ICT governance in de tijd Openbare les (1e concept)

Transcriptie

1 ICT governance in de tijd Openbare les (1e concept) Theo Thiadens Doorn 27 maart 2012

2

3 Inhoud Proloog en woord van dank 3 1. Inleiding 9 2. ICT governance in de tijd Samenvatting Waar gaat ICT governance over? Het begrip ICT governance De bestuurde technologie En wat bestuurt men dan? IT organisaties in soorten Weil s inventarisatie anno Wat veranderde er in de loop der jaren? Technologie: Ipad, cloud computing en big data En meteen: de respons van de organisatie IT governance door de jaren heen van 1970 tot Omgaan met ICT is leiden en managen Waar zagen we dit eerder? Archieven: het jaar 2025 en de weg er naar toe De wired society anno De weg naar Wie zijn hiervoor actief geweest en waarmee? Verschuivingen in focus door de tijd Gevolgen voor archieven en documenten Het lectoraat IT governance De doelstelling en de resultaten De werkwijze 34 Bronnen 36 a. Bronnen openbare les 36 b. Bronnen archieven: het jaar 2025 en de weg er naar toe 37 Publicaties van het lectoraat IT governance of eigen publicaties in de periode

4

5 Proloog en woord van dank Dit boekje bevat de openbare les van een lectoraat. Een lectoraat is een plaats binnen een hogeschool, waar het onderzoek, dat een hogeschool doet op een bepaald terrein, is geconcentreerd. Een openbare les is een gelegenheid, waarop óf de lector ingaat op het onderzoek welke hij in zijn lectoraat wil doen, óf verantwoording aflegt voor het onderzoek dat tot dan toe in zijn lectoraat is gedaan. Dit boekje geeft de openbare les van het lectoraat ICT governance Het lectoraat onderzoekt onderwerpen op het terrein van ICT governance. Dit is het terrein van het sturen van de inzet van Informatie en Communicatietechnologie (ICT) in organisaties, ketens van organisaties en communities en het organiseren van deze inzet. Het boekje is geschreven na afloop van een onderzoeksperiode van vier jaar. Deze periode liep van 1/4/20008 tot 1/4/2012. De duur van het lectoraat is verlengd tot 1/7/2012, zodat de openbare les binnen de termijn van het lectoraat valt. Voordat het lectoraat een aanvang nam, is een plan voor het lectoraat opgesteld. In dit plan staan twee onderwerpen centraal. Deze onderwerpen zijn: a. het komen tot een master of science ICT governance. Een dergelijke master maakt het mogelijk aan studenten een éducation permanente te geven. Deze strekt zich dan uit van het HBO in ICT security en management via een master of science in ICT governance tot een mogelijkheid op dit terrein te promoveren. b. het uitvoeren van onderzoek om de lacunes in kennis op te vullen, die naar voren komen bij de invulling van de master ICT governance. Voor bovenstaand onderdeel a werd samen met de Open Universiteit tot een gedetailleerd plan voor een master ICT governance gekomen. De Open Universiteit heeft vervolgens deze master ingepast in het programma van haar master business process management en IT. De gedefinieerde master bestaat uit vier delen. Deze delen zijn: IT governance en innovatie, IT governance en organisatie, IT governance en sourcing én IT governance en haar technische aspecten. Bij het definiëren van deze vier delen kwam naar voren, dat op diverse onderwerpen van het onderwijsprogramma nadere verdieping nodig was. Tezamen met de beoogde docenten van de master, docenten van Fontys hogeschool ICT, de sponsor van het lectoraat het bedrijf Simac én vertegenwoordigers uit overheid en bedrijfsleven werden deze onderwerpen vervolgens onderzocht. Dit onderzoek werd ICT governance in de tijd 5

