Ondernemingsplan Atelier3D - Duurzaam Denken en Doen

Transcriptie

1 Ondernemingsplan Atelier3D - Duurzaam Denken en Doen Definitieve inschrijving De Kaardebol Harenbergweg 1 Zutphen Coöperatie Atelier3D Duurzaam Denken en DoenU.A. Teniersstraat 29, 7204 CA Zutphen KvK T info@atelier3d.nl 28 mei 2013

2 DEEL 1 Hoofdrapport Inhoudsopgave 1. Inleiding De ondernemers, partners, leden, Vrienden van De coöperatie De markt Exploitatie gebouwen Exploitatie tuinen Exploitatie Producten en Diensten Duurzaamheid Sociaal maatschappelijke doelstellingen Investeringen en financiering De exploitatiebegroting De Gemeente Zutphen Samenhang en evenwicht.. 29 Bijlagen DEEL 1 Bijlage 1 Curriculum vitae initiatiefnemers Bijlage 2 Leden van Atelier3D Bijlage 3 Comité van Aanbeveling Bijlage 4 Statuten coöperatie Atelier3D Duurzaam Denken en Doen U.A. Bijlage 5 Intentieverklaringen Bijlage 6 Exploitatie Tuinen Bijlage 7 Vrijwilligersbeleid Atelier3D Bijlage 8 Programma s voor producten en diensten Bijlage 9 Exploitatie en investeringsbegroting Bijlage 10 Kostenramingen Separaat bijgevoegd: DEEL 2 Bedrijfsplan horeca, Stichting Eetlust DEEL 3 Atelier3D in beelden, Architectenburo Wirix DEEL 4 De Kaardebol als energieneutraal complex, Europe s Energy Point

3 1. Inleiding Atelier3D-Duurzaam denken en Doen is een samenwerkingsverband van ondernemers, maatschappelijke organisaties en kennis/onderwijsinstellingen. De meeste van hen zijn gevestigd in Zutphen of de nabije omgeving. Ze werken samen omdat één ding hen bindt: een duurzame en harmonieuze samenleving waar iedereen mee kan doen. In de visie van Atelier3D is duurzaamheid een zaak die iedereen aangaat. Wij vinden dat burgers, bedrijven en organisaties zélf verantwoordelijk zijn voor een duurzame samenleving. Duurzaamheid is een maatschappelijke opdracht. Heel concreet ligt die opdracht bij mensen; bij u en ons. Vanuit die visie hebben wij de uitdaging opgepakt om een ondernemend en inspirerend duurzaamheidscentrum op locatie De Kaardebol te vestigen. Wij zijn gaan werken vanuit wat er is in Zutphen op het gebied van economische, ecologische en sociale duurzaamheid. Dat is ontzettend veel. In een proces van tien maanden hebben we dat met elkaar verbonden en er een onderneming uit gesmeed: de Coöperatie Atelier3D. Van onder naar boven, werkend vanuit de gezamenlijke kracht. Het resultaat een is veelzijdig duurzaamheidscentrum zoals de gemeente dat wenst. Gevarieerd in activiteiten, mensen en ondernemingen. Een aantrekkelijke plek om te zijn en te werken. Maar Atelier3D reikt verder dan alleen de locatie De Kaardebol. Atelier3D staat voor werken aan duurzaamheid in Zutphen en de omgeving. Beweging en dynamiek scheppen door actief te zijn in de samenleving. Deze tijd vraagt van burgers om zelf verantwoordelijkheid te dragen voor wat belangrijk is. Door de inschrijving voor De Kaardebol heeft het gemeentebestuur dit proces een belangrijke impuls gegeven. Vanuit actief burgerschap is Atelier3D ontstaan en werpt zich nu op om een centrale rol te gaan spelen in het werken aan duurzaamheid. Wij zien dit als een kantelpunt van waaruit een nieuwe binding tussen burgers en overheid ontstaat. Aan het gemeentebestuur om de uitdaging aan te gaan. Leeswijzer DEEL 1 Hoofdrapport en bijlagen is het ondernemingsplan van de Coöperatie Atelier3D. DEEL 2 Bedrijfsplan horeca beschrijft de exploitatie van restaurant en kookstudio door Stichting Eetlust. DEEL 3 Atelier3D in beelden geeft een impressie van de toekomstige Kaardebol ontworpen door Architectenburo Wirix DEEL 4 De Kaardebol energieneutraal beschrijft op welke wijze Atelier3D tot een energieneutraal gebouw en terrein komt, onderzocht door Europe s Energy Point in opdracht van Atelier3D. 1

4 2. De ondernemers, leden, partners en Vrienden van Atelier3D is begonnen als een initiatief van vier ondernemende burgers en uitgegroeid tot een coöperatie waar vele partijen een verbinding mee hebben. Dit hoofdstuk geeft een overzicht van alle betrokkenen en de rol die zij hebben in de coöperatie. Initiatiefnemers/Oprichtingsbestuur Atelier3D is het initiatief van vier Zutphense zelfstandige ondernemers. Wij delen de passie voor duurzaamheid en zijn gedreven om daar op een bedrijfsmatige wijze vorm aan te geven. Daarom hebben wij de coöperatie Atelier3D Duurzaam Denken en Doen opgericht. We hebben een gevarieerde, rijk geschakeerde achtergrond. Dat maakt ons sterk in kwaliteiten en competenties. De afgelopen tien maanden hebben we intensief samengewerkt aan dit plan. We hebben ervaren dat we een hecht team zijn geworden, bereid om de vervolgstappen naar realisatie te zetten. Hieronder introduceren wij ons. De curriculum vitae met referenties zijn opgenomen in Bijlage 1. Lex Hemelaar Lex Hemelaar heeft een achtergrond als bedrijfseconoom en milieukundige. Hij heeft gewerkt in het onderwijs, het bedrijfsleven, de advieswereld en bij de overheid. Rode draad in zijn werkzaamheden zijn duurzame ontwikkeling, economie en maatschappelijk nut. In 2011 startte hij zijn eigen bedrijf gericht op proces- en projectmanagement in het landelijk gebied ( Ton Swagten Ton Swagten heeft gewerkt als docent (bio/na) en als manager bij diverse gemeenten en organisaties op het vlak van natuur- en milieucommunicatie. Zijn professionele drijfveer is het initiëren van draagvlak en stimuleren van beleving bij duurzaamheidsthema s. Ton werkt als zelfstandige ( Hij is overheden en non-profit organisaties van dienst bij het organiseren en faciliteren van activiteiten en (participatie)processen over duurzaamheid. John Verheijden John Verheijden heeft een achtergrond in filosofie en is geruime tijd actief op het gebied van natuur en milieu. Hij heeft concepten ontwikkeld en geïmplementeerd op het gebied van educatie, kennisoverdracht en digitale informatie-ontsluiting. Dit deed en doet hij steeds samen met andere pioniers, NGO s, overheden, onderzoeksinstellingen en bedrijven. Momenteel richt hij zich op de waarde van de lokale economie. John werkt als zelfstandige ( Peter Steerneman Peter Steerneman heeft gewerkt in de (jeugd)zorg en geeft nu leiding in een gemeentelijke organisatie aan beleidsontwikkeling en uitvoering binnen het sociale domein. Daarnaast zet hij zich in voor schone energie en het duurzaam omgaan met grondstoffen. Sinds 2006 ondersteunt hij bedrijven, overheden, organisaties en burgers bij vragen over duurzame brandstoffen en werkt op projectbasis aan educatie ( Peter is voorzitter van de tweejaarlijkse Klimaattop Zutphen. Exploitanten De coöperatie onderscheidt in haar exploitatie drie onderdelen: de gebouwen, de tuinen en de producten en diensten. Deze worden respectievelijk in de hoofdstukken 5, 6 en 7 behandeld. Binnen dat geheel werken twee ondernemende partijen, Stichting Eetlust en Buitenboel, die respectievelijk het restaurant annex kookstudio en de tuinen huren en exploiteren. Leden Atelier3D is een coöperatieve vereniging van en door de leden. Het lidmaatschap van de coöperatie is in een bijeenkomst op 14 mei jongstleden opengesteld en groeit gestaag. Op het moment van inschrijving zijn 26 organisaties en bedrijven lid. Bij gunning worden ook alle 18 Zitphense en Warnsveldse basisscholen lid van de coöperatie en komt het aantal op 44. Hiermee wordt nu al het brede draagvlak en de betrokkenheid in de Zutphense samenleving bevestigd. In Bijlage 2 is het ledenregister opgenomen (zie ook: Een overzicht: Architectenburo Wirix Biotanken Buitenboel Catering Zutphen De Eerlijke Tafel De Passie fabriek Energiekracht Esther van Riet i.o. Europe s Energy Point Hemelaar-Ondernemen in landelijk gebied La Cometa Lydia Plucker i.o. Matthes Advies MOOI Informatiebeheer Montessori basisschool De Plotter MyWheels Zutphen Schepers Adviseurs Landbouwbedrijf De Vijfsprong Stichting Veldwerk Nederland Studio van t Ei Ton Swagten projectleiding en communicatieadvies Van Haver tot Gort Ingenhoven Zena Advocatuur Zutphen Bijenstad 2

