Gelet op: Artikel 14 van de verordening financieel beleid, financieel beheer en financiële organisatie,

Transcriptie

1 Voordracht aan Provinciale Staten van Gedeputeerde Staten Vergadering April 2010 Nummer 6172 onderwerp beleidsnota kostprijsberekening en renteberekening 1 Ontwerpbesluit Provinciale Staten van Zuid-Holland, Gelet op: Artikel 14 van de verordening financieel beleid, financieel beheer en financiële organisatie, Besluiten: 1. vast te stellen de Beleidsnota kostprijsberekening en renteberekening 2010; 2. de daarin opgenomen beleidsregels voor de renteberekening toe te passen met ingang van 1 januari 2011 en de beleidsregels voorde kostenberekening met ingang van 1 januari 2012; 3. de in december 2004 vastgestelde beleidsnotitie (hoofdstuk renteberekening) in te trekken met ingang van 1 januari 2011; 4. de in december 2004 vastgestelde beleidsnotitie (hoofdstuk kostenberekening) in te trekken met ingang van 1 januari Den Haag, 28 april 2010 Provinciale Staten van Zuid-Holland, griffier, voorzitter, 1/2

2 2 Toelichting 1. Met de vaststelling van de herziene beleidsnota treedt deze inwerking met ingang van 1 januari 2011 (renteberekening) en 1 januari 2012 (kostenberekening). Hiermee wordt verder invulling gegeven aan een transparante en betrouwbare toerekening van (rente)kosten aan programma's en een sterke vereenvoudiging van de toerekening van de rentekosten. 2. Door de inwerkingtreding van de herziene beleidsnota kostprijsberekening en renteberekening komt de beleidsnota uit 2004 te vervallen. Den Haag, 16 maart 2010 Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, secretaris, voorzitter, M.H.J. van Wieringen-Wagenaar J. Franssen 2/2

3 Beleidsnota kostprijsberekening en renteberekening. 1 Beleidsnota kostprijsberekening en renteberekening, vastgesteld door PS op 28 april 2010 (nr.)

4 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Kostprijsberekening Kaders Wettelijk kader Kader voorgaande beleidsnotitie Beleidsregels kostprijsberekening 5 3 Renteberekening Kaders Wettelijk kader Kader voorgaande beleidsnotitie Beleidsregels Beleidsregels renteberekening 11 Bijlage 1: Artikel 14 Verordening financieel beleid, financieel beheer en financiële organisatie 15 Bijlage 2: Ter illustratie renteomslagpercentage 16

5 1 Inleiding Uit de Provinciewet (Stbl nr. 17) en de daarop gebaseerde Verordening financieel beleid, financieel beheer en financiële organisatie (vastgesteld bij statenbesluit van 17 oktober 2007, nr. 102) volgt dat Gedeputeerde Staten tenminste eenmaal per vier jaar een beleidsnota kostprijsberekening en renteberekening ter vaststelling aanbiedt aan Provinciale Staten (art. 14). De nota geeft hier met ingang van het dienstjaar 2011 uitvoering aan en biedt een beleidskader ten aanzien van kostprijsberekening en renteberekening. In artikel 14 van de Verordening financieel beleid, financieel beheer en financiële organisatie is de beleidsnota kostprijsberekening en renteberekening gekoppeld aan de programmabegroting en programmarekening. Dit betekent dat kostprijsberekening en renteberekening in de nota uitgewerkt worden tegen de achtergrond van de kaderstellende en controlerende rol. Deze rol volgt uit de functie van de programmabegroting en jaarstukken, te weten: de kaderstellende (de allocatie en autorisatie van gelden voor de programma's) en de controlerende functie. Hierbij hebben kostprijsberekening en renteberekening als doel het ondersteunen van het keuzeproces dat ten grondslag ligt aan het realiseren van de onderscheiden programma's. In deze context behoort het algemene financiële beleid voorwaarden te scheppen om generale beleidsafwegingen mogelijk te kunnen maken. De meer specifieke financiële doelstellingen met betrekking tot kostprijsberekening en renteberekening kunnen in samenhang met de functie als volgt worden verwoord: - De kostprijsberekening en renteberekening doen recht aan de kostenopbouw van de provincie en leveren een bijdrage aan het verkrijgen van inzicht in de financiële positie. Dit houdt verband met de kaderstellende en controlerende functie en een doelmatige en doeltreffende inzet van personele capaciteit en financiële middelen. - De kostprijsberekening en renteberekening ondersteunen het besturingsconcept van de provincie. De uitwerking van de kostprijsberekening en renteberekening behoort uiteraard te liggen in het verlengde van deze doelstellingen. Het besturingsconcept kent diverse niveaus voor wat betreft de beleidsnota is het besturingsconcept op het niveau van Provinciale Staten relevant. Deze is verwoord in de kaderstellende en controlerende rol. De inrichting van de organisatie waarin uitvoering gegeven wordt aan de productenraming is de verantwoordelijkheid van Gedeputeerde Staten. In de verdere ontwikkeling van het kostprijsmodel zal rekening gehouden worden met het besturingsconcept (integraal management) van de provincie. De manager is, binnen vooraf vastgestelde kaders, verantwoordelijk en beslissingsbevoegd op alle gebieden die van invloed zijn op het product of de dienstverlening van zijn organisatieonderdeel. Dit betekent dat de manager informatie nodig heeft. Met deze informatie ontstaat inzicht in de processen van de afdeling en directie en wordt de besluitvorming op het desbetreffende managementniveau ondersteund. Voorts leidt inzicht in de kostprijs tot inzicht in de efficiency en biedt het de mogelijkheid een goede afweging te maken tussen het zelf uitvoeren van taken en het uitbesteden daarvan. De beleidsruimte van Uw Staten is voornamelijk gelegen in de bij kostprijsberekening en renteberekening te hanteren systematiek. Hier wordt in de nota uitwerking aan gegeven, waarbij op basis van het bestaande beleidskader uitgangspunten voor het meerjarige beleid worden geformuleerd. Deze uitwerking vindt plaats in de volgende opbouw. In hoofdstuk 2 komt de kostprijsberekening aan bod. In hoofdstuk 3 wordt de renteberekening besproken. De opbouw van de hoofdstukken is identiek. Allereerst worden de bestaande kaders besproken, de wettelijke kaders en

