2015D16873 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

Transcriptie

1 2015D16873 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG De vaste commissie voor Financiën heeft op 1 mei 2015 een aantal vragen en opmerkingen voorgelegd aan de Minister van Financiën inzake de brief van 29 april 2015 over CBS-bijstellingen in het bruto nationaal inkomen (bni) en het bruto binnenlands product (bbp) De voorzitter van de commissie, Duisenberg De griffier van de commissie, Berck nds-tk-2015d

2 I. Vragen en opmerkingen vanuit de fracties Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van de VVD Naar aanleiding van de brief van de Minister willen de leden van de VVD-fractie graag weten uit welke aanvullende informatie blijkt dat het bni in Nederland in 2011 en 2012 hoger was dan eerder was berekend? Waaruit bestaat deze aanvullende informatie concreet? Waaruit bestaan de onderlinge verschillen over onderwerpen tussen DNB en het CBS? Over welke zaken is er nog geen duidelijkheid of overeenstemming tussen DNB en het CBS? Wanneer wordt hier duidelijkheid over verwacht? Welke correcties zijn doorgevoerd in de berekeningsmethodiek? Hoe vaak worden er correcties doorgevoerd in de berekeningsmethodiek? In hoeverre vinden in andere Europese landen dit soort bijstellingen plaats? Is hier Europese afstemming over? Waaruit bestaat de interpretatieruimte over de geldende internationale richtlijnen voor het samenstellen van nationale rekeningen? Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van de PvdA Het onafhankelijke CBS De leden van de PvdA-fractie hebben kennisgenomen van de nieuwe inzichten bij het CBS over de omvang van het bni en bbp. Het betreft de jaren 2011 en Er wordt nog gekeken naar de daaropvolgende twee jaren. De leden van de PvdA-fractie stellen de onafhankelijkheid van het CBS op de eerste plaats. Ook als dat leidt tot vervelende gevolgen zoals nu. In andere landen hebben we kunnen zien hoe het mis kan gaan als onafhankelijke rekenmeesters hun werk niet goed kunnen doen. Hoe is het naar het oordeel van de Minister gesteld met de onafhankelijkheid van de rekenmeesters in de andere Europese lidstaten? Is daar naar de mening van de Minister aanvullende actie wenselijk? Bijstelling bbp en bni 2011 en 2012 De leden van de PvdA-fractie betreuren het dat de bijstelling de verwachting van een nieuwe naheffing met zich meebrengt. Toch is het feit dat hier een tegenvaller uit volgt geen reden om het fundament van een onafhankelijk CBS ter discussie te stellen. Als aanleiding voor deze tussentijdse bijstelling van het bni wordt een gezamenlijk onderzoek van het CBS en De Nederlandsche Bank (DNB) genoemd. Specifiek betreft het nieuwe inzichten in de omvang van geldstromen van en naar het buitenland. Dit onderzoek is eind 2014 gestart vanwege verschillen tussen de Nationale Rekeningen van het CBS en de betalingsbalansstatistiek van DNB. De leden van de PvdA-fractie vragen op welk moment meer duidelijkheid kan worden geven over de uiteindelijke afdracht voor 2011 en 2012? Ook vragen zij wanneer definitieve duidelijkheid is te geven voor de jaren 2013 en 2014? Is er een systematiek denkbaar waarbij specifieke jaren niet direct tot aanpassing hoeven te leiden? Denk aan meerjarige gemiddelden bijvoorbeeld. Wat zijn daarvan de voors en tegens? Bijstellingen in andere landen? De leden van de fractie van de PvdA constateren dat dit een nieuwe naheffing voor Nederland betekent. Hierbij vraagt deze leden zich af hoe deze herziening zich tot de gangbare praktijken bij andere rekenmeesters verhoudt? Zijn er Europees bindende voorschriften die de rekenmeesters in andere lidstaten dwingen tot gelijke berekeningen van bbp en bni? Geven deze richtlijnen uitsluitsel voor de discussie zoals deze nu gevoerd is tussen CBS en DNB? Zullen er naar verwachting ook aanpassingen aan 2