5 Partners De essentie van Atelier3D is het werken vanuit de kracht van de Zutphense samenleving. We hebben veel mensen gesproken en veel enthousiasme ontmoet. Met 25 overwegend Zutphense bedrijven en organisaties hebben we intentieverklaringen gesloten over samenwerking. Zo hebben we een breed draagvlak voor ons werk gecreëerd. Een aantal van onze partners is inmiddels lid geworden van de coöperatie Atelier3D. Hieronder het overzicht van de intentieverklaringen. Ondernemingen/Bedrijven: Berkel Milieu, Catering Zutphen, Eerlijke Tafel, Inntel Hotels Resorts, Delta, Centrum voor Jong Ondernemerschap, Zozijn, Volkshuis Zutphen, Schaap Outdoor i.o., Buitenboel, De Vijfsprong Maatschappelijke organisaties: NBV afdeling Zutphen e.o., IVN Zutphen/Warnsveld, IVN Gelderland, Transition Town Zutphen, Kamion, Het Plein, Zuuth, Stichting Erve Eme i.o., Zutphen Bijenstad Kennis-/scholingsinstellingen: Vrije School Zutphen V.O. De Regge, Saxion Kenniscentrum Leefomgeving, Basisscholen in Zutphen en Warnsveld, Regionaal Centrum NME Doetinchem e.o., Liemers Centrum voor NME In Bijlage 5a en b staan alle intentieverklaringen en een samenvattend overzicht van de inhoud. Ambassadeurs Ambassadeurs zijn de mensen die sympathiseren met Atelier3D en zich voor ons inzetten. Gratis en belangeloos. Zonder hen was het niet mogelijk geweest Atelier3D neer te zetten in de huidige vorm. We hebben 9 prominente ambassadeurs. Dat zijn landelijk of lokaal bekende mensen die lid zijn van ons Comité van Aanbeveling (zie Bijlage 3). Daarnaast is er een groeiende groep van meer dan 20 professionals, bedrijven en organisaties die ons ondersteunt bij het vormgeven van Atelier3D. Velen van hen zijn al lid van de coöperatie. Vrienden van Atelier3D Om het draagvlak en de steun voor Atelier3D uit te breiden, wordt in het najaar 2013 de Stichting Vrienden van Atelier3D opgericht. Deze heeft als doel steun en middelen te verwerven voor de coöperatie. De middelen worden besteed om te investeren in de locatie en een kwaliteitsimpuls te geven aan de programmering. We zijn in gesprek met kandidaten voor het bestuur van De Stichting Vrienden van Atelier3D. De bestuursleden zijn betrokken bij de thema s duurzaamheid en sociaalmaatschappelijk, hebben een breed lokaal (en regionaal) netwerk en ervaring met fonds- en ledenwerving. De coöperatie ondersteunt het bestuur in de uitvoering van haar taken. Samenvattend staat het netwerk van Atelier3D hieronder grafisch weergegeven. 3

6 3. De coöperatie Dit hoofdstuk behandelt het profiel van Atelier3D en hoe de coöperatie is opgebouwd. Kernactiviteit: Bewustwording en activering Coöperatie Atelier3D Duurzaam Denken en Doen is een onderneming die duurzaamheid, natuur en milieu als kernactiviteit heeft. De activiteiten zijn zeer divers maar hebben één ding gemeen: ze zijn gericht op bewustwording en activering in Zutphen en de nabije regio. Dat gaat over mensen. Bewust worden dat ze zelf kunnen bijdragen aan een harmonieuze samenleving. Activering, zodat ze daar ook naar gaan handelen. Duurzaam denken én doen. Visie: Duurzaamheid als maatschappelijk project Wereldwijd neemt de druk op onze leefomgeving steeds meer toe. Atelier3D vindt dat kanteling naar een duurzame samenleving noodzakelijk is. De kwaliteit van ons leven is in het geding. Wij vinden dat burgers, bedrijven en organisaties zélf verantwoordelijk zijn voor een duurzame samenleving. Duurzaamheid is een maatschappelijke opdracht. Zutphen kan veel duurzamer worden door de focus te leggen op het lokale economische en maatschappelijke verkeer. Een samenleving waar wensen en behoeften in de eerste plaats lokaal worden opgepakt. Niet geïsoleerd van de buitenwereld, maar werkend vanuit de eigen kracht. Zo ziet Atelier3D de transitie naar een duurzame Zutphense samenleving. We zijn overtuigd dat een duurzaam Zutphen kan. Sterker nog, als het ergens moet lukken, dan is het in Zutphen, waar ecologisch en sociaal bewustzijn al zo sterk ontwikkeld zijn. Door te kiezen voor duurzaamheid blijft Zutphen ook in de toekomst een prettige plek om te wonen, leven en werken. Vanuit die visie is Atelier3D als een maatschappelijk project ontstaan. Missie: Samenwerking en binding Atelier3D is overtuigd dat meerwaarde ontstaat door samenwerking. Veel organisaties en bedrijven in Zutphen zijn actief met duurzaamheid, natuur en milieu en mensen ontplooien zelf initiatieven. Het effect daarvan is beperkt. Initiatieven staan vaak op zichzelf of zijn te beperkt in omvang. Er worden relatief weinig mensen bereikt. Atelier3D wil in Zutphen meer resultaten in minder tijd realiseren. Wij brengen verbinding tot stand en zorgen voor een doelgerichte samenwerking. Atelier3D is de verbinder die synergie en effectiviteit bewerkstelligt. De motor die een dynamisch proces aanjaagt. De katalysator die voor versnelling zorgt. Dat is wat Zutphen nodig heeft om een duurzame samenleving te worden. Onze missie luidt: Duurzame activiteiten van inwoners, bedrijven en organisaties in Zutphen verbinden, ondersteunen en versnellen opdat ze effectiever worden. Hierdoor vergroot het bewustzijn voor duurzaamheid, zodat de gemeenschap in Zutphen en de regio beter en sneller in staat is tot duurzaam kiezen en handelen. Maatschappelijk belang met commerciële oriëntatie Binnen Atelier3D werken maatschappelijke organisaties, zelfstandige ondernemers en kennis- en scholingsinstellingen samen aan duurzaamheid, natuur en milieu. Ze delen drie principes: zelforganisatie: meester blijven over je eigen ideeën en deze neerzetten met creativiteit, sociaal ondernemerschap en in verbinding met anderen; samenredzaamheid: deelnemer en partner zijn in een groter geheel en zo de individuele inbreng vermenigvuldigen naar een gezamenlijke uitvoering; sociale duurzaamheid, medemens zijn door mensen, ongeacht hun achtergrond of beperking, mee te laten doen en hun kwaliteiten te waarderen en benutten. Deze drie principes geven vorm aan een onderneming die opereert in het maatschappelijk domein. Daarin kun je alleen maar succesvol zijn met een bedrijfsmatig opzet en een commerciële oriëntatie. Onderdelen van Atelier3D opereren op commerciële basis en brengen geld op. Andere onderdelen genereren hoofdzakelijk maatschappelijke waarde. Door beiden onder te brengen in een overkoepelend geheel kan Atelier3D bestaan en renderen. Atelier3D: Koepel en coöperatie Atelier3D fungeert als een koepel waarbinnen de leden (bedrijven, organisaties, onderwijsinstellingen) samenwerken. De leden blijven zelfstandig opereren. Ze vinden elkaar op het vlak van bewustwording en activering waarbij Atelier3D de bindende factor is. Dat werkt als een paraplu. De leden zijn met elkaar verbonden en vormen samen het door Atelier3D uitgezette scherm. De leden verrichten de werkzaamheden. Atelier3D zorgt ervoor dat de verbinding in tact blijft en houdt het geheel op spanning zodat het functioneel blijft. 4