6 gedaan volgens het in hoofdstuk 3 van dit boekje weergegeven model. Het nader onderzoek betrof de volgende acht onderwerpen: 1. De menukaart van ICT: de catalogus. 2. ICT service ketens in grote organisaties. 3. Het groene rekencentrum van morgen. 4. Omgaan met IT risico. 5. ICT portfoliomanagement, de status anno Enterprise architecturen en organisatie/ict alignment. 7. Cloudcomputing: ontzorging van de klant? 8. Compliance aan regels en standaards: wat zijn de gevolgen voor de ICT inzet? Elk onderzoek werd begeleid door een kenniskring. Samen met de kenniskring werd de theorie op een rij gezet. Vervolgens werd de theorie getoetst aan de praktijk via interviews gehouden door studenten. De interviews vonden plaats bij organisaties in de overheid en in het bedrijfsleven. De opgedane kennis werd vastgelegd in een boekje werd gepresenteerd op een seminar. Voorts was zij de basis voor papers voor nationale tijdschriften en papers geaccepteerd op internationale congressen. Tijdens de looptijd van het lectoraat was de lector columnist in het blad IT service magazine. Aan de acht kenniskringen van het lectoraat werkten mee, weergegeven per kenniskring: Kenniskring de menukaart van ICT Tonn van der Linden Simac Hans Rietveld Simac ir. Sander van Laar Fontys Adri Cornelissen Fontys Gerard van der Heijden, Fontys Het empirisch deel van het onderzoek voor deze kenniskring werd gedaan door studenten van Fontys hogeschool ICT. Deze studenten waren Edwin Cox, Jodocus Deunk, Stefan Theuws, Gerard, Klomp, Martijn Bergman en Tim Bloksma. Deze studenten werkten in groepen. Elke groep interviewde de ICT manager van Fontys Hogescholen en betrokkenen bij het maken en onderhouden van ICT service catalogi in twee organisaties. Aan dit onderzoek deden de volgende externe organisaties mee: ASML, de Belastingdienst, het Kadaster, het Ministerie van Defensie, PGGM, Philips, de Politie, Simac en de St. Limburgs Voorgezet Onderwijs, 6 ICT governance in de tijd

7 Kenniskring IT service ketens in grote organisaties Willem Corbijn In2Action Sietse Groen Simac Frank Haverkort Fontys Hogescholen Adri Cornelissen Fontys Hogescholen Luuk Pauw Simac Gerard Wagenaar Avans Hogeschool Jef van Leeuwen Ministerie van Defensie, ASL/BiSL foundation Het empirisch deel van het onderzoek werd uitgevoerd door de studenten van Fontys hogeschool ICT. Dze studenten waren: Jens Aben, Laurens Boekhorst, Tijs Bouwmans, Maikel Coolen, Maikel Hoogeveen, Bas van den Kerkhof, Jef Linskens, Rob Meulendijks, Rob Mewiss, Sander Roelofs, Arno Schouten en Erik Timmermans. De studenten werkten in groepen. Elke groep interviewde op basis van een proefcase de leden van de kenniskring. Vervolgens interviewden zij de ICT manager van Fontys Hogeschool en betrokkenen bij ICT service ketens in twee organisaties. Aan dit onderzoek dezen de volgende externe organisaties mee: Achmea, het Amphia Ziekenhuis, CJIB (Centraal Justitieel Incasso bureau), Equens, het ministerie van Defensie, het ministerie van EL&I (voormalig deel Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit), het Kadaster, Philips en de VtSPN (Voorziening tot Samenwerking Politie Nederland). Ter voorbereiding op de interviews werd een gastcollege gegeven door Adri Cornelissen van Fontys hogeschool. Kenniskring het groene rekencentrum van morgen Owen van der Lee Simac ir. Marco Dorenbos Fontys ir. Andries Kasper Fontys dr. Anda Counotte Open universiteit Nederland Het empirisch deel van het onderzoek werd uitgevoerd door de studenten van Fontys Hogeschool ICT. Deze studenten waren: Arts, P.A.; Bongers, N.; Eck, S. van; Diederen, R.G.H.; Franken, R.C.J.; Hermens, K.; Hopstaken, M.A.W.V.; Hurk, R.A.C. van der; Jansen, D.; Kamara F.; Konings, J.T.G.; Linden, T.H.L. van de; Meurts, B.; Michiels R.R.G.P.; Opheusden, H.J.A.F; Peeters, H.F.J.; Peeters, M.P.G.; Röhrig, N.; Rubens, G.J.L.M.; Saes, M.G.C.; Simunovic, M.; Snoeren, M.J.; Verspaget, N.N.J.. De studenten waren ingedeeld in groepen. Elke groep interviewde een inkoper van Fontys hogeschool en de manager ICT van Fontys. Vervolgens interviewde een groep telkens twee deskundigen uit externe organisaties. Deze deskundigen waren werkzaam in onderstaande organisaties en deskundig op diverse terreinen. ICT governance in de tijd 7