3 bni en bbp zijn in andere landen? Is er in andere landen net zo vaak sprake van bijstellingen als in Nederland? Herzie statistieken op een vast moment Deze herziening volgt ongelukkigerwijs niet lang na de vorige herziening. Toch is deze herziening van een heel andere orde. Vorig jaar heeft in Europees verband een herziening plaats gevonden van macroeconomische data als bbp en bni als gevolg van de invoering van nieuwe internationale regels conform ESA2010 en de bronnenrevisie. Nu betreft het nieuwe inzichten bij onze nationale rekenmeester. De leden van de fractie van de PvdA vinden dat er meer lijn moet komen in de aanpassingen van de ramingen en het Europese begrotingsproces. Hiermee kan de voorspelbaarheid versterkt worden en kan worden voorkomen dat we vaker dan nodig geld terugkrijgen of weer moeten bijbetalen. Kan de Minister ingaan op de mogelijkheden om op specifieke momenten statistieken te herzien? Welke aanknopingspunten ziet de Minister om bij de werkgroep Monti hier aandacht voor te vragen? Hoe kan het Nederlands voorzitterschap begin 2016 worden benut om dit proces verder te stroomlijnen? Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van de SP De leden van de SP-fractie hebben met ongenoegen kennisgenomen van de bijstellingen in het bni en de daaruit voortvloeiende naheffing. Hoe kan het dat deze DNB-gegevens niet bij de revisie van verleden jaar waren meegenomen? Was het volgens de Minister niet handiger geweest om eenmalig met bijstellingen in het bni en revisies van nationale rekeningen te komen om zo ineens uitsluitsel te kunnen geven over mogelijke nabetalingen aan Brussel? Deze leden ontvangen graag een gemotiveerde reactie op de vraag waarom dit in meerdere stappen gebeurt, waardoor de belastingbetalers twee keer worden geconfronteerd met naheffingen uit Brussel. Hoeveel revisies en bijstellingen verwacht de Minister nog, vragen de leden van de SP-fractie. Kan de Minister een overzicht geven van de lopende revisies van de betrokken instituten, zoals het CBS en DNB? Kan de Minister een overzicht geven van de vaste revisiemomenten voor de komende vijf jaar? De leden van de fractie van de SP willen daarnaast graag weten of bij de revisie van verleden jaar, deze bijstelling niet had kunnen worden aangekondigd. Immers, dit onderzoek door CBS en DNB is eind 2014 gestart en dat dit mogelijkerwijs leidt tot een hogere EU-afdracht, was bekend. Waarom is niet eerder aangekondigd dat er mogelijk een extra naheffing zou volgen? De leden van de fractie van de SP wensen uitvoerig te worden geïnformeerd over de samenhang tussen het enorme aantal multinationals dat in Nederland is gevestigd, vaak alleen vanwege fiscaaltechnische redenen en zonder reële activiteiten te ontplooien enerzijds en de nieuwe nabetaling van 0,2 miljard euro anderzijds. Volgens het CBS-persbericht is de verhoogde bni voor 2011 volledig het gevolg van de bijgestelde financiële stromen met het buitenland. Klopt dan de bewering, vragen deze leden, dat de nabetaling aan Brussel die voorkomt uit de verhoogde bni voor 2011, wordt veroorzaakt door de enorme geldstromen die jaarlijks door Nederland worden gesluisd? Kan de Minister aangeven welk deel van de nabetaling hierdoor wordt veroorzaakt, uitgesplitst in rente-, royalties- en dividendstromen? Welk deel van de 0,2 miljard euro heeft betrekking op 2011 en welk deel op 2012? 3

4 Volgens het SEO-onderzoek «uit de schaduw van het bankwezen» bedroegen de geldstromen van en naar bfi s (bijzondere financiële instellingen) ongeveer 8000 miljard euro in Is dit getal nu achterhaald vragen de leden van de SP-fractie? Zo ja, wat is het nieuwe cijfer? Welk deel van de 8000 miljard euro die jaarlijks door bfi s stroomt, stroomt door bfi s die klant zijn van een trustkantoor? De leden van de SP-fractie wijzen erop dat de naheffingen ook samenhangen met onregelmatigheden en tekortkomingen in het functioneren van Eurostat. In 2013 publiceerde de Europese Rekenkamer een zeer kritisch rapport waaruit bleek onder meer dat Eurostat haar werkzaamheden