7 Atelier3D is een coöperatieve vereniging. De deelnemende organisaties zijn de leden. De coöperatie draagt zorg voor de belangen van de leden en de leden dragen samen de verantwoordelijkheid voor het geheel. Dat past bij hoe Atelier3D is ontstaan en hoe ze wil functioneren. Het bestuur van de coöperatie bestaat uit de vier initiatiefnemers. Zij beschouwen zichzelf als kwartiermakers. Hun opdracht is de vestiging van de coöperatie op de locatie De Kaardebol te realiseren. Dat doen ze samen met de leden. Het bestuur treedt af als de vestiging van de coöperatie een feit is. De leden kiezen dan een nieuw bestuur. De statuten van Atelier3D staan in Bijlage 4. Leden: Facilitaire en algemene leden De coöperatie kent facilitaire en algemene leden. Facilitaire leden dragen verantwoordelijkheid voor een deel van het gebouw of de buitenruimte. De coöperatie sluit gebruikersovereenkomsten met de facilitaire leden waarin de onderlinge leveringen, prestaties en vergoedingen worden vastgelegd. Algemene leden werken ook aan duurzaam handelen in Zutphen en de regio, maar hebben geen direct belang op de locatie De Kaardebol. De ledenvergadering heeft de zeggenschap. Facilitaire leden dragen meer verantwoordelijkheid en hebben daarom meer stemrecht dan algemene leden. De ledenovereenkomst met toelichting staat in Bijlage 2. Rollen: Platform, netwerk, uitvoering In de digitale wereld vinden mensen elkaar blindelings. Samenwerken ontstaat pas als er een fysieke plek is waar mensen elkaar in levende lijve ontmoeten. Waar of van waaruit ze dingen ondernemen. De locatie De Kaardebol is een plek die deze potentie heeft. Daarom wil Atelier3D zich daar vestigen. Atelier3D is zo ingericht dat ze opereert vanuit verschillende rollen. Het is een platform waar mensen elkaar ontmoeten om samen dingen te doen. Het is een netwerkorganisatie waar men partners vindt te ondernemen. Het is een uitvoeringsorganisatie die vragen en opdrachten aanneemt en beantwoordt. Afhankelijk van de rol is de locatie De Kaardebol de plek waar de activiteiten plaatsvinden of de uitvalbasis van waaruit wordt gewerkt in Zutphen en omgeving. Personele bezetting De dagelijkse leiding van de coöperatie is in handen van een verbinder. Hij/zij is verantwoordelijk voor het beheer van de locatie, werkt verbindend en inspirerend, en ondersteunt de leden bij de activiteiten die zij vanuit de pijlers ondernemen. Naar buiten toe is de verbinder het gezicht van de coöperatie die de missie uitdraagt, maatschappelijke discussies entameert, klanten werft en de marketing en public relations organiseert. De verbinder wordt ondersteund door een beheerder. Deze functie wordt ingevuld door vrijwilligers en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Drie Dragers: Pijlers, Programma s, MVO De coöperatie is opgebouwd uit drie dragers. Drager 1: De pijlers (afdelingen) van de coöperatie. Drager 2: De programma s en projecten waar de producten en diensten worden gemaakt. Drager 3: Het maatschappelijk verantwoord ondernemen dat geïntegreerd is in de bedrijfsvoering. Drager 1: Pijlers Atelier3D is opgebouwd uit vijf pijlers: - Ondernemen Werkatelier voor zzp ers gericht op bewustwording en duurzame oplossingen. - Eten en drinken Restaurant en kookstudio Eetlust gericht op bewust consumeren. - Werken Vrijwilligers en mensen met beperking of afstand tot de arbeidsmarkt doen mee. - Recreëren, leren, beleven Educatieve tuinen en het middeleeuws erf. - Ontmoeten Plaats waar mensen met ideeën en initiatieven elkaar treffen en inspireren. 5

8 De leden van de coöperatie opereren binnen één of meerdere pijlers. De exploitatie van de pijlers is terug te vinden in Hoofdstuk 5 Exploitatie Gebouwen en Hoofdstuk 6 Exploitatie Tuinen. Drager 2: Programma s Atelier3D ontwikkelt zelf programma s en zorgt voor de financiering van de daaruit voortkomende projecten. Thema s zijn onder andere energie, voedsel, afval, MVO, natuur en landschap. In de programmastructuur komt de samenwerking tussen de leden en de meerwaarde die dat geeft ten volle tot haar recht. De exploitatie van programma s en projecten staat in Hoofdstuk 7 Exploitatie Producten en Diensten. Drager 3: Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is verankerd in alle bedrijfsprocessen. We hanteren bij MVO de volgende uitgangspunten: Op bedrijfsniveau waarde creëren; economisch (profit), ecologisch (planet) en sociaal (people). Maatwerk: Bij iedere bedrijfsbeslissing een afweging maken tussen de verschillende belangen. MVO is een proces en geen eindbestemming, dus steeds zoeken naar de haalbare stappen. Atelier3D wil zelf het goede voorbeeld geven en tot certificering komen. Daarbij worden instrumenten zoals ISO en de Prestatieladder Sociaal Ondernemen (PSO) gebruikt. De wijze waarop Atelier3D invulling geeft aan MVO staat beschreven in Hoofdstuk 8 Duurzaamheid en Hoofdstuk 9 Sociaal maatschappelijke doelstellingen. 6

9 4. De markt Niet eerder kende Zutphen een initiatief voor een breed gedragen financieel zelfstandig centrum voor duurzaamheid, natuur en milieu. Een initiatief dat uitgaat van de kracht van de Zutphense samenleving en is opgebouwd uit die samenleving. Atelier3D biedt ontspanning en recreatie, advies en uitvoering, ontmoeting en inspiratie. Op de locatie De Kaardebol, in de stad, bij de bedrijven, en op internet. In dit hoofdstuk een verkenning van de markt waarop Atelier3D zich begeeft. Doelgroepen Consumentenmarkt: individueel, groepen, gezinnen, kinderen Gelegen in het ecologisch stadspark is Atelier3D een open en laagdrempelig centrum voor rust, ontspanning en ontmoeting. Goed bereikbaar met eigen en openbaar vervoer, via fietsroutes en lokale ommetjes. De uitstraling is groen en duurzaam. Prachtige tuinen, natuurspeelplekken en innovatieve toepassingen van zon- en windenergie. Restaurant Eetlust met terras is een prima plek om even tot rust te komen en te genieten van (h)eerlijk eten en drinken. Alleen, met vrienden of met het hele gezin. Groenten en kruiden komen rechtstreeks uit de tuin en kas. In de tussentijd wordt je elektrische voertuig opgeladen met duurzaam opgewekte stroom en spelen de kinderen in de tuinen. Voor je huiswaarts keert, doe je in de landwinkel nog een paar boodschappen, vers en gegarandeerd uit eigen stad en streek. Je ontmoet mensen om over jouw ideeën, passie en initiatieven te praten. Voor inspiratie, advies of ondersteuning kun je terecht bij de ondernemers van Atelier3D. Regelmatig zijn er evenementen voor een breed publiek waarin plezier en ontspanning centraal staan en je ook iets opsteekt. Recreatie, beleven en leren gaan bij Atelier3D ongemerkt samen. De bezoeker kiest zelf waar het accent ligt. Een cursus of activiteit over duurzame energie, duurzaam consumeren, tuinieren, of natuur. Het middeleeuws erf neemt je speels mee naar het verleden en geeft je inspiratie voor jouw eigen toekomst. Groepen komen naar Atelier3D voor vergaderingen, cursussen, kookworkshops. Zakelijke markt: bedrijven, overheden en organisaties Bij Atelier3D werken zelfstandige ondernemers met duurzaamheid als kernactiviteit. Een breed netwerk van kennis, kunde, ervaring en creativiteit. Omdat ze geworteld zijn in de Zutphense samenleving weten ze doelgroepen te bereiken en activeren. Dat staat garant voor een gedegen en op maat gesneden aanpak van duurzaamheidsvraagstukken. Bedrijven, overheden en organisaties weten daarom Atelier3D te vinden voor professionele ondersteuning bij de uitvoering, begeleiding en realisatie van projecten op het gebied van energie, afval, MVO, voedsel, natuur en landschap. In het energieneutrale complex van Atelier3D vinden zij ook ruimten voor bijeenkomsten, evenementen, productpresentaties. Catering vanuit het (h)eerlijke restaurant maakt het aanbod compleet tot en met geheel verzorgde bedrijfsuitjes toe. Maatschappelijke organisaties Organisaties die met natuur, landschap en duurzaamheid actief zijn, hebben Atelier3D als thuisbasis. De kosten voor het gebruik van de ruimten voor bijeenkomsten zijn gering en bij een lidmaatschap zijn die zelfs vijf keer gratis. Van hieruit worden activiteiten ontwikkeld en voorbereid om in Zutphen, Warnsveld en regio uit te voeren. Atelier3D verbindt en ondersteunt om een breed aanbod en een goede programmering te realiseren. Vanuit de coöperatie kan de gezamenlijke promotie nog beter opgepakt worden. Vrijwilligers en mensen met beperking of achterstand tot de arbeidsmarkt Atelier3D biedt werkzaamheden aan mensen die (nog) niet in het reguliere arbeidsproces meedoen. In het restaurant, de educatieve tuinen, op het middeleeuws erf en in duurzame projecten en educatieve activiteiten. Voor weer anderen biedt Atelier3D een stageplaats of werkervaringsplek en zo een opstap naar een reguliere baan. Op deze wijze werken mensen mét en zonder beperking zij aan zij; op de locatie en aan projecten voor een duurzaam Zutphen. Om mee te kunnen doen worden mensen geprikkeld, begeleid en waar nodig opgeleid. Werkgebied Het primaire werkgebied van Atelier3D is de gemeente Zutphen (Zutphen en Warnsveld). De gemeente telt bijna inwoners ( huishoudens) en bijna bedrijven/organisaties. Het secundaire werkgebied is de regio Stedendriehoek (Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst, Zutphen) met inwoners en bedrijven/organisaties 1. 1 De cijfers zijn gebaseerd op de publicatie Tabellenpakket Regio Stedendriehoek 2010 van de Regio Stedendriehoek. 7

