geweldloze communicatie

Transcriptie

1 geweldloze communicatie Wat is geweldloze communicatie? Communicatie kan geweldadig, hard, kwetsend, rdelend en autoritair zijn. Ze kan k geweldls zijn. Dan is de communicatie zachtaardig, sterk, mild en zoekend naar verbinding en helderheid. Het geweldloze communicatiemodel dat dr de Amerikaanse psycholg Marshall B. Rosenberg (1934) is ontwikkeld, is gebaseerd op waarneming, gevoel, behoefte en verzoek. Het gaat uit van ieders welzijn, rekening houdend met ieders behoefte en het niet-kwetsen. Wil je gewelddadig of geweldls communiceren? Bepaal eens hoe gewelddadig jouw taalgebruik is. coco mediation praktijk vr business- & familiemediation

2 De vier stappen van geweldloze communicatie zijn: Waarneming Gevoel Behoefte Verzoek 3 behoeftes Dr behoeftes te uiten vertel je waarom het belangrijk vr je is. Astrid zegt hierna: Ik heb behoefte aan zekerheid en wil erop kunnen vertrouwen dat afspraken worden nagekomen. Hieronder schets ik een vrbeeld als toelichting op deze vier stappen: Astrid wacht op Koen, hij had belfd dat hij om etenstijd thuis te zijn. Hij is er nog niet. Waarschijnlijk zit hij nog bij zijn vrienden. 1 waarneming (feiten) Dr feiten te benoemen schep je een gezamenlijke uitgangspositie vr het uiten van het ongenoegen. Dr slechts het feit te benoemen, worden misverstanden vr komen. Belangrijk is dat je neutrale wrden gebruikt, en alleen de feiten benoemt zoals die zich vrdoen. Zeg er niet van alles bij, zoals: je bent altijd zo slordig, je bent altijd te laat of: je doet nit wat je belfd. In dit vrbeeld belt Astrid Koen op en spreekt een bericht in: Je bent nog niet thuis, terwijl we een afspraak hadden om samen te eten. 2 gevoelens Dr gevoelens te benoemen maak je duidelijk wat de feiten met je doen. Astrid zegt daarom vervolgens: Ik zou vanavond koken en het eten is al klaar, en ik word er onrustig van, dat je er nog niet bent. 4 verzoek Dr het uiten van een verzoek neem je de verantwrding vr het vinden van een oplossing die tegemoet komt aan jouw behoeftes. Let op: jouw verzoek is altijd een vrstel! De ander kan het vrstel overnemen of (deels) afwijzen. In dat laatste geval komt er een tegenvrstel of een onderhandeling. Zodra jij je (concrete!) verzoek heb gedaan, heb je duidelijk gemaakt wat vr jou op dat moment belangrijk is. Als laatste zegt Astrid dus Ik stel vr dat je me terugbelt, of liever nog: dat je hier vr de deur staat. Als het goed is, laat Koen op een gegeven moment wat van zich horen. Zijn antwrd zou kunnen zijn dat hij de tijd is vergeten, dat hij een lekke band had of dat de batterij van zijn telefn leeg was, waardr hij niet in staat was te laten weten dat hij later zou komen. Het kan natuurlijk k zijn dat Koen de afspraak met Astrid anders heeft geïnterpreteerd. Dat hij het tijdstip dat er gegeten wordt en het tijdstip dat hij thuis werd verwacht anders had ingeschat. Het kan zijn dat de