8 De terreinen en de betreffende organisaties zijn: - wat betreft wetgeving en normering: Grontmij en Senter Novem (afdeling meerjarenafspraken te Utrecht en afdeling EIA subsidies te Zwolle); - wat betreft inkoop: een grote gemeente (afdelingen inkoop en milieu) en de Belastingdienst; - wat betreft faciliteiten: Stulz en HP; - wat betreft runnen van het rekencentrum: de internet service provider Byte, de Rabobank, het Kadaster en een grote gemeente (afdeling servicehuis ICT) - wat betreft recycling: L&R recycling; - wat betreft advisering: IBM en de Politie Rotterdam; Voorts gaf Gartner een gastcollege in november 2008 met als onderwerp de methode van Gartner om organisaties te helpen hun duurzaamheid door te lichten en te verhogen. Tenslotte interviewden twee leden van de kenniskring Telecity. Kenniskring omgaan met IT risico Guido Coenders Simac Sander van Laar Fontys Jacqueline van den Broek Fontys Rien Hamers Fontys Het praktisch deel van het onderzoek wordt uitgevoerd door studenten van Fontys hogeschool ICT. Deze studenten zijn: Derksen, R.H.P.; Huyzen, T.A.; Koningstein, H.B.; Martens, N.; Mollen, P.P.J.J.; Nouwens, S.; Ouden, K.J.P.H. den; Verbeeten, J.P.; Vissering, R.; Vos, E.H.W.; Wilbrink, M.J.G.. Deze studenten werden ingedeeld in groepen. Elke groep interviewde aan de gebruikerskant de adjunct-directeur van de school voor ICT en aan de ICT kant de manager van het Fontys rekencentrum Vervolgens interviewde elke groep in twee externe organisaties steeds een manager aan de gebruikerskant en een aan de ICT kant. Aan het onderzoek werkten als externe organisaties mee Achmea, Amphia Ziekenhuis, het CJIB, de Hypotheker, de IB-Groep, het Kadaster, de Politie, NXP Semiconductors en Simac. Kenniskring ICT portfoliomanagement ir. Guido Coenders Simac Adri Cornelissen Fontys Casper Schellekens Fontys Jacqueline van den Broek Fontys Wilchard Steenbakkers, Data Excellence Het empirisch deel van het onderzoek op het terrein van portfolio management werd uitgevoerd door de studenten van Fontys Hogeschool ICT. Deze studenten 8 ICT governance in de tijd