10 Bezoekers De Kaardebol trok de afgelopen jaren gemiddeld bezoekers. We zijn overtuigd dat we met ons gevarieerde pakket aan producten en diensten dat aantal fors kunnen uitbreiden. Daarvoor hebben aantal maatregelen op stapel staan. In de eerste plaats worden het gebouw en de tuinen opener en toegankelijker. Een plek die uitnodigt, nieuwsgierig maakt en waar men zich welkom en thuis voelt. Dat betekent ook dat de entree ingrijpend verandert. De hoge begroeiing, die het zicht ontneemt, wordt aangepast. Het hekwerk aan de straatzijde wordt vervangen door een natuurlijke afscheidingshaag. Het terrein en de activiteiten zullen vanaf de openbare weg in het oog springen. Zie DEEL 2 voor een impressie. In de tweede plaats start in 2013 een intensieve promotie en publiciteitscampagne. Nu al laat Atelier3D regelmatig van zich horen. Dat wordt in het najaar 2013 opgevoerd, gekoppeld aan een crowdfunding actie. Daarnaast zal restaurant en kookstudio Eetlust een wervelende publiciteitscampagne starten rondom de opening en dat met regelmaat herhalen. In de derde plaats maken we slim gebruik van ons groot ledennetwerk in Zutphen en wijde omgeving. Leden krijgen bekendheid via Atelier3D en omgekeerd wordt Atelier3D bekend in het netwerk van haar leden. Met bijna 70 leden in 2014 wordt zo een breed publiek bereikt tegen geringe kosten. Tabel 4.1: Verwachte bezoekersaantallen Totaal Waaronder Restaurant en kookstudio Ontmoetingsruimten Evenementen Activiteiten Noten: Ontmoetingsruimten: 550 dagdelen in 2014, gemiddeld 25 deelnemers. Evenementen: 5 evenementen in Per bezoek kan van meedere faciliteiten gebruik worden gemaakt. Door deze marketing- en promotieacties verwachten we in bezoekers te ontvangen, met een flinke groei naar Als referentie kijken we naar De Ulenbelt in Deventer die jaarlijks bezoekers trekt, Kinderboerderij De Shouw in Zutphen met jaarlijks bezoekers en de Zutphense musea die de afgelopen tien jaar gemiddeld bezoeker per jaar hadden. Opdrachtgevers Duurzaamheid is een ingeburgerd begrip, zeker in Zutphen. Een belangrijk deel van Zutphense bevolking is geïnteresseerd in duurzaamheid. We zien veel initiatieven van burgers en bedrijven, en een brede belangstelling voor levensbeschouwelijke zaken waarin duurzaamheid prominent aandacht krijgt. Een onderzoek in opdracht van MKB Zutphen concludeert dat duurzaamheid één van de pijlers is waarop Zutphen haar toekomst kan bouwen. Duurzaamheid is één van de speerpunten in het gemeentelijk beleid. Wij zien voldoende marktpotentieel voor een onderneming als Atelier3D die inhoud en uitvoering geeft aan duurzaamheid en dat breed neerzet met producten en diensten voor de zakelijke markt. Een dergelijke onderneming is er in Zutphen niet. Met de gemeente willen we in gesprek over een meerjarige programmatische aanpak waarin Atelier3D zich profileert als een uitvoeringsorganisatie met een gevarieerd potentieel aan ondernemers en een grote lokale kennis. We willen de inspirator zijn om met ondernemend Zutphen tot een Groene Alliantie te komen. Een op Urgenda ( geïnspireerd idee dat de ondernemers stimuleert om in gezamenlijkheid stappen te zetten in duurzaamheid. Met Delta en Het Plein voeren we onder de titel Zutphen 5% stad overleg om instrumenten te ontwikkelen die werkgevers inspireren om meer mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt op te nemen. 8

11 5. Exploitatie gebouwen Op de locatie De Kaardebol staan drie bouwwerken: het hoofdgebouw, de kas en de middeleeuwse boerderij. Dit hoofdstuk gaat over de exploitatie van de gebouwen en de benodigde aanpassingen. Functies Atelier3D vindt het belangrijk dat er één fysieke plek is in Zutphen die volledig in het teken staat van werken aan een duurzame samenleving. Een aantrekkelijke, uitnodigende plek waar duurzaamheid kan worden ervaren, waar mensen actief kunnen zijn en waar ze elkaar kunnen ontmoeten. Een plek waar en van waaruit ze dingen ondernemen. Want samenwerken ontstaat pas echt als er een fysieke plek is waar mensen elkaar in levende lijve ontmoeten. De locatie De Kaardebol is een plek die deze potentie heeft. Daarom wil Atelier3D zich daar vestigen met drie functies: een platform voor ontmoeting en inspiratie een netwerk waar men partners vindt om zaken te ondernemen een onderneming die producten maakt en diensten levert. Indeling gebouw Vanuit deze drie functies heeft Architectenburo Wirix de aanpassingen aan het gebouw ontworpen. Met als uitgangspunt duurzaam bouwen en in goed overleg met de oorspronkelijke architect van het gebouw. Het wordt een plek die energiestromen en kringlopen op zoveel mogelijk niveau`s met elkaar verbindt. Maatschappelijk, economisch, ecologisch, bij de voedselproductie, en bovenal als plek van inspiratie en ontmoeting. Dit wordt uitgedrukt in een nieuwe ruimtelijke opzet en uitstraling van het gebouw en zijn omgeving. DEEL 3 van het bedrijfsplan geeft een impressie van de toekomstige Kaardebol en de indeling van het gebouw. Het hoofdgebouw bestaat uit een souterrain en een verdieping met sanitaire voorzieningen en technische ruimten. De indeling is hieronder toegelicht. Werkatelier Het werkatelier is een grote ruimte aan de westzijde van het souterrain die plaats biedt aan 15 zelfstandige ondernemers. Bij het werkatelier horen twee aparte vergaderruimten. Multifunctionele ruimte Aan de westzijde van het souterrain is een ruimte die voor meerdere doeleinden kan worden gebruikt, permanent of tijdelijk. We zijn met verschillende partijen in gesprek voor de verhuur van de ruimte. Keuken en kookstudio Eetlust Aan de oostzijde van het souterrain is kookstudio Eetlust die ruimte biedt aan groepen en schoolklassen. De keuken van restaurant Eetlust is ook aan de oostzijde van het souterrain Restaurant Eetlust De kas wordt aan de zijde van het gebouw met twee traveeën verkleind. Zo ontstaat de ruimte voor restaurant Eetlust als verbinding tussen gebouw en kas, zichtbaar en uitnodigend. Deze centrale plek symboliseert ook dat eten en drinken bij uitstek mensen bindt en waar men elkaar ontmoet. Ontmoetingsruimten Informeel ontmoeten kan op elke plek bij Atelier3D; in de tuinen, bij Eetlust, etc. Georganiseerd ontmoeten vindt plaats op de verdieping: een kleine vergaderruimte en twee grotere ruimten. Informatiepunt Op de verdieping wordt een informatiepunt ingericht voor bezoekers met vragen over duurzaamheid, natuur en milieu. Op de galerij tegenover de vide komen informatieplekken met computers waar bezoekers gebruik van kunnen maken. Uiteraard kan men ook digitaal bij het informatiepunt terecht. Verhuur De coöperatie huurt de locatie De Kaardebol en biedt leden en niet-leden de faciliteiten om delen van het complex te huren/exploiteren. De begrote huuropbrengst staat in onderstaande tabel. Tabel 5.1: Begrote huuropbrengst 2014 ( ecxl. Btw) Object Huurder Eenheid berekening Bezetting Huurprijs Huurprijs Opbrengst Opp.(m2) Aantal/jr % /mnd /m2/jr /2014 Werkatelier ZZP-ers Restaurant+kookstudio St. Eetlust 225 nvt Multifunctionele ruimte Diversen Ontmoetingsruimten Diversen Overigen/Tuinen Diversen Totaal Zie Bijlage 9B, tabel 9B3 voor details. 9