3 afspraak gewn wat duidelijker gemaakt had moeten worden: in plaats van om etenstijd hadden ze kunnen afspreken: om zeven uur. De vier stappen van geweldloze communicatie geven structuur aan elk gesprek. Zo kun je het doel van wat jij wilt zeggen steeds in het g kan houden, k als daarbij (soms heftige) emoties spelen. De vier stappen geven k rust, je weet dat het mogelijk is om je eigen behoeftes te combineren met de behoeftes van de ander. Je ontdekt dr deze vier stappen k waar je verantwrdelijkheid vr wat er gebeurt tijdens het gesprek begint en stopt. Namelijk: een ieder is verantwrdelijk vr de eigen interpretaties, de eigen aannames, de eigen gevoelens, het invullen, de eigen behoeftes en eigen handelingen. Het is je eigen verantwrdelijkheid dat jij, zonder te verifiëren, aan hebt genomen dat de ander de tijd express heeft genegeeerd, dan wel per ongeluk is vergeten, of dat je hebt ingevuld dat de ander jou niet belangrijk genoeg vindt om aan jullie afspraak te denken. Dat zijn jouw gedachten, geen feiten!!!! Dr de vier stappen te hanteren, neem je het heft in handen. De ander krijgt de kans dit k te doen, vr zichzelf. Je weet, dr deze vier stappen te gebruiken, dat er een manier is om je bsheid of andere emoties te kanaliseren op een manier die het gesprek niet zullen afbreken, maar open houdt; en de ander niet geweldadig aanvalt, maar met respect behandelt. Zo vergrt je de kans dat je k respect terugkrijgt. Dr wat je dwars zit in deze vier stappen te vertellen, verlaag je de drempel om aan te geven wat je dwars zit. Je kunt rustig en volledig uiting geven aan je ongenoegen. Dat is goed vr je eigen gezondheid en vr de relatie met de ander. Daaarnaast geven deze vier stappen van geweldls communiceren de ander k de kans om te merken en te leren hoe hij of zij het beste met jou om kan gaan. Dr uit te gaan van je behoeftes ontdek je dat die zelfs van gemeenschappelijk belang kunnen zijn, tussen jullie. Marshall Rosenberg zegt dat behoeftes nóóit strijdig zijn. Oplossingen zijn dat vaak wel. Over behoeftes hoeft men dus niet te onderhandelen. Over oplossingen kan dat vaak juist heel erg goed.

4 Geweldloze communicatie is geschikt vr het persnlijke leven en vr de zakelijke omgeving. Ook bij schriftelijke communicatie, bijvrbeeld in situaties waar weerstand wordt verwacht, kun je op die manier helderheid geven en respect bewaren. Als je je bewust bent van je gewelddadige taalgebruik ervaar je meteen hoe het komt dat er nauwelijks verbinding met de ander tot stand komt. Er valt niet met de ander te praten, zeggen we dan. 1 Diagnose of rdeel Ons taalgebruik zit vol met diagnoses en rdelen. Het uitspreken daarvan leidt vaak tot verwijdering in plaats van verbinding. Mensen willen namelijk erkend, gehrd en gezien worden, in plaats van berdeeld. Het rdelen kan snel leiden tot onbegrip, het bewaren van afstand, het niet uitspreken van wat je bezig houdt. Het rdelen in onze communicatie noemen we gewelddadig communiceren. Hoe geweldls of gewelddadig communiceer jij? Vrbeelden van geweldadige rdeelzinnen: Jij ziet k nit wat Je bent belachelijk Hij ziet er niet uit Je luistert k nit Hij is altijd te laat Ik vind jou zeer irritant Wat een dikke tokkies Mijn baas kan niet luisteren Heb je daar wel over nagedacht? Dit is toch geen manier van (vrbeeld: vergaderen, doen, overleg) Dat is toch weerzinwekkend Op deze manier haal je het nit 2 Ontkennen van verantwrdelijkheid Mensen verschuilen zich nogal eens achter algemeenheden en ontkennen daarmee hun eigen verantwrdelijkheid. Zo gaat dat nou eenmaal wordt er dan gezegd. Het is lastig verbinding te voelen met iemand die dit uitspreekt. De kans bestaat dat er irritatie ontstaat dr dit srt taalgebruik. Contact maken en gehrd worden is nauwelijks meer mogelijk. Wanneer je in aanraking komt met deze vorm van communciatie lpt de frustratie hg op omdat je het gevoel hebt dat je niet gehrd wordt. Er wordt niet voldaan aan je behoefte gehrd te worden. Vrbeelden van dergelijke slachtofferzinnen: Zo gaat dat hier nou eenmaal We zijn dit nou eenmaal zo gewend hier Dat vindt mijn leidinggevende niet goed. Dat doen we hier al jaren zo. Ik zou graag helpen maar de regels staan het niet toe