onvoldoende structureerde, de risicobeoordeling van diverse bni-componenten niet naar behoren heeft uitgevoerd, en geen consistente verificatie-aanpak heeft toegepast op alle landen. Is het functioneren van Eurostat op deze en andere punten verbeterd, willen de leden van de SP-fractie weten. Kan de Minister aangeven welke afspraken er zijn gemaakt tussen Eurostat en de Europese autoriteiten om haar werkzaamheden te verbeteren? Welke vooruitgang is er geboekt in het harmoniseren van de statistieken van nationale statistische bureaus sinds de vorige naheffing? Hoe staat het met de controle van de input van nationale statistische bureaus door Eurostat? Op welke wijze vindt er controle plaats op het functioneren van Eurostat door de Europese instellingen? Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van het CDA De leden van de CDA-fractie voelen zich overvallen door de revisie van de forse revisie van de nationale rekeningen en dan met name het bni. Vorig jaar vond er een grote revisie plaats van de nationale rekeningen en deze leden hadden dus niet verwacht dat er binnen een jaar weer een zeer forse revisie zou volgen. Dat konden zij ook niet afleiden uit de communicatie van de regering of uit de revisie van vorig jaar. Daarin kondigde CBS aan dat er zowel een bronnenrevisie als een methodologische revisie was doorgevoerd en dat gebruik gemaakt was van nieuwe bronnen zoals die bij de Nederlandsche Bank. En nu, minder dan een jaar later worden de statistieken van DNB opgevoerd als oorzaak van een forse nieuwe revisie. Waren die cijfers dan niet vorig jaar al beschikbaar, zo vragen de leden van de CDA-fractie. Deze leden vragen ook hoe lang er al verschillen zijn in berekeningen van DNB en CBS en waarom dit probleem specifiek op dit moment opgelost moest worden. Kan de Minister inzicht geven of er in anderen EU-landen ook sprake is van verschillen tussen berekeningen van de nationale bank en het nationale statistiekbureau, vragen deze leden. Verder zijn de leden van de fractie van het CDA verbaasd dat de revisie vier jaar lijkt te behelzen en dat is precies de termijn, waarover eventuele nabetalingen dienen plaats te vinden. Normaal worden tijdreeksen herzien tot 1990 of zelfs 1969 (al is daarvan afgezien in verband met bezuinigingen, zo schrijft het CBS in haar jaarplan 2014). Of een verbeterde methode wordt toegepast vanaf nu, dus zeg vanaf Wat is de reden dat er precies vier jaren herzien worden en zou het niet logischer zijn om vanaf nu de cijfers te herzien? De leden van de CDA-fractie vragen of u kunt aangeven welke vorderingen in het afgelopen half jaar gemaakt zijn bij de aanbevelingen in het speciale rapport 11/2013 «Op weg naar correcte gegevens over het Bruto Nationaal Inkomen (bni): een meer gestructureerde en gerichte aanpak zou de doeltreffendheid van de verificatie door de Commissie verbeteren» van de Europese Rekenkamer? Volgens de Wet op het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS-wet), artikel 15, stelt het CBS elk jaar een werkprogramma op. In het werkpro- 4

5 gramma (jaarplan 2014) van vorig jaar stond een duidelijke omschrijving van de revisie van de nationale rekeningen. Echter het werkprogramma 2015 kunnen de leden van de CDA-fractie niet terugvinden op de site van het CBS. Is dat werkprogramma beschikbaar en wordt daarin melding gemaakt van de nieuwe revisie? De leden van de CDA-fractie zouden graag vernemen waar zij dit werkprogramma kunnen inzien en hoe voor de voorliggende wijziging invulling is gegeven aan artikel 15, lid 3 van de CBS-wet, die leest: «Het werkprogramma bevat een beschrijving van het belang van een statistiek voor praktijk, beleid en wetenschap, de vraag of een statistiek noodzakelijk is op grond van Europese of andere regelgeving, een verantwoording omtrent de belangrijkste niet-gehonoreerde verzoeken om statistieken en een paragraaf met de kosten en opbrengsten van de statistieken.» De leden van de CDA-fractie