De economie van milieubelastende materialen

Transcriptie

1 De economie van milieubelastende materialen Sander de Bruyn CE Delft

2 Materialen en economie Materialen zijn producten die op markten worden verhandeld Overheidsingrijpen is gewenst als de markten niet goed werken (marktfalen) Overheid moet op de meest efficiente manier ingrijpen (overheidsfalen) Is er een reden voor door de overheid geïnitieerd/gestimuleerd materialenbeleid, en zoja, om welke materialen gaat het dan en welk marktfalen dient te worden gecorrigeerd? 1. Klassieke redenen voor overheidsingrijpen: schaarste en milieu-effecten 2. Moderne redenen voor overheidsingrijpen: voorzieningszekerheid 3. Economische betekenis van landgebruik in andere landen 2

3 Schaarste als argument voor materialenbeleid Klassiek: Jevons, The coal question, 1865 Club van Rome >> Julian Simon: hoge prijzen zijn uiting van schaarste Economische blik: prijsschommelingen zijn inherent aan marktwerking; Prijsschommelingen verhogen risico voor ondernemer (=kost), zijn welvaartsverlies voor consumenten (=kost) maar stimuleren innovatie (=baat) Hoge prijzen neutraliseren zichzelf: High demand/ High prices of materials Rationalizing production Economically exploitable stocks Innovation Recycling Material substitution Low demand/ Low prices of materials 3

4 Schaarste als argument (reële koperprijs) Reele prijs in 2008=1970! 4

5 Milieu-effecten: argumenten Systeemdenken: elk materiaal dat de economie ingaat eindigt vroeg of later als afval of emissies Nationaal milieubeleid (natuurbehoud/emissiereductie) is vaak effectiever/goedkoper dan materialenbeleid * BV: landschappelijke effecten van onttrekking oppervlaktedelfstoffen kunnen beter worden aangepakt via vergunningverlening dan via een heffing om consumptie te verminderen. Consumptie hier heeft echter steeds meer gevolgen voor milieu in andere landen waar nauwelijks milieubeleid wordt gevoerd. 5

6 Buitenlandse milieu-effecten Milennium Ecosystem Assessment: Over the past 50 years, humans have changed ecosystems more rapidly and extensively than in any comparable period in human history. Approximately 60% of the benefits that the global ecosystem provides to support life on Earth are being degraded or used unsustainably Overexploitatie (vis, bos, water); Snelle veranderingen vooral in Zuiden Indexcijfers (Export = 100 in 1990) Environmental effects import abroad Environmental effects export in Netherlands

7 Voorzieningszekerheid als argument In navolging van VS en China, EU: Critical materials Is voorzieningszekerheid een marktfalen? In economische zin is het niet direct een marktfalen Echter een onzekere voorziening van grondstoffen brengt risico s>>hogere kosten Deze kosten, en de baten van het voorkomen van deze effecten zijn echter erg klein. Vergelijk: De SEO studie waarin in PJ op energiegebruik wordt bespaard (zijnde meer dan de huidige import) en transitie naar duurzaam (60%) levert een baat op E4-11Mrd tussen 2005 en Energiebesparing (E190Mrd) en CO2 reductie (E175mrd) leveren veel grotere baten op. Waarschijnlijk ook voor materialen: baten voor voorzieningszekerheid zijn klein: materiaalbesparing en vervuilingsreductie leveren grotere baten op. 7

8 Conclusies argumenten marktfalen Marktfalen is argument om overheidsbeleid te voeren Schaarste speelt vooral een rol bij biotische hernieuwbare grondstoffen met open access omdat: A) Hierbij het individuele belang leidt tot een grotere extractie dan maatschappelijk gewenst is; B) Deze grondstoffen minder mogelijkheden kennen tot correcties in de rest van de economie, zoals recycling, substitutie of vergroting van de economisch winbare extractie Milieu-effecten vormen een reden voor materialenbeleid, echter specifiek milieubeleid meestal effectiever/goedkoper Uitzondering vormen de effecten van Nederlandse consumptie op buitenlandse stromen >> deze zijn niet anders aan te pakken dan een beleid gericht op materialen (dematerialisatie/certificering). Voorzieningszekerheid vormt een argument voor overheidsingrijpen maar de verwachte baten zijn erg klein. Veel grotere baten zijn te verwachten indien het beleid inzet op materiaalbesparing of emissiereductie, blijkt uit vergelijkende studies in het energieveld. 8

9 Milieu-impacts van landgebruik tgv import Milieu-impacts van import: klimaat, toxiciteit, landgebruik; Landgebruik (ha), import Olie en oliehoudende zaden Papier, pulp Vlees, rund Hout(producten) Soja Chocola (ruw) Tarwe Zuivel Katoen Mais Chocola (product) Noten en fruit Bewerkt vlees /ov.producten Vlees, overig (lam) Gerst Vlees, varken/pluimvee Bosbouwproducten Peulvruchten ed. Koffiebonen Alcohol 9

10 Economische betekenis ligt anders Importen in 2007: 18,6 mrd Olie en oliehoudende zaden Vlees, rund Sojabonen Chocola (ruw) Papier, pulp Chocola (product) Vis Bewerkt vlees /ov.producten Katoen Mais Vlees, varken/pluimvee Tarwe Hout(producten) 10

11 Impact, importwaarde of intensiteit? 120% 100% 80% 60% 40% 20% Impact Importwaarde Intensiteit 0% 11 Olie en oliehoudende vlees totaal Sojabonen Chocola (totaal) Papier, pulp Vis Katoen Mais Tarwe Hout(producten) % relatief tot de hoogste cate

12 Gevolgen onduurzaam beheer landgebruik Resulteert op LT in lagere opbrengsten en dus grotere prijsstijgingen en verlies aan welvaart. Landprijzen kunnen op termijn gelijk zijn aan Benelux, Ierland en daarom verwachting op langere termijn stijging van vooral land als productiefactor. Risico voor Nederlandse bedrijfsleven (verwerkende industrie). Omvang van risico alleen met gedetailleerde IO tabellen vast te stellen gekoppeld aan economische modellen om prijsaanpassingen te modelleren. 12

13 Conclusies Milieu-impacts van importen vormen vanuit economische theorie het duidelijkste voorbeeld van marktfalen; dit is sterker bij hernieuwbare en beperkt-recycleerbare grondstoffen. Het gaat hierbij om een beperkte set van grondstoffen. Beleid voeren rondom milieu-impacts buitenland van deze grondstoffen creëert ook een level playing field voor Nederlandse producenten van die grondstoffen (die immers wel onderworpen zijn aan milieubeleid). Daarnaast brengt marktfalen voor deze grondstoffen het risico met zich mee op overexploitatie en sterk stijgende prijzen op de langere termijn. Vooral importen die veel land gebruiken lopen in de toekomst aanzienlijk risico op fors stijgende prijzen; 13

14 Bedankt voor uw aandacht! Sander de Bruyn, themaleider Milieu-Economie