5 We zijn hier gewend om het zus en zo te doen. Mijn collega gaat hierover. Iedere zichzelf respecterende professional vindt dat Dat werkt hier niet. Maar zo doet iedereen het, dat kan ik toch niet helpen. Ik ga daar niet over 3 Eisen Wanneer er eisen gesteld worden is er sprake van straf of schuld wanneer de eis niet wordt ingewilligd. Eisen stellen draagt niet bij aan verbinding omdat het mensen de kans ontneemt zelf keuzes te maken. Een eis kan een verzoek lijken, totdat blijkt dat het niet voldoen aan het verzoek leidt tot straf of schuld. Een vrbeeld daarvan is: Wil je vr me afdrogen? Als het antwrd dan Nee is en er vervolgens gezegd wordt: Dan hoef je na de afwas k niet te denken dat je nog naar buiten kunt! was er sprake van een eis, dus van gewelddadig communiceren. Ook op deze manier krijg je nauwelijks verbinding of contact... integendeel. Vrbeelden van dergelijke eisen: Niet goed, overnieuw! Jij mag zeker niet rdelen! We spreken gewn af dat jij op tijd komt Als je dit niet doet heb je een probleem Het is nu of nit Zullen we even ophouden met zo te zeuren! Dit verwacht ik van jou. Jij bent daar toch zo goed in? Je moet je maar aanpassen 4 Straf of beloning verdienen Dit is taalgebruik dat straf of beloning rechtvaardigt. Deze vorm van gewelddadig communiceren wordt vaak gehrd en leidt tot schuldgevoelens, discussies en debat. Vrbeelden van straf en beloningsuitdrukkingen: Je hebt het verdiend Eigen schuld Ik heb nog wel zo mijn best gedaan Had je maar beter moeten luisteren Niemand denkt eens aan mij Je hebt het over jezelf afgeroepen Dat had je kunnen weten Heb je geen bdschappen gedaan? Ik heb er recht op mezelf zijn Daar heb ik je toch vr gewaarschuwd? Je hebt het over jezelf afgeroepen. Ik verdien respect Jij wilde toch het zo nodig! (uit eten, verhuizen etc.) Had je maar beter moeten luisteren Dat komt er nu van

6 Herken je je eigen gewelddadig taalgebruik? Hoe is dat? En wat is het effect van jouw taalgebruik op een ander? Gevoelens ontdekken, erkennen en uiten. Je gevoelens spelen een belangrijke rol in je leven. Ze bepalen ons gedrag. Zonder emoties en gevoelens zou ons leven er heel anders uitzien. Gevoelens ontstaan dr onze behoeften en gedachten. Onze gedachten ontstaan dr onze ervaringen. Iedereen heeft wel ervaringen die niet in overeenstemming waren met de behoeften van dat moment. Sterker nog, we hebben vaak niet eens geleerd om onze behoefte van het moment te erkennen. Daar horen uitspraken bij zoals: Stel je niet aan, Kom op, drzetten, Huilen is vr kleine kinderen of Niet bij de pakken neerzitten en Kom op, niet zeuren. Gevoelens en behoeften die niet erkend zijn, leiden tot negatieve gevoelens. Je hebt afgeleerd je ware gevoelens te uiten. Je verstopt je behoeften onder wrden en pijn. Leer je gevoelens kennen en erken ze; in geweldloze communicatie is dat zelfs één van de basisvaardigheden. Als je in staat bent je eigen behoeften te herkennen en te erkennen voel je dat in je lichaam. Het geeft voldoening en rust. Dr die erkenning wordt de behoefte al kleiner en het stressniveau in je lichaam daalt. De onderstaande oefening is om je behoeften te herkennen, te erkennen en te voelen. Oefening Neem een situatie in gedachten die je als onprettig hebt ervaren. Omschrijf zo nauwkeurig mogelijk wat er gebeurde en welke gevoelens je had. Wat denk en voel je daar nu over? Noteer al je gevoelens en gedachten. Ontdek of er in je gedachten k rdelen vrkomen. Oordelen over jezelf, over een ander, over de situatie? Ontdek welke gevoelens je nu hebt en noteer ze. Merk nu op welke behoeften er schuil gaan achter je rdelen en gevoelens. Dat doe je dr de volgende zin te gebruiken: Ik voel me zo verdrietig/onrustig/ angstig/...etc, omdat ik behoefte heb aan zekerheid/aandacht/bevestiging/...etc