12 Met ,- in 2014 zijn de opbrengsten uit verhuur de belangrijkste inkomstenbron van de coöperatie. De middeleeuwse boerderij verhuurt de coöperatie op projectbasis voor activiteiten en evenementen onder andere aan Stichting Erve Eme i.o.. De exploitatie van de kas en de tuinen staat in hoofdstuk 6. De ander exploitatieonderdelen worden hieronder nader toegelicht. Exploitatie Werkatelier Het werkatelier is een inspirerende werkplek voor zzp-ers. Zij brengen vanuit Atelier3D hun kennis en ervaring naar de Zutphense samenleving. De bekendheid, het imago en de marketing van Atelier3D vormen, samen met het werken in collectief verband, uitstekende uitgangspunten om omzet te genereren. Dat dit werkt laat Atelier3D zien door met zzp-ers nu al opdrachten te werven (zie Hoofdstuk 7). De huurprijs is concurrerend en ligt met 167,- per maand (all in) onder de gangbare huurprijzen in Zutphen. Flexplekken zijn te huur voor 5,- per uur. Wij hebben ruim 84 zzp-ers in ons bestand. Met Kamion, de vereniging voor zzp-ers, starten we dit najaar een wervingscampagne. Voor 2014 gaan we uit van 10 huurders. Exploitatie Restaurant en Kookstudio Eetlust Eetlust is het restaurant waar Zutphen op heeft gewacht: Je kunt er vers en eigentijds eten en drinken, op een unieke groene plek, buiten het centrum maar geografisch gezien midden in de stad. Goed bereikbaar en vlakbij de grote uitvalswegen. Zoiets kent Zutphen nog niet. De keuken onderscheidt zich met rijke smaken, bereid met pure en eerlijke ingrediënten, veelal uit eigen teelt. Er is een kleine, afwisselende kaart, verrassend, maar niet elitair of vreemd. Genieten staat voorop. In de kookstudio komen kinderen en volwassenen op een gezellige en ontspannen manier experimenteren met duurzaam koken. Daar is een markt voor. In Zutphen is één kookstudio, in het luxere segment. Binnen een straal van 30 km is verder niets. In heel Gelderland is geen kookstudio gespecialiseerd in duurzaam en/of biologisch koken. De kookstudio is geschikt voor groepen en schoolklassen. Het aanbod bestaat uit eigen cursussen, kooklessen en workshops voor kinderen, jongeren, individuele volwassenen en (zakelijke) groepen. De studio is ook te huur voor koks, diëtisten, voedingsdeskundigen, lifestyle-coaches en kookclubs. Eetlust wordt geëxploiteerd als een stichting zonder winstoogmerk. Het bestuur bestaat uit louter ondernemers: Elze Boshart (De Eerlijke Tafel), Mirjam Berntssen (Catering Zutphen), Olaf Heine (ontwikkelaar recreatieve horeca) en Laury Schepers (La Cometa, foodwatcher). Eetlust betaalt een gangbare huurprijs aan de coöperatie. Een deel van het batig saldo is bestemd voor de coöperatie. Het bedrijfsplan van stichting Eetlust staat in DEEL 2. Exploitatie Ontmoetingsruimten Een duurzame samenleving vindt haar kracht in de creativiteit en inzet van individuele burgers. De fysieke ontmoeting is de beste manier om tot prikkeling, uitdaging en initiatief te komen. Atelier3D is de thuisbasis voor natuur-, milieu- en duurzaamheidsorganisaties, een plek waar inwoners van de aanliggende wijken terecht kunnen en een prima locatie voor het zakelijk ontmoeten. De ontmoetingsruimten bestaan uit één kleine (vergader)ruimte tot 8 personen en twee grotere ruimten tot 40 personen die ook als één grote ruimte kunnen worden gebruikt. Ze worden door de coöperatie geëxploiteerd. Er is een redelijk groot aanbod in Zutphen. Het aanbod van zalen gekoppeld aan een eigentijds restaurant is kleiner. Het aanbod van zalen met horeca én met prachtige, recreatief te gebruiken tuinen is uniek in Zutphen. Daar voegt Atelier3D iets toe op de zakelijke markt voor bedrijfsuitjes, bijeenkomsten, congressen, etc. De zalen zijn concurrerend geprijsd. De combinatie met horeca en tuinen levert additionele inkomsten op voor onze ondernemers exploitanten. Leden van Atelier3D mogen de ruimten vijf keer per jaar gratis gebruiken en daarna tegen gereduceerd tarief. Exploitatie Multifunctionele ruimte De multifunctionele ruimte is bestemd voor ondernemers die creatieve activiteiten of handambachtelijke werkprocessen opzetten. Het doel is zinvolle werkzaamheden aan te bieden en tegelijk een ontmoetingsplek te creëren waar mensen weer in hun eigen kracht kunnen komen. Op termijn worden deze activiteiten uitgebouwd door op het terrein een werkschuur op te richten. Beheer en onderhoud De coöperatie is verantwoordelijk voor het fysieke en sociale beheer en het onderhoud. Groot onderhoud doet de gemeente. Vergelijkbaar met de aanpak van Perspectief in hun wijkcentra wordt het beheer gedaan door vrijwilligers en (re-integrerende) medewerkers onder leiding van een beheerder die voor een beperkt aantal uren wordt betaald. 10

13 6. Exploitatie Tuinen Functie en waarden De tuinen hebben een belangrijke functie in het concept van Atelier3D. Door de activiteiten in de tuinen geven we invulling aan onze duurzaamheid en sociaalmaatschappelijke doelstellingen. Daarnaast zijn de tuinen beeldbepalend en in die zin het visitekaartje van Atelier3D. De vijf waarden die Atelier3D in de tuinen laat zien, zijn: Natuur- en milieueducatie Door de activiteiten in de tuinen en het middeleeuws erf wordt op jonge leeftijd de basis gelegd voor respectvol omgaan met natuur en milieu. Dat is uniek in Zutphen en daarom gaan wij dit voortzetten. Productieve waarde Op delen van het terrein en in de kas worden groenten, kruiden en bloemen geteeld. Ecologische waarde Op het terrein zijn twee natte bloemenweiden, waarop in 1972 activiteiten van De Kaardebol zijn gestart. Deze hebben een ecologische waarde en worden door Atelier3D in stand gehouden. Participatie waarde De tuinen bieden zinvolle werkzaamheden aan vrijwilligers en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. We zien dat mensen daar zingeving aan ontlenen en hierdoor sterker worden. We hebben daarom intentieverklaringen gesloten met De Vijfsprong, Zozijn, Delta en Het Plein om op de locatie De Kaardebol werkzaamheden te bieden aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het streven is dat een aantal van hen vanuit die werkzaamheden doorstroomt naar een reguliere, betaalde baan. Recreatieve waarde De tuinen hebben een sterke recreatieve waarde. Ze worden, nog meer dan nu het geval is, een open en uitnodigend gebied waar bezoekers kunnen genieten van de natuur. De vijf waarden zijn onderling verbonden. Zo is bijvoorbeeld arbeidsparticipatie een belangrijke factor om de natuur- en milieueducatie en de productie tot zijn recht te laten komen. De waarden ondersteunen en versterken ook de functies in het gebouw zoals het restaurant annex kookstudio Eetlust, de landwinkel en het werkatelier voor zelfstandige ondernemers. Producten De waarden van de tuinen krijgen vorm in een aantal producten die Atelier3D gaat voeren. Enkelen bestaan al en worden voort gezet, andere worden toegevoegd (zie Bijlage 6 voor plattegrond). Jeugdtuinen (bestaand) Kinderen (9-12 jr) hebben een eigen tuintje en leren hoe je zelf groenten verbouwt en bloemen teelt. Schooltuinen (bestaand) Enkele scholen maken voor hun praktijklessen gebruik van de tuinen. Middeleeuws erf (bestaand) Onder de noemer leren uit het verleden bezoeken kinderen (en volwassenen) de activiteiten die op het erf worden georganiseerd en die hen spelenderwijs laten beleven hoe het leven toen was. Excursies (bestaand) Rondleidingen door de tuinen voor volwassenen gericht op natuurbeleving en cultuurhistorie. Volwassenentuinen (nieuw) Voor wie wil leren hoe je groenten en bloemen teelt, maar geen eigen moestuin wil of kan hebben. Bloemen en kruiden pluktuin (nieuw) Seizoensabonnementen voor zelfplukken en levering aan bedrijven. Productietuin (nieuw) De verbouw van groenten en het kweken van planten. Levering aan het restaurant en de landwinkel. Kasteelt (nieuw) De teelt onder glas van groenten en planten. Levering aan het restaurant en de landwinkel. Thema-activiteiten (bestaand en nieuw) Activiteiten rondom thema s gericht op educatie, beleving en outdoor-recreatie. Markt/Doelgroepen Atelier3D werkt aan een duurzame samenleving voor elke burger. Onze producten richten we daarom op een zo breed mogelijk publiek. We onderscheiden de volgende doelgroepen. 11

14 Jeugd Natuur- en milieueducatie voor de jeugd is en blijft een belangrijke doelgroep in de exploitatie van de tuinen. De producten Jeugdtuinen, Schooltuinen, Middeleeuws erf en Thema-activiteiten zijn daarop gericht. Dit zijn waardevolle en succesvolle producten gebleken die Atelier3D verder wil ontwikkelen. Alle 18 basisscholen in Zutphen en Warnsveld hebben toegezegd lid te worden van de coöperatie. Daarmee is de verbinding gelegd tussen deze producten en de markt. Volwassenen Aan volwassenen bieden we de producten Pluktuin, Excursies, Middeleeuws erf en Themaactiviteiten. We ontwikkelen deze producten deels in samenhang met de andere functies in het gebouw. Bedrijven Voor de zakelijke markt ontwikkelen we arrangementen waar de producten Excursies, Middeleeuws erf en Thema-activiteiten onderdeel van uitmaken. Daarnaast brengen we het product Pluktuin in de vorm van een abonnement voor de levering van boeketten en kruiden. De zakelijke markt moet nog deels worden ontwikkeld. De locatie De Kaardebol met deze producten en faciliteiten zoals vergaderruimten en horeca is uniek in Zutphen. Daarom zien wij de zakelijke markt als een potentiële groeimarkt. Restaurant Eetlust en Landwinkel Vanuit de producten Productietuin en Kasteelt worden groenten, kruiden, bloemen en planten geleverd aan het restaurant Eetlust en verkooppunt. Voor het restaurant geeft dit een unieke invulling aan gezond en verantwoord eten en de beleving daarbij. Men ziet, voelt en ruikt waar het eten op het bord vandaan komt. In de kas komt een verkooppunt waar de producten uit de tuinen worden afgezet. Optioneel is dit te ontwikkelen tot een landwinkel waar ook producten uit eigen stad en streek worden verkocht. Vrijwilligers en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt Aan alle producten die Atelier3D vanuit de tuinen levert, nemen vrijwilligers en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt deel. Zo biedt Atelier3D aan deze doelgroep een gevarieerd pakket aan zinvolle werkzaamheden, ingeroosterd maar ook bij spontane inloop. Organisatie en deelnemende partijen Nu de coördinatie en de aansturing door de gemeente stopt, is een nieuwe opzet van de organisatie van de tuinen noodzakelijk. Daartoe werkt Atelier3D samen met de volgende partijen c.q. leden van de coöperatie: Buitenboel, De Vijfsprong, IVN Zutphen/Warnsveld, Erve Eme, Zozijn, Schaap Outdoor, Nederlandse Bijenvereniging (NBV) afdeling Zutphen, Vrije School Zutphen. In Bijlage 5 staan de intentieverklaringen. Daarnaast is een aantal vrijwilligers actief. In het onderstaande is beschreven op welke wijze deze partijen deelnemen. Beheer en coördinatie: Buitenboel en De Vijfsprong Het beheer en coördinatie van alle activiteiten in de tuinen ligt bij het coördinatieteam bestaande uit Buitenboel (Annemieke Spijker) en De Vijfsprong (Mirjam Porte). Buitenboel fungeert als zelfstandig ondernemer in opdracht van Atelier3D. Vanuit De Vijfsprong wordt Mirjam Porte beschikbaar gemaakt. Samen zorgen zij voor de afstemming van alle activiteiten in de tuinen en de aansturing/begeleiding van de vrijwilligers. Zo waarborgen we dat de tuinen een samenhangend en kloppend geheel zijn. Gezamenlijk heeft het coördinatieteam een professionele achtergrond op het gebied van groenbeheer en onderhoud, planning, landschappelijke kwaliteit, landbouw en het werken met vrijwilligers en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zie Bijlage 6 voor de CV s van de coördinatoren. Voor het beheer wordt de kennis en ervaring van onder meer IVN Zutphen/Warnsveld en de vrijwilligers gebruikt. Aanvullend willen we met de gemeente bespreken op welke wijze de huidige coördinator in de beginfase van Atelier3D beschikbaar kan zijn voor consultatie en advies. Exploitatie Het Coördinatieteam is ook exploitant van de Jeugdtuinen, Productietuin, Kasteelt, Volwassenentuinen, Pluktuin, De Landwinkel en de Middeleeuwse boerderij. In deze uitvoerende rol werken zij met vrijwilligers en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. NBVZutphen beheert de bijenstal die op het terrein staat en een essentiële voorwaarde is voor de vruchtenzetting. De Vrije School Zutphen huurt een gedeelte van het terrein ten behoeve van de schooltuinen. IVN Zutphen/Warnsveld verzorgt excursies op het terrein gericht op natuurbeleving. Schaap Outdoor gebruikt de tuinen en het middeleeuws erf voor outdoor recreatie. Erve Eme huurt het middeleeuws erf op incidentele basis voor middeleeuwse evenementen. 12