6 huidige provinciale kaders. Vervolgens worden de door Uw Staten vast te stellen beleidsuitgangspunten behandeld. Bij deze nota zijn twee bijlagen gevoegd. In bijlage 1 is de integrale tekst van artikel 14 van de Verordening financieel beleid, financieel beheer en financiële organisatie gevoegd. Dit is de basis voor de uitwerking zoals deze in de nota is opgenomen. Bijlage 2 geeft een ilustratie van de methodiek van berekening van het rekenrentepercentage.

7 2 Kostprijsberekening 2.1. Kaders Wettelijk kader In het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) komt de kostprijsberekening niet expliciet naar voren. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld het onderwerp reserves en voorzieningen. Een aanknopingspunt tussen kostprijsberekening en het BBV is in artikel 2 en 3 van het BBV opgenomen. Artikel 2 schrijft voor dat het stelsel van baten en lasten wordt gehanteerd. Dit betekent dat baten en lasten, ongeacht wanneer de daarmee samenhangende ontvangsten en betalingen plaatsvinden, worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Gezien de samenhang tussen programma's en producten is het van belang dat de systematiek van toerekenen van de baten en lasten aan de producten voldoet aan dezelfde eisen als die van de programma's. Immers, de baten en lasten van een programma worden financieel gezien gevormd door de som van baten en lasten van producten die onder het desbetreffende programma vallen. Dit betekent dat de systematiek van kostprijsberekening op het niveau van het programma tevens geldt voor het niveau van het product. Artikel 3 stelt dat begroting volgens de normen die als aanvaardbaar worden beschouwd een zodanig inzicht geeft dat een verantwoord oordeel kan worden gevormd over de financiële positie en de baten en lasten. Inzicht in de financiële positie betreft de interpretatie van de combinatie van gegevens over de balans en de exploitatie. Dit kader is onder meer van belang voor de transparantie van de methodiek van kostprijsberekening. Eén van de beleidsuitgangspunten heeft betrekking op dit artikel Kader voorgaande beleidsnotitie Het voorgaande provinciale beleidskader is verwoord in de door Uw Staten vastgestelde Beleidsnota kostprijsberekening en renteberekening (vastgesteld in december 2004, nr. 5489). In de huidige begroting is de kostenverdeling zo ingericht dat op het niveau van de productgroep en daarmee het desbetreffende programma inzicht ontstaat in de integrale kosten. De apparaatskosten worden op basis van formatieaantallen aan de productgroepen en daarmee programma's toegerekend. De formatieaantallen worden toegepast voor de toedeling van de begrote apparaatskosten en de te verdelen gerealiseerde apparaatskosten. De som van de productgroepen geeft de lasten en baten van een programma. De kostenverdeling ten behoeve van de programmabegroting wordt hoogstens tweemaal per jaar uitgevoerd. Eenmaal bij het opmaken van de begroting in de zomer voorafgaand aan het desbetreffende begrotingsjaar en voor de tweede maal bij Voorjaarsnota als de inrichting van de organisatie in de periode tussen het opmaken van de begroting en de Voorjaarsnota zodanig gewijzigd is dat het opnieuw uitvoeren van de kostenverdeling (met nieuwe sleutelwaarden) bijdraagt aan een beter inzicht in de integrale lasten per programma. Voor het boeken van de gerealiseerde kosten is afgesproken dat de kostenverdeling gebaseerd is op de set van sleutels die ook voor de begroting geldt. Dit zijn dan de sleutels die bij het opstellen van de programmabegroting of Voorjaarsnota zijn gebruikt. De gerealiseerde directe apparaatskosten worden 1 keer per jaar aan de afdelingsproducten per productgroep toegedeeld. De doorbelaste

