt Cas over Laat de studenten optellen wat Cas totaal uitgeeft en hoeveel hij dan overhoudt. Het gaat dus om het optellen van A+B+C+D+E+F+G. Dat mag eventueel met de rekenmachine in hun telefoon. 7

8 Slide 15: Hoeveel houdt Cas over, ingevuld In deze slide zijn de bedragen ingevuld. We zien in de rechter tabel op pagina 3 dat hij 945,- aan inkomsten heeft. Hoeveel houdt Cas deze maand over? (totaal: 10,-) Slide 16: Bespaartips voor Cas Vraag welke uitgaven van Cas niet echt nodig of heel erg duur zijn en wat er anders kan. Geef de studenten even tijd om dit in duo s te bespreken en bespreek het dan klassikaal. Uit het kasboek blijkt dat Cas veel geld uitgeeft aan eten en drinken buitenshuis en aan uiterlijk. Dit kan komen doordat hij graag indruk maakt op anderen met mooie kleding en rondjes in de kroeg. De boetes die hij moet terugbetalen zijn natuurlijk heel erg jammer. Slide 17: Geef Cas Advies Laat studenten in tweetallen werken aan deze opdracht. Geef ze daarvoor drie minuten de tijd. Bespreek met je buurman of buurvrouw: Hoeveel houdt Cas aan het eind van de maand over? Is de sportschool voor hem een verstandige zet? Bespreek het daarna in de klas. Cas houdt per maand 10 euro over. Welke argumenten voor en welke argumenten tegen het sportschool abonnement hebben de studenten bedacht? Argumenten voor: Dan heeft hij geen tijd om heel veel geld uit te geven. Hij voelt hij zich lekker, en hij ziet er goed uit. Als hij bespaart op andere kosten houdt hij geld over. Argumenten tegen: Dan heeft hij geen geld meer over in de maand. Hij kan niet sparen. Risico! Vraag wie zijn inkomsten en uitgaven zelf op een rijtje zet en wat daar het voordeel van is: Inzicht in waar je veel aan uitgeeft. Overzicht van wat je nog kunt uitgeven. Helpt om keuzes te maken over aankopen of abonnementen. Onderdeel 4: Actieplan Beschikbare tijd: 20 minuten Benodigdheden: Poster Kijken, kijken (niet) kopen. Werkblad Actieplan Film met videoclip van Jebroer Slide 18: Actieplan N.B. Zorg dat bij deze oefening iedere student naast een klasgenoot zit om een deel van de oefening mee samen te doen. We hebben net naar de situatie van Cas gekeken en advies gegeven waaraan hij veel uitgeeft. Cas maakt graag indruk en komt daardoor in de verleiding om mooie spullen te kopen of veel geld uit te geven aan eten en drinken. Vraag de studenten op het werkblad Actieplan, individueel, één situatie aan te kruisen waarin zij in de verleiding komen om veel geld uit te geven. Laat ze daarna in duo s acties bedenken die ze kunnen doen in de situatie die ze hebben aangekruist, om de verleiding om geld uit te geven zo klein mogelijk te maken. 8

9 Tip: Tijd tekort? Doe het tweede deel van de oefening niet in tweetallen maar klassikaal. Check welke stelling het vaakst van toepassing is in de klas en bedenk gezamenlijk welke alternatieve acties hiervoor mogelijk zijn. Slide 19: Welke acties heb je bedacht Pak de poster erbij en ga naar de gekleurde vraagvakken. Wie heeft in het blauwe deel een actie bedacht? Welke? Wie heeft in het groene deel een actie bedacht? Welke? Wie heeft in het paarse deel een actie bedacht? Welke? De studenten hebben op de achterkant van het actieplan ook de poster Kijken, kijken (niet) kopen?? Noem dat dit stappenplan hen kan helpen om te beslissen of je iets moet kopen. Bedenk, voordat je naar de kassa loopt: Heb ik het echt nodig? Heb ik genoeg geld? Heb ik nog een schuld bij iemand? Moet ik nog grote uitgaven doen? N.B. Op de poster komt het woord buffer voor. Niet iedereen weet wat dat is. Een buffer is een reservepotje om grotere, onverwachte uitgaven direct te kunnen betalen. Zoals het vervangen van kapotte apparaten of een onverwachte boete. Slide 20: Op naar de volgende workshop! Alleen introduceren als de docent heeft aangegeven dat zijn klas ook de Phone Challenge Workshop gaat doen. Over vijf weken: de Phone Challenge workshop Over vijf weken gaan we verder met de Phone Challenge Workshop. Dan kijken we naar de kosten van je mobiele telefoon. Zet daarvoor jouw telefoonkosten op een rij. Denk aan de kosten voor je: abonnement, prepaid kaarten, toestel, extra kosten. Noteer de kosten in je telefoon. Slide 21: Advies van Jebroer We zijn aan het einde gekomen van de workshop. Alle informatie die je gehoord hebt kun je ook terugvinden op Het adres van de website staat achterop je werkblad, neem het mee naar huis. Op die website vind je ook: het online kasboek. link naar zelfjeschuldenregelen.nl de voorbeeldbrieven om zelf te versturen Geldcoach, aan wie je vragen kunt stellen een verklarende lijst met moeilijke woorden informatie waar je terecht kunt voor hulp bij schulden de films en andere informatie uit deze workshop Rapper Jebroer heeft speciaal voor de Budget Challenge een nummer geschreven met de Acties van jongeren zoals jijzelf. Zet de video aan. Bedank de studenten voor hun aandacht, en sluit de les af. 9

10 10 Stichting Weet Wat Je Besteedt Postadres: Postbus GA Utrecht Bezoekadres: Grebbenberglaan VX Utrecht T (030) info@wwjb.org