15 Voor Thema-activiteiten (onder andere natuur- en milieueducatie) wordt op projectbasis een uitvoeringsteam samengesteld. Uitgangspunt is dat de uitvoerende partij de exploitatie voor eigen rekening en risico onderneemt en een huurprijs voor het gebruik van de tuinen, kas en boerderij afdraagt aan de coöperatie dan wel een andere tegenprestatie levert. Onderhoud Het onderhoud van de tuinen geschiedt in principe door de partij die exploiteert. De percelen die niet direct aan producten zijn gekoppeld (onder andere natte bloemenweide, thematuinen) geschiedt door vrijwilligers, cliënten van Zozijn en het IVN (Venel-groep). Het onderhoud van de kas doet de coöperatie. Erve Eme doet, met inzet van vrijwilligers, het onderhoud aan de middeleeuwse boerderij. NBV afdeling Zutphen onderhoudt de bijenstal. Vrijwilligers Atelier3D neemt de verplichting op zich om vrijwilligers naar behoren te leiden en begeleiden. De coöperatie heeft baat bij de vrijwilliger, maar de vrijwilliger moet ook baat hebben bij de coöperatie. Indien de vrijwilliger daar prijs op stelt, moet hij/zij zich tijdens de werkperiode bij Atelier3D kunnen ontwikkelen. Met iedere vrijwilliger wordt een overeenkomst gesloten, waarin de wederzijdse verwachtingen en afspraken worden vastgelegd. Uitgangspunt is dat vrijwilligheid geen vrijblijvendheid is. Vastgelegd wordt waar beide partijen op mogen rekenen. Zie Bijlage 7 voor het vrijwilligersbeleid van Atelier3D. In de aanloopfase zal extra aandacht zijn voor de begeleiding van vrijwilligers, waarvan een aantal een afstand tot de arbeidsmarkt heeft. De overgang van De Kaardebol als gemeentelijke organisatie naar Atelier3D als onderneming heeft een gewenningsperiode nodig. De beide coördinatoren hebben intussen met de huidige groep van vrijwilligers een eerste kennismakingsgesprek gehad. Afgesproken is de vrijwilligers zo veel mogelijk te betrekken bij de verdere uitwerking van de plannen. Nationaal keurmerk Natuurlijk Tuinieren In het beheer van de tuinen is leidend dat voldaan wordt aan de vereisten van het nationaal keurmerk Natuurlijk Tuinieren van het AVVN. Atelier3D heeft haar plan voor de ontwikkeling van de tuinen voorgelegd en besproken met degene die de beoordeling namens het AVVN doet. Haar beoordeling is dat de huidige waardering met vier stippen gehandhaafd blijft (zie Bijlage 6). Begroting Onderstaande tabel geeft een samenvattend overzicht van de begrote exploitatie voor de tuinen. De kosten en opbrengsten zijn geschat op basis van cijfers uit het verleden en de voorziene toekomstige ontwikkeling. Tabel 6.1: Begrote exploitatie Tuinen ( ecxl. Btw) Totale opbrengsten Totale kosten (excl. ondernemersloon) Bruto resultaat Bijdrage vanuit de Coöperatie Ondernemersloon Buitenboel Zie Bijlage 6 voor details. De opbrengsten in 2014 zijn begroot op ,- en verdubbelen in vijf jaar. De huidige producten Jeugdtuinen, Middeleeuws erf en Schooltuinen kunnen zonder veel extra inspanningen worden voortgezet. Atelier3D ziet mogelijkheden om er meer inkomsten uit te genereren. De producten Pluktuin, Volwassenentuinen, Productietuin en Kasteelt zijn nieuw en moeten worden ontwikkeld. Tevens zullen jaarlijks thema activiteiten worden georganiseerd. De initiële opbrengsten van deze nieuwe activiteiten zijn laag maar hebben potentie om flink te groeien. Het bruto exploitatieresultaat is gering omdat de verdiencapaciteit van de tuinen beperkt is. De conclusie is dat de exploitatie van de tuinen een te gering ondernemersloon oplevert. De tuinen zijn echter het visitekaartje van Atelier3D. Ze horen er goed verzorgd uit te zien en dragen bij aan de omzet van andere onderdelen van de coöperatie. Daarom maakt Atelier3D vanuit de exploitatie van andere onderdelen van de coöperatie een bedrag van 7.500,- vrij om het tekort aan verdiencapaciteit te compenseren. Tot slot is er vanuit gegaan dat de gemeente de huidige inventaris, materialen en gereedschappen om niet aan Atelier3D beschikbaar stelt, zodat er geen noemenswaardige investeringen nodig zijn. 13

16 7. Exploitatie Producten en Diensten Dit hoofdstuk behandelt de exploitatie van het onderdeel diensten. De dienstverlening krijgt vorm door het ontwikkelen van programma s en het uitvoeren van projecten. Dit is het exploitatie onderdeel waar Atelier3D nu al actief is. Omdat we haast hebben met werken aan duurzaamheid en omdat we bij het betreden van De Kaardebol een vliegende start willen maken. Uitvoeringsorganisatie voor zakelijke markt Projecten zetten we op de zakelijke markt waar overheden, bedrijven en non-profit organisaties onze opdrachtgevers zijn. Professionals, leden van Atelier3D, voeren de projecten uit. Door de projecten bereiken we de samenleving: inwoners, bedrijven, organisaties, etc. en werken we aan een duurzame samenleving in Zutphen en omgeving. Zo komt Atelier3D als uitvoeringsorganisatie tot haar recht. Bedenken en ontwikkelen Atelier3D ontwikkelt de projecten deels zelf en maakt daarbij gebruik van haar leden en faciliteiten. Atelier3D brengt zzp-ers, deskundige vrijwilligers en kennisinstellingen met verschillende disciplines en achtergronden bij elkaar. Zo ontstaat een enorm potentieel aan inspiratie, creativiteit en praktische oplossingen. Daarmee halen we de samenleving binnen, komen we tot ideeën en realistische projectvoorstellen en vinden we de wegen voor financiering. Voor elke project geldt dat: - de leden ze zelf ontwikkelen en de verbinder hen daarin ondersteunt; - ze zo veel mogelijk gebruik maken van wat de locatie De Kaardebol biedt; - ze altijd de richting en intentie van bewustwording en activering bevatten en dus vaak elementen van educatie en communicatie in zich hebben. Programmastructuur Het kader voor projectuitvoering zijn de programma s. In de programma s ontwikkelen we een visie en leggen we vast hoe en met wie we de doelen willen bereiken. Het zijn uitvoeringsprogramma s: Ze bestrijken een periode van meerdere jaren en bieden het kader voor projecten, al dan niet door Atelier3D ontwikkelt. We ontwikkelen programma s op de thema s Voedsel, Energie, Afval, MVO, Natuur en landschap, Mobiliteit, Informatie en Cross sectorale programma s. In Bijlage 8 staan deze thema s nader beschreven. Dat deze aanpak werkt, illustreren we aan de hand van drie voorbeelden. Voorbeeld 1: Programma Duurzame Voedselvoorziening Zutphen Met Transition Town Zutphen, Visiegroep Duurzaam Zutphen en Slow Food IJsselvallei hebben we het programma Duurzame Voedselvoorziening Zutphen ontwikkeld. In juni wordt het aangeboden aan het gemeentebestuur. Vanuit dit programma heeft Atelier3D met haar leden Veldwerk Nederland, De Eerlijke Tafel en Catering Zutphen het project Kook-klasse ontwikkeld. De Rabobank Graafschap- Noord doneerde ,- en zo kunnen we circa 1500 kinderen van basisscholen een leuke en educatieve dag over voedsel aanbieden op de locatie De Kaardebol. Ook ontwikkelden we met Vrije School De Regge het project Stadsakker Zutphen dat invulling geeft aan een tijdelijk vrijkomend perceel op Helbergen. Voor het project kregen we landelijke bekendheid door het winnen van de Rabo Stadslandbouw Award Voorbeeld 2: Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Met Delta en Het Plein voeren we onder de titel Zutphen 5% stad overleg over het ontwikkelen van een instrument om meer mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt onder te brengen bij reguliere werkgevers. Voortvloeiend uit die gesprekken ontwikkelde Atelier3D met de leden Esther van Riet en Lydia Plucker het concept Meewerkcoach waarmee we werkgevers in Zutphen gaan ondersteunen. Het project met een omvang van ruim ,- is in behandeling bij de Provincie Gelderland. Op het thema Energie ontwikkelden we samen met partners al projecten zoals een onderzoeksproject naar het concept Energiewinkel (in opdracht van ZET), MeD Zon naar school (basisscholen De Plotter en de Wegwijzer) en het project Winkeldeuren (detailhandel in de binnenstad). Voorbeeld 3: Informatievoorziening Coöperatielid MOOI Informatiebeheer heeft een Atelier3D-portaal opgezet met daarin het Zutphense duurzaamheidsnetwerk van honderden organisaties, personen, projecten, producten en diensten, geordend op thema ( Het wordt de basis voor het laagdrempelige Atelier3D informatiepunt en gaat ook diensten verrichten voor andere partijen. 14