8 apparaatskosten worden per jaar aan de afdelingsproducten per productgroep toegedeeld. Dit ten behoeve van de opbouw van de programmaverantwoording Beleidsregels kostprijsberekening Beleidsuitgangspunt 1 Kostprijsberekening De kostprijsberekening geeft inzicht in de integrale kosten per programma. Toelichting De kaderstellende en controlerende rol krijgt betekenis zodra inzicht in de financiële positie ontstaat. De kaderstellende en controlerende rol komen tot uitdrukking in de volgende vragen: Wat willen we en wat mag het kosten? Hebben we bereikt wat we willen en kost het niet meer dan vooraf afgesproken? De financiële positie wordt inzichtelijk gemaakt op het moment dat de baten en lasten volledig, juist en tijdig aan een programma worden toegerekend. De integrale baten en lasten van een programma (de kostprijs van een programma) zijn de resultante van de methodiek van kostenverdeling. In feite wordt hiermee bij de programmabegroting de derde W-vraag beantwoord: Wat mag het kosten? Het uitgangspunt integrale kosten heeft gevolgen voor de kostprijsberekening van de onderliggende productgroepen, producten en deelproducten. Op basis van dit uitgangspunt zal de integrale kostprijs van een productgroep, product en deelproduct berekend worden. Immers, de som van de integrale kosten van de deelproducten maakt de integrale kosten van een product, de som van de integrale kosten van de producten maakt de integrale kosten van een productgroep en de som van de integrale kosten van de productgroepen maakt de integrale kosten van een programma. Schematisch is dit in onderstaand figuur weergegeven. Integrale kostprijs programma t k Nota Kostprijsberekening Integrale kostprijs produdgroepfen) i i Integrale kostprijs producten) of dienst(en) A i L Voortgébraclite producten/diensten in een bepaalde periode i i Voortgebrachte deelproducten/diensten in een bepaalde periode Nadere uitwerking i k Methode van kostentoerekening i i Alle aan een bepaalde periode toegerekende kosten J