9 waren: Beersum, P.A.I. van; Berkel, J.R.M. van; Berkel, M.A.M. van; Bremmers, C.H.P.M.; Bruggink, G.W.; Bruijn, R. de; Engels, X.; Helmer, R.A.H.; Hins, A.J.;Jans, R.C.W.; Janssen, S.F.M.; Linden,Jelle J.L.T; Macha roblishvili, G.; Peeters, M.; Pero, R.P.A.C.; Scholten, W.W.P.; Siebers, G.: Stuifmeel, W.K.; Theiner, W.; Thijssen, M.J.H.; Verloop, R.; Visser, W.; Vossen, J.M.O.; Vossen, S.; Vu, D.B.; Wijbenga, T.; Wit, R.G.J. de; Worms, R.. De studenten werkten in groepen. Elke groep interviewde een lid van de kenniskring en de manager van het Fontys rekencentrum. Vervolgens interviewden zij een ICT portfoliomanager in twee externe organisaties. Dit waren organisaties uit vijf sectoren. Deze organisaties waren: een elektrotechnische industrie, vanderlande, een chipsindustrie, een machinebouwer voor de chipsindustrie, Achmea, APG, een grote verzekeringsmaatschappij, Essent, Luchthaven Schiphol, ProRail, Ymere, de IB-groep, het Kadaster, het Ministerie van Landbouw, Voedselvoorziening en Natuurbehoud, een grote overheidsorganisatie, de Hanze Hogeschool, het ROC Eindhoven en de Universiteit Delft. Een oud medewerker van Organon gaf voorts een gastcollege over het gebruik van ICT portfoliomanagement bij Organon. Kenniskring Enterprise architecturen en organisatie/it alignment: Lucienne Wijgergangs Fontys Adri Cornelissen Fontys Rien Hamers Fontys Eric Bigot Simac Toon Abcouwer Universiteit van Amsterdam Ronald Ham Surffoundation Het empirisch deel van het onderzoek werd uitgevoerd door studenten van Fontys hogeschool ICT. Deze studenten zijn: Bram van Boldrik, Alex Broere, Robin Duijs, Paul P. Ekstein, Jordi Frijters, Joep Janssen, Jeroen J. Kemper, Bart Kleeven, Dung Mac, Rob T.A.N. Ojevaar, Wesley van Oorschot, Rutger Pels, Djimmy Radstok,Gert Jan van Schijndel,Mark van Veggel,Bart Volman, Guido G.H.W de Vries,Andy Wijman, Yifa Xu. De studenten werden ingedeeld in groepen. Elke groep interviewde op basis van een proefcase een lid van de kenniskring. Voorts werden de Informatiemanager en de manager van het Fontys rekencentrum geïnterviewd. Daarna interviewde elke groep de informatiemanager én de ICT manager van twee externe organisaties. Deze organisaties waren een grote pensioenuitvoerder, de Politie, een grote overheidsorganisatie belast met o.a. belastingheffing en inning, het Kadaster, de Dienst Uitvoering Onderwijs, Ymere, Prorail, de Hogeschool Arnhem-Nijmegen, de Hogeschool Inholland en de universiteiten van Tilburg, Eindhoven en Twente. Te voorbereiding op de interviews werd een gastcollege gegeven door Toon Abcouwer van de universiteit van Amsterdam. ICT governance in de tijd 9

10 Kenniskring Cloudcomputing Ronald Ham, Surf Foundation, Harald Vranken (Open Universiteit), Michiel van Best (Simac), Jacqueline van de Broek (Fontys), Frank Haverkort (Fontys) Casper Schellekens (Fontys). Het empirisch deel van het onderzoek werd uitgevoerd door studenten van Fontys hogeschool ICT. Deze studenten waren: Paul Bongers, Davy Cardinaal, Bjärni Coenen, Koen Dielis, Rob Dumernit, Koen Eijkemans, Perry Haast, Christian de Koning, Ruben van Kuijk, Gio Leito, Sebastiaan Lindenau,Otto Lodewijk, Sander Maas, Jeremy Pereira, Hans Rozendaal, Jeroen Teurlings, Dirk Voets en Pascal Widdershoven. Deze studenten werden ingedeeld in groepen. Elke groep interviewde eerst op basis van een oefencase een lid van de kenniskring. Vervolgens werd de manager van het Fontys rekencentrum geïnterviewd. Hierna nam elke groep een interview af bij een vrager en een aanbieder van clouddiensten. De vragers van clouddiensten waren de Hogeschool Inholland, de hogeschool Fontys, de politie regio Gelderland Midden, de universiteit van Amsterdam, de Open Universiteit, NXP semiconductors en DAF. De aanbieders van clouddiensten waren Microsoft, Google, IBM, AFAS, Accenture en SARA. Bij de voorbereiding van studenten voor het doen van de proefinterviews werd door Microsoft een gastcollege verzorgd. Kenniskring Compliance aan regels en standaards Eric Bigot, Simac, Yvette Friebel Fontys Casper Schellekens Fontys Jacqueline van den Broek Het empirisch deel van het onderzoek werd uitgevoerd door studenten van Fontys hogeschool ICT. Deze studenten waren: Tim Balmer, Wesley Bercx, Roel Bierens, Chun Teng Chiu, Tom Drissen, Ferdy de Groot, Mark van Heesch, Stefhan van Helvoirt, Benny van Heugten, André Heyms, Danny Hildebrand, Bart van Hooijdonk, Paul Ketelaars, Jeroen van de Laar, Luke Peeters, Stefan Pijls, Niels Relou, Stefhanie Silvius, Niek Smeets, Sander Snels, Steven van Stiphout, Dawid Tabak, Roy Teeuwen, Ron Triepels, Lars Uitslag, Bart van Deursen, Mitchell van de Ven en Robin Vossen. De studenten werden ingedeeld in groepen. Elke groep interviewde eerst op basis van een oefencase een lid van de kenniskring. Vervolgens werden óf de manager van het Fontys rekencentrum óf de ICT security manager van de hogeschool Fontys geïnterviewd. Hierna nam elke groep twee interviews af bij externe organisaties. De organisaties, die meewerkten aan dit onderzoek zijn: ABN-Amro, ASML, Achmea, 10 ICT governance in de tijd

