Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Wijziging van de Wet individuele huursubsidie (opname van een tegemoetkoming voor huishoudens die de effecten van maatregelen in de kinderbijslag ondervinden) Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING Met ingang van 1 januari 1995 zijn in de Algemene Kinderbijslagwet (AKW) een aantal maatregelen getroffen die voor huishoudens met aanspraken op kinderbijslag leiden tot een beperking van de kinderbijslag 1. Het kabinet heeft in dit kader besloten, ter compensatie van de verlaagde kinderbijslag 2, in de Wet individuele huursubsidie (Wet IHS) een tegemoetkoming te realiseren voor huishoudens met kinderen. Deze maatregel hangt mede samen met de algemene doelstelling van het kabinetsbeleid om kwetsbare groepen in de samenleving gericht te ondersteunen. Het onderhavige voorstel van wet tot wijziging van de Wet IHS regelt een voorziening voor aanvragers met één of meer inwonende kinderen onder de 18 jaar. Voorgesteld wordt een toeslag te verstrekken bovenop de «normale» huursubsidiebijdrage die aan het desbetreffende huishouden wordt toegekend; de zogenaamde «kindertoeslag». De ondergetekende streeft naar een zo groot mogelijke eenvoud bij deze maatregel en refereert hierbij aan meerdere toezeggingen gedaan in de Tweede Kamer om de Wet IHS meer inzichtelijk te maken 3. Bij het vormgeven van de maatregel is dan ook gestreefd naar een evenwicht tussen een goede uitvoerbaarheid en het wenselijke resultaat voor de betreffende subsidie-ontvangers. Hierbij moet bedacht worden dat het, gelet op de complexe aard en de fasering van de voorgestelde maatregelen in de kinderbijslag niet doenlijk is om via de Wet IHS naadloos aan te sluiten op deze maatregelen. 1 Stb. 1994, Regeerakkoord, Kamerstukken II 1993/94, , nr Onder meer in de brief van 19 augustus 1994 naar aanleiding van de problematiek rondom de huursubsidietabellen , is toegezegd de Wet IHS structureel te vereenvoudigen (Kamerstukken II, 1994/95, Hoofdstuk XI, nr 79). Met het onderhavige wetsvoorstel is wat het begrip «kinderen» betreft aangesloten bij de opsomming genoemd in artikel 4, eerste lid, onder c, Wet IHS: kinderen, pleegkinderen en aangetrouwde kinderen. Deze opsomming komt eveneens overeen met het begrip «kinderen» als bedoeld in artikel 7 AKW. Voor de toepassing van de Wet IHS wordt een kind aangemerkt als pleegkind, indien het gaat om een officieel erkend pleegkind. Aangesloten wordt voorts bij de uiterste leeftijdsgrens van 18 jaar in de AKW, boven welke leeftijd geen recht bestaat op kinderbijslag. Zodra er ten minste één inwonend kind onder de 18 jaar is, bestaat het recht op de kindertoeslag. Indien er in een gezin wel inwonende kinderen aanwezig 5K0290 ISSN Sdu Uitgeverij Plantijnstraat s-gravenhage 1995 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 1

2 zijn, die echter allemaal 18 jaar of ouder zijn, wordt geen toeslag verstrekt. Voor huishoudens met alleen uitwonende kinderen geldt de toeslag nadrukkelijk niet, ook al worden deze kinderen nog wel (al dan niet gedeeltelijk) door de ouders onderhouden. De maatregel heeft betrekking op, zowel de inwonende kinderen jonger dan 18 jaar van de huurder zelf, als op inwonende kinderen jonger dan 18 jaar van een met de huurder duurzaam samenwonende partner. De kinderen moeten op de peildatum daadwerkelijk het hoofdverblijf hebben op het subsidie-adres (inwonend zijn). De peildatum is 1 juli. Deze datum geldt in ieder geval voor de aanvragers die ook in het voorgaande tijdvak in dezelfde woning subsidie hebben ontvangen (continuanten). Voor primaire aanvragers die in verband met een verhuizing in de loop van het subsidietijdvak