17 Exploitatie Van de projecten die in Atelier3D verband worden ontwikkeld en verworven, dragen de projectleden 10% van de opdrachtsom af aan de coöperatie. Dat is een vergoeding voor het voorbereidende, ondersteunende en acquirerende werk van de verbinder. Tabel 7.1: Contractwaarde en fee diensten ( excl. Btw) Totaal contractwaarde Totaal uren Totaal fte 2,0 2,3 2,6 3,0 3,4 Fee aan de coöperatie Zie Bijlage9B tabel 9B4 voor details. Voor 2014 is een opdrachtenvolume van ,- begroot. Dat is het equivalent van 2fte projectenwerk uitgevoerd door de aangesloten zelfstandige ondernemers. In 2014 verwachten we 25 zzp-leden waarvan er 10 werken vanuit het werkatelier op de locatie De Kaardebol. In vijf jaar stijgt het opdrachtenvolume naar ruim ,- oftewel 3,4 fte. Atelier3D is voor leden ook het loket waarlangs ze hun zelf ontwikkelde projecten op de markt kunnen zetten. Afhankelijk van de benodigde inzet van de verbinder wordt daarvoor een vergoeding gevraagd. Dit is niet opgenomen in de bovenstaande tabel. 15

18 8. Duurzaamheid Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de duurzaamheidsdoelstellingen van Atelier3D. Het hoofdstuk volgt de indeling die in het inschrijvingsdocument staat onder het thema Duurzaamheid. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) Werken aan MVO wil zeggen doelen stellen, een plan van aanpak maken en resultaten boeken op de korte, middellange en lange termijn. Voor Atelier3D betekent dit concreet aan de slag gaan in haalbare stappen. MVO is één van de drie dragers en daarmee geborgd in de onderneming. Atelier3D is zich verzekerd van deskundige ondersteuning door haar lid Lydia Plucker die als MVO adviseur werkzaam is in het bedrijfsleven en gecertificeerd intern auditor is (zie Bij de invulling van de ISO norm met de zeven kernthema s van MVO, gaat de voorkeur uit naar de Prestatieladder MVO en Prestatieladder Sociaal Ondernemen (PSO). De aanpak is praktisch, haalbaar, gekwantificeerd/meetbaar en transparant. Geënt op de beoogde doelgroepen en met de uitnodiging om mee te doen aan het realiseren van een duurzaam Zutphen. De belangrijkste kenmerken van onze aanpak staan hieronder puntsgewijs weergegeven. Atelier3D wil binnen twee jaar na de start MVO gecertificeerd zijn. Ze kunnen wij MVO actief uitdragen en zijn we een praktische en laagdrempelige informatie- en inspiratiebron voor organisaties en bedrijven in Zutphen en regio. De coöperatievorm staat garant voor een breed draagvlak. Ieder lid deelt onze principes van zelforganisatie, samenredzaamheid en sociale duurzaamheid (zie de ledenovereenkomst in Bijlage 2). Zo borgen we een aantal belangrijke MVO-uitgangspunten. De aandacht voor maatschappelijke, sociale en duurzaamheidsvraagstukken komt bij alle activiteiten terug. We bieden werkzaamheden aan mensen die (nog) niet in het reguliere arbeidsproces actief zijn. Door hen bijvoorbeeld in te zetten op groenonderhoud wordt een link gelegd met het milieu- en het sociaalmaatschappelijke aspect. De vrijwilligers op de tuinen zijn een voorbeeld van onze maatschappelijke betrokkenheid. De ondernemers van stichting Eetlust profileren zich op duurzaamheid en ontwikkelen vanuit dat concept het restaurant en de kookstudio, bijvoorbeeld door te werken met biologische grondstoffen. Voedselveiligheid is daar ook een expliciet thema. Het gebouw en terrein wordt energieneutraal gemaakt. A3D streeft naar waardecreatie op economisch, sociaal en ecologische gebied (people, profit en planet). De vijf pijlers en de ondernemers die we daarbij hebben uitgekozen, borgen dat in de bedrijfsvoering het evenwicht tussen de drie p s aanwezig is. Onze continuïteit borgen we door commerciële en maatschappelijke doelen te combineren zonder winstoogmerk. Atelier3D zoekt heel gericht het contact met de buitenwereld. Hierdoor ontstaat er openheid en transparantie, waardoor wij aanspreekbaar zijn voor de impact die wij hebben op onze omgeving. Binnen de coöperatie is de besluitvormingsprocedure vastgelegd. Gekozen is voor de coöperatie als organisatievorm vanwege het brede belang van kennis delen en krachtenbundeling. Eerlijk zaken doen betekent transparantie bieden en vragen, afspraken maken en nakomen of in overleg bijstellen en vastleggen. Atelier3D werkt open en transparant. Zo worden informatiebijeenkomsten gehouden, individuele gesprekken georganiseerd en worden partijen in alle openheid met elkaar in verbinding gebracht. Deze transparantie is terug te vinden in de communicatiemiddelen die gebruikt worden, zoals bijvoorbeeld de website. Respect voor mensenrechten toont Atelier3D door handicaps, geloofsovertuigingen, geaardheid, meningen en overtuigingen niet als onderscheidend te zien. Het enige dat telt, is dat men elkaar als mens respecteert en dat die mens respect toont voor de natuur en zijn leefomgeving. Dat schept ruimte voor bijvoorbeeld mensen met een psychische problematiek die werken als vrijwilliger in de tuinen en werknemers met een afstand tot de arbeidsmarkt die werken in het horecagedeelte. Zo ontmoeten zij de samenleving in de vorm van bezoekers, ondernemers en omwonenden. Op deze manier laat Atelier3D ervaren dat dit concept ook daadwerkelijk werkt. Consumentenonderwerpen zijn bij Atelier3D op vele plaatsen terug te vinden. In het restaurant en de kookstudio waar men zelf ook workshops kan volgen. Informatie over duurzaam consumeren vormt een belangrijke pijler van de informatiefunctie binnen Atelier3D. Een voorbeeld is het gebruik maken van seizoensgroenten en fruit uit eigen tuin. Atelier3D is zich bewust van belangrijke stakeholders waaronder de gemeente, en Delta en Het Plein waarmee intentieverklaringen zijn gesloten. Als verbindende partij zoekt Atelier3D bewust en gericht naar nieuwe stakeholders en gaat de dialoog aan. 16