11 De Bijenkorf, het Amphia Ziekenhuis, het Centraal Justiteel Incasso Bureau (CJIB), DAF, Delta Loyd, Essent, de hogeschool Arnhem-Nijmegen, de hogeschool Inholland, de hogeschool Fontys, het Kadaster, KPMG, Microsoft, het Ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie, NXP, twee zelfstandigde bestuursorganen, de Politie en de woningstichting Ymere. Ter voorbereiding op de interviews werden gastcolleges gegeven door de Bijenkorf en door KPMG. Naast bovenstaande acht kenniskringen kende het lectoraat ICT governance een kenniskring om tot een master ICT governance te komen. In deze kenniskring hadden zitting: prof. Dr. A.Bijlsma (Open Universiteit en voorzitter), mevrouw dr. A. Conoutte-Potman (Open Universiteit, secretaris), H. Belder (Open Universiteit), ir. P de Rouw (Simac), R. Visser (KPN), Hanno Brandsema (KPN), prof. Dr. T. Grant (Nederlandse Defensie Academie), ir. S. van Laar (Fontys), A.Vissers (Fontys) en Th.J.G. Thiadens (Fontys, secretaris). Het werk van het lectoraat werd gestuurd door een adviesraad. Voorzitter van de adviesraad was de heer R. van Elderen, oud lid van het college van bestuur van Fontys hogescholen. Leden van de adviesraad waren de heer Ad Vissers, directeur Fontys hogeschool ICT, de heer B. Dortmans, algemeen directeur Simac ICT Nederland en de heer P. de Rouw, operationeel directeur Simac ICT Nederland. Simac ICT Nederland sponsort het lectoraat. Ik dank elk van de betrokkenen bij het lectoraat, te weten de leden van de adviesraad, de leden van de kenniskringen, de studenten, die het praktisch onderzoek uitvoerden en de organisaties, welke meewerkten of door het geven van een interview of door het houden van een gastcollege of door het publiceren van de resultaten van het lectoraat. Onder deze laatste organisaties vallen ondermeer het vakblad IT service magazine en het vakblad Finance&Control. Op deze wijze kon de huidige stand van zaken op een bepaald gebied in ons land in kaart worden gebracht en worden vastgelegd. Tevens kon zo tot een voorstel voor een master IT governance gekomen worden. Voorts wil ik Ad Vissers, directeur van Fontys hogeschool ICT, bedanken voor de gelegenheid, die hij mij gaf om vier jaar lang lector lector ICT governance te zijn bij zijn school voor ICT. Tenslotte bedank ik het bedrijf Simac voor het mogelijk maken van dit lectoraat door het financieel te sponsoren en tegelijk bij te dragen aan én deel te nemen in elk van haar activiteiten. Theo Thiadens, lector ICT governance , Fontys hogeschool ICT, Doorn, april ICT governance in de tijd 11