huursubsidie aanvragen wordt niet 1 juli als de peildatum aangemerkt, maar de datum waarop de huur van de woning ingaat waarvoor huursubsidie wordt aangevraagd. De peildatum is in de systematiek van de Wet IHS beslissend voor de tabelkeuze en daarmee voor de hoogte van de subsidie. Zo is in beginsel de leeftijd en de samenstelling van het huishouden op deze datum beslissend voor het hele subsidiejaar. Ook ten aanzien van de beslissing of de kindertoeslag kan worden toegekend is de vraag of er op de peildatum kinderen tot het huishouden van de aanvrager behoren, bepalend. In grensgevallen waarbij sprake is van een eerste kind dat rond de peildatum geboren is, zal een controle bij de gemeente op de inschrijving in het geboorteregister op 1 juli nodig kunnen zijn. Gelet op de reeds geuite wens om de systematiek van de wet niet onnodig te belasten met een volgende ingewikkelde regeling, stelt de ondergetekende voor om geen differentiatie aan te brengen naar de hoogte van het inkomen van de subsidie-aanvrager. Aan huurders in alle inkomensgroepen die binnen het bereik van de regeling vallen, zowel op minimum als op modaal niveau, zal eenzelfde toeslag verstrekt worden. Om onnodige extra belasting van het controle-apparaat te voorkomen, acht de ondergetekende het bovendien wenselijk om één uniforme toeslag in het leven te roepen, zonder te differentiëren naar het aantal inwonende kinderen onder de 18 jaar. Gelet op het hiervoor beschikbare budget stelt de ondergetekende voor om een vaste toeslag van f 300,- per subsidiejaar te verstrekken aan elk huishouden met één of meer inwonende kinderen onder de 18 jaar dat individuele huursubsidie ontvangt. Indien een huurder vanwege een verhuizing gedurende het subsidietijdvak in de regeling stroomt, zal deze toeslag worden vastgesteld naar rato van het aantal maanden in het desbetreffende subsidietijdvak dat men recht heeft op huursubsidie. De ondergetekende is van mening dat de voorgestelde regeling recht doet aan de wens van een eenvoudige regeling enerzijds en een acceptabel resultaat voor de betrokken huishoudens anderzijds. In het licht van de individuele huursubsidie dat in eerste instantie een volkshuisvestingsinstrument is, wordt beoogd de te verwachten inkomenseffecten met de voorgestelde kindertoeslag te verzachten. 4 Kamerstukken II, 1994/95, , nr. 6, blz. 15. De ondergetekende merkt in dit verband op dat de regering bij de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel inzake de kinderbijslag 4 al heeft te kennen gegeven, dat er met de compensatie via een andere regeling geen «één-op-één effect» kan worden gerealiseerd. De beide regelingen, individuele huursubsidie en kinderbijslag, hebben een verschillend bereik. Naast de huursubsidie-ontvangers met kinderen onder de 18 jaar hebben immers ook de huurders zonder individuele huursubsidie en eigenaar-bewoners met kinderen onder de 18 jaar recht op kinderbijslag. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 2

3 Alle ruim 1,8 mln kinderbijslaggerechtigde huishoudens ondervinden de gevolgen van de wijzigingen die recent in de Algemene Kinderbijslagwet zijn aangebracht. Op grond van gegevens uit het Woningbehoefteonderzoek 1989 (WBO89) de voor het onderhavige voorstel op dit moment meest recente dataset mag worden verwacht dat 10 à 15% van de kinderbijslaggerechtigde huishoudens in aanmerking komt voor de voorgestelde kindertoeslag in de Wet IHS. A contrario betekent dit dat 85 à 90% van de kinderbijslaggerechtigde huishoudens niet voor enige compensatie binnen de IHS van de maatregelen in de kinderbijslag in aanmerking komt. De kindertoeslag is onderdeel van de maatregelen in het kader van