7 Gevoelens en behoeften overzicht Je emoties en gevoelens ontstaan wanneer je behoefte niet (of juist wel) wordt ingevuld. Als er voldaan wordt aan je behoefte krijg je positieve gevoelens en wanneer er niet voldaan wordt aan je behoeften ervaar je negatieve gevoelens. Het is goed te herkennen welke onvervulde behoeften er een rol spelen bij jou, als je negatieve gevoelens ervaart. En zodra je dat weet, kun je je behoefte duidelijk kenbaar maken aan de ander en hem of haar vervolgens een verzoek doen waarmee je je negatieve gevoel verandert. hij zich in de hoek gedrukt voelt en meteen in de verdediging schiet. Dergelijke verwijten zijn een bekende bron van conflicten. Wat doe je dan wel? Om te vrkomen dat je behoefte omslaat in een verwijt en er een conflict ontstaat doe je het volgende: zoek eerst uit hoe je je voelt; welk gevoel zit er onder de uitspraken die als een verwijt naar buiten komen? welke behoefte heb je waardr je je zo voelt? Einddoel: zonder een verwijt je behoeften uiten. Als je beter gehrd wilt worden en zonder frustratie of ruzie wil communiceren met mensen om je heen, is de volgende oefening zinvol: Bepaal dan hoe je je behoefte kunt uiten zonder verwijt. Begin met te zeggen Ik voel me omdat ik behoefte heb aan... En schrap de wrden: JE /JIJ / JULLIE, NOOIT en ALTIJD. Vrbeeldzinnen: o o Jij doet k nit wat in het huishouden o o Je laat me k nit uitpraten o o Jullie hebben k altijd wat aan te merken o o Het is k nit goed Dat is de meest heldere manier waardr je wrden niet als een verwijt ervaren worden. De ander hoeft niet in de verdediging en er is geen aanleiding om ruzie te maken. Vraag je zelf eens af hoe vaak dit gezegd wordt en hoe vaak altijd of nit is. Altijd is echt altijd en nit is echt nit! Zijn die uitspraken waar? En wat voelt de ander als hij of zij dit hrt? Grote kans dat

8 Vrbeeld: Als je zegt: Jij luistert nit naar me reageert de ander met: Dat is niet waar! of met: Ik luisterde heel vaak en lang naar je (maar ik kan niet meer tegen jouw gezeur). Soms laat iemand die laatste toevoeging subtiel weg, Maar onuit gesproken klinkt het tegenverwijt (je zeurt) dan toch luid en duidelijk dr. Je hrt hier een ontkenning, een tegenaanval én een tegenverwijt. Maar als je daarvr in de plaats zegt: Ik voel met niet gehrd, kan de ander moeilijk zeggen dat dat niet waar is. Je kan namenlijk niet tegen iemand zeggen: Dat voel je helemaal niet! Jouw gevoel kan niet ontkend worden. Een tegenaanval wordt onnodig en onmogelijk. Een valkuil is het volgende. Als je zegt Ik voel dat jij nit naar me luistert uit je nog steeds een verwijt én je sluit het gesprek hermetisch af. Wat jij voelt kan niet ontkend worden, maar het je zegt het als een verwijt. Je kan je gesprekspartner zo behrlijk razend (want machtels) maken. Wat doe je wel? Je zegt: Ik voel me. omdat ik behoefte heb aan. Hoe kun jij je behoeften uiten zonder verwijt? Marshall Rosenberg zegt: geweldloze communicatie kun je alleen leren dr te oefenen, te oefenen en te oefenen. Probeer het eens: het is ontwapenend en zeer doeltreffend! Waarneming, of rdeel? Mijn leidinggevende laat tijdens vergaderingen haar mening altijd van drslaggevende invloed zijn. Jij vind zeker dat ik te vaak afwezig ben. Mijn ouders tonen hun emoties niet. Hij vindt dat de leerlingen niet goed opletten. Hij fronste zijn wenkbrauwen toen ik het hem vertelde. Ik zie dat jij teleurgesteld bent. Ik heb het idee dat je bs op me bent. Pff, hij is niet te vertrouwen, moet je kijken hoe hij eruit ziet! Zijn dit waarnemingen of rdelen? Merk je het verschil op? Hoe vaak rdeel jij in je uitingen? Zeg je vaak dingen die je eigenlijk heel anders bedoelt?