12 12 ICT governance in de tijd

13 1. Inleiding Dit boekje kent drie delen. Deze delen zijn: - Een openbare les, welke ingaat op de sturing en organisatie van ICT door de jaren heen en dat vooruitkijkt naar de sturing en organisatie van de informatieen ICT in de toekomst; - Een artikel, dat door de lector geschreven is in 1995 en dat vijftien jaar geleden inging op de mogelijkheden van ICT in 2025, Het artikel geeft de maatregelen aan, die genomen werden om daar te komen. - Een beschrijving van het lectoraat en haar werkwijze. Het artikel van 1995 is integraal opgenomen. De openbare les geeft ook een kijk op de toekomst. In de openbare les worden ook op basis van een historische trend voorspellingen gegeven over de sturing en organisatie van ICT in Deze voorspellingen zijn gebaseerd op de lijn wat betreft sturing en organisatie van ICT vanaf het jaar De openbare les kijkt vooruit. Het ziet de situatie in 2040, als een situatie, waarin ICT productie en distributie karaktertrekken zal hebben van de wijze welke we anno 2012 van de energie productie kennen. Daar is productie en distributie gescheiden én zien we een grote variëteit aan keuzen in contract en in bron van de energie. In de openbare les worden resultaten verwerkt van de diverse door het lectoraat gedane onderzoeken. Zo komen in de openbare les resultaten naar voren als: - De grotere standaardisatie van ICT, welke ondermeer naar voren komt uit het werken met een menukaart bestaande uit standaard ICT producten en diensten; - Het accent dat steeds meer gelegd zal worden op flexibiliteit qua mogelijkheden en gebruik van ICT. Organisaties lopen risico, als hun informatievoorziening niet agile genoeg is. - Het werken met duurzame ICT, wat mogelijk gemaakt wordt door wetgeving, welke verplichtingen oplegt op dit terrein; - De noodzaak tot overzicht van ICT projecten, wil een organisatie echt de inzet van ICT kunnen sturen. Alleen als men overzicht heeft, kan men ervoor zorgen, dat ICT bijdraagt aan het verwezenlijken van de strategie van zijn organisatie en focus aan de inspanningen op het terrein van ICT geven. Hiervoor houdt men portfolio s van ICT projecten bij; - Het werken van de informatie- en ICT voorzieningen binnen een kader, ook wel geheten architectuur. Duidelijk wordt dat de organisaties van vandaag en die van morgen aandacht moeten geven aan het inrichten van de vraagzijde; ICT governance in de tijd 13

14 - Echte cloud diensten zijn public cloud diensten; - Transparant sturen van ketens van ICT leveringsprocessen eist, dat de ICT leveringsketens beschreven zijn, men gebuikt maakt van standaard interfaces tussen de diverse processen in de ketens en ketenoverkoepelend zijn ICT leveringsketens stuurt; - Compliancy betekent anno 2012 vooral een focus op helderheid van rollen en functies en aan kunnen tonen van handelingen. Op de weg naar het jaar 2040 zal sturing van ICT steeds meer terecht komen op het sturen van het zelf implementeren en gebruiken van ICT én van het regie voeren over de levering van ICT producten en diensten van derden. De producten en diensten van deze derden zijn vanuit elke plaats en op elke tijd bereikbaar. Toegang hebben tot zijn informatievoorziening komt neer op het uploaden en downloaden van van data vanuit een cloud. Dit gebeurt met een veelheid aan devices. De leveringsketen van ICT producten en diensten, haar organisatie en haar sturing is transparant. De ICT producten en diensten passen in een set aan afspraken of te wel architectuur. Zij worden geleverd door duurzame faciliteiten, welke opereren compliant aan de voor hen geldende regelgeving. Men heeft overzicht van de in voorbereiding en in productie zijnde informatie- en ICT producten. 14 ICT governance in de tijd