9 De kostprijs van een deelproduct (kostendrager) bestaat uit directe kosten, bijvoorbeeld materiële lasten, subsidies en op basis van tijdschrijven toegerekende directe apparaatskosten (loonkosten plus overhead) en doorbelaste apparaatskosten, zijnde de kosten van de directie, afdeling en de directie Concern Zaken. Het zoveel als mogelijk direct toerekenen van de kosten is het uitgangspunt om zo exact mogelijk de werkelijke kostprijs van een deelproduct te kunnen berekenen. Beleidsuitgangspunt 2 Kostprijsberekening Aan de kostprijsberekeningmethodiek worden de volgende eisen gesteld: a. De methodiek is transparant; b. De methodiek is betrouwbaar; c. Met de methodiek kan een voor- en nacalculatie gemaakt worden. Toelichting De kostprijsberekening heeft als resultaat een integrale kostprijs per programma. Hiervoor worden alle in een bepaalde periode voortgebrachte deelproducten door middel van een toerekeningsmethode gekoppeld aan de in dezelfde periode toegerekende lasten van de organisatie. Om dit te bereiken moet het kostprijsmodel aan een aantal randvoorwaarden voldoen, namelijk: ï Het kostprijsmodel is transparant. Het kostprijsmodel moet duidelijk maken hoe de integrale kostprijs per programma tot stand is gekomen. Met andere woorden, het kostprijsmodel verschaft inzicht in de toerekening van de directe en indirecte kosten per programma. 2 Het kostprijsmodel is betrouwbaar. Deze voorwaarde ligt in het verlengde van de voorwaarde dat het kostprijsmodel transparant moet zijn. Met betrouwbaar wordt bedoeld dat het kostprijsmodel onderbouwd moet kunnen worden (controleerbaar). 3 Het kostprijsmodel is zodanig ingericht dat er een voor- en nacalculatie gemaakt kan worden. Hieraan is tevens een verschillenanalyse gekoppeld. Dat wil zeggen dat geanalyseerd kan worden hoe het verschil tussen de voorcalculatorische en nacalculatorische kostprijs te verklaren is. Deze verschillen worden onderzocht aan de hand van prijs-, efficiency- en bezettingsverschillen. De eis komt mede voort uit de Verordening financieel beleid, financieel beheer en financiële organisatie artikel 14. Voor het toerekenen van begrote en gerealiseerde apparaatskosten wordt, zoals in de huidige systematiek, vooralsnog dezelfde verdeelsleutel gebruikt (formatie-eenheden). Hiermee is het mogelijk met de verschillenanalyse de prijs- en bezettingsverschillen als oorzaak van het verschil tussen voor- en nacalculatie te onderzoeken. Beleidsuitgangspunt 3 Kostprijsberekening Bij de berekening van de kostprijs wordt gebruik gemaakt van de kostenplaatsenmethode. Hierbij worden de lasten voor zover mogelijk direct aan een programma toegerekend Toelichting In de praktijk worden verschillende methoden van kostentoerekening gebruikt. De kostenplaatsenmethode is de methodiek die aansluit op de kaderstellende en controlerende rol van Provinciale Staten en het besturingsconcept van Gedeputeerde Staten (integraal management). De

10 kostenplaatsenmethode biedt ruimte voor het toerekenen van kosten naar meerdere deelproducten, producten en daarmee productgroepen en programma's. Hierbij geldt dat de directe ( materiële) kosten rechtstreeks aan het deelproduct worden toegerekend. De indirecte kosten worden in eerste aanleg direct dan wel met behulp van verdeelsleutels toegerekend aan de zogenaamde (hulp)kostenplaatsen om vervolgens te worden toegerekend naar de producten en diensten (de zogenoemde kostendragers). De verdeelsleutels worden op basis van een analyse van de bedrijfsprocessen vastgesteld. Voor een goed begrip van de kostenplaatsenmethode is het van belang nader in te gaan op het begrip kostenplaatsen. Kostenplaats Hoofdkostenplaats Hulpkostenplaats Algemene kostenplaats Calculatorische kostenplaats Functie in het productieproces Afdelingen of bureaus die rechtstreeks prestaties leveren ten behoeve van het eindproduct ('productieve afdelingen). Dit is de afdeling dan wel het bureau. Afdelingen of onderafdelingen die niet rechtstreeks productief zijn maar ondersteunend zijn ten behoeve van hoofdkostenplaatsen of in eerste aanleg ten behoeve van andere hulpkostenplaatsen. Dit zijn bijvoorbeeld de afdelingen van de directie DCZ. Afdelingen of bureaus die prestaties leveren aan afdelingen van een directie die niet nader aan andere kostenplaatsen of eindproducten toe te rekenen zijn (bijvoorbeeld de directie, afdelingsleiding of stafeenheid specialisten). Dit zijn geen concreet aanwijsbare (onder-)afdelingen in de organisatie, maar kostengroeperingen die ten behoeve van de kostenverbij zondering gemaakt worden. Binnen de provinciale context is het bijvoorbeeld het DT budget. De toerekening van de kosten geschiedt bij deze methode stapsgewijs: ï Alle kosten worden toegerekend aan de diverse kostenplaatsen (indirecte kosten) of kostendragers (directe kosten): de zogenoemde eerstverdeelde kosten. De kosten worden per kostenplaats getotaliseerd. 2 De calculatorische, algemene en hulpkostenplaatsen worden direct dan wel indirect in verband gebracht met de hoofdkostenplaatsen. Dit verband moet zoveel mogelijk berusten op een oorzakelijke relatie. De verdeling van kosten wordt gestart met de hulpkostenplaatsen omdat daarvoor de oorzakelijke relatie het moeilijkst aantoonbaar is. Daarna volgen de algemene kostenplaatsen. De doorbelasting van de kosten tussen de verschillende kostenplaatsen vindt plaats met behulp van verdeelsleutels die de oorzakelijke relatie tussen de kostenplaatsen tot uitdrukking brengen. De gehanteerde sleutel is op basis van FTE's. Daarbij zal uit praktische overwegingen dezelfde sleutel voor de toedeling van begrote en gerealiseerde apparaatskosten gebruikt worden. Deze stap is afgerond als alle indirecte kosten doorbelast zijn naar de hoofdkostenplaatsen, waarin het eigenlijke productieproces plaatsvindt. De aan de hoofdkostenplaatsen toegerekende indirecte kosten moeten worden doorbelast aan de kostendragers, in casu de eindproducten of diensten. Deze stap is relatief eenvoudig aangezien de kostendragers juist in deze kostenplaatsen geproduceerd worden. Doorbelasting vindt meestal (plaats via tijdschrijven en tarieven die zijn uitgedrukt in manuren. Momenteel is de methode van de kostentoerekening gebaseerd op formatieaantallen. Het