gerichte ondersteuning van financieel kwetsbare groepen. In de context van het onderhavige voorstel gaat het om een compensatie in verband met de maatregelen in de kinderbijslag voor huishoudens met kinderen en een inkomen op het sociaal minimum. Wederom op grond van gegevens uit het WBO89 mag worden verwacht dat van de doelgroep van financieel kwetsbaren 50 à 60% voor compensatie door middel van de kindertoeslag IHS in aanmerking komt. Van de doelgroep wordt derhalve naar verwachting 40 à 50% niet bereikt. Dat betreft dus financieel kwetsbare huishoudens van eigenaar-bewoners en huurders zonder IHS. Het overgrote deel van de huurders ontvangt de individuele huursubsidie door tussenkomst van de gemeente of de verhuurder. Dat wil zeggen dat deze instanties voorschotten van het ministerie ontvangen, waarmee zij in staat worden gesteld de huur per maand van de huursubsidieontvangers te matigen. De voorgestelde toeslag op de bijdrage voor huishoudens met inwonende kinderen onder de 18 jaar, dient door de matigende instanties in de huurmatiging te worden meegenomen. Dit betekent voor de betrokken huishoudens een extra korting op de huurlasten van f 25,- per maand. De toeslag zal in het reguliere traject van de subsidietoekenning meelopen, dat wil zeggen dat de toeslag tezamen met de bestaande huursubsidiebijdrage in één subsidiebeschikking wordt vervat en dat de gebruikelijke wijzen van uitbetaling van de subsidie worden gehanteerd. Dit laatste wil zeggen: driemaandelijks via de eigen rekening, maandelijks via de gemeente of via de verhuurder door middel van matiging van de huurprijs. In het onderhavige wetsvoorstel is een grondslag opgenomen om ten behoeve van het berekenen van de totale IHS bijdrage per jaar, inclusief de kindertoeslag van f 300,-, aparte tabellen op te stellen. Deze aparte tabellen moeten worden beschouwd als service voor de aanvragers van huursubsidie, alsmede de matigende instanties, die de huursubsidiebijdrage per maand op voorhand willen bepalen. Deze aparte tabellen betreffen uitsluitend meerpersoonshuishoudens. Wat betreft de huurbedragen en de inkomensbedragen zullen deze aparte tabellen voor huishoudens met inwonende kinderen onder de 18 jaar op exact gelijke wijze worden vastgesteld als de meerpersoonstabel voor de categorie aanvragers van 23 tot 65 jaar, tabel I, en de meerpersoonstabel voor de categorie bejaarden, tabel IA, met dien verstande dat de kolom met subsidiebedragen anders luidt. Het minimum subsidiebedrag in deze aparte tabellen bedraagt niet f 300,-, maar f 600,- per jaar. Vanaf f 600, zullen de subsidiedragen steeds met sprongen van f 60,- oplopen, conform de reguliere tabellen. Ook jonge huishoudens met kinderen (het betreft de categorie aanvragers onder de 23 jaar), voor wie een lagere maximum huurgrens geldt dan de twee hierboven genoemde categorieën, maken aanspraak op de kindertoeslag. Voor de categorie jongeren die formeel in tabel I valt, wordt in de huidige praktijk, vanwege de lagere maximum huurgrens, een eigen meerpersoonstabel gehanteerd. In het kader van het onderhavige Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 3