9 Het doel van deze oefening is dat je naar jezelf leert luisteren en ontdekt welke emoties en gedachten een rol spelen tijdens je communicatie. Je communicatie is het gevolg van hoe je denkt en hoe je je voelt. Je emoties ontstaan op basis van je gedachten die je hebt. ECHT WAAR: je innerlijke communicatie, dus je gedachten bepalen hoe je je voelt. Niemand anders, Wanneer je negatieve gedachten hebt zul je negatieve gevoelens ervaren. Het kan niet anders dan dat die tot uiting komen in je communicatie. Dat leidt tot stress en oplopende emoties. Dan is het juist goed om je emoties te erkennen en ze te benoemen! Hoe meer aandacht je geeft aan je emoties, hoe meer je ze erkent, hoe eerder de ergste spanning wegvloeit. Oefening Neem een situatie in gedachten waarin iemand niet tevreden was over jou. Misschien dat die persn een negatieve opmerking maakte? 1 probeer na te gaan wat je dacht 2 ga na hoe je je voelde 3 ga na waarom je je zo voelde: waaraan heb je behoefte? 4 ontdek of je je behoefte hebt vervuld of dat je vrbij gegaan bent aan je behoeften en niet hebt geluisterd naar je eigen innerlijke communicatie. 5 bepaal wat er gebeurd zou zijn wanneer je wel had geluisterd naar je innerlijke communicatie 6 bepaal of je een verzoek aan jezelf zou willen doen om beter naar je innerlijke communicatie te luisteren. Dat verzoek kun je als volgt doen: o o Als ik merk dat mijn gedachten steeds maar weer naar persn X gaan die zo negatief over me doet, dan... o o... voel ik me in de war omdat... o o...ik behoefte heb aan duidelijkheid, en... o o... het verzoek aan mezelf is om te bedenken dat persn X ondanks mijn gedachten dat hij iets negatiefs over me zei, toch een normaal persn kan zijn en het misschien zelfs niet eens vervelend bedoelde. Deze oefening laat je bewust worden van je innerlijke communicatie. Het zal je helpen je behoeften duidelijk te maken, zeker wanneer je gedachten steeds terug willen naar een bepaalde, nare situatie.

10 Geweldloze communicatie: de straattaalvariant De straattaalvariant van geweldls communiceren is de makkelijke variant, die altijd en overal is toe te passen; hiervr gebruik je in de vier fasen de volgende wrden: Waarneming Ik zie Ik hr Klopt dat? Als jij Jij zegt.. Ik ruik.. Ik hr Ik constateer Ik merk dat ik jouw als een (belediging/afwijzing) interpreteer/ervaar Ik merk op dat Ik hr Ik constateer Gevoel Mijn gevoel is Dat roept bij mij. op Ik ben. Ik merk dat ik het lastig vind Ik merk dat ik het er moeilijk mee heb Ik vind het jammer dat Ik schrik hiervan Ik ervaar Mijn hart zegt me Behoefte Omdat belangrijk is vr me, stel ik Omdat ik verlang naar Ik vind het belangrijk dat er... Omdat essentieel vr me is, Omdat ik verlang naar... Verzoek (haalbaar, en in positieve termen uitgedrukt) Hoe zou het vr je zijn om? Hoe is het vr je om? Ben je bereid om? Wil je me vertellen hoe je je voelt als ik dit zeg? Hoe voel je je als ik je dit vertel? Ik wil je vragen om Kun je daarmee uit de voeten? Ik zou graag jouw kant van deze zaak willen weten. Wil je me dat vertellen? Hoe is het vr jou om te horen? Wil je dat doen? Hoe is dat vr je? Zullen we samen even? Probeer telkens eerst stil te staan bij je waarneming vrdat je je gedachten, gevoelens en behoeften uitspreekt. Bovenstaande oefening leert je geweldls te communiceren in je dagelijkse leven: zowel privé als in je werk. Deze straattaal variant van geweldloze communicatie is praktisch overal toepasbaar.

11 Heeft u nog vragen? Bel, mail of kijk op de website: info@cocodenhaag.nl Op de website vindt u nadere informatie.

12 coco mediation praktijk vr business- & familiemediation wendy hendriksen scholte en praktijk Kerkplein 3 (Berlagegebouw) Den Haag postadres Nrdeinde 122b 2514 GN Den Haag Wendy Hendriksen Scholte (1964) is professioneel mediator bij Coco Mediation Den Haag. De methode van open, coöperatieve communicatie wordt k ingezet bij de Coco coachingstrajecten en Coco workshops als Communiceren met je ex en Coöperatief communiceren. Daarnaast werkt Wendy pro bono als buurtbemiddelaar/mediator bij BBM Haaglanden. Coco Mediation is aangesloten bij de NMv en hanteert het reglement en de gedragsregels van het erkende kwaliteitsregister MfN.