merken op dat zij nog steeds niet in staat zijn om de vorige naheffing te controleren. De communicatie tussen de Nederlandse regering en de Europese Commissie is nooit openbaar gemaakt, ook al is daarom gevraagd door het parlement en door de media, in casu De Telegraaf, die een Wob-verzoek heeft ingediend in Nederland en een Eurowob verzoek in Brussel. Toen in Kamervragen gevraagd werd of er contact over deze Wob-verzoeken geweest was, antwoordde het kabinet op 12 januari: «Er is op ambtelijk niveau aan de Europese Commissie gemeld dat er bij het ministerie een Wob-verzoek was binnengekomen. Ook het Wob-verzoek bij de Europese Commissie is op ambtelijk niveau gemeld. Over de inhoud en de behandeling ervan is verder geen contact geweest». (bron: Aanhangsel bij de handelingen 992, 2014/2015) Dat is later effectief teruggenomen, toen het kabinet schreef «Nederland is begin 2015 geconsulteerd» en na een hele reeks gezochte bezwaren schrijft het kabinet: «In dit geval is Nederland van mening dat openbaarmaking van de betrokken documenten repercussies heeft voor toekomstige contacten tussen Nederland en de Europese Commissie en daarmee het besluitvormingsproces over toekomstige aanvullende begrotingen zou ondermijnen. Er is naar mening van Nederland geen hoger belang dat openbaarmaking gebiedt.» (bron: Aanhangsel bij de handelingen 1630, 2014/2015). De Nederlandse Permanente Vertegenwoordiger in Brussel bleek namens de Nederlandse regering een brief geschreven te hebben aan de Europese Commissie. De leden van de fractie van het CDA zijn verbolgen dat het kabinet herhaaldelijk geweigerd heeft correspondentie openbaar te maken en zelfs geweigerd heeft de brief van de Permanente Vertegenwoordiger openbaar te maken. Zij herhaalt de vraag om dit alsnog te doen, zeker nu er nieuwe informatie is, namelijk een handen zijnde nieuwe en substantiële naheffing. Is het kabinet daartoe bereid? Verder zouden de leden van de CDA-fractie graag vernemen Wanneer de Europese Commissie de Nederlandse regering informeel en formeel geconsulteerd heeft over het Wob-verzoek Wanneer de Permanente Vertegenwoordiger de brief geschreven heeft. Op 28 oktober schreef de Minister van Financiën aan de Kamer: «Ik zal dit daarom tot de bodem uitzoeken, onder meer tijdens het komende overleg tussen de Commissie en de Ministers van Financiën.» Acht het kabinet de vorige naheffing tot op de bodem uitgezocht of niet? Zo ja, met welke documenten is dat dan gebeurd en kunnen die met de Kamer gedeeld worden? Nederland was niet het enige land dat een naheffing kreeg. Een paar andere landen kregen te maken met een forse naheffing. Kan de Minister van Financiën aangeven of en wanneer de landen met de grootste naheffingen het bedrag naar Brussel hebben overgemaakt? Het gaat 5

6 hierbij om het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Italië, Griekenland, Cyprus en Malta. Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van de PVV De leden van de PVV-fractie hebben met afschuw kennisgenomen van de CBS-bijstellingen in het bruto nationaal inkomen en het bruto binnenlands product, die tot gevolg hebben dat Nederland met terugwerkende kracht extra gaat bijdragen aan de Europese Unie. Naar aanleiding van het genoemde punt brengt de fractie het volgende naar voren. Standpunt & maatregelen Minister Allereerst vragen de leden van de PVV-fractie of de Minister hun afschuw deelt dat Nederland de ene naheffing na de andere uit Brussel krijgt, terwijl Nederland al jaren de grootste nettobetaler van de EU is. Zo neen, waarom niet? Zo ja, welke maatregelen is de Minister bereid hiertegen te treffen? Ook vragen de leden van de PVV-fractie wanneer de Minister precies op de hoogte was van de CBS-bijstellingen en waarom hij niet eerder melding van deze bijstellingen en het bijbehorend risico heeft gemaakt. Discussie DNB en CBS Voorts merken de leden van de PVV-fractie op dat de bijstelling het gevolg is van verschillen