11 streven is er op gericht op termijn het toedelen van kosten op basis van tijdschrijven te laten plaatsvinden. Schematisch ziet de kostenverdeling er als volgt uit; Materiële kosten DCZ Materiele kosten Materiële kosten tb v. deelproduct O) c a u o o to O 3 ZJ Hulpkosten plaats 1 o.b.v. FTE's k rectie / T3, ; 2 Kosten plaats ïing "O Dl 3 c C Q) Si ai v> ï c E _l o.b.v. FTE's ^ s Hoofdkosten plaats +< c S * O X3 QJ C (J <u 5 ro _c c Qi 5 D o o.b.v. Directe uren k. 1 r Deelproduct Loonkosten DCZ Loonkosten Het voordeel van de kostenplaatsmethode is dat deze methode toegepast kan worden als een organisatie meerdere verschillende producten voortbrengt. De methode biedt de mogelijkheid om via de verschillende verdeelsleutels tot een zo zuiver mogelijke toerekening van de indirecte kosten over de verschillende producten te komen. Hierdoor geven de kostprijzen een redelijk goed beeld van de kosten per eenheid product. Beleidsuitgangspunt 4 Kostprijsberekening De kostprijsberekening, toerekening van kosten toegepast bij begroting (begrote kosten) en jaarrekening (gerealiseerde kosten). Toelichting De toerekening van kosten verband houdend met de begroting kent drie verdeelmomenten. De eerste twee momenten zijn bij begroting en zonodig bij Voorjaarsnota. Dit houdt verband met de voorcalculatorische tarieven zoals die in de verordening zijn voorgeschreven. Het derde moment is bij jaarrekening. Deze toerekening houdt verband met de nacalculatorische tarieven. Het verschil tussen begroting en jaarrekening wordt geanalyseerd en verantwoord.

12 De gerealiseerde directe en doorbelaste apparaatskosten worden periodiek aan kostenplaatsen en dragers doorbelast.

13 3 Renteberekening 3.1. Kaders Wettelijk kader In het BBV is opgenomen dat onder de baten en lasten ook de over het eigen vermogen berekende en bespaarde rente wordt bedoeld (artikel i lid 4 BBV). Het inzicht in de totale baten en lasten (artikel 3 van het BBV) is de reden dat een keuze moet worden gemaakt op welke wijze renteberekening zal plaatsvinden. Het eigen vermogen kan dienen als financieringsbron. De rente die hiermee gepaard gaat moet volledig worden toegerekend aan de programma's Bestaand beleidskader Het bestaand provinciale beleidskader is impliciet verwoord in de begroting, de rekening, het rentebeleid en het beleid betreffende de reserves en voorzieningen. Voor de financiering van haar kapitaaluitgaven doet de provincie een beroep op de eigen middelen (bijvoorbeeld het geld dat in reserves en voorzieningen zit) en middelen van derden (leningen, overlopende passiva). De provincie heeft een aanzienlijk bedrag aan eigen middelen dat voor de financiering van de kapitaaluitgaven kan worden ingezet. Het rentevoordeel dat hierdoor ontstaat wordt, vanwege een juiste kostentoerekening, aan de productgroepen toegerekend. In eenjaar wordt het renteomslagpercentage en het toerekenen van de rentekosten aan de productgroepen driemaal bepaald en uitgevoerd. Bij het opstellen van de begroting, de voorjaarsnota en de jaarrekening Beleidsregels Met het hanteren van een rekenrentepercentage willen we voorkomen dat er grote schommelingen in het percentage vanjaar tot jaar gaan ontstaan. Grote schommelingen kunnen ook ( ongewenste ) grote fluctuaties veroorzaken in vast te stellen tarieven van kostendekkende producten. Om die ongewenste schommelingen te voorkomen wordt de rekenrente gebaseerd op het gemiddelde van: 1. de huidige marktrente 2. de prognose van de marktrente over 1 jaar 3. de feitelijke rentedruk 4. het rekenrentepercentage van voorgaand begrotingsjaar Deze rekenrente ( afgerond op 1 decimaal) wordt jaarlijks berekend en in de meerjarenbegroting voor de komende 4 jaren gehanteerd. De 4 verschillende componenten wegen elk mee voor 25 % in de berekening van het gemiddelde. Ter bevordering van transparantie en objectiviteit wordt hier gedefinieerd welke rente wordt gehanteerd: a. huidige marktrente; het gemiddelde van de afgelopen maand van de gepubliceerde tarieven voor een 10 jaars fixe lening bij de Bank Nederlandse Gemeenten op het moment van opstellen van de begroting; b. prognose van de marktrente over een jaar; prognose van de 10 jaars fixe rente over 1 jaar gebaseerd op de voorspellingen van een aantal grote banken; c. feitelijke rentedruk; gemiddeld gewogen rentepercentage van de eigen opgenomen geldleningen op het moment van het opstellen van de begroting; d. het rekenrente percentage van voorgaand begrotingsjaar: het in de laatst vastgestelde begroting gehanteerde rekenrente percentage. Voorbeeld. 10