19 Cradle2Cradle Atelier3D draagt de principes van C2C uit door wat ze onderneemt op de locatie De Kaardebol en in onze projectactiviteiten in Zutphen en omgeving. De locatie De Kaardebol Om grondstoffen en materialen zo optimaal mogelijk te hergebruiken, zullen we bij de verbouwingen duurzame technieken inzetten en materialen gebruik, die zonder kwaliteits- en waardeverlies weer hergebruikt kunnen worden. Dit zal waar mogelijk met certificaten aantoonbaar zijn. We borgen dit door het inschakelen van Architectenburo Wirix, gespecialiseerd in duurzaam en energieneutraal bouwen. Architectenburo Wirix heeft het ontwerp gemaakt en is kandidaat voor de begeleiding van het bouwproces. Het deel van de kas dat wordt afgebroken, zal elders op het terrein weer worden opgebouwd en gebruikt als koude kas. Er ontstaat zo geen onnodig afval. In de tuinen wordt gewerkt volgens de principes van de biologisch(dynamische) landbouw. Dat betekent dat de grond als kapitaal en productiefactor haar productiviteitswaarde behoudt. De nutriëntenwaarde die tijdens het groeiproces wordt onttrokken, brengen we weer op peil door compost gegeneerd uit groenafval afkomstig uit de tuinen en horeca. Door deelname van biologisch dynamisch landbouwbedrijf De Vijfsprong hebben we dit proces geborgd. Op termijn wordt op het terrein een werkschuur opgericht voor handambachtelijke werkzaamheden. Daarvoor worden de eiken binten van een reeds aangekochte twee eeuwen oude schuur gebruikt die in juni wordt afgebroken en tijdelijk opgeslagen bij Delta. De werkplaats zelf zal, net als de middeleeuwse boerderijen, door handwerk en met veel bestaande materialen worden gebouwd. We gaan het hemelwater dat van het sedumdak op het gebouw, de rieten daken van de middeleeuwse boerderijen en van de kas komt, opvangen en hergebruiken. Allereerst voor bevloeiing in de droge periodes en in de kas, later ook voor spoelen van sanitair en andere doeleinden. Hiertoe worden enkele pilots gestart. Zoveel mogelijk machines op het terrein zullen met elektriciteit worden aangedreven die we zelf duurzaam gaan opwekken (zie DEEL 4). Daar waar dat niet mogelijk is, zal als dieselvervanger gebruikte frituurolie worden ingezet. We gebruiken hiervoor lokaal gemaakt koolzaadolie, geperst in Almen, en gebruikte olie uit het restaurant en de kookstudio. Daar maken een demonstratieproject van. We hebben dit geborgd door ons lid Biotanken dat gespecialiseerd is in deze bedrijfsprocessen. Jaarlijks zal Atelier3D in haar jaarverslag op dit onderwerp beschrijven welke doelen waren gesteld, welke activiteiten hebben plaatsgevonden en wat de resultaten waren. Projectactiviteiten Atelier3D gaat werken aan een afvalvrij Zutphen. Daarbij richten we ons op gedragsverandering bij burgers, bedrijven en organisaties. Met Berkel Milieu hebben we een samenwerkingsovereenkomst gesloten (zie Bijlage 5). In dat kader zijn we een afvaleducatieproject aan het ontwikkelen. In de Zutphense scholen wordt nog nauwelijks afval gescheiden, omdat het ontbreekt aan een goed functionerend scheidings- en inzamelingssysteem. We ontwikkelen een lesprogramma, gekoppeld aan de introductie van zo n systeem, vergelijkbaar met het energieproject MeD Zon naar school. De handambachtelijke werkzaamheden, eerst in de multifunctionele ruimte en later in de werkschuur, bestaan onder andere uit de reiniging en demontage van ingezameld hout, metalen, textiel en mechanische en elektronische apparatuur. De fracties worden als nieuwe grondstoffen of (deel)producten en onderdelen weer hergebruikt. In de kookstudio worden workshops gegeven rondom het thema voedselverspilling. Op een creatieve wijze wordt geïllustreerd hoe je van restjes opnieuw een smakelijke maaltijd kunt maken. Energie en ecologie Energie Atelier3D gaat het gehele terrein inclusief de gebouwen energieneutraal exploiteren. Daarmee geven we zelf het goede voorbeeld en wordt de locatie een showcase van allerlei energieproducerende en - besparende maatregelen, die concreet zichtbaar maken wat mogelijk is en met welk rendement. Dit zal actief in pr en presentaties worden uitgedragen. Als basis gebruiken we het onderzoek dat Europe s Energy Point in opdracht van Atelier3D heeft gedaan en (zie DEEL 4). Uitgangspunt is dat we alle energie die we op het terrein gebruiken, ook op het terrein of in de omgeving van Zutphen gaan opwekken. Dit sluit direct aan bij de Zutphense definitie van 17

20 Energieneutraal (en niet CO2- of klimaatneutraal). Uiteraard zijn de eerste inspanningen gericht op het beperken van het energiegebruik. Het vrij hoge elektriciteitsgebruik wordt mede veroorzaakt door de huidige lampen en armaturen. Deze zullen fasegewijs vervangen worden door LED-verlichting met DALI (daglicht)sturing en aanwezigheidsmelders. Uit de analyse van het energiedeskundige Hans Hof blijkt dat het hoofdgebouw wat betreft warmtegebruik al flink energiezuinig is, alsook de reguliere luchtbehandeling. Het warmtegebruik van de kas zal uiteindelijk aanzienlijk worden teruggebracht door betere isolatie in het restaurantdeel en landwinkel, het aangepaste gebruik als teeltkas in plaats van werkruimte en door buffering/hergebruik van de zelfopgewekte warmte. De aparte cv-ketel die nu in de kas staat, wordt niet meer gebruikt. We zullen geen gebruik maken van de aanwezige, niet functionerende warmtepomp. We gaan in de warmtebehoefte voorzien met een pellet-biomassa-ketel, geschikt voor het stoken van lokaal hout, waarvoor de warmteregeling en leidingen aangepast worden. De huidige kleine HR+ ketel wordt als achtervang behouden. De benodigde elektriciteit wordt opgewekt door circa 100 warmte-kracht panelen die voor het overgrote deel worden geplaatst op de schuine overkapping boven het restaurant en deels boven de landwinkel. Daarnaast komen er enkelen panelen op ooghoogte op het terrein. Tevens start een pilot met een energieopwekking met een kleine windmolen. Voor (terug)levering van energie gaan we afspraken maken met ZET Energie. Het gas dat in geringe hoeveelheden wordt gebruikt, gaan we via groencertificaten inkopen, als groen gas waarbij we een verbinding willen maken met een lokale producent van biogas. Ecologie We zijn ons bewust van de ecologische waarden van de locatie De Kaardebol en we zullen behouden. De natte bloemenweiden aan weerzijden van het hoofdgebouw houden in stand. We zullen ze voor bezoekers beter zichtbaar en dus beleefbaar maken. Er komt een nieuwe entree aan de westzijde met knuppelpad, dat vanaf de parkeerplaats op enige hoogte over de vegetatie heen loopt. De natte weide aan de oostzijde wordt beter zichtbaar vanuit het restaurant en het terras aan de achterkant. Voor een doorontwikkeling van de natuurwaarden stelt onze coördinator voor het buitenterrein, in samenwerking met IVN afdeling Zutphen-Warnsveld, een meerjarenonderhoudsplan op. Door de veelheid aan passende initiatieven in en rond het buitenterrein zal de biodiversiteit onverminderd groot blijven en bijdragen aan een waardevolle ecologische parel voor Zutphen. In het beheer van de tuinen is leidend dat voldaan wordt aan het Nationaal Keurmerk Natuurlijk Tuinieren van het AVVN. Recentelijk heeft een herbeoordeling plaats gevonden met als uitkomst de 4- stippen toekenning. Atelier3D heeft haar plan voor ontwikkeling van de tuinen voorgelegd en besproken met de beoordelaar van het AVVN. Haar verwachting is dat met onze plannen en werkwijze ook in de toekomst deze waardering behouden blijft. Zie Bijlage 6 voor de plattegrond en de verklaring van de beoordelaar. Ook de bijenkasten blijven. Bijen zijn essentieel voor de vruchtzetting en zijn een boeiende onderwerp voor educatie. Met de NBV afdeling Zutphen is een intentieovereenkomst gesloten (zie Bijlage 5). Duurzaamheidsbewustwording Duurzaamheid betekent dat je in je handelen rekening houdt met milieu en mensen. Handelen ontstaat vanuit bewustwording naar concrete handelingsperspectieven. Atelier3D wil dat bieden door duurzaamheidseducatie voor het basisonderwijs en voortgezet onderwijs. De jeugd van nu gaat in de toekomst onze samenleving verder vormgeven. Ook andere doelgroepen willen we bereiken. We gaan inwoners aanspreken en stimuleren om zelf bij te dragen aan een duurzaam Zutphen. Basisonderwijs Atelier3D opent een duurzaamheidsloket naar voorbeeld van het Zutphense cultuurloket. Het duurzaamheidsloket bundelt al het aanbod op het gebied van natuur, milieu, duurzaamheid en ook ontwikkelingssamenwerking. Het duurzaamheidsloket krijgt een duurzaamheidscoach die regelmatig contact onderhoudt de duurzaamheidscoördinatoren van de basisscholen. De coach werkt als een makelaar tussen de vraag van scholen en wat er bij de aanbieders mogelijk is. Dit leidt tot een aanbod op maat. Najaar 2013 wordt een menukaart met a la carte opties ontwikkeld ingaande per januari De menukaart wordt met regelmaat geactualiseerd. De gemeente is in 2013 nog verantwoordelijk voor NME. We hebben alle vertrouwen in een goede afstemming en overdracht. Om het duurzaamheidsloket tot een succes te maken, is het belangrijk dat de scholen actief en betrokken zijn. Dit is zeker gesteld nu alle 18 basisscholen toegezegd hebben lid van de coöperatie te worden, en zo mede-eigenaar van het duurzaamheidsloket (zie intentieverklaring in Bijlage 5). 18