15 2. ICT governance in de tijd 2.0 Samenvatting IT governance staat voor de sturing en de organisatie van de informatievoorziening en de informatie- en communicatietechnologie (ICT) van organisaties, ketens van organisaties en van communities. Verandering van deze technologie kan een organisatie andere mogelijkheden bieden. Kiest men om ICT in te zetten, dan kan dit betekenen, dat men zijn organisatie, die voor de informatievoorziening en/of ICT zorgt, moet veranderen. Tevens kan dit ertoe leiden dat men haar inzet anders bestuurt. De mogelijkheden van ICT zijn in afgelopen 40 jaar sterk veranderd. Van een logge op main-frame capaciteit berustende technologie zijn we naar een technologie gekomen, welke veel meer agile is. Zij gebruikt handige devices als Ipads en maakt het mogelijk om grote hoeveelheden gegevens te verzamelen en te verwerken. De tijd van bring your own device, van werken in de cloud en van omgaan met big data ziet het licht. De openbare les gaat in op de ontwikkelingen in de sturing en organisatie van ICT in de afgelopen veertig jaar en doet een voorspelling voor de sturing en organisatie van ICT in Dit is het jaar, waarin de lector 99 wordt. De openbare les bestaat uit vier delen. In het eerste deel wordt het begrip ICT governance uiteengezet en wordt ingegaan op de techniek, welke men bestuurt. In deel twee komt de organisatie, die ICT inzet moet leveren en die bestuurd wordt, aan de orde. Eerst wordt een typering van ICT organisaties gegeven. Vervolgens komt het onderzoek van Weil c.s. naar ICT governance in grote organisaties aan de orde. Deel drie van de openbare les geeft vervolgens aan, welke veranderingen in technologie er door de jaren heen plaats heeft gevonden en welke plaats kunnen vinden. Deel vier besluit de openbare les. Deel vier vat de externe invloeden op de besturing en organisatie van ICT en haar gevolgen voor ICT governance samen. Deze invloeden zijn de voortgaande commoditisering van hardware, het in steeds hoger tempo op de markt komen van nieuwe innovaties, het internationalere karakter van opereren van organisaties en de immer grotere worden mogelijkheden tot digitalisering. Zij leiden ertoe, dat de eigen organisatie zich concentreert op de invoering en het gebruik van ICT. ZIj laat het distribueren en produceren van ICT aan derden. De concentratie van organisaties op informatiemanagement en regie van ICT is geboren. Deze loop in sturing en organisatie van ICT vindt het fase verschil van 85 jaar daargelaten zijn parallel in de veranderingen in de sturing en organisatie van ICT governance in de tijd 15

16 energieproductie en distributie. Na de doorbraak van de inzet van electra in 1875 werd stroom door organisaties zelf opgewekt. Snel begreep men dat het produceren en distribueren hiervan geen kerntaak was en stoot men het produceren van energie af. Het wordt geconcentreerd in een nieuwe organisatie, de elektriciteitsfabriek. Dit leidt tot de opkomst van de gemeentelijke nutsbedrijven. Deze bedrijven fuseren in de loop der tijd en grote organisaties ontstaan. De overheid grijpt in. Zij splitst het produceren, distribueren en verkopen. De producenten kunnen nu aan het stroomnet hun energie leveren en worden hiervoor betaald. Energieclouds zijn geboren. 2.1 Waar gaat ICT governance over? Het begrip IT governance. Het begrip ICT-governance is in de literatuur verschillend gedefinieerd. Simonsson en Ekstedt (2006) onderzochten in 60 wetenschappelijke artikelen de definitie van ICTgovernance. De meest voorkomende definities, die zij vonden, zijn de vijf (exclusief de definitie van Thiadens) zoals die weergegeven zijn in figuur 2.1. (Dijkstra, 2011). Als men deze definities nader bekijkt, dan blijken zij alle de nadruk te leggen op besluitvorming. De verschillen in de definities liggen op de volgende terreinen: - de verschillende types management, welke bij de besluitvorming betrokken zijn. Dit kan zijn algemeen management, lijn- of functioneel management en/of informatie- en ICT-management. - het wel of niet incorporeren van de informatievoorzienings (IV) en ICT organisatie, die nodig is voor de realisatie van de ICT-inzet; - het meer of minder breed afbakenen van het organisatorische bereik, waarvoor besloten wordt. Dit bereik bestaat in zijn breedste vorm uit de eigen organisatie, de ketens waarin deze betrokken is en de communities, waaraan zij deelneemt. - het expliciet aangeven van de soort besluiten. Dit kunnen zijn besluiten van strategische en/of tactische aard 16 ICT governance in de tijd