tussen de nationale rekeningen van het CBS en de betalingsstatistiek van DNB. De leden van de PVV-fractie vragen hoelang deze discussie tussen CBS en DNB al speelt. Waarom is er op dit moment voor gekozen om deze discussie op te lossen? Daarnaast stellen de leden van de PVV-fractie vast dat het CBS en DNB bij het beschrijven van de winststromen van Nederland naar het buitenland zich van oudsher op eigen bronnen, internationale richtlijnen en methoden baseerden. De leden van de PVV-fractie vragen welke eigen bronnen, internationale richtlinnen en methoden het CBS en welke DBN hanteerde. Op welke punten en in hoeverre weken deze van elkaar af waardoor er grote verschillen zijn ontstaan? Hoe groot waren deze verschillen tot op heden? Ook vragen deze leden welke internationale richtlijnen en methoden er in andere lidstaten worden gehanteerd. In hoeverre wijken deze af van de Nederlandse? Tevens vragen de leden van de PVV-fractie waarom het CBS precies besloten heeft de nieuwe rekenmethode met terugwerkende kracht toe te passen en er niet voor gekozen heeft deze methode bijvoorbeeld vanaf volgend jaar toe te passen. ESA2010 De leden van PVV-fractie merken op dat Eurostat op dit moment geconsulteerd wordt over de correcte interpretatie van de geldende internationale richtlijnen voor het samenstellen van nationale rekeningen (ESA2010). De leden van de PVV-fractie vragen over welke jaren we nog naheffingen kunnen verwachten als gevolg van de toepassing van ESA2010. Ook vragen de leden van de PVV-fractie waarop de reservering van 300 miljoen euro per jaar voor ESA2010 van het kabinet op gebaseerd is, als het nog niet duidelijk is hoe deze geïnterpreteerd moet worden. Hoe 6

7 moeten volgens ESA2010 de uitgekeerde winsten via holdings aan buitenlandse moeders worden betrokken? Ook vragen de leden van de PVV-fractie waarom de afgelopen drie jaren niet bij de bronnenrevisie zijn meegenomen. Berekeningswijze CBS-bijstellingen Voorts vragen de leden van de PVV-fractie hoe hoog de totale uitgaven aan de EU zullen zijn als gevolg van de bijstelling van het bni en bbp door het CBS. Wanneer zal precies bekend worden gemaakt hoe hoog de extra uitgaven aan de EU zullen zijn gelet op het netto-effect? Daarnaast vragen de leden van de PVV-fractie om een gedetailleerde weergave van hoe het CBS precies tot een nabetaling van 200 miljoen euro is gekomen. Welke berekening heeft het CBS precies gemaakt? Tevens merken de leden van de PVV-fractie op dat het CBS ook voor 2013 en 2014 opwaartse bijstellingen van het bni-niveau verwacht. De leden van de PVV-fractie vragen hoe hoog de bruto nabetaling als gevolg hiervan voor deze jaren zal zijn. Verder vragen de leden van de PVV-fractie om een overzicht van hoe het bni in de jaren 2011 t/m 2014 is bijgesteld. Hoe hoog was het bni voor en hoe hoog is het bni na de bijstelling? Hoe hoog is het budgettair effect (graag per onderdeel uitsplitsen)? Wat is de verklaring dat het bni voor 2011 met 1,8% en voor 2013 met 1,5% is bijgesteld? Ook vragen de leden van de PVV-fractie om eenzelfde overzicht van het saldo uit de ontvangen en aan het buitenland betaalde primaire inkomens voor de periode 2011 t/m Hoe hoog was het saldo voor en hoe hoog is het saldo na de bijstelling? Hoe hoog is het budgettair effect (graag per onderdeel uitsplitsen)? Tevens ontvangen de leden van de PVV-fractie graag een overzicht van de ontwikkeling van het bbp over de periode 2011 t/m Hoe hoog was het bbp voor en hoe hoog is het bbp na de bijstelling? Hoe hoog is het budgettair effect (graag per onderdeel uitsplitsen)? Wat is de verklaring dat in 2012 het bbp 0,7% hoger uitkomt? Ten slotte willen de leden van de PVV-fractie weten waarom 2011 is meegenomen, terwijl het CBS ieder jaar het bbp van de voorgaande drie jaren bijstelt. Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van D66 De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van de brief over de CBS-bijstellingen in het bruto nationaal inkomen en het bruto binnenlands product. Allereerst vinden deze leden het buitengewoon vervelend dat Nederland steeds met naheffingen wordt geconfronteerd voor de EU-begroting. Dat komt niet alleen door de bijstellingen van het bni, maar ook door de Europese begrotingssystematiek. De leden van de D66-fractie wensen een Europese begroting die stabieler en beter voorspelbaar is. Zij wijzen erop dat de Tweede Kamer het kabinet heeft gevraagd om volgend jaar, tijdens het Nederlands EU-voorzitterschap, een begrotingstop te organiseren. De leden van de D66-fractie vragen op welke wijze het kabinet invulling gaat geven aan dit verzoek van de Kamer. 7

8 De leden van de D66-fractie vragen tevens, waarom net na de vorig jaar doorgevoerde herziening van het bbp, alweer een bijstelling plaatsvindt. Waarom is deze niet meegenomen in de bronnenherziening van 2014, zo vragen deze leden? De leden van de D66-fractie vragen ook wat de bijstelling op basis van het gezamenlijk onderzoek van het CBS en DNB betekent voor het bbp en het bni in de jaren voor De leden van de D66-fractie vragen tot slot of er, buiten de reguliere bijstellingen van het bbp, nog andere onderzoeken lopen of aanstaande zijn die kunnen leiden tot bijstellingen van het bbp. Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van de ChristenUnie De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van de brief over «CBS-bijstellingen bbp en bni 2011 en 2012». Zij willen de Minister hierover graag enkele vragen voorleggen. Blijkens de brief is de aanleiding voor de tussentijdse bijstelling van het bni over 2011 en 2012 een gezamenlijk onderzoek van CBS en DNB naar de omvang van geldstromen van en naar het buitenland. Kan de Minister aangeven wie de opdracht heeft gegeven voor dit onderzoek en of dit onderzoek reeds eerder gepland was? Waarom is de aanvullende informatie over de omvangrijke financiële stromen van en naar het buitenland van met name multinationale ondernemingen over de jaren 2011 en 2012 pas eind 2014 bekend geworden? De leden van de ChristenUnie-fractie vragen hoe het CBS bepaalt of en wanneer een bijstelling of revisie noodzakelijk is. Kan de Minister aangeven hoe vaak dit per jaar gebeurt en wat hierbij de concrete aanleidingen zijn geweest in de afgelopen jaren? Hoe verloopt het proces hieromheen? Welke andere organisaties worden hierbij betrokken en op welke wijze zijn de Ministers van Financiën en Economische Zaken bij deze bijstellingen en revisies betrokken? Genoemde leden vragen welke onderzoeken naar bijstellingen/revisies er momenteel nog meer lopen, naast het genoemde onderzoek over de bijstelling over de jaren Is het mogelijk dat de voorlopige bijstelling van het bni over 2011 en 2012 nog wordt aangepast, of mogen deze leden ervan uitgaan dat het CBS op 24 juni 2015 met dezelfde cijfers komt over 2011 en 2012? Kan de Minister aangeven hoe groot naar verwachting de bijstelling over 2013 en 2014 zal zijn en welke brutoeffecten deze bijstelling zal hebben op de EU-afdracht? De leden van de ChristenUnie-fractie vragen hoe bijstellingen en revisies in andere EU-lidstaten worden uitgevoerd. Zijn hier werkafspraken over, of bepaalt elk land zelf op welke wijze bijstellingen en revisies worden toegepast? In hoeverre en op welke wijze nemen andere lidstaten geldstromen van en naar het buitenland mee in de berekening van het bni? Op welke wijze vult Eurostat haar toezichthoudende rol in bij de berekening van het bni en het uitvoeren van bijstellingen en revisies? De leden van de ChristenUnie-fractie vragen wat exact de parameters zijn die ten grondslag liggen aan de nadere bijstelling over de jaren 2011 en In hoeverre zijn de additionele geldstromen vanuit het buitenland te verklaren door het fiscale klimaat in Nederland ten opzichte van andere landen? Wat zijn de gevolgen van deze nadere bijstelling voor de wijze waarop het bni over 2015 en komende jaren zal worden berekend? 8