14 Renteomslag percentage begroting 2010; 3,99 % Renteomslag volgens nieuwe methodiek: 1. de huidige marktrente, juni 2009; 3,735 % 2. de prognose van de marktrente over 1 jaar, juni 2010; 3,93 3. de feitelijke rentedruk 4,1 % 4. het rekenrentepercentage van voorgaand begrotingsjaar; 4,49 % Berekend rekenrentepercentage; 4,1% Door een weging te maken tussen de huidige 10 jaars fixe rente, de voorspelde 10 jaars fixe rente, het historische rekenrentepercentage en de actuele gewogen rentevoet van de provincie, wordt er tegemoet gekomen aan de ontwikkelingen op de kapitaalmarkt welke voor de toekomstige financieringsbehoefte van belang zijn. Door daarnaast het historische omslagpercentage en de huidige rentevoet toe te voegen wordt er rekening gehouden met de huidige financieringsstructuur van de provincie. De systematiek gaat uit van de berekening van een percentage welke bij de begroting en de jaarrekening wordt toegepast. Bij voorjaarsnota vindt er alleen een aanpassing van de lopende begroting plaats op basis van een gewijzigd investeringsritme of financieringsbehoefte. Dit vergroot de transparantie en eenduidigheid. Rente heeft eveneens een verband met de nota reserves en voorzieningen. Niet alleen omdat de reserves en voorzieningen in de berekening van het rentevoordeel een rol spelen, ook omdat in de BBV bepalingen rond het toerekenen van rente aan reserves en voorzieningen zijn opgenomen. Rentetoevoegingen aan voorzieningen zijn niet toegestaan (BBV artikel 45, paragraaf 4.1). Toevoegingen mogen alleen gebaseerd zijn op de tijdige opbouw van de noodzakelijke omvang van de voorziening. Voorts zijn toevoegingen ter grootte van de rentebesparing nodig als de voorziening tegen contante waarde is gewaardeerd om de voorziening te zijner tijd op niveau te hebben. Voor voorzieningen met van derden verkregen middelen kan een verplichte (wettelijke) toevoeging gelijk aan enig rentepercentage zijn opgelegd (een dergelijke toevoeging wordt in dit geval niet gezien als een rentetoevoeging, maar als een toevoeging om de voorziening op de juiste hoogte te houden). Conform de beleidsnota reserves en voorzieningen wordt op de reserves geen rente bijgeschreven tenzij Provinciale Staten daartoe expliciet besluiten Beleidsregels renteberekening De huidige berekeningswijze van het renteomslagpercentage is een combinatie van korte en lange termijn rentekosten en -opbrengsten. Dit maakt dat de uitkomst van de berekening bij begroting en jaarrekening substantieel kan verschillen. Oorzaak kan gelegen zijn in het gehanteerde rentepercentage, het volume aan financieringsmiddelen en investeringen en de op korte en lange termijn betaalde en ontvangen rente. Door één rentepercentage voor de te berekenen rentekosten te hanteren wordt de berekening van het renteomslagpercentage transparanter en eenvoudiger. 11