17 Auteur Luftman (1996) De Haes en Van Grembergen (2004) IT Governance Institute (2004) Weill en Ross (2004) Webb (2006) Simonsson (2008) Thiadens (2008) Definitie IT governance is the degree to which the authority for making IT decisions is defined and shared among management, and the processes managers in both IT and business organizations apply in setting IT priorities and the allocation of IT resources. IT governance is the organizational capacity exercised by the board, executive management and IT management to control the formulation and implementation of IT strategy and in this way ensure the fusion of business and IT. IT governance is the responsibility of board directors and executive management. It is an integral part of enterprise governance and consists of the leadership and organizational structures and processes that ensure that the organization s IT sustains and extends the organization s strategies and objectives. IT governance is specifying the decision rights and accountability framework to encourage desirable behaviour in using IT. IT Governance is the strategic alignment of IT with the business such that maximum business value is achieved through the development and maintenance of effective IT control and accountability, performance management and risk management. IT governance is the preparation for, making of, and implementation of IT-related decisions regarding goals, processes, people, and technology on a tactical or strategic level. Het raamwerk van besluitvorming en verantwoordelijkheid in een organisatie of in een geheel van organisaties zoals een keten of community, om het gewenste resultaat met ICT te realiseren. Deze besluitvorming leidt tot besturing en organisatie van een organisatie voor de inzet van ICT. Figuur 2.1: Enige definities van ICT-governance uit de literatuur ICT governance in de tijd 17

18 Deze ambiguïteit in definities kan een aantal oorzaken hebben. Als we kijken naar de organisaties en personen, die een definitie van ICT governance hebben gegeven, dan blijkt, dat : - het komen tot een definitie een verschillende achtergrond te heeft. Weil c.s. (2004) kwamen tot hun definitie, toen zij de sturing en organisatie van ICT in grote organisaties onderzochten. Hun onderzoek betrof een organisatie op zich. Thiadens (2008) constateerde in een aantal onderzoeken, dat sturing en organisatie van ICT niet alleen individuele organisaties betrof, maar dat sturing en organisatie van ICT ook speelt in ketens en communities, waaraan twee of meer individuele organisaties deelnemen. (kenniskring methoden, 2011). Simonsson c.s. maakten een inventarisatie van de wijze, waarop IT governance in rond zestig wetenschappelijke artikelen is gedefinieerd, - de diverse onderzoekers voorts spreken vanuit verschillende invalshoeken. Luftman (1996) spreekt bijvoorbeeld vanuit een bedrijfskundige achtergrond. De definitie van van Grembergen (2004) komt van iemand met een achtergrond als accountant ; die van Weil c.s. (2004) komt van iemand met een achtergrond als onderzoeker. Kijkende naar de verschillen in definities en naar de wijze, waarop de samenleving omgaat met het begrip, dan wordt in deze openbare les de definitie van Thiadens (2008) gehanteerd. Deze definitie luidt ICT governance is: Het raamwerk van besluitvorming en verantwoordelijkheid in een organisatie of in een geheel van organisaties zoals een keten of community, om het gewenste resultaat met ICT te realiseren. Deze besluitvorming leidt tot besturing en organisatie van een organisatie voor de inzet van ICT. Bij deze besturing wordt gestuurd op maximalisatie van waarde uit de investeringen in ICT, hierbij reken ing houdende met het risico bij de inzet van ICT (Kenniskring ICT risk, 2009) én werkende binnen de grenzen die wet, regelgeving en normen aangeven (kenniskring Compliance, 2012) De bestuurde technologie Applegate (2009) c.s. geven aan, dat de objecten voor sturing de ICT infrastructuur en de ICT applicaties zijn. Analytisch bezien onderscheiden zij twee types van objecten (figuur 2.2). Dat zij de ICT infrastructuur en de ICT applicaties. De ICT infrastructuur is hierbij opgedeeld in een technische ICT infrastructuur en een informatische ICT infrastructuur (Thiadens, 2008). De technische infrastructuur bestaat uit opslag-, verwerkings-, transport en in- en uitvoer- voorzieningen inclusief de daarbij horende systeemsoftware. De informatische infrastructuur omvat ontwikkel- en beheersoftware. 18 ICT governance in de tijd