4 voorstel voor de kindertoeslag in de Wet IHS, acht de ondergetekende bij jonge huishoudens met kinderen eveneens het hanteren van een aparte tabel wenselijk. In het kader van het fiatteringsbeleid dienen de gemeenten de fiatteringsgrens van f 300,- per maand, exclusief de kindertoeslag, te hanteren. Met het fiatteringsbeleid wordt uitvoering gegeven aan de zogenaamde passendheidstoets. Deze toets moet louter worden gezien in het licht van de verhouding tussen de kwaliteit van de woning (uitgedrukt in de hoogte van de huur) enerzijds en het (gezins)inkomen van de huursubsidie-ontvanger anderzijds. Aangezien de kindertoeslag bedoeld is om de koopkracht van de groep huursubsidie-ontvangers met kinderen onder de 18 jaar op peil te houden, dient de voorgestelde toeslag van f 25,- per maand geheel buiten de beoordeling van de passendheid te blijven. Dit punt zal de gemeenten medio april 1995 onder de aandacht worden gebracht in de jaarlijkse bekendmakingscirculaire over de individuele huursubsidie en in de Handleiding IHS voor verhuurders en gemeenten. Voorgesteld wordt het onderhavige voorstel terzake de kindertoeslag per 1 juli 1995 in werking te laten treden. Een subsidiejaar vangt aan op 1 juli zodat het niet mogelijk is om eerdere inwerkingtreding te bewerkstelligen. Informatievoorziening Om informatie te verkrijgen over de aanwezigheid van één of meer kinderen onder de 18 jaar op het subsidie-adres zal met ingang van het komende subsidietijdvak op het aanvraagformulier individuele huursubsidie de vraag opgenomen worden naar het aantal inwonende kinderen onder de 18 jaar. In de huidige praktijk controleren de gemeenten alle aanvraagformulieren al op de bewoningsgegevens. Het vereiste van het hoofdverblijf in de woning controleert de gemeente via de inschrijving in de gemeentelijke basisadministratie. In het kader van de reeds bestaande bewoningscontrole kan de gemeente het aantal inwonende kinderen onder de 18 jaar verifiëren dat op het adres woonachtig is. Extra werkzaamheden voor gemeenten brengt de voorgestelde kindertoeslag derhalve niet mee. In dit verband zij opgemerkt dat de gemeentelijke bewoningscontrole, die al langere tijd wordt uitgevoerd op de individuele huursubsidieaanvragen, sinds 1 juli 1994 op wettelijke gronden dient te geschieden (artikel 27, zesde en zevende lid, Wet IHS). Bovendien is de inschrijving in de gemeentelijke basisadministratie van alle personen die in de woning van de aanvrager wonen sinds 1 juli 1994 als subsidievoorwaarde in de Wet IHS opgenomen (artikel 3a). Budgettaire consequenties De budgettaire consequenties van het onderhavige voorstel van wet houden in dat op de begroting van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer een bedrag wordt gereserveerd van f 80 miljoen per jaar Van de f 80 miljoen dient per jaar f 75 miljoen besteed te worden aan de extra uitgaven IHS. Refererend aan de hiervoor genoemde bandbreedte Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 4

5 van 10 à 15% kinderbijslaggerechtigden die in aanmerking komen voor de kindertoeslag en uitgaande van circa (meerpersoons)- huishoudens, betekent dit per huishouden f 300,- per jaar; f 2,5 miljoen is benodigd voor de uitvoering. Voorts wordt in het kader van deze maatregel een bedrag van f 2,5 miljoen toegevoegd aan de begroting van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dit vindt zijn oorzaak in de omstandigheid dat er huurders zullen zijn met een inkomen op minimum niveau, die in bepaalde gevallen tijdelijk niet voor IHS in aanmerking komen en zich tot de gemeentelijke sociale dienst kunnen wenden voor een woonkostentoeslag. Dat laatste geldt ook voor bepaalde eigenaar-bewoners. De hoogte van de woonkostentoeslag is onder andere gerelateerd aan de IHS-systematiek. In het jaar 1995 wordt aan de subsidies zelf f 40 miljoen besteed en is f 5 miljoen benodigd voor de uitvoering. Het laatstgenoemde bedrag is hoger dan het structurele jaarbedrag, omdat in het aanvangsjaar zowel het volledige structurele bedrag benodigd is als een bedrag in verband met eenmalige aanloopkosten. De Staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, D. K. J. Tommel Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 5