15 Beleidsuitgangspunt 1 Renteberekening Rentekosten worden aan alle investeringen toegerekend. Toelichting De kapitaallasten, waar de rente een onderdeel van uit maakt, behoren tot de algemene dekkingsmiddelen. Zij zijn onderdeel van de kosten van de investeringen van een programma. Voor de integrale kostprijs is dan ook nodig dat aan alle investeringen rente wordt toegerekend, los van de vraag of de benodigde middelen zijn geleend of uit eigen vermogen komen. Er wordt géén rente toegerekend aan de investering die als onderhanden werken worden beschouwd. Dit betreft nog niet in gebruik genomen investeringen met een economisch nut. Beleidsuitgangspunt 2 Renteberekening De renteomslag (toerekening rentekosten aan investeringen) wordt gebaseerd op het bij begroting vastgestelde rekenrentepercentage dat bij begroting en jaarrekening wordt toegepast. Toelichting Financiering legt beslag op het vermogen. Dit brengt kosten met zich mee in de vorm van rente. De rentekosten die aan investeringen worden toegerekend worden bepaald door middel van een zogenoemde renteomslag. Het rekenrentepercentage wordt toegerekend aan investeringen in de begroting en jaarrekening. De grondslag van toerekening is de gemiddelde boekwaarde van de investeringen op 1 januari en 31 december van het begrotingsjaar. Bij begroting en rekening wordt hetzelfde rekenrentepercentage gehanteerd. Hierbij is sprake van een voor- en nacalculatie. Het rentevoordeel wordt bij begroting en rekening immers op verschillende volumes (gerelateerd aan het investeringsschema en de gerealiseerde investeringen) berekend. Hiermee wordt een reële verantwoording en adequate toelichting op de verschillen tussen begroting en rekening mogelijk. Deze rationele beperking in de toerekeningsystematiek is acceptabel als het onnauwkeurigheideffect niet materieel (te groot) is. Is dat wel het geval, dan zal het rekenrentepercentage bij jaarrekening herrekend moeten worden. Een verschil tussen het voorcalculatorische en nacalculatorische percentage heeft effect op de algemene dekkingsmiddelen en de omvang van de rentekosten die aan de investeringen worden toegerekend. Het materiële belang wordt bij deze nota gesteld op een afwijking van 0,25% tussen het voorcalculatorische en nacalculatorische rekenrentepercentage. In de rekening zal dit toegelicht worden (het volume van activa volgens de begroting 2009 bedraagt 677,2 min., de afwijking in absolute getallen bedraagt dus 0,25% van 677,2 min. is 1,7 min.). Beleidsuitgangspunt 3 Renteberekening De aan de desbetreffende programma's toe te rekenen renteomslag wordt als gemiddelde bepaald de huidige marktrente de prognose van de marktrente over 1 jaar 3- de feitelijke rentedruk 4- het rekenrentepercentage van voorgaand begrotingsjaar

16 Toelichting Indien het uitgangspunt is dat de financieringswijze in beginsel geen rol mag spelen bij de kostprijsberekening van een provincietaak, worden de totale kosten die samenhangen met het beslag op het gehele vermogen aan die taak toegerekend. Het onderscheid tussen eigen en vreemd vermogen speelt hierbij geen rol. De eerste methode verdient vanuit dit gezichtspunt - een zuivere kostprijsberekening voor een provinciale taak- de voorkeur. Het in programmabegroting en programmarekening opnemen van de integrale kosten per programma betekent dat het rentevoordeel dat ontstaat bij het financieren van kapitaaluitgaven met eigen middelen als algemeen dekkingsmiddel ("bespaarde rente") kan worden gebruikt. Dit betekent dat renteverschillen niet ten laste van het programma worden gebracht, maar als algemeen dekkingsmiddel worden verwerkt. Beleidsuitgangspunt 4 Renteberekening De renteomslag (toerekening rentekosten aan investeringen) wordt na het jaar van investeren toegerekend. Uitzondering vormen grootschalige kapitaalinvesteringen, waar de rente op het moment van investeren wordt toegerekend. Toelichting Rentelasten en afschrijvingen vormen bij elkaar opgeteld de kapitaallasten. De beleidslijn ten aanzien van de afschrijvingskosten is dat deze worden berekend vanaf het jaar volgend op de investering. Deze werkwijze komt naar onze mening het beste tegemoet aan het toerekeningbeginsel en de eenvoud van administratie. In de beleidsnota investeringen, waarderingen en kapitaallasten wordt dit behandeld. Een uitzondering op deze regel zijn de grootschalige kapitaalinvesteringen. Deze brengen een zodanig kapitaalbeslag met zich mee dat voor een juiste toerekening van lasten de renteomslag in het jaar dat de verwerving plaatsvindt wordt toegepast. Naast het kapitaalbeslag kunnen grootschalige investeringen een groot effect hebben op de financieringsstructuur (de algemene dekkingsmiddelen) van de provincie. Deze moet niet teveel "scheef' getrokken worden. In de beleidsnota investeringen, waarderingen en afschrijvingen wordt dit onderwerp nader uitgewerkt. Beleidsuitgangspunt 5 Renteberekening Het rentepercentage dat bij grootschalige investeringsbeslissingen wordt gehanteerd is het op het moment van beslissen geldende rentepercentage. Toelichting De feitelijke marktrente zal verschillen van het rekenrentepercentage. Reden hiervan is dat het rekenrentepercentage een mix is van de rente van al afgesloten leningen en de marktrente bij het opmaken van de begroting. Rente maakt een belangrijk onderdeel uit van de kosten die samenhangen met de investeringen. Indien zou worden uitgegaan van de omslagrente zou de beslissing gebaseerd (kunnen) worden op een verkeerde inschatting van de rentelasten. Het juist toerekenen van de kosten bij investeringsbeslissingen brengt met zich mee dat de feitelijk bij de investering geldende marktrente wordt gebruikt voor het zichtbaar maken van de totale kosten. Dit zal per voorgenomen investeringsbeslissing meegewogen en in de voorstellen daartoe toegelicht worden. Administratief wordt de investering doorgaans gelijk behandeld aan de overige 13

17 investeringen. Dat wil zeggen, het rekenrentepercentage wordt voor het toerekenen van de rentekosten gebruikt. 14

18 Bijlage 1: Artikel 14 Verordening financieel beleid, financieel beheer en financiële organisatie Artikel 14. Beleidsnota kostprijsberekening en renteberekening De nota verschaft in ieder geval beleidsuitgangspunten voor: A de kostprijsbepaling en de wijze van toerekening van bedrijfsvoeringlasten aan de producten en programma's en B de bepaling van de renteomslag en de wijze van rente toerekening als onderdeel van de kapitaallasten. 15

19 Bijlage 2: Ter illustratie renteomslagpercentage De berekening van de renteomslag is in onderstaande tabel opgenomen (voorbeeldcijfers). Uitgangspunten Berekende rekenrente Boekwaarde investeringen Geldleningen verstrekt aan provinciaal personeel, studievoorschotten, pc privé en fietsplan Deelnemingen Kapitaaluitgaven Totaal geïnvesteerd bedrag (A) Geldleningen aan derden Behoefte aan financieringsmiddelen (B) Financieringsmiddelen Geldleningen o/g ïalgemene reserve 2 Overige reserves 3Voorzieningen en overlopende passiva Totaal beschikbare financieringsmiddelen (C) Financieringsbehoefte (B minus C) 4-9 % JS2ÜL23Q H JU103J Rentekosten Toe te rekenen rente (4,9 % x ) Betaalde rente van opgenomen vaste geldleningen Ontvangen rente over verstrekte leningen Berekend rentevoordeel over eigen financieringsmiddelen Het rentevoordeel kan als volgt verklaard worden: Investering gefinancierd met eigen investeringsmiddelen Bespaarde rente 4,9 % van is Renteverschil uitstaande gelden: - werkelijk ontvangen rente berekende rente 4,9 % van Rentenadeel Renteverschil aangetrokken geldleningen: - werkelijk betaalde rente - berekende rente 4,9 % van Rentevoordeel Bespaarde rente over eigen financieringsmiddelen Het rentevoordeel wordt in productgroep 710 opgenomen en verantwoord. Rentetoevoeging aan reserves, voorzieningen en overlopende passiva. 16

20 Reserves. Conform de beleidsnota reserves en voorzieningen wordt op de reserves geen rente bijgeschreven tenzij Provinciale Staten daartoe expliciet besluiten. Op grond van de BBV is het niet toegestaan rente toe te rekenen aan voorzieningen. Aan voorzieningen kan wel een toevoeging, gelijk aan de overeengekomen rentevoet, worden toegekend. Toe te rekenen rente. De toerekening van de rekenrente vindt plaats op basis van de gemiddelde boekwaarde van de investeringen per 1 januari en 31 december van het desbetreffende